Lki i ^ibraries I I P i I 1 P 5!. n.y . i ^ /i & ^j /-f-.fj. .: r V ' r> 5 Ai-^tvi/^-- 9:)xmys f M4^ ■J . J J J •; > 3 - tl « 5 j , ■ ~ ) J i J j 1 3 ' 1 . 5 ) ^ , ) HlgTOEliE CATHOLICiE IBERNIiE COMPENDIUM, DOMINO PHILIPPO AUSTRIACO, HISPATSriARUM, INDIAUUM, ALIOEUM KEGNORUM ATQUE MULTAEUM DITIONUM REGI CATHOLICO MONAUCHiEQUE POTENTISSIMO DICATUM^ D. PHILIPPO 0'SULLEVANO BEAEEO, IBERNO. CUM FACULTATE 8. INQUISITIONIS, ORDINABII ET REGIS, ULYSSIPONB EXCUSUM A PETEO CBASBEECKIO EEGIO TYPO- GEAPHO : ANNO DOMmi 1621. EDIDIT, NOTULISQUE AC INDICIBUS ILLUSTRAVIT MATTHiEUS KELLY, IN COLLEGIO S. PATRICII APUD MAYNOOTH PEOFESSOR, ETC. DUBLINII: APUD JOHANNEM 0'DALY, ANGLESEA-STREET NO. 9. 1850. count;^y 3?- o: 1 /^^i-^^jt*^'^ -.99, X t » ■ t • * 1 » f 1 • DUBLIN: GOODWIN, SON, AND NETHERCOTT, 79, Marlborough-street. 67S047 EDITOirS PREFACE. Should a student propose to himself to write the Churcli History of the Irish Catholics since the Reformation, he would find that the ma- terials for the chief part of that desirable work remain as they were nearly a century ago. The research which has contributed, es- pecially during the last ten years, so many original accessions, both to profane and to mediseval ecclesiastical history, has added but little to the materials for modern ecclesiastical history, which are contained in the Hibernia Dominicana. Many valuable manuscripts, and some books ahnost as rare as manuscripts^ which it appears the learned author of that worknever saw, still await, and will amply repay the cares of an editor. It is true, the story of the Irish Catholics has been so fertile a theme for orators, pamphleteerSj and historians, that a hbrary might be stocked with works, written during the last seventy years, on that subject alone. These compilations, how- ever, principally regard Catholics in their relations to the civil power ; they record the edicts of the persecutors, but seldom introduce us to the private history of the catacombs ; and closely though the religious and political history of the Irish people has been blended, you will often search in vain in all these works for the first elements of eccle- siastical history ; the lives and succession of the prelates in the diffe- rent sees ; a consecutive history of the religious orders ; the means by which the clergy were recruited and supported ; the places of pubHc worship ; the biography of eminent ecclesiastics ; the various plans de. vised by fanaticism to eradicate the CathoHc faith ; and many other topics which' belong exclusively to ecclesiastical history. IV PllEFACE. A Church History of Ireland is, therefore, a work of no ordi- nary difficulty, requiring for its execution a collection of books hardly ever found in the same private or even public library; manuscripts scattered wherever the Irish ecclesiastical exiles found a home ; and free access to the records of government offices, of courts of justice, and of corporations, and to the copious materials in the public libraries of England and Ireland. To remove some of those obstacles which obstruct the historian^s path^ and foUowing up the resolution intimated in the preface to the Apologia pro Hibernia, the editor has completed his preparations for pubKshing a series of rare works, illustrating the history of the Irish Catholics, with several manuscripts ahready in his possession, and others which he may be able to procure. These works shall be published at a price whdch wiU make them as accessible as similar works in other coun- tnes, instead of having them, as they are at present^ objects of epicure bibKomania, purchased for their weight in sUver or gold. Eor the in- formation of those who may not be acquainted with the prices which thoseworks on IrishCathoUc History usuaUy bring, it may be sufficient to state, as an example^ that the work which is now given to the pubUc generaUy seUs for £10 or £15. O^SuUivan^s CathoHc History comes first on the Ust : for^ though not first in the order of time^ it is second to none in historical value. It was compiled from the narratives of persons who had been engaged in those fierce wars which ended in the general plunder of the Irish Church and people by EUzabeth and James I. The author was one of those old Irish nobles who forfeited their properties and country in the contest for the Uberty of their faith. He teUs his story with aU the warmth of a patriot and a zealous Catholic. . His tastes, and the character of those from whom he derived his information, led him to pay such at- tention to merely ecclesiastical details, that he has been transcribed copiously^ and sometimes without acknowledgment, by ecclesiastical historians, who owe to him alone some of their most interesting pages. On matters of general history, also, the value of his labours is duly attested by the very copious extracts which the editors of some of the most valuable modern pubUcatious have very judiciously inserted from him. The author's poem, subjoined to this prefoce, gives a brief ,ac- PREFACE. count of his family. Before the English invasion, the 0'Suliivans had occupied rich tracts in the south-east of Tipperarj ; but being, like most of the old Irish families of Munster, expelled from their fer- tile valleys by the invaders^ they retreated westward, and, preying on weaker tribes, took possession of the western parts of Cork and Kerry. The wild and mountainous tracts around Bantry Bay, co- extensive with the barony of Bear and Bantry, were possessed by the 0'Sullevan Bear down to the close of Elizabeth's reign ; and it was in the island of Baoi Bearra, now Dursey, at the extreme point of the promontory between Kenmare and Bantry Bays, that our author was born. His grandfather, Dermod 0'Sullivan, who is warmly eulogized by the Pour Masters, was accidentally killed by an explosion of gun- powder in his castle of Dunboy, in the year 1549. Of the successors in the chieftancy little is known except their deaths. Auhffe, brother of Dermod, and Donald, his son, fell by the sword. From them the principaHty passed to Owen O^Sullevan, who held it until the year 1593, when he was deposed by the influence of the EngHsh, and Dun- boy, the key of his inheritance, was given up to his nephew, Donald. During the thirty years of Owen's government, he appears not to have taken an active part in the field with Eitzmaurice, or any of the Ca- thohc insurgents. Once, indeed, he was seized as a hostage by the Earl of Ormond, in 1580 ; but a few years later, his name is found among those who were present during the parliament of 1585. His successor, Donald, continued faithful to his patrons nearly ten years, not shaken in his allegiance by the decisive victories of the northern chieftains^ uor awed by the triumphant march of Hugh 0'Neil to Munster in 1600. It was only when the Spaniards landed a,t Kiusale that he resolved to fight for the liberty of his church. He received foreign garrisons into his castles, and, by a formal document, still extant, transferred his allegiance to the king of Spain. Hitherto the conduct of the heads of this family had not left much to adoru the pages of the ^' CathoKc History." Philip^s father, Dermod, however, Hke many of the younger sons of the great families, did not adopt the poHcy of his chiefs. In all the Munster wars, from the year 1569, when St. Pius V. excommunicated Elizabeth, down to the death of thc Earl of Desmond in 1585, Dermod was in the field at the head of VI PREFACE. a cliosen band of Bear infautry. Accompanied by three uncles of our author, Eugene, Edmund, and Maur M*Swiney, he was among the first that rose at the call of the chivabous Pitzmaurice in 1569 ; again, when the same chief landed in 1579, Dermod and the Mac Swinies enroUed themselves under John Eitzgerald, brother to the Earl of Desmond, and shared all the dangers of the contest to its close. He was one of those who paid the last rites to Dr. Sanders, in the forest of Glenglass. In- volved in the general proscription of the ruined house of Desmond, he long baffied the pursuit of his enemies, but was at length dangerously wounded in an encounter with a party of royalists, having lost on that and other occasions some of his bravest kindred and companions in. arms. Giollaiosa and Bernard M^^Sweeny were seized and executed : their brother Rory fled with the wreck of the Desmond army to the chieftains of ]N"orth Gonnaught and Ulster ; we lose sight of Dermod himself ; but we may conclude that he found refuge in the remote and almost inaccessible island of Dursey, where he had built his castle. It was about this period, or probably several years later, that our author first saw the light, for he describes himself as being yet a boy (puer) in 160B. His mother, Johanna Mac Swiney, gave birth to seventeen childrenj of whom thirteen died before the reduction of Ireland ; the other four, with Johanna herself, were involved in the fate of the father Dermod, who once more took up arms, when Donald, the head of the faraily, declared for the Spaniards, after their landing at Kinsale. Donald, it has been said, had received a Spanish garrison into his castle of Dunboy. After the fatal rout of the Irish chiefs at Kinsale, the capitulatiou made by the Spaniards included the surrender to Eng- land of all the castles then held for the king of Spain. Undismayed by the gloom then clouding the Catholic cause, Donald lost no time in regaining his territory. At the dead of night he effected an entrance into the castle of Dunboy, disarmed the Spaniards^ seized all their ar- tillery aud stores, wrote an indignant epistle to the king of Spain, com- plaining that Don John de Aquila, had, without any authority, unrea- sonably stipulated to deliver that castle into the hands of his '^cruel, cursedj and misbeheving enemies •/' and declaring that, with the aid of his own gcod people, and of some tried veterans, he had resolved to hold his castle until the kiug, by sending auxiliaries, had retrieved the PREPACE. ■Vll disaster incurred by tlie incapacity or cowardice of Don John de Aquila. As a pledge of his sincerity, he sent over his son and heir, a boy five years old, with whom our author^ Don Philip, and several other noble youths, sailed from Castlehaven, in rebruary, 1602, about ten months after Eed Hugh 0'Donnell had sailed from the same port. They landed at Corunna, and were kindly received by the Marquis de Cara- cena, who placed Don Philip under the care of an Irish priest, the Kev. Patrick Synnott, who took charge of his education. It is unnecessary to dwell farther on the events that soon drove his family after him into exile. Before he had been well settled in Spain, Bear and Bantry were delivered up to fire and sword. Hemmed in on the peninsula between Bantry and Kenmare bays, the 0'SuUivans were assaulted by land and sea. Dunboy was taken after a siege so obstinate that it extorted the admiration even of the savage Carew ; from the town of Bantry and Whiddy Island, in which latter a garrison had been placed, the enemy pushed forward to Glengariff : Dursey island, which had been intended as the last retreat, was occupied, the castle razed, and the inhabitants butchered with circumstances of atrocity detailed by our author, and nearly in the same words by the peasants of the present day, who point out the spot where the landing was effected, and the cliffs over which the half-murdered women and children were cast into the sea.* In something less than a year after the departure of Don Phnip, Donald was at bay in the wilds of Glengariff (a meet home for the desperate patriot,) where he had expected to make his last stand against the enemy. Victory smiled on him for a moment, but hemmed in by forces advancing from several points, deserted by the veteran sol- dier, Eichard Tyrrell, with a large number of foUowers, cut off from flight to Spain by the EngHsh ships cruising in Bantry bay, without hope from the Munster Irish, nearly all of whom had submitted, and were now in arms against him, nothing remained but to make one des- perate effort to gain the North, where, he supposed, the Ulster chief- tains were yet in arms. Leaving after him in the camp his sick and wounded (who were massacred, in cold blood, next day by the enemy,) * Dursey was ravaged twice by the English. Paeata Hibernia, ii. p. 563, 659. " They put the churls to the sword that inhabited therein." Vin • PREPACE. he set out from Glengariff on the last day of December, 160£j at the head of 400 men, with a great crowd of women and children, nearly IjOOO in all. Over those rugged mountains, which it is a toil for the well-appointed conveyances of modem travelling to ascend even in sum- mer, the little band, among whom were Don Philip^s father and mother, marched in one day 36 milea to Aghers. ThencCj under protection of the great woods, keeping successively the mountains, which separate Cork from Kerry and Limerick, they fought their way to the fastnesses of Aharlow, near the town of Tipperary. Entrusting here to some noble friend, the second son of Donald, a child two years of age, they effected their retreat north through the barony of Kilmanagh, over the Sliebh Peilim mountains, on by the Ormondesj to the banks of the Shannon, above Lough Derg. Por the particulars of the battles fought with the lord Barry at LiscarroU, with the earl of Ormonde in Tip- perary, and afterwards with the Clanricards, we refer to the narrative of our author. Having, hj the advice of Dermod, killed their horses, and with the skins constructed currachs, they passed the Shannon at Port- land, and after several engagements, and making nearly the circuit of the county of Eoscommon, at last arrived at the castle of Brian 0'Eourke, at Leitrim, on the 16th of January, reduced by famine, fatigue, de- sertion and the sword, to the number of thirty-five. " I am astonished/' exclaims our author, " how my father, who was then near seventy years of age, and my mother, a delicate woman, could have so bravely bome these fatigues, which broke down so many men in the flower of their age, and the prime of their strength.'' Before they arrived Eory 0'Don- nell had submitted, and 0'Neil was meditating a peace. But there was no pardon for the O^SuUivans. Don Philip was soon joined in Spain by his whole surviving f amilyj his father, mother, brother, and two sisters, together with the CSuUivan Bear, Donald himself. To the fireside narratives of these exiles, and of many others driven to Spain from every part of Ireland, it is highly probable we owe Don Philip^s taste for Lish history. The prominent figure of his family in the Wsh war, the society of persons who had been engaged in its most stirring scenes, and the exhortations of his preceptor, Pather Synnott, must all have inspired him to pubhsh the feats of his country and kindred for the Cathohc faith^ and prove that the exiles were not unworthy pensioners of the Catholic king. It is manifest, from his PREFACE. IX letter to Pather Cantwell, that he had a very exalted estimate of the historian^s laurels ; and it is certain that he must have collected the materials of his history at a very early age. A few biographical sketches inserted in this history, but written before it, apparently for some other work^ betray manifest signs of a juvenile hand. Having completed his studies at Compostella, under his preceptor, Father Synnnott, Yendanaj and Peter Marcilla, he was destined to serve in the Spanish army ; but his fortunes were for a moment clouded by a duel in which he was involved at Madrid, to revenge an insult offered to his nephew, Donald, who was killed on the 16th of July, 1618. Philip evaded the search of the Spanish police by taking refuge at the Prench ambassador^s : but he is found not long after at his post in the Spa- nishnavy; for April, 1619, he wrote from Cadiz a letter to Dermod 0'Sullivan, Donald^s heir, consoling him for the death of his father, and giving a detailed account of an action of the Spanish fleet against the Turks, in which several Irishmen, and among them Philip^s only surviving brother, Daniel, had fallen. Shortly after he wrote a short letter to his preceptor, Pather Synnott, from the same place, telling him that, though bowed down with grief for the death of his father and the O^SulKvan, he was still busily engaged in composing his Ca- tholic history, which it was to be feared, he said, would be deficient in many of the graces of history, as he had but few books on board. Syn- nott sent a rejjly, encouraging his pupil to persevere. He also sent him some materials, but with an intimation that he felt it impossible to turn them to any account, as they were copious enough, but the authors had not marked with precision the dates and localities. To this Don Philip rephed, that he was at no loss in digesting his mate- rials, as he had his information from persons who had been actually engaged in the wars of Elizabeth. In the same letter he complains " that it is not Ciceronic diction, nor the elegancies of Valla and Ma- nutius, that he is acquiring on board, but sea terms, novel and bar- barous. The roar of cannon, invented by some evil genius for the de- struction of man, was crashing on his ears. He was practising rather at the sword than at the pen. How few excel in one, much less in both, it is so exceedingly diiS.cult to combine the study and composition of history with the actual realities bf military life, especially at sea, where, instead of enjoying the calm of a library, men are the sport of B PREFACE. the billows, rocked in the wild heavings of the oceanj and often almost engulphed in the abyss. Still he made it his constant study to record all the events in which he was engaged." The operations of the fleet in which he served during two years are described by him in his letters to Synnott and Patrick Trant — the former written in the commence- ment of 1620, the other in 1621: both of which he published in 1631 with the Cathohc history of which the second edition is now presented to the pubHc. This work is divided into four tomes : the first containing some ge- neral notices of Irish history prior to the Eughsh invasion ; calendars and catalogues of the Irish saints ; the wonders of Ireland, especially PatricFs Purgatory, at Lough Derg. The second tome, besides a brief account of the English invasion, and of the grievous yoke im- posed on the Irish settlers, purposes to describe the cruel and abortive attempts to establish the reformation in Ireland by Henry YIII. Ed- ward VI. and Elizabeth. The third tome commences at the year 1588j and brings down the narrative to the general submission of the Irish at the accession of James I. The fourth tome contains the Irish reign of that monarch to the parliament of 1613. Eor his brief no- tices of events prior to the rise of the EngHsh heresy, the author appeals to written authorities ; in the subsequent history he was obHged, he says, to depend mainly on his own research^ the confusion of the times having prevented any CathoHc from writing it. Not many years after the pubHcation of his history, he was deprived by death of nearly aU the members of his once numerous family. His sister Helen embarked for Ireland, but was drowned on the voyage ; his father died at the great age of 100 years, and was buried in the Eranciscan church at Corunna ; his mother soon foUowed him, and was buried in the same tomb : there remained but one sister, Leonora, who had taken the veil at a very early age ; and with her, he tehs us^ he long mourned for the death of his parents, and of the brother and sister, who had accompanied them in their exile. In the poem^ dedicated to the memory of hisfamily, subjoined to this preface, he writes with such f eeHng, that there can be Httle doubt he was an affectionate brother and son. Inthe year 1629 he pubHshed his "Decas Patriciana." It was tbe first of a series of the Hves of Irish Saints which he contemplated. PREPACE. XI He had completed tlie lives of St. Kyran of Saiger, St. Abban, St. Ailbe, St. Declan, and St. Mochudda, but none of these have been published, except the translation of an Irish life of St. Mochua, which he gave to John BoUaudus, nor had Colgan been able to find where the MSS. were deposited. St. Patrick^s Decade was so called from the division of the work into ten books, each containing ten chapters. The first eight books are devoted to the principal events in the life of the Saint, agree- ing generally with the longer lives published by Colgan and the Bol- landists. The ninth book purposes to be a historj of his favourite theme, St. Patrick^s purgatory ; but it might, with more propriety, be styled a treatise on the Catholic doctrine of purgatory. The tenth book contains much miscellaneous matter on Irish history, especially on the period subsequent to the Eeformation. In the same volume he printed his singular treatise, entitled, " Archicornigeromastix," or, as we may translate the term, his " Scourge of the Arch-horned." It was intended as a reply to ITssher, whoj in his treatise on the religion of the ancient Irish, had stigmatized the author of the Cathohc history " as being verily the most egregious liar of any in Christendom.'" To this foul language the author replies in a strain of mingled argument and invective, quite in character with the amenities of controversy in his age. After complaining that so savage an attack was unprovoked,'^ he proceeds to discuss Ussher^s character, which he despatches in ten chapters. He undertakes gravely to prove that Ussher was a bear,t by a detailed enumeration of the qualities of both ; that he was grossly iguorant of arithmetic, for claiming as his own those Irish saints who flourished 1,000 years before the Anglican sect came into existence;J that he was an ignorant man, because he wrote a work on religion in the English language ; that he was a horned animal of the most for- * Me livore proscindendoj a me nuUa lacessitus injuria, ac ne nominatus quidem ; quid enim te nominarem homuncionem non tam genere clarum quam scelere nobilem. t Ego te vel Ussherinum ursum rudissime et insulsissime uncantem dimitto ne armata bellua cornibus me petas. Epil. See also Cap. 7. % Itaque cum conventiculo tuo Patritium tot seeculis antiquiorem filium addicas, in stupiditatem tuam ille versiculus aptissime quadrabit. A/| ^ovTsra trircx.tv spi^of S' iTFt ^afixret irett^ei Nondum enixa capra: at jam ludit in sedibus haedus. XU PREFACE, midable kind ; finally^ tliat he was tlie very reverse of St. Patrick,'^ whose successor he pretended to be. However amusing this may be as one of the quarrels of authors, it might have been better for our author's fame had he suppressed it, his sarcasm and pleasantry generally exhibiting more anger than wit. Ussher's eensure was, of course, adopted by nearly all those his- torians who did not relish the many disagreeable facts which 0'Sullivan has recorded. But an impartial review of this history must convince any reader that, however respectable Ussher^s authority undoubtedly is on the ancient history of Irelandj he was grossly unjust in stigmatizing our author as an egregious liar. "What should the world think of the critic who would coUect the grave errors in Mr. Moore's history, and denounce him as an egregious Har ? Mr. Moore asserts, in the noon- day of the nineteenth century, that rehgion was not even one of the causes of Irish wars until the year 1600. He also gives a seat in the Irish House of Lords in 1613 to Plorence Conry, the exiled Arch- bishop of Tuam. Sinular blunders occurin the works of most historians. Our author is not free from them ; but there is no evidence that he deli- berately dealt in that art of coining facts for a purposej which was deve- loped to such perfection by most Protestant historians of Irish affairs ; and which has been what may be called an official department of Irish government during the last 300 years. With an unsparing, and what some have deemed, an imprudent zeal, he has laid bare the faults of his countrymen ; even his own kindred have not escaped ; he has not glossed over their follies and dissensions, nor pandered to their passions or their pride. His errors are those into which the most truth-loving may fall, and they happen to be fewest on that very period to which Ussher referred, namely, the affairs of his own time. Another charge made against our author, is excessive credulity, Oox, and other authors of the same stamp, have carefully selected from his pages some extraordinary stories ; but they forget to add that he gene- rally gives these stories as popular reports, without vouching for their truth ; and that even in the very few instances where he does appear to * Haec qiiidem ctim ita se habeant, tu tamen cacoministelle te Divi Patritix siiccessorem, Ibernise primatem, Ardmachse archiepiscopum esse jactas ! Equidem honorum tuorum fastigiis nihil detraham ; tuis titulis gandeas per me licebit ; Divi Patritii fateor, hostis acerrimus, atque adeo tartareus Anti- patritius es : Ibernise, concedo, primicorniger es : Ardmachfe, id etiam tibi do, Archicorniger es, &c. &c,, cap. xiii. PEEFACE. XIU admit them, he may be regarded as an absolute sceptic compared with. those enlightened historians who, some twenty years later, received the famous depositions of 1641 as sworn truths. The tone of his history, of course, gave offence to the Anglican party, and to their Oatholic adherents ; but how could it be otherwise ? He wrote in Catholic Spain, surrounded by proscribed soldiers of the con- quered party, a history of that war in which his family had lost their property, and from which himself had escaped in his boyhood. The most atrocious cruehies even of that savage war, were perpetrated iu his native island ; the defence of the family castle of Dunboy, and the heroic retreat from Glengariff, must have suggested trains of reflection which few men under thirty could discipHne into that sobriety which some require in the historian. There was nothing iii the state of Ire- land when he was writing to console him, The Catholics, who had fought for EHzabeth, could not save their rehgion from proscription, nor their clergy from imprisonment or exile under James. They were not allowed to practise their rehgion pubhcly, though they humbly offered to rebuild some of the ruined churches, and to rent them from the crown, leaving to the Anghcans, the clergy of one tenth of the na- tion, all the tithes and churchlands. Is it surprising that one of the rebel Cathohcs should make some bitter reflections on those brethren, who, he believedj had fastened so grievous a yoke on their own necks ? The real defects of liis history appear to be its omissions^ and a de- fective chronology. He does not profess to give more than shght sketches or general notices of Irish matters prior to the reign of Henry YIII. It is no regular history before the middle of Elizabeth''^ reign, as there are only a few facts given, and these in general terms, and not unfrequently at wrong dates. He passes over sHghtly the means by which the oath of the king's supremacy was estabHshed, the suppression of the monas- teries, the introduction of the EngHsh prayer-book, by king's letter, in a few churches, under Edward YI. In the commencement of EHza- beth^s reign, too, he does not record the gradual steps by which the statutes against the CathoHc worship were enforced ; it is only at the close of Desmond^s war that the narrative expands, embracing so fuU an account of the great war under Hiigh O^Neil, and of CathoHc affairs down to the parHameiit of 1613, that the loss of this history could not be suppHed by any work extant. On this latter period his clironology XIV PKEFACE. is frequeiitly at variance with that of the Four Masters, and other au- thorities, but the discrepancies, generallyj are not great^ nor do they affect the substance of the facts. The truth is, he did not overcome so completely as he expected, the dif6.culty which deterred Pather Synnott from writing. The materials from which he compiled were the oral narratives of the exiles, or unconnected MSS. sketches, and in a war so long, so eventful, condncted by the impulses of different independent chieftains, it would have been impossible for the most tenacious memory to retain the exact dates or the succession of facts. Still, from the very great number of facts verified in the notes, the impression, it is confidently hoped, must be that those which rest on his authority alone, may be received with as much credit as is ordinarily given to the word of any single author, compiling from the narratives of one party in a revoLu- tionary war. The sketches of the lives and martyrdom of some Irish prelates and ecclesiastics, especially Hurley, Archbishop of Cashel, and 0'Devany, Bishop of Dovvn aud Connor, are given at great length, and appear to have been finished with special care. One vast superiority this history possesses over all others of the period, is its general fidelity. With all its defectSj its goes nearer than any other ever written on the subject, to give a true picture of the reigns of Elizabeth and James. It lays down, plainly and repeatedly, the only principles that must guide the historian in his study of that momentous period. Without asserting that all who opposed Elizabeth were influenced solely by religion, and much less that none of them were so before the year 1600, he shews how the proscription of the national creed did, from the very commencement of Elizabeth^s reign, provoke the mass of the people to disaffection, and how futile were the attempts to pervert them. Besides the works already mentioned, the author, it is believed, drew up an account of the state of Ireland, which was presented to the King of Spain by Elorence Conry, Archbishop of Tuam. Whether he com- pleted any of the other works which he meditated, especially one on Astronomy,* to which study he was partial, the Editor has not disco- vered. The date or place of his death is not known, the last notice of him being in the year 1634, when he sent the translation of the Irish * In a poem to the author, by a military knight, Greorge Mendoza, prefixed PEErACE. XV life of St. Mochudda from Madrid to John Bollandus.* There was a Colonel Philip 0'Sullivan in the army of the Confederate Catholics^f but there is no reason to believe it was our author, much less that he ever became a friar in the Pranciscan convent of Kilchrea, as Smith asserted in his history of Cork. The editor^s notes are chiefly intended to correct the author^s chrono- logy, and to enable the reader to coUate the different versions of the same facts. The foUowing poem, in which the author gives some account of his family, is reprinted here from the Decas Patritiana, as it expresses^ in very touching language, the same feelings which inspired the composi- tion of the Catholic history : — Si pietas hominum, vel si jus sanguinis ulhim Post obitum exanimes commemorare jubet^ Est mihi concessum fatum celebrare parentum Nec fratrum interitum prseterire datum. Non caret exemplis prsesens mea cura vetustis E quibus hsec memori mente referre Hbet. Peleus imprimis verbis ornatur AchiUis Si modo Mseonidse pagina vera docet. to the " Decas Patritiana," there is the foUowing allusion to those unpublished works : — Sed sunt condita plura Quae tamen in tenebris aurea scripta latent. Invidiae partus, mendacia magna Giraldi Rejicit ; et stolidus quae Stanihurstus habet. Notitia varia pulcrum, sermone politum, Zoilomastix et dicitur illud opus. Tellurisque situm stabilem, pontique recessus Oselorum motus, sydera celsa poli, Ingenio scrutatus acuto, casibus actus Adversis CEeptum rursus omisit opus Martia complecti cupiens documenta libellis Aptius in tempus distulit illud onus : E patrisB Divis multos ornare laborans Texuit historise dogmata plena piae. Patritium e superis nunc in lucem edidit unum Otia magna quidem caetera turba petit. See also Colgan Acta, S.S. p.p. 472, 626, 712,791. «D. Philippo 0'SuIIevano viro de sua patria, ejusque sanctis optime merito." * " Philippus 0'Sullevanus Bearrus doetrina clarissimus, &c. &c. in Latinum sermonem a se versam ipse ad me Madrito hoc 1634, Christi anno transmisit." BoUandus AA. SS. vol. i., p. 47. t Hibernia Dominicana, p. 879. XVI PllBPACE. Progeniein numerans j3Sneas ordine priscam Se quoquestirpe Jovis prodidit esse satum. ' Exanimum laudat miserabilis Hectora mater, Yirtutem Andromaclie prsedicat ore viri. Julius eximius bellis et Palladis arte Illustrans amitae funera voce senis Alta suse veteris repetit primordia gentis, Nec decus lioc tantum dissimulare putat. Maesta sui fratris numerosum fata Catullum ^Flebilibus constat concinnuisse modis Eloquium memorat fratrisque, genusque parentum Et canit uxoris Naso poeta fidem. Statius in roseis sylvis epicedia scripsit In prolis laudes, interitumque patris. Fascibus Ausonius magnus cum carmine consul Eunereis retulit facta paterna metris^ Ac etiam patruosj affines, atque sororem Deplorans elegos pergit inire sonos. Sin placeant alicui forsan minus ista profana Sacri suppeditant pauca canendos libri. Exhibeat patribus cultum spectata propago, Omnipotens liominum Conditor ipse monet. Pignora Matatbias moriens sua tollit in astra Huic Simon sapiens, dux Macbabseus erat. Gregorius claris divinus Episcopus actis Qui sancta sopbi^ nobile nomen babet, CEesareum celebrat fratrem, celebratque sororem Yocibus exornat fata paterna suis. Ambrosii tonuit feralis concio Divi Invida cum fratri stamina Parca scidit. Religio Monicse, probitas, pietasque colendse Est Augustino sat recitata pio. Idemque ingenium nati mirabile doctor Sancto composito prodidit esse libro. Plura quid accumulem ? sententia nostra valebit ; Susceptum merito jam peragemus opus. Ut moriens fertur modulari carmina cygnus Sic ego cbarorum funera dira cano. -■"fi PREFACE. XVU Connubio ergo mei vincti constante parentes Progenerant septem (pignora cara) decem, Sed tredecim pueros setatis flore virentes Incolumi patria sustulit atra dies. Quatuor excisee post tristiabusta Juvemse Exul in Hispani^ vidit uterque parens. Palladis excoluit me Compostella palsestra Mirifice studiis clara magistra sacris. Patritius nitidus Latio sermone Sinotus Me cito grammaticse prima elementa docet ; Quem nuper numeris clarum, verbisque solutis Eripuit nobis mors properata virum. Inde mihi Yendana suo venerandus alumno Subtili Physicos explicat arte libros. Abdita divinse Sophige secreta retexit Marcilla insignis religione Petrus. Hinc mibi Catbolici sectanti bella monarchse Terra, ancepsque mari sors subeunda fuit. Incubuit Daniel musis his frater iisdem ; Armorum strepitu percitus ipse simul. Jam regis celeres naves adit ille Philippi Terrifico tumidum quse mare marte domant ; Jam fera velivola lustraverat sequora puppi Jam victo adversas fuderat hoste rates. Post varios casus stratis certamine Turcis Bombardse (Jovis ut folmine) glande cadit. Eedditur Artifici mens : ast exangue cadaver Incipit sequoreis piscibus esse cibus. Candidus lieu ! viridi juvenum flos occidit sevo Regula qui morum, normaque martis erat. Viribus ille fuit robusti corporis Hector Non animi inferior viribus ille fuit. Viribus ille fuit fortis bellator ubique : Strenuus arte, animo, viribus ille fuit. Qui per virtutem pereunt, hos vivere Plautus Si bene sensit, eum vivere constat adhuc. Inclytus hunc veteri generavit stemmate princeps Nobile qui trahit a regibus usque genus XVni PREEACE. CSullevanus titulis celeberrimus heros, Quem colit intrepidum fida Bearra ducem. Dermysium peperit generosam Silia prolem Ipsa Giraldino nomine nota parens. Ille quidem valuit multum vir strenuus armis Hle quidem terr^ prsestitit atque mari, Solus, principibusque etiam conjunctus Ibernis Jam soror liinc Helena.rursus mea nupta marito Dum patriam repetit mergitur ipsa mari; Eloquio suavis, pietate, pudore probanda Prseditaque ingenuis moribus illa fuit. Hinc placidi expertus lugubria funera patris Vitse me sensi parte carere mese. Dermysius generis clarus fulgore vetusti, Paetis iUustrat, nobilitatque genus. Gessit in Angligenas.bella crueuta diu. Ssepe truces fidei vicit fseliciter hostes, Ingenioque sagax, egregiusque manu. Sic comes bunc comitetn bellorum ssepe Giraldu Ejus et eximiam sustulit ore fidem. Ipse sui fratris dilecto in preelio uato AuxiHumque tulit, consiliumque dedit. Ostia victorem viderunt ampla Sininni/ Impavidique stupent fortia facta ducis UnS, vectus eo ferro fulgente triremCj Bis septem armatas propulit ille rates. Scandit et armipotens Ocliellica msenia ductor Hostes contentus vincere, spernit opes : Lastaque planities (Aclierem dixere prisci) Connacbtse novit preelia magna ducis. Hunc cava cserulei testatur ripa Eeuri Cum sfcygiis Anglis conseruisse manum ; Singula quid referam longsevi gesta parentis (Sunt alibi h8ec aliqaa parte relata mihi) In centum vita producta circiter annos Denique jam senio membra solutus obit. Ossaque Gallaicse tegit urbs munita CorunnEO Seraphici templo ritc sepulta patris l:^ PEEPACE. XIX Clauditur haud vero tenebrosi fine sepulchri Qui sua pro Christo sanctiils arma tulit; Terra quidem corpus dedit, hocque redivit in illam Inclyta fama manet, spiritus astra petit. Jamque mese sequitur matris mors funera patris^ Quam sum perculsus morte, Johanna ! tua. E ducibus validis oriunda Suinna paternum Antiqua duxit nobilitate genus. IUius genitor Donaldus stirpe Suinnus Germanos habuit (martia fulcra) decem. Magnanimi undeni prsestanti robore fratres Bellica contra hostem signa tulere duces, Perque suum sseclum, ffelici marte valentes H^eresis Angliacse fortiter ausa vetant. Margaris edit eam Mac Carrhse sanguine Magni Patribus et natis nobilitata suis. Conditur ad tumulum prostrata Johanna mariti Conjux tam digno conjuge digna suo. Ah ! decus occubuit selecti insigne pudoris Begula nuptarumj gloria summa viri. Protinus heu ! pereunt mgesti solatia nati Vitse deHcisSj prsesidiumque mese. I^unera post lachrymosa patrum, fratrumque meorum Una mihi superest nunc Leonora soror Quse teneram superis sacravit virgo juventam Auxea Stelliferi dicta secuta Patris, Exanimos alios natos flevere parentes Exequiisque juvant pignora rapta piis. Luximus ipse, sororque diu mea, fata parentum Nec cum Helena Daniel prsetereundus erat. Quid prosunt animis^ gemitus, suspiria, luctus ? Extinctos lachrymse num revocare valent ? Purpureos reges una cum paupere turb^ Decreto stabili mors truculenta rapit. CFltima quemque manent fugitivse tempora vitse Nec potuit parcas uUa tenere manus : Dum tacitis rapidi labuntur passibus anni Prsepropera pueri morte senesque jacent ; XX PREFACE. Hinc cum jus celeris sit inevitabile mortis Hoc summa est, sancte mortis obire diem. Quorum nunc elego memoravi catmine casus Nomen et a Lethis musa reduxit aquis Terris et pelago multos adiere labdJes Jactati ob summa juta retenta Dei; Quo merito sperem Christi pietate benigni Empyreas animas commeruisse polos. Nec qua putrescant refert sita corpora sede Pontone, an terrse pondere mersa gravi ; Quippe suis animis setemis reddita surgeut Gondita qu§, fuerant^ restituente manu. Eactas ex nibilo naturas condere rerum Idemque eversas est renovare potis. Dogmata, nunc reliquum, Cbristi divina, sequamur, Quo cseli recreet nos diutuma quies. INDEX CAPITUM. PAGB Epistola Dedicatokia _-.--! Ad Oatholicum Lectorem Bpistola - - - - 3 TOMI I. LIBER I. S; DE IBEENLa! SITU ET NATURA. i ll OAP. I. IbernisB varise nomina referuntur - - 5 || II. Iberniam fuisse Scotiam dictam et Ibernos, Scotos, |, auctoritate aliquorum probatur - - 6 11 III. De IbernisB situ et figura - - - 7 IV. De Iberniae Magnitudine - - - 8 V. Ibemise variae divisiones recensentur - - 9 VI. De Ibernise salubritate, fertilitate et amoenitate - 12 VII. Iberniam esse arcem et propugnaculum, unde hae- retici possunt debellari, et alia regna conservari, demonstratur - - - - 13 VIII. De Ibernise mirandis - - - 14 IX. In horum quse diximus patrocinium aliquot authores citantur - - - - 16 TOMI I. LIBBR II. DE PUEGATOEIO DIVI PATBITII. I. Promittit author se relaturum historiam hominis, qui a Purgatorio Divi Patritii reversus est - 18 II. Hispanus Vicecomes reversus a Divi Patritii Purga- "Ti torio historiam suam-refert - - 19 ji III. Philippus translationem suam censurae et correctioni ^ SanctsB Matris Eoclesise et Sacrae Inquisitionis subjicit - - - - 31 .1 XXH INDEX CAPITUM. TOMI I. LIBER III. DE IBERNOEUM OHIGINE, NOBILITATE, ET SERMONE. PAGE CAP. I. Veteres Iberni unde genus trahunt ? - - 32 II. Ibernorum farailise et nomina - - - 33 III. Ibernorum principes vel tituli aut dignitates saeculares 34 IV, Ibernorum magnatum inauguratio, et apud eos esse novos aliarum gentium titulos - - ibid. V. Hic Ibernorum titulorum usus apud alias gentes ve- tustissimas fuisse probatur, veterum scriptorum testimoniis - - - - 35 VI. De Novis Ibernis - - . - 36 VII. De Ibernorum sermone - - .37 TOMI I. LIBER IV. DE IBERNORUM MOKIBUS ATQUE EELIGIONE. I. Stanihursti librum de moribus et rebus Ibernise esse jfide et authoritate indignum, ostenditur - 38 II. De Ibernorum moribus - - - 39 III. Eorum observantia erga litteras et litteratos - ibid. IV. De Ibernorum Religione - - - 40 V, Ibernorum conversio ad Fidem Catholicam, in ea vetustas et firmitas, atque litterarum studia - ibid. VI. De celebrando Redivivi Domini Paschate et Pela- giana haeresi doctores Iberni Sedem Apostolicam consulunt - - - - 42 VII. In eorum quse diximus, confirmationem testimonia referuntur - - - - 43 VIII. Aliquot Ibernise viri, fffiminaeque insignes doctrina et sanctitate numerantur - - .45 IX. Iberniam fuisse Martyribus nobilitatam contra Oambrensem defenditur - - - 46 X. Iberni aliquot exterarum gentium doctores referun- tur ex Oonvseo - - - - 47 XI. Alii fasti referuntur - - - 49 XII. Kalendarium a Patre Henrico Dubhlinnense aceu- mulatum refertur - - - 51 XIII. Ratio redditur, quemadmodum Eeligioj et littera- rum studium in Ibernia sit extinctum - 58 XIV. Hujus operis epilogus et sequentis promissio - ibid. '>^i I TOMI II. LIBER I. i IBERNIA QUOMODO SIT AB ANGLIS OBTBNTA ? I. Ibernorum inter se bella, et contra ipsos subactae gentis rebelliones, antequam Christianam lucem recepere, memorantur - - - 60 vs \1 INDEX CAPITUM. XXUl PAGE CAP. II. Oatholicse Religionis in Ibernia stabilitas, et pertur- bationes - - - - 61 III. Quemadmodum Angli sint Ibemiam potiti ? - 62 IV, Adriani Pontificis Maximi litterae referuntur - 63 V. Rex Angliae venit in Iberniam : Anglorum ambitio : Ibernorum aliquot rebellio - - 64 VI. Ibernorum vatum prsesensiones de Ibernise excldio 65 VII. Juste ne Angli Iberniam obtineant ? - -66 VIII. Leges atqtie mores aliquot ab Anglis in Iberniam latse repetuntur - - - - 67 IX. Johannes Pontifex Maximus ad Anglise regem de Ibernise administratione scribit - - 69 X. Iniqua Anglorum administratio et cum Ibernis bella 71 TOMI II. LIBER II. HiEEETIC^ TYRANNIDIS SUMMA. I. Quam, sint Angli lubrica et Iberni stabili religione 72 , II. Tempestatis hujus hsereses quemadmodum Religio- nem Christianam invaserint - - 74 III. Quemadmodum Rex Anglise Henricvis in bseresim lapsus post religionem in Anglia extinctam, in Ibernia Fidem Catholicam tentaverit oppugnare, et quid ejus filii, et Jacobus Rex fecerint - 75 IV. Generalis tyrannicae persecutionis relatio - 76 V. Quibus judiciis, et ministris utantur Angli in Ibernia in Oatholicorum excidium ? - - 79 VI. Quomodo Iberni potuerunt tam immanem persecu- tionem sustinere, et hsereticorum jugum non dis- cusserint ? - - - - 81 TOMI II. LIBER III. DE VAEIIS HIBERNI^ EVENTIS SUB HENEICO, EDVARDO ET MARIA EEGIBUS. I. Quid actum sit in Ibernia de ecclesiae bonis - 84 II. Religionem Oatholicam delere Reges Anglise ; con- servare Iberni magnates nituntur - - 85 III. Principes Hibernos lleligionem Oatholicam servantes Angli sensim delere constituunt - - 86 IV. De 0'Sullevano Bearrse, et Beantriae Principe - ibid. V. De Geraldinis Kildariae - - - 87 VI. De 0'Conchure, et 0'Morra - - - 88 VII. De Mac Williamo inferiore, et 0'Phlatharta - 89 VIII. De Roberto Ibernise Primate, et patribus Societatis ibid. IX. De 0'Briene Tomoniae et Lomnachse principe - 90 X. De Maria Regina, et 0'Conchure Ophalio, et 0'Morra - - - - 92 XXIV INDEX CAPITUM. TOMI II. LIBER IV. DE VABIIS IBERNIiE CASIBUS SUB ELIZABBTHA. PAGE CAP. I. Tyrannidis Elizabethse et Ibernise perturbationis, generalis relatio - . - 93 II. Johannis Traversii doctoris Theologi insignis mar- tyrium - - - - 94 III. Johannis 0'Nelli Tironje Principis casus miri relatu dignissimi - - - - 95 IV. De Comite ClanrickardEe - - -97 V. De 0'Morris et 0'Conchuribus Ophaliis - 98 VI. Cosbii Angli tyrannis - - - 99 VII. De Oathalo 0'Oonchure, Mac Forte Anglo, et An- glorum quadam fraude - . . ibid. VIII. Giraldini Momonise - - - 100 IX. Bellum Mac Oarrhae Principis, et Comitis Desiae. Jaimus Giraldinus in Hispaniam proficiscitur . 103 X. Richardus Ibernise Primas vir insignis - - ihid. XI. Patritius 0*Helius MoyosB Episcopus, et ejus socius Oonnatius CRuarkus Franciscani religiosi, et inclyti Martyres - - - - 104 XII. De Milero, falso Archiepiscopo Cassiliae - 106 XIII. Thomas 0'Hierlatha Episcopus Rosee, vir insignis 108 XIV. Lageniorum motus - - - 111 XV. Bellum secundum Giraldinorum Momonise - 112 XVI. De Oornelio Episcopo et Sandero Doctore - 121 XVII. Gregorii XIII. Pontificis Maximi litterae ad Ibernos datae repetuntur - . . iHd, XVIII. De TJUigo, et Johanne Bujkis Comitis OlanricardBe filiis XIX. Dermysius 0'Hurlius Archiepiscopus Cassilise longe invictissimus, et clarissimus Martyr - .123 XX. Gelatius 0'Culenanus, et Huon 0'Melkeranus Mar- tyres - - - - - 126 XXI. In Oonnachta vehemens Anglorum atrocitas - 127 XXII. Momoniarum crudelitatis aliqua exempla repetuntur 129 XXIII. Angli discordias Ibernorum optimatum accendunt 130 XXIV, Angli ab Ibernis obsides extorquent - - 132 XXV. Persecutio vehemens Anglorum contra fidem mota describitur - - , - 133 XXVI. Thadaeus 0'Sullevanus insignis concionator Ibernos confirmat in Fide Catholica - - 134 XXVII. Aliquot casus persecutionis scitu jucundi - ibid. XXVIII. Insigne miraculum recensetiu" - - 131 XXIX. Generalis.regni status breviter describitur - 139 TOMI III. LIBER I. DE BELLO QUINDECIM ANNOEUM. I. Qui a Reginse partibus steterint, referuntur - 140 1 INDEX CAPITUM:. XXV PAGE 142 143 CAP. II. Qui pro Ficle Catholica sumpserunt arma, nume- rantur - - " j /• " III. Quamobrem omnes Iberni ab hsereticis non defece- rint, disputatur - - - - ^*^ IV. Non armis, sed artibus variis Ibernos fuisse superatos 145 V. Ibernos non tam ab Anglis, quam alios ab aliis esse devictos - - ' i n • " VI. Quis fuerit rerum status in Ibernia hoc bello m- cipiente? . - - - 147 TOMI III. LIBER II. BE BELLO QUINDECIM ANNORUM. I. De Hispanae classis naufragio, Alfonso Leiva, 0'Buarko, Mac Suinnio Tuethise et aliis - 149 II. Lageniae motus et aliqui casus - - 152 III. Tironae comes, qui Anglis in rebellionis suspicionem venit, in jus vocatur _ _ _ 153 IV. Ultoniorum obsides ab Anglis fugiunt - - 154 V. Biuber de injuriis sibi illatis quaeritur, et 0'Donnellus creatus patriam ab hasresi statuit vindicare - 156 VI. Mac Guier contra Protestantes arma sumit. Ed- mundus Ibernise Primas a regiis occiditur et aliae variae res _ _ . . 157 VII. Mac Guier adverso marte cum regio exercitu dimi- cat, et Iniskillinam arcem per proditionem amittit 159 VIII. 0'Donellus Iniskillenam obsidet, et in Hispaniam legatum mittit Catholici regis opem efflagitatum 161 IX. Lagenise motus renovantur. Res varise referuntur 16 2 X. Tironus comes ob varias causas Protestantibus in- fensus et magis suspectus redditur _ - 164 XI. Regius exercitus ad vadum biscoctorum panum a Mac Guiere etCormako 0'NeIlofunditur. 0'Do- nellus Iniskillenam in deditionem accipit, et Anglos OonnachtEe labefactat - - 165 XII. Oalvaria acceptis ab 0'Donello auxiliis Bellikiam arcem in suam potestatem redigit, cum regiis prospere dimicat et Mac Williamus creatur - 168 XIII. Anglorum prsesidium Portmore peUitur, et in Mu- nichano Oastello obsidetur - - - 170 TOMI III. LIBEE III. DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. I. Iltriusque partis bellandi, pugnandique apparatus et patroni. Comes Tironus, princeps 0'Nellus in- auguratur - - - - 17I D XXVI INDEX CAPITUM. PAGE CAP. II. 0'NeUus et Norris ad Pratum fontis primum signa conferunt et Munichanum Catholici in deditio- nem accipiunt . - - - 172 III. In Connachta duas arces Anglis ademptas Oatholici* tuentur - - - - 174 IV. Russellus prorex et Norris cum 0'Nello parum prospere dimicant. Binghamus Sligacham arcem acriter quidem, frustra tamen oppugnat - 175 V. Regii cum Catholicis de pace agunt, Ardmacham occupant, cum 0'Nello minus secunde contendtmt 176 VI. Ne pax ineatur Hispani legati prohibent: Ardmachae prsesidium Divus Patritius mire aflJigit - 177 VII. 0'Nellus commeatum Ardmachffi missum intercipit: prsesidiaros multos stratagemmate perimit : Ard- macham in deditionem accipit. Carlinnum cas- tellum capere frustra tentat - - 178 VIII. Norris Ardmacham secundo occupat: Norrisum munimentum condit: utrumque amittit: cum 0'Nello infauste pugnat - - - 179 IX. Norris in Connachta cum 0'Donello de pace fpustra agit, et bellum nihil felix gerit - - 180 X. Lagenise res aliquot memorantur. Norrisis pro- digiosa mors .... 182 XI. Burughus prorex et Kildarius comes cuin Catholieis adverso marte bellum gerimt - - 184 TOMI III. LIBER IV. DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. I. Henricus Bagnal Ardmachse fert opem et in 0'Nelli castra facit impetum _ . - II. Rupis Fargusise arcis praefectus Anglus a G-linnise principe interimitur, et Barnabal Midhiensis dux a Mac Magauno funditur - - III. Portmorem arcem 0'Nellus, et 0'I)onellus frustra oppugnant. Bernardus 0'Morra cum regiis fceliciter signa confert . - - IV. TJrmonius comes a Lisia repellitur, et Huon Catho- licis auxilio venit - V. Catholici, regiique publicam pugnam acerrimam totis viribus committunt. Bagnal perimitur. Ard- macha et Portmor a Catholicis recuperantur VI. Lageniorum et aliorum varii casus prosperi TOMI III. LIBER V. DE BELLO QUINDECIM ANNOEUM. I. Momoniarum rerum status, cum bellum in iis caepifc describitur - _ - 186 187 188 i 189 .1 i 190 195 li i i 197 rl }4 rf y m m INDEX CAPITUM. XXvii PAGB OAP. II' Quemadmodum.bellum sit in Momonias translatum et qui ab Anglis statim defecerunt - - 198 III. Momoniorum cum Anglis et inter se contentiones - 199 IV. Thoma; Norrisis in Catholicos expeditio prima - 200 V. Thomae Norrisis expeditio secunda - - 201 VI. Thomas Norris et Oastelconnelli baro cum suo fratre occiduntur . _ _ 202 VII. Insikinnse barone submerso OonnachtaB praefectus Bealantha-sanium (Beal antha Sani) arcem obsi- det : 0'Donellus obsidione liberat et Olanrichar- daminvadit - - - - ibid. VIII. Huon cum Urmonio pugnat. Orochanum castellum Ophalii expugnant : et de Patre Archero _ 204 fX. Quid egerit comes Essexius in Momoniis et Lage- nia. E.es varise narrantur - - 206 X. OonnachtseprsefectusabCDonello praelio peremptus 209 XI. Quid Essexius in Ultonia gesserit ? - . 211 XII. Pontificis Maximi et Hispaniffi regis legati in Iber- niam veniunt. Quid CNellus in Momonia fecerit, Bluntus prorex in Ultonia ? Mac G-uier et Mo- moniarum praefectus mutuis vulneribus succum- bunt - - . _ 212 TOMI ITI. LIBER VI. DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. I. Quemadmodum Oatholici sint viribus diminuti, sum- matim dicitur - - - - 214 II. Httonis CMorrae nece Lagenia pacatur - - 215 III. Momoniarum bellum confectum - _ iHd. IV, 0'NelIi vires diminutse - - - 217 V. 0'Donelli vires magna parte infringuntur - 218 VI. A. 0'Nello et 0'Donello missi auxilio in Momonias revertuntur : de Oomite Olanrichardo et Dermysio Episcopo . _ . . 222 VII. Johannis Aquilse adventus in Iberniam - - 223 VIII. Zubiaur in Iberniam appellit, et cum reginse classe secunde pugnat .... 225 IX. Apud Kensaliam Catholici infoeliciter rem gerunt - 226 X. 0'Nellus in Ultoniam revertitur : CDonellus in His- paniam solvit : Aquila sequitur - . 229 XI. Rothericus Reginae reconciliatur . . 230 XII. 0'Nellus pacis conditiones accipit - . 232 XXVIU INDEX CAPITUM. TOMI III. LIBEE VII. DB BELLO QUINDECIM ANNORUM. PAGE CAP. I. 0'Sullevani socii, et vires, et quid hyeme prima ges- serit. ... - 234 II. Eegiorum apparatus, et potentia. Carui expeditio prima. Mac Carrhse mors - _ - 235 III. Carui secunda expeditio : Dumbe», et Beje excidium, Dominici 0'Calani Martyrium. - - 236 IV. Dermysius 0'Driscol ex Hispania revertitur, eodem Cornelius mittitur, aliquot regiorum arces 0'Sul- vanuscapit. .... 239 V. Muscrise principis difficilis fuga ; 0'Sullevanus muni- tam arcem expugnat, et alia. - - 240 VI. 0'Sullevanus a suis desertus Bearra pellitur . 242 VII. Carbrii, et B egii utrinque adverso Marte dimicant ; duo sacerdotes occiduntur. Mac Moris posses- siones assequitur .^ - - _ 243 VIII. 0'Sullevani casus varii, et pugnse pene quotidianse per septem primos fugse dies - - 244 IX. 0'Sullevanus in summum discrimen deductus quam miro artificio Dermysii fuerit liberatus ! - 247 X. 0'Sullevanos regias copias longe superiores numero mire fundit .... 248 XI. Bidui sequentis serumnae repetuntur - - 231 XII. ^rumnse tridui recensentur - . . 232 TOMI III. LIBER YIII. DE BELLO ftUINDECIM ANNORUM. I. Adversus regios 0'Sullevanus, et Mac Gruier secunde pugnant, et hic possessiones recuperat - 255 II. Mac G-uier, et alii in Anglorum gratiam accipiuntur. 0'Oonchur Scotiam petit. 0'SuUevanus ad 0'Ruarlcum revertitur. Alii pacantur m. 0'liuarkus possessionibus spoliatus diem obit. Mac Williamus in Hispania moritur IV. Momoniarum Urbium motus ... V. 0'Nellus, et alii, qui bellum gesserant, regem in Angliam adeunt - . VI. Post bellum quis fuerit Ibernise status? VII, An Iberni juste gesserint hoc bellum ? - 257 ihid. 259 261 ibid. 262 '1 INDEX CAPITUM. XXIX TOMI IV. LIBER I. DE QUATUOK PRIMIS PEESECUTIONIS PUNCTIS PRINCIPALIBUS. PAGE OAP. I. Summa persecutionis relatio » - - 266 II. Regis edictum in Catholicam Religionem - 267 III. Aliquot morte puniuntur " " .T ^^^ IV. Primum Persecutionis punctum. 0*Nellus, et alii tyrannidem fugiunt _ _ - 270 V. OTochartse motus - - - - 273 VI. Aliquot, qui fidem deserere noluerunt, animse amis- sione puniuntur - _ _ - 276 VII. Iberni in externa bella missi - . - - 278 VIII. Secundum Punctum persecutionis - - ibid. IX. Prodigia qua; in Ibernia visa sunt, referuntur - 280 X. Tertium punctum persecutionis - - ibid. XI. Regis Angliae epistola ad Ibernise proregem, consi- lium et urbes . _ _ _ 283 XII. IV. Punctum persecutionis - _ . 284 XIII. Knoxis persecutio longe truculentissima - - 286 XIV. Quemadmodum Iberni sustinuerint hanc persecu- tionem? - - - - 289 XV. De tribus comitibus Ibernis Anglicse factionis - 290 XVI. Oatholicorum constantia, et conatus in persecu- tionem - - - - 293 XVII. De religionibus, collegiis, et sacerdotibus - - 295 XVIII. Cornelius 0'Dubhana Episcopus, et Patri^s 0'Luch- ranus sacerdos, martyres clarissimi - - 300 TOMI lY. LIBEE II. DE PARLAMBNTO, QUINTO PERSECUTIONIS MEMBEO. I. In Ibernia quomodo celebratur parlamentum ? - 306 II. Legitimi Parlamentarii rejiciuntur, et illegitimi con- scribuntur - _ _ _ 308 III. Quas leges Angli Parlamenti auctoritate saneire voluerint? - - - - 310 IV. Quemadmodum Iberni hsereticis legibus in Parla- mento obstiterint ? - - - 313 V. Ibernorum obtestatio non deserendi Catholicam fidem - .. . . 317 VI. Ibemiprocuratores regem Angliae adeunt, quibus reg ■ num victum suppeditans, prorex frustra prohibet - 329 VII. Quid Rex, et consilium Angliae Ibernorum querelis responderint ? . _ - - . 322 VIII. Quid sit in Iberniae Pai-lamento constituf um ? _ 327 XI. Tuamensis Archiepiscopi epistola contra confisca- tionem . - _ . 328 XXX INDEX CAPITUM. TOMI IV. LIBER III. DE TYEANNIDIS ALICIUOT EXEMPLIS. CAP. !• Ad pristinatn tyrannidem Angli se vertunt II. Aliquot Oatholicorum Laniena - III. Novi proregis perseeutio IV. O^Nelli, 0'Sullevani et aliorum mors Historiae totius epilogus - - - PAGE 333 334 335 336 338 frv APPENDIX 346. sl r*i .t^ DOMINI PHILIPPI 0'SULLEYAn BEAEEI, IBEMI HISTOEIJ; CATHOLICiE IBERW^ COMPEKDIUM. il n 'u 41 11 ;« ii EPISTOLA DEDICATORIA. DOMINQ PHILIPPO AUSTRIACO IV. HISPAmARUM, INDIABTJM, ALIOaOM REGNOETJM, ATQUE MULTAEUM DITIONUM, E,EGI CATHOLICO MONAECHiEQUE POTENTISSIMO. PHILIPPUS O^SULLEYANUS. Hoc meum Ibernicarum rerum compendium tuse, Monarclia poten- tissime^ CatholicEe majestatis presidio multis de causis audeo com- mittere. Taceo a me, qui lionorifico stipendio, a patre tuo rege longe munificentissimo donatus in tua classe arma fero, hoc officium in animi grati significationem tibi potissimum deberi. Supersedeo, te suscipere^ tutarique causam tui militis oportere, omitto tua, tuique patris^ et avi monarcharuiQ maximorum ampla et magnifica beneficia in Ibernicam gentem collata. Illud unum tacitus nuUo modo preteribo : Tu Cliristiani nominis tuendi firmissimum propugnaculum es : Ibeenia pro Christiana pietate, sacrosanctaque fide servanda, gravissimis calamitatum cumulis obruitur. Tu Divini cultus atque religionis Apostolicse splendorem ubique gentium amplificare^ et longe, lateque propagare, Ecclesiseque Komanse fines protendere conaris : illa nun- quam ab ea lege, quam Christus Eedemptor noster tulit, Apostoli sacri promulgarunt, Eomanique Pontifices colendam proecipiunt, descivit. Tu tartarese hceresis pesti semper obviam es : illa hceresis furore ve- hementissimo profligatur. Tu Catholicis es confugium : illa ad te tan- quam ad asylum confugit. Tu pree coeteris regibus " Catholicus" optimo jure nominaris : illa inteu septentrionis ingentbm eeeoeum pee- TUHBATIONEM CaTHOLICA PEESTAT. Huc accedit animi tui pietas eximia, et virtus egregie mirabilis, qui 1 a EPISTOLA DEDICATOEIA. in ipso regnandi exordio monarchiam tuam prseclare capessere ccBpisti, omnibus catholicae fidei desertoribus regnorum tuorum aditu interdicens : atque Batavos et alios nefariorum dogmatum assertores de Ohristiana lege male sentientes ad obedientiam Ecclesise debitam armis reducendos esse statuens nt divina nostri Servatoris fides non modo in illis regnis, quse a tuis majoribus tibi tradita sunt, servanda et decoranda videatur ; sed in aliis etiam regionibus, in quibus impiorum hominum scelere violata funditus corruit, rursus opera et industria tua, fseKcissimisqne auspiciis erecta, restaurata et ad pristinum splendorem restituta jus suum, dig- laitatemque brevi recuperatura speretur. Quas ob causas hanc Catho- licse IbernisB Mstoriamj quse in tenebris hactenus delituit, regise tuse majestatis tutela fretus in lucem emittere putavi. Yale Rex Invictissime PHILIPPUS 0'SULLEVANUS. DOMINI PHILIPPI O^SULLEVANI, BEARRI IBERNI AD CATHOLICUM LECTOREM EPISTOLA. II Tametsi superioribus seculis, et hac etiam tempestate, Catholice lec- [1,] tor, multse variseque res regui Ibernige fuerunt memoratu et laude dig- nissimse^ illse tamen vel a nuEo memoriBe proditse, caligine altissima mersEe in tenebris delitescuntj rel Ibernicis tantum litteris mandatse intra domesticos parietes continentur, a nemine satis Latino sermone celebratse. Ita qui temporum nostrorum Ecclesiasticas historias contex- uerunt, aut eam insulam omnino taciti prseteriverunt aut de ea quam paucissima et levissima tradiderunt : cum tamen pro Christiana pietate tuenda pertulerint labores gravissimos et omnium opinione majores. Inde quidem externi scriptores merito queruntur nullum extare Ibernicum historicum, qui patriae suse res in lucem emissas exteris gentibus cognoscendas ob oculos proponat : id que magis mirandum est, quod etiam hodie multi Ibemi sacri et saeculares viri ingenio excellentes in theologise, philosophise, juris utriusque, et cceter arum scientiarum studio floreant. Yerum ni ego conj ectura fallor, vis prsesentis tempestatis, et concursus multiplicis calamitatis hoc conatu nostros homines prohibet. Pluctibus enim tam turbulentissimis^ tan- taque rerum omnium perturbatione sumus convulsi et labefactati, ut seribendi otium nequaquam suppetat. Unde de nobis repeti potest carmen illud, quod Ovidus de se canit. " Des, licet, ut valido pectus mihi robore fultum Fama refert Anyti quale fuisse rei Fracta cadet tantae sapientia mole ruinse : Plus valet humanis viribus ira Dei. Ille senex dictus sapiens ab ApoUine nuUum Scribere in hoc casu sustinusset opus." Accedit etiam, ut necesse sit, aut foede mentiri, quod est contra leges historise, aut eos laedere, penes quos est in Ibernia, rerum imperium, vitseque et necis potestas. Tantum vero periculum quotus quisque est, qui subire vellet? Quibus efficitur ut nostri invictissimi martyres, qui cruciatibus ingentibus affecti pro lege Christi Redemptoris animas 4 AD CATHOLICUM LECTOREM EPISTOLA." strenue profuderunt ; nostri maxime pii confessores, qai fcetidorum carcerum situ, et squalore afBicti, ad Empyrese regise splendorem demi- grarunt, nostri eloquentissimi concionatores qui tartareorum dogmatum rabiei repugnarunt; nostri fortissimi et clarissimi duces, militesque magnanimi, qui maluerunt in acie cadere, acriter et animose prseliantes, quam hereticis, scelesto hominum generi obtemperare ; nostrse fseminse quse viriH animo prceditse nunquam hsereticorum terrori succubuerunt ; nostri pueri etinfantes, quorum vitse hsereticum ferrum minime pepercit, [2'] ||digna laude priventur, et quibus sepulchris eorum corpora condun- tur^ eisdem etiam fama et memoria obruatur. Quse me causa subigit, ut hanc historiam scribendam suscipiam, onus profecto quod postulat et majus ingenium et ocium quam meum, qui communi patrise mese tempestate sum jactatus. Tamen summos et Ibernise ornatissimos viros, qui Eehgioni CathoHcse bello, paceque magnam virtutem przestiterunt, ab obhvione hominum et interitu statui vindicare; quandoquidem prsestantes viri post corpus in cineres versum, litteris, qiiasi immorta- litate quadam donati vivunt, ut idem poeta egregie testatur. " Carmine fit vivax virtus, expersque sepulchri Notitiam serae posteritatis habet. Tabida consumit ferrum, lapidemque vetustas. Nullaque res majus tempore robur habet. Scripta ferunt annos : scriptis Agamemnona nosti : Et quisquis eontra vel simul armatulit. Quis Thebas, septemque duces sine carmine nosset Et quidquid post haec, quidquid et ante fuit ? Dii quoque carminibus (si fas est dicere) fiunt, Tantaque majestas ore canentis eget." Altius autem paulo, initium sumam, insulse naturam^ gentis originem, mores, religionem, et casus^ maxime ab ortu prsesentis heeresis comme- morans. Neque quas res magnanime et fortiter nostri hostes et Catho- licse EeHgionis gesserint, et quemadmodum ab iis nostrates homines fuerint victi, tacebo, eorum prosperos casus diligentius referendo quam sunt ab ipsorum scriptoribus hactenus traditi: nuUibique illos indignis conviciis aut injuria afficiam aut debita laude fraudabo, modo cequo animo ferant, ne vera silentio tacitus involvam. "Vale CathoHce Lector. DOMINI PHILIPPl 0'SULLEYAM, BEAEKI IBEMI, TOMI I. LIBEE I. DE ibeunij: SITL^ ET NATURA. CAPUT I. Ibernias varia nomina referuntur. EuiT in Hispania quondam ante nostri Redemptoris ortum vir dominatu et potentia excellens, dictus in antiquis Ibernise Hbris Golus, princeps rerum gestarum magnitudine clarus_, ob idque cognomento miles: unde corrupta voce multis ccepit Milius et Milesius nuncupari. Hujus frater in Iberniam insulam vel errore, vel vi tempestatis delatus^ ab insulariis injustissime fuit occisus. Cujus rei nuncio a comitibus relato, Milesii prineipis filii classe comparata in Iberniam fecerunt expeditionem. Quorum aliqui cum navibus, hominibuSj cseterisque rebus naufragio perierunt. Tres sospites iu diversa littora regni appulerunt : incolis bello peremptis, fusis, fugatis, vel subactis, totam insulam in suam potestatem redegerunt, et genus antiquum Ibernorum, qui usque in hunc diem per- manent, procrearunt. Quis autem fratrum fueritnatu maximusj etsi inter aliquos minime convenit^ j| eum tamen Eberum seu Iberum fuisse, [3.] obtinet opinio constantissima, chronicis etiam Hispanise sufPragantibus. Ex quo, insula quoque Iberus^ ut in vetusto libeUo, qui j^Ethici cos- mographia inscribitur, et etiam Iberia nomen accepit. Vetustas vero, quse nou solum res sed etiam vocabula solet variare, illi nomen indidit, Iberno^ indeque huic Ibernise et indigenis Ibernis. Inde idem Iberne dicitur apud Claudianum. Unde fit ab I Latina tertia vocali et non ab aspirationis nota et littera Pjthagorica H. Y. Ibernise nomen exordium sumere, aliquorum caeca conjectura rejecta. Iberniea lingua vocatur hgec insula lera, ab lera regina (sic placet Ibernicis Chronicis) quse ante Hispanorum fratrum adventum insulse sceptro fuit potita. Unde forsan Graecis insula sacra fuit nominata, apud quos ea vox rem sacram significat. Hinc lerna et lerni, Latinis nonnuUis scripto- 6 O^SULLEVANI HISTORIjE CATHOLICJS, TOM. I. [LIB. I. ribus vocitantur. Ex quo prius ab Anglis, deinde ab aliis gentibus lerlanda, Irlanda, et Irlandia fuit nuncupata, id est lerse terra, nam Anglorum sermone dictio "land" significat terram. Alius fratrum dicitur Geraldo Cambrensi Hermion, aSis Herimon, et Iverione. Unde, ni me conjectura fallit, insula vocatur Iverione in Itinerario Antoiiii Augusti. Extat et luvernse nomen apud Solinum, Melamque cosmo- graphoSj et luvenalem Poetam. " Arma quid ultra Littera luvernse promovimus." Dicitur et Insula Sanctorum ob ingentem vim divorum, quibus olim floruit. Alia nomina quibus a domesticis historicis, poetisque celebra- tur non est quid repetamus. Unum ostendam Scotiam fuisse dictam. CAP. II. Iberniam fuisse dictam, Scotiam, et Ibernosj Scotos, auctoritate aliquorum probatur. EuissE huic insulsB, Scotise, et Ibernis, Scotis^ nomen, potest coUigi auctoritate multorum. Imprimis satis argumento videtur Claudiani carmen. " Scotorum cumulos flevit glacialis Iberne." Idem clarissime docet jEthicus, sic Iberniam describerido, "Ibernia insula inter Britanniam et Hispaniam longiore ab Africo in Boream spacio porrigitur: cujus partes priores intentse Cantabro oceano, Bri- gantiam Gdletise civitatem in circium sibi occurrentem spatioso inter- vallo procul spectant^ ab eo prsecipue promontorio, ubi Secanse fluminis ostium est, ubi Velabri, Lucenique consistunt. Hsec priore Britannia spatio terrarum angustior^ coelo solisque temperie.magis utiHs, a Scoto- rum gentibus coKtur." Hsec ille : quee pluribus Beda venerabilis confir- mat, ex quibus pauca lubet hic describere ; " Ibernia'^ inquit " divis lactis ac mellis insula, nec vinearum expers, piscium, volucriumque sed et cervorum venatu insignis. Hsec autem propria patria Scotorum est ; ab hac egressi, ut diximus, tertiam in Britannia, Britonibus et Pictis gentem addiderunt" Hsec Beda. Huic assertioni non nihil virium adfert Pater Eicardus Convseus e Societate Jesu referens hsec verba ex Henrico Canisio. "Scotia, quse et Ibernia dicitur, fertHis sanctorum insula, et stellarum numerum prope cequans patrociniis sanctorum, in multorum salutem produxit Wironem." Cui rei Cam- brensis verba tenebras auferunt. " Quoniam igitur Ibernienses ab istis, [4-] ut aiunt, originalem lineam ducunt a Gathelo, et Scota, || Gatheli et Scoti^icutet nati sunt, sic et nominati. Mox addit '' Scotia quoque CAP. III.] -DE IBEENI^ SITU ET NATURA. 7 pars InsulBB Britaniiise dicitur aquilonaris, quia gens Griginaliter, ab istis propagata terram illain habitare dignoscitur.'"' Itaque quemadmo- dum ab Iberno, Ibernia, sic etiam a Scota quadam Ibernicse gentis genitrice, Scotia eadem insula fuit nuncupata, cumque Iberni septentri- onali parte' Britannise potirentur, ei Scotige nomieii indiderunt. Sic illa Major, bsec Minor, vel Nova Scotia vocattir. Qui plura cupit, adeat adnotationes Kicbardi Stanihursti in Giraldum Cambrensem, rem hanc latissime disputantis. Ex quo versiculos istos Divo Patritio describere putavi, quos ille ex veteri quodam scriptore sibi refert esse desumptos — Qui jussione Domini Missus ad Iberniam Quse plena erat Idolis Dura cervice incredula Qui tenebras idolatrise ScoticBe gentis abstulit Et prsedicavit hominibus Fidem prseclaro lumine. "Ecce Scoticse gentis^^ inquit Stanihurstus "pro Ibemicge gentis/' Hgec de Scotise nomine tam prolixe cumulavimus, quod multi multa de Ibernia sub Scotise nomiue dicta in vetustissimis monumentis ad Scotiam minorem quse Albion vel Albania dicitur, et est pars Britannise, trans- ferant, multosque viros iUustres Ibernise genitrici abjudicent, nominis ignoratione decepti, ut Johannem Dunensem Scotum doctorem Subti- lem, SeduKum Scotum, et alios pene innumeros, qui procul dubio sunt Iberni. CAP. III. De Iberniae situ et figura. QuANTTJM ad Ibernise situm attinet, eam inter occidentis insulas annume rat w(EtHcus, in cujus sententiam Cambrensis pedibus ivit. Pomponius vero Mela in septentrionis insularum fastos refert. Uterque mea qui- dem sententia non incongrue ratiocinatur ; nam inter septentrionalem plagam, occidentemque solem jacet, undique Oceano mare cincta, in de- cimo climate sita, juxta novam viginti trium climatum tabulam a juni- oribus astronomis conditam, apud Patrem Christophorum Clavium rela- tam, sub altitudinis gradu quinquagesimo septimo, plus, minus. Quo loco longissima dies, cum sol Cancrum attingit, horis circiter octo decem constare perhibetur. Ab oriente hiemali obviam sibi Britanniam respi- cit remotam unius diei navigatione^ ex ea parte quse dicitur Anglia, parte vero quse vocatur Scotia propinquiorem : Hispaniam trium die- rum navigatione dissitam ab Austro incircium ventum sibi occurrentem spectat Cantabrico, Galletiacoque pelago intenta, parique spacio contra Septentrionem abest ab Islandia insula, sed ab occidente apertissimo et diffusissimo pelago finitur. Peiagus Britanniam et Iberniam interluens. 8 / 0'SULLEVANI HISTOllI^ CATHOLICJS, TOM. I. [lIB. I. Solino tradenti esse anno toto undosum et inquietum, pauculisque die- bus oestivis navigabile, fidei nihil habendum. Nam contra docet expe- rientia et mare illud toto anno uavigari, et Solinum de Ibernia parum certi accepisse. Pigura esse ovata^ qui insulam aptius describunt, aiunt. Cui consentaneum videtur, quod aliquibus Ibernicis poetis " Muicinis'' id est insula suilla dicatur, quod procul navigantibus spe- ciem suis natantis spectandam ostendere videatur. Quo fit ut longior sit quam latior. CAP. lY. De Iberniae Magnitudine. [5.] II AcRius est inter auctores de ejus magnitudine certamen. De ea loquens CorneKus Tacitus " spacium ejus (inquit) si Britannise compa- retur, angustius, nostri maris insulas superat." Hanc conjecturam secutus G-ulielmus Neubricencis Anglus ait "Est autem Ibernia, ut accepimus, inter insulas secundae a Majori Britannia magnitudinis" Csesar Imperator in. commentariis rerum a se gestarum ita refert "Iber- nia dimidio minor, ut existimatur, quam Britannia, sed pari spatio transmissus, , atque ex Gallia est in Britanniam" Contra Solinus de Britannia faciens verba '^multis" '^inquit" insulis, nec ignobilibus cir- cumdatur, quarum luverna ei proximat magnitudine." Cambrensis et Stanihurstus Csesari assentiuntur, putantes !3ritannijim esse Ibernia duplo majorem. Ego vero qui de hac re homines utriusque regionis peritissimos consului, ab illis dissideo, statuens Iberniam magnitudine proestare utrique regno Angliae et Scotise : Britannia tamen quse reg- num utrumque Scotiam et Angliam continet, minorem quidem, non tamen dimidio minorem esse. Quod ita Qonfirmo. Britannia Scotiam et Angliam comprehendens millibus passuum Anglicis octingentis in longitudinem et in latitudinem circiter ducentis, Cambrense teste, vel aliis autboribus, in latitudinem, trecentis porrigitur. Ibernia vero in longitudinem trecentorum, et triginta millia passuum Ibernicorum protenditur : et lata centies sexagies mille passibus patet. lam vero milliaria Ibernica Anglicis esse longiora, satis est exploratum, annuente etiam Stanihursto. Nam unum miUiarium Ibernicum duo fere Anglica et Italica reddit. Unde Iberniam in longitudinem, sexcenties passuum Anglicorum, et Italicorum tendi liquido constat. Hoc apertissime censuit Julius Agricola, qui fuit Eomanorum prsefectus in Britannia, tradens Britanniam esse mille passibus octingenties longam, et trecen- ties latam, eamdemque esse Ibernise latitudinem, sed longitudinem ducentis millibus passuum minorem j cujus opinionem memorise pro- didit Plinius Secundus Libro quarto NaturaKs Historise Capite Decimo Sexto. C^p. V.] DE IBERNIJE, SITU ET NATUKA. 9 Metiuntur verb Oambrensis et Stanihurstus hanc Ibemiae longitudi- nem a Brandanicis raontibus ad insulam Columbinam quBe " Torach" dicitur, et latitudinem a Dubhlinna usque ad Patricii montem, et mare Connachticum, sed utrumque male. Ego igitur peritissimorum regio- num opinionem a veteribus traditam secutus, longitudinem a Bea insula in qua sum ipse natus, in mare maKime porrecta Hispaniam versus, vel Carinno promontorio, (Carrain) et Clochstacano in Ultonia sito contra Scotiam definio. Latitudinem vero Binnideno promontorio Angliam aspiciente, millibus passuum septem ultra Dubhlinnam, et insula Vaccse Albge (Inis-bo-finni) ultra montem Divi Patritii in Connachtico mari termino. CAP. V. Ibernise variae divisiones recensentur. Ita se habet insula integre sumpta, quse nunc in suas partes distri- buenda est.|| _ [6.] I. Divisio. — ^Divisit eam Sylvester Gyraldus Cambrensis veteres Ibernise scriptores secutus, in regiones quinque maximas et dimidiam regionem, quse Midhia nominatur. Contra Eichardus Stanihurstus Dubhlinnensis in quinque tantum regiones maximas esse distinguendam et earum unam esse Midhiam conatur, eo nixus argumento quod ipse nunquam andierit, quin Midhia ef&ciat partem quintam, nec alia repe- riatur prceter has quinque, Momoniam, Lageniam, Connachtam, Ulto- niam, Midhiam. At cui rei tribuam, ut Ibernise sit doctior Cambren- sis, quam Dubhlinnensis ? Quid est quod non animadvertat rem lippis et tonsoribus notissimam, in Momonia duas partes maximas, quas vocant " Quintas'"' contineri, et eam esse duplo majorem singulis tribus partibus ahis, et Midhia quadruplo. Momoniae meridiem spectant ; Ultonia Septentrionem respicit : Lagenia ad orientem solem et ad occi- dentem Connachta sita est. luter quas Midhia, quasi media jacet. Momonise rursus partibus quinque dividuse habentur. Ese sunt Tomo- nia Septentrionem versus strata, si abolita est eorum opinio, qui illam ad Connachtam pertinere confirmabant. Eam quidem Stanihurstus Momoniis annumerat, sed tamen Clariam in illius medio sitam Connach- tse ascribit, quippe qui solitus est summa et ima miscere. Urmonia, secunda Momoniarum regio, quam idem prseposterus homo Lagenise adjudicat, respicit orientem. Teasmonia in Austrum porrigitur ; Her- monia solem occidentem spectat, Memonia media coUocatur. 1]. Divisio. — ^Prsetereundam minime puto partitionem illam qua regnum totum in conventus seu tribus distribuitur constitutam causa cum alia, tum judiciorum, trimestrium quse dicuntur ideo trimestria, quod in singulis tribubus tertio quoque mense soleant haberi Anglorum more. 10 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLICiB, TOM. I. [liB. I. III. Divisio. — ^Est et alia totius Ibernise distributio memoratu digna tributi exigendi causa antiquitus constituta. Ea recensetur in eo poli- tico libello de Ibernise magnatibus, civitatibus, Catholicaque religione delendis, ab Anglis diligeutissime condito, nec minore industria diu ab- sconditge, qui tandera Anno MDCXIII. incidit in manus equitis Ibemi qui in domo Roberti Coecilii Angli conciliarii regii familiariter agebat, et ab eodem equite nocte una totus est descriptus, et inde communi- catus cum Ibernis qui patrisej fideique Christianee suumque excidium legendo, sero ignorantiam suam et prseteritos errores intellexerunt, maxime quod habebatur ratio nulla Ibernorumj qui vel Anglis opitulati sunt, vel ab ipsis originem trahunt, aut civitatum quse in amicitia manserant. Hujus libri prseceptum in hunc usque diem, Anghse con- sihum in Ibernos sequitur : ejus author fertur fuisse idem Eobertus Coecilius Anglus, Sarum comesj regius consiliarius, homo maxime cal- lidus, qui Pontificis Maximi nomen, et CathoHcorum genus gloriosis simum cane pejus odit. Ait ergo Csecillius urbis DubHnnae monumentis [7,]prdditum esse, in Ibernia contineri particulas terree quasH Angli suo sermone vocant ploulandas (ploughlands) quadragies ter mille non- gentas viginti 43,920 et ex toto hoc numero in Momoniis sexdeeies mille 16j000 : in Lagenia novies mille, quadringentas, 94,000 ; in Ultonia novios mille 90,000; in Connachta, septies mille ducentas 73,000 : singulas vero particulas constare centum viginti jugeribus, et jugerum metiendum esse pertica unius et viginti pedum. Nec amplius Caecilius divisionem hanc prosequitur, aut explicat, nec docet, quot par- ticulas terrse Midhia contineat : verum ex iflis, quse cseteris regionibus assignat, clare patet, illi superesse bis mille trecentas et viginti par- ticulas, 2,330. Qui numeri quinque unum redacti reddunt divisum. 43,930. Qui vero curiosius divisionem hanc examinare vellet, multa in pre- sentia repetere posset ex his quse Tarro, CoUumella, rrontinus, Urbicus, et alii Latini de re agraria, felici stylo condiderunt, ad quos nos longiorem disputationem missam facientes, divisionem Ibernicam, his mensuris solita veritate declaramus. Arvorum (sic nuncupo feraces et cultos agros appellatos Anglis ploulandas (ploughlands) quadraginta tria milha nongenta, viginti, in Ibernia Csecillio auctore computantur, Ibernorum instituto arvum, centum viginti jugera continet 130. Ju- gerum quatuor actibus quadratis constat. 4 : actus quadratus habet perticas quadraginta 40 : pertica redditur cubitis decem et novem, totidemque digitis vel cubitis viginti, minus digitis quinque, nam illam rustici metiuntur, singuHs cubitis singulos digitos addentes; 20. Cubitum componit pes unus cum dimidio, 1| : pes palmis quatuor clauditur, 4 : palmus finitur digitis quatuor. 4 : digitus constituitur quatuor hordei granis secundum latitudinem dispositis. 4. Hordei granura mensurarum minima geometris est. Verum ne hsec quidem exactissima est totius insulse partitio, Cum enim fuerit causa exigendi tributi excogitata, nec aequum sit, ut sylvester et incultus m I M CAP . V.] DE IBERNIiE SITU ET NATURA. 11 campus tanto sere prematur, quanto cultus et fertilis ager, inde effectum est ut in silvis montibusque, jugerum unum magnitudine superet decem, viginti, triginta, plurave jugera feracissim» et uberrimse glebse. Nam- que in hac terrae divisione invenienda non intervalli sed fructuum est habita ratio. Ac ita cum inculta montosaque loca magis indies homi- num industria subacta subjiciantur aratro, et uberiorem frugum pro- ventum ferant^ haud obscure colligitur majorem esse nunc arvorum numerum quam tum fuit cum heec divisio fuit a veteribus constituta.|| [8.j lY. Dmsio. — ^Aliam divisionem adfert Cambrensis, asserens, quin- que illas preecipuas Iberniae regiones singulas constare cantaredis tri- ginta duobus, Midhiam vero sexdecem, et ita totaminsulam septuaginta sex: cantaredum vero esse terree spatium continens centum pagos. Ego vero non possum deduci, ut Cambrensi de cantaredis et pagorum numero assentiar, maxime cum diversam opinionem in Ibernicis manu- scriptis legerim. Ea sic habet : in duobus Momoniis contineri ''^treuchas" septuaginta. 70 : in Ultonia triginta quinque 35 : in Lagenia unam et triginta. 31 : in Connachta triginta. 30 : in Midhia octo decem. 18 : et ita Iberniam totam constare treuchis centum octaginta quatuor. 184 : treucham vero esse spatium terrse complectens pagos triginta. Juxta hunc calcuhim, qui longe moderatior est, quam Cambrensis numerus, fuerunt in insula tota quinque millia, quingenti et viginti pagi : et Midhia quse pars ejus circiter undecima putatur, continet octodeeem treuchis pagos quingentos et quadraginta^ cum populosissima Hel- vetiornm respublica quadringentos pagos et oppida duodecem ob'm tenuerit, ut docet Csesar Imperator Lib. I. de Bello Gallico. T. Divisio. — Quatuor sunt Ibemise urbes vetustate et famse magis inclytse : Dublinna in Lagenia, magnitudine, civium numero, structura cedifieiorum, copia templorum, mercis varietate, frequentia gentium exterarum, Liffei fluvii leni cursu prseterlabentis amsenitate insignis. Quam imitantur alise tres in .Momoniis sitse, Manapia quse dicitur et Gaterfordia, Corcacha. Lomnacha. Hanc Sininnus amnis, non solum Ibernise maximus, sed celeberrimis quibusque fere conferendus ad moenia divisus in duos alveos interfluit, et alluit, inde se in spacioso portu mari involvens, loetam, pulcherrimamque reddit. Corcacham Lius flumen alveo tripHci circumit, et interfluit leni cursu fusus in porfcum navibus capiendis et a tempestate defendendis idoneum, mil- Hbus passibus decem longum. Manapia tranquilHtate portus externis navibus non raro pleui nequaquam habetur obscura. Sunt vero aHse civitates non paucse sed noviores, oppida etiam insignia pluria et situ Iseta et natura opereque non immunita, quse omnia longum fuisset, nominatim recensere. VI. Divisio. — Hse sunt Ibernise divisiones scBculares : ecclesiastica iUa est, Archiepiscopatus sunt quatuor, Ardmacha Primatis sedes : CasiHa, Tuemia et l)ubHnna, et Episcopatus erant triginta sex qui nunc sunt ad minorem numerum redacti.|| [9.] 12 0'SULLEVANI HISTOKMi; CATHOLIC-iB^ TOM. I. [lIB. I. CAP. VI. De Ibernise salubritate, fertilitate et amaenitate. Hmc de insulse situ, tnagnitudine, partibusque dixisse suffecerit : de temperatione. fertilitate, amsenitate, pauca breviter perstringamus. Saluiritas. Est illa quidem mirifice temperata, nec sestate Leonis sestu homines in latebras fugante : nec hyeme Aquarii algore ad focos cogente : cestate aurse placido spiritu permulcente nihil adusta ; hyeme propter coeli solique teporem et aeris crassitudinem vehementia frigoris minime infesta : semper adeo salubris ut ibi sint minus segri quam alibi et medicorum ars et industria non tam necessaria Fertilitas. Est gleba fertilis ; arva frumenti vario genere prsesertim tritici af&uenter feracia : montes atque saltus longe pabulosissimi pecore, armeutoque abundant. Sylvse feris complentur. Eretum circumjacens piscibus scatens Hispanos, Gallos, Belgas piscatores accit. Eluviati- libus piscibus exuberant flumina. Conchilium multa genera sunt. Avium vis ingens. Apium longa examina, ei inde meUis et cerse afQuentia. A leporum et cuniculorum incursibus virentes frugum gla- dioli multis in locis non sine molestia defenduntur. Cervorum conferti greges. Hic equi pernices, robore et animositate prsehando et onera portando sunt aptissimi. Accipitres prseter coeteros optimi ; molossi vel venatorii canes, viribus, velocitate, odio in feras, fide in dominos, cor- porum elegantia longe maxime insignes. Argentij ferri, plumbi, seris stanni, argentivivi metalla effodiuntur; auriquevenas latere et gemmas inveniri multi suspicantur. Portubus tutissimis, atque spatiocissimis insula undique ambitur. AmcBnitas. Hic diffusse et apertissimse planities sternuntur lacubus navigabilibus mediis nascentibus : fluviis pellucidis atque piscosis rigan- tibus : hic nemora, et sylvee frequentes quidem, densissimse et impe- ditse sed tamen cseduse et fructiferse occurrunt. Pingues coUes sese leniter tollunt. Nec tamen desunt montes ardui et asperrimi sed her- bidi et in quorum verticibus non modo liquidi fontes sed etiam paludes interdum sunt. Flumina modoper planicies, modo inter nemora tran- quillo cursu delata ad capiendum salmones, tructas, anguillas et id genus pisces, accolas invitant : nec minus aucupium et venatio delectat. Cele- berrima flumina sunt Sininnus, Bonnus, Bannus, Siurus, Eorus, Bearuus, duo nomine Magna, Ernius, Moeus, Lius. Lacus tdiffusiores aqua [10.] suaves sunt, Neaclms, Dergertus, ErniuSj Lenus.|| OAP. VII.] DE IBERNIiE SITU ET NATURA. 13 CAP. A^II. Iberniam esse arcem etpropugnaculum, unde heretici possunt debellari, et alia regna conservari, demonstratnr. Quse retulimus hactenus de IbernisB situ, portubus, lacubus, sylvis et cibariorum ubertate, cum ita sint, ut nos scriptum reliquimus, haud obscure id coUigitur, quod . notius fuit olim Eomanis obtinentibus imperium quam nunc est iis, qui rerum dominio potiuntur; boc es Iberniam, esse orbis terrarum arcem et propugnaculum, aut certe sep- tentrionis, unde gentes alise Monarchise et CathoUcse Eeligionis hostes debellari et obtineri, facile possent. Id animadvertit Julius Agricola, vir militaris artis, atque rerum administrandarum scientia clarus, prae- fectus a Eomanis Brittannise, quse Scotiam et Angliam comprehendit — diSicilius Britanniam et etiam Galliam posse subigi et subactas propug- narij Ibernianon obtenta; hac vero occupata non tanto negocio domari, domitasque teneri. Quse Agricolse opinio ut litteris mandata posteritati consecraretor, digna visa fuit Comelio Tacito, qui Agricolse vitam, res- que gestas scribens ita refert. " Quiuto expeditionum anno, navi primum transgressus (scilicet Agricola) ignotas ad id tempus gentes, crebris simul ac prosperis prseHis domuit, eamque partem BritanniBe quse Iberniam aspicit, copiis instruxit, in spem magis quam ob formi- dinem : siquidem Ibernia medio inter Britanniam atque Hispaniam sita et Gallico quoque mari opportuna valentissimam imperii partem magnis invicem usibus miscuerit. Spacium ejus, si Britannise compa- retur, angustius, nostri maris insulas superat. Solum, coelumque et ingenia, cultusqiiehominum haud multum a Britannia differunt, meliiis aditus portusque per commercia et negotiatores cogniti. Agricola ex- pulsum seditione domestica unum ex regulis gentis exceperat, ac specie amicitise in occasionem retinebat. Saepe ex eo audivi legione una et modicis auxiliis debeUari, obtinerique Iberniam posse ; idque etiam ad- versus Britanniam profuturum. si Eomana ubique arma, et velut e con- spectu libertas toUeretur." Hsec ille« Caeterum cum Eomani Iberniam in suam potestatem non redegerint, haud diu Brittaniam potuerunt sustinere, auxihis ex Iberni^ missis pulsi, ut Gildas sapiens et venerabilis Monachus Beda sunt authores. Idem vero atque Agricola sensithomo callidissimus Eobertus Coecil- lius comes Sarum, Anghse reginse consiliarius, et pluribus probavit in eo Hbello, quem de Ibernia sustinenda, et incolis atque religione Catho- lica delendis scriptum manu rehquit. Sed quid authoritatibus opus est, ubi ratio manifestissime persuadit ? Anghcis et Beigicis navibus quse in occidentis Indias solent facere vela capere mercatorum naves et Catholici regis classi thesaurum vehenti in- sidiari, ac etiam in India sedes occupare, qui Ibernia potiretur, mean- tibus vel remeantibus commode posset occurrere vegetis et integris viri- 14 O^SULLIVANI HISTORIiE CATHOLIC^^ TOM I. [lIB. I. bus, illasque brevi deletas lioc ausu prohibere, maxime cum Ibernia sylvis et construendarum navium materie, hominibus rei nauticse peri- [11.] tis et vario genere commeatus abundet.|| Europsei quoque piratse, qui postquam Africse portus amiserunt Iberniam unicum receptaculum fre- quentant ob optimos atque tutissimos portus et commoditatera interci- piendi mercatorum naves^ de medio prorsus toUerentur. Quinimo Scotia qu8B satis angusto sinu ab Ibernia dirimitur et Anglia quse cum Scotia continetur facile possent ex Ibernia debellari. Nec Batavii vel Hollandii et qui sunt alii rebelles Belgse^ Anglise auxiliis et cceteris quse per Anglicum fretum importantur destituti, diutius resistere et suas hcereses defendere possent. Ita tota Europa Gatholica religione tran- quilla et florentissima frueretur. CAP. VIII. De Ibernise mirandis. Ex Ibernise mirandis rebus hic paucas silentio prseterire non putavi. Imprimis illa magnifica laude est insula prsedicanda, quse nuUum ser- pentemj nullum venenatum animans progignit^ et importata venenosa viventia vi quadam salubri et occulta, vita privat. Pulvere etiam Iber- nico, ligno, coeterisque rebus illico virosa extingui est memorise pro- ditum. Iberni peregre profecti, cum evenit ut inter angues in solitudine deserti tecto non protegantur, si forte ex Ibernia stipites vel baculos gerant, quibus circulos circumscribant, intra eos orbes non minus tuto, quam intra munitse arcis meenia se dormire posse credunt : in ipsaque circuli Knea vel circumferentia Ibernico ligno descripta ex- animes sepes fuisse repertos accepi. Sed et nuUo munimine defendente Ibernisviperas minimeposseveneno officere traditur. Idhabeocompertum, Burdigalse in Ibernorum seminario, viperam fuisse calcatam et obtritam nudis pedibus a puero Iberno, qui ex Ibernia recens profectus iUam anguillam fuisse existimavit. Hinc oritur non absurda qusestio^ utrum hsec vis sit insulse in prima rerum creatione ab authore naturse insita, an postea divinitus indita ? Ab illa parte stat authoritas Sohnij qui me- morat in Ibernia nullos angues fuisse. Ego vero contra censeo et SoHnum de Ibernia nihil certum habuisse et post ejus tempora hoc beneficium, in hanc insulam a Deo fuisse collatum precibus Divi Pa- tritii preesidis insulse, qui accepit a Deo preesidis et prsesulis insignia, librum qui Evangelia sacrosaneta continebat, et baculum quo et angues insulam infestantes funditus delevit. Ita perhibent Ibernici libri^ ita testantur authores qui Divi vitam litteris mandarunt. In ea Momoniarum parte quse Lageniam contingit^ lacu undique cingitur insula parva, fanis et solemnibus circuitionibus sacra^ quam CA.P VIII.] DPJ IBENRIjE SITU ET NaTITRA. 15 fominae nefas est adire. Insula viventium nominatur, quod in illa nemo animam ejBaare traditur : moribundi tamen tot cruciatibus afficiuntiir, ut malint in continentem fato functum deferri, quam agere vitam tantis doloribus concussam. In Ultonia Neachus est lacus, in quo arbores nasci feruntur, quamm pars quse terra cingitur, ferrum, quse aqua ain- bitur, lapis ; quae supra aquam crescit^ lignum est. In Bearras prin cipatu tres cespites virides et juncosi solent nare durante patrum nos- trorum memoria, et saturni diebus prsecipitante sole, sese conferre in illam stagni oram, quse proximo sacello propinquior est^ indidemque redire diebus solis sub vesperam, etiamsi ventus adversus spiret.|| Ad- [12,] Jacent Ibernise ad meridianam plagam intra spatium trium leucarum insul» du£e nomine Scalagse. Quafum major Sancti Michaelis Arch- angeli prsesidio et circuitionibus consecrata undique pelago^ prse ruptis, et acutissimis scopulis ambitur, ut non difficilior sit e navi de- scensus, quam per asperas rupes ascensus ad petrse verticem : ubi juxta pellucidum fontem perennis aquse sunt fana. Supra Archangeli sacellum et Xixtum vel vaUum modicum, quo duciturj nuUse aves, quarum vis ingens insulam frequentantj possunt volare. Sed alarum usu destitutsej inque terram delapsse illa pedibus transeunt. Dum vero in Xixto Arch- angelo dicato, et supra sacellum pedibus incedunt volatu defectse, eas capere vel occiderej nefas nostri ducunt. Septentrionem versus in urbis Lomnachse portu, sequitur Iniscatha insula proxima continenti, finibus quidem angusta, sed longe amsenis- sima, quondam Episcopali solio vel cathedra, et templis undecem nobilis, nec obscura Divi Senani sepulchro, ex quo qui scrupulum vel lapillum gerat, hunc interim submergendum non esse, creditum est, modo cathohcus sit, de orthodoxse fidei articulis non ambigens. Adhuc ad Arcticum coeli cacumen magis accedunt insulse tres nomine Arse, qu£e vix leucse spacio ab Ibernia absunt. Earum maxima vulgo vocatur Ara Sanctorum, quod in illam olim magna religiosorum atque sanctissimorum hominum multitudo secederent ut commodius di- vinarum rerum meditationi vacarent, et se Dei cultui addicerent, divorumque hbitina esset, quorum sepulchris completa nobilitatur. Fontium mirandorum, qui aqua gehda sparsa et epota jegros in pris- tinam valetudinem restituunt longum fuisset nomina percurrere. Plane beneficam atque salutarem hanc vim non censeo adscribeiidam esse na- turali efiicientise fontium sed patrocinio Divorum, quibus fontes, dicati sunt et quorum auxilio cegroti implorant cruces atque fontes circum- euntes. Hic aves ex conchis cuidam ligno mari diu, fluctuanti hse rentibus natse conspiciuntur. Quse vulgo " durridinse^' et bernaculse nuncupantur. 16 0'SULLEVA.NI HISTORI^ CATHOLICA!, TOM I. [lIB. I. CAP. IX. In horum quae diximus patrocinium aliquot authores citantur. Pluees Iberuiae laudes et res admiratione dignas superioris sevi scrip- tores in monumenta retulerunt. Qui quamvis suis temporibus benigne sint excepti, nobis tamen forsan nonnuUi minime fidem habuerint propter diversum rumorem ab aemulis veritatis late dissipatum. Quippe tam misera conditione est setas nostra^ ut impudentia pudorem invadat, mendacium in sacram veritatis arcem irrumpat, audacia, et petulantia nibil sanctum, nibil inviolatum relinquat. Idcirco ne vel amore patrise, vel alia privata vel publica causa ad mentiendum deducti fuisse videamur, haud supervacaneum arbitror, ut nostram sententiam veterum auctorum testimoniis confirmemus. Venerabilis Beda, vir sincerus ita Iberniam [13.] describit in principio Ecclesiasticae Historiae, || "Est autem Ibernia insula omnium post Britanniara maxima, ad occidentem quidem Britannise sita, sed sicut contra Aquilonem ea brevior, ita in meridiem se trans illius fines plurimum protendens, usque contra Hispanise septentrionalia, quamvis magno cequore interjacente, pervenit.'" Et inferius " Ibernia autem, et latitudine sui status et salubritate ac serenitate serum multum Britannise proestat, ita ut raro ibi nix plusquam triduana remaneat : nemo propter liyemem aut foena secet oestate, aut stabula fabricet jumentis : nuUum ibi reptile videri soleat. l^am scepe illo de Britannia allati ser- pentes mox ut proximante terris navigio odore aeris illius adtacti fuerint, intereant. Quin potius omnia poene, quse de eadem insula sunt> contra venenum valent. Denique vidimus quibusdam a serpente percussis rasa folia codicum, qui de Ibernia fuerunt, et ipsam rasuram aquse immissam, ac potui datam talibus protinus totam vim veneni grassantis, totum inflati corporis absumpsisse, ac sedasse tumorem. Dives lactis ac mellis insula nec vinearum expers, pisciumj volucriumque sed et venatu cer- vorum insignis. Hoec autem propria patria Scotorum est. Ab liac egressi ut diximus, tertiam in Britannia Britonibus et Pictis gentem addiderunt.^' Hsec ille, cui sufFragatur Sylvester Gyraldus Cambrensis ita de Ibernia locutus " gleba prsepingui uberique frugum proventu foelix terra est, et fcecunda : frugibus arva, pecore montes, nemorosa feris abun- dant." Et alibi " terra terrarum hsec omnium temperatissima ; non Cancri calor exsestuans compellit ad umbras ; non ad focos Capricorni rigor urgenter invitat. Nives bic raro et tunc modico tempore durare videbis. Ex omni tamen vento non minus subsolari, Eavonioque et Zephyro, quam Circio et Boreali quandoque brumescit : ex omni quidem modice et ex nuUo immoderate ; sicut oestivo sic et hyemali tempore berbosa virescunt pascua. Unde nec ad pabula fcena secari, nec armentis unquam stabula parari solent. Aeris amoenitate, tem- perieque tempora fere cuncta tepescunt. Aeris quoque clementia tanta CAP. IX,] DE IBEENIiE SITU ET NATURA. 17 est, ut nec nebula inficiens, nec spiritus hic pestilens, nec aura cor- rumpens. Medicorum opera parum indiget insula: morbidos enim homines praeter moribundos paucos invenies. Inter sanitatem con- tinuam, mortemque supremam nihil fere medium.''' Inferius addit. " Item nerao indigenarum hic natus terram, aeremque salubrem non egressus, uUa trium generum specie febricitavit : sola vexantur acuta ; eaque perraro," Gulielmus Neubricencis Anglus ita de Ibernia testatur " hanc autem singularem prse cunctis regionibus habet a natura praero- gativam et dotem ut nuHum gignat venenatum animal, nullum reptile noxiura. Quinimo certa, citaque mors eorum est ad primum Ibernici aeris attractum, si forte aliunde advehantur. Porro quidquid inde ad- vehitur, contra venena valere probatum est.^' Petrus Apianus Mathe- maticus in sua cosmographia ait '^'Irlandia est insula fcecunda, et salu- bris, serpentibus et venenosis reptilibus carens : equos mittit ferendis oneribus aptissimos." Haec in probationem eorum, quae asseruimus^ retulisse suffecerit. Ad rem longe mirabiliorem pergamus. {| [14.] 3 DOMINI PHILIPPI O^SULLEVANI, BEARRI IBERNI TOMI I. LIBER II. DE PUKGATOSIO DIVI PATEITII, Superest adhuc omnium memorabilium rerum Iberniae maxima_, de qua principe loco fuisset agendum, nisi seorsim hic fusiiis enarrandam esse duxissem. Ea est Divi Patritii Purgatorium. CAP. I. Promittit author se relaturum historiam hominis, qui a Purgatorio Divi Patritii reversus est. In Purgatorio Divi Patritii multorum hominum animos ob peccata;, quse corporibus inclusse admiserunt^ cruciari compertum est. TJnde quam falsus et impius sit error eorum qui peccatores homines sed in gratia Dei obeuntes purgatorium manere negant, hoc unum satis est argumento; prseterquam quod divinis litteris apertissime coUigitur. Ego quidem legi et in quodam Ibernico Hbro et apud Divum Dionysium Carthusianum in opere de quatuor Novissimis et de jndicio animse historias hominum qui Divi Patritii purgatorium viserunt, et rursus ad nos gradum revocarunt, quas silencio nunc involvo. Unam referam historiam, quam antehac nuuquam quod ego sciam, Latinitate donatam, inter litutarios meos invenio. Itaque cum agerem in curia Catholici regis florentissima, cum nonnuUis viris eruditis et acerrimis antiquitatis indagatoribus mihi non ingrata familiaritas intercessit. Ex eis unus mihi accommodavit libellum manuscriptum, qui Ramonis Vicecomitis nobilis Hispani profectionem in Divi Patritii purgatorium, ibi casus, indidemque reditum continebat. Euit autem ipse codicillus inscriptione fidem faciente ab eodem Yicecomite compositus Lemosina lingua (ita vocatur priscum idioma eorum Hispanise populorum qui hodie lingua sua CataJani nuncupantur) etopera fratris PrancisciXimenis e Eranciscana miiiorum religione Episcopi Elnse et Hierosolymitani Patriarchse cum aliis codicibus in unum volumen redactus. Quod volumen typis mandatum Rusciuone, quod oppidum hodie Perpinnana CAP, II.] liE PUEGATORIO DIVI PATRITII. 19 dicitur, in coenobio Divi Patriarchje Francisci Seraphici uBi et yiceco- mes est sepulchro conditus, adhuc extare fertur. Ex hoc hbro fuit vice- comitis historia per interpretem non satis expolitum in Castellanum sermonem, qui sua elegantia et propagatione, apud Hispanos prmcipa- tum sibi vendicat, translata. Quam et mihi quidem Latmitate hbuit donare, quia res est memoria dignissima, cum auditu jucunda et mirabilis, tum peccantes ad meliorem vitse frugem sequendam, Numinis observanda prfficepta, peccata vitanda, purgatorii cruciatus timendos mirifice exhortans. Ita vero statui vertere ut qu® videantur superva- caneaetadrem minime pertinentia prsetermittam, \[ ea potissimum, quffi [-i^.-] vicecomes ex aliorum sententia refert : nonnuHas etiamperiodos ex locis mutem, cum stylo minime limati interpretis, in quem incidi, Minervam meam, quamvis rudem non oporteat adstringi : nec verbum verbo, sed sententiam sententi» reddara, Latinis phrasibus usurus : uihil autem addam : denique opusculum totum magis concinnatum et elegans (ni fallor) rehnquam. CAP. II. Hispanus Vicecomes reversus a Divi Patritii Purgatorio historiam suam refert. In nomine Sanctissimje et individuse Trinitatis Amen. Ego Eamon l)ei gratia Perellosium et Eodarum vicecomes, Seretse Baro, fui apud Carolum Grallise regemj quo cum pater meuSj suus clavicularius et mi- Htise pra^fectus moriens me reliquit, ab ineunte cetate educatus. Hu- jus tauti principis curia multorum nobiHum tum indigenarum tum, alienigenarum frequentia celebrabatur. Horum ego multos de rebus mirandis, scituque dignissimis, quse per orbem terrarum dispersa extaut, crebro disserentes andivi : et ea lustrandi mihi vehemens cupido incessit, ideoj credo, quod est hominibus natura insitum, ut res externas, ab- strusas atque recouditas expetant scire, idque certius habent quod ocu- lis testibus experiuntur, quam quod ahorum sermone perfertur. Igitur hoc studio flagrans, ope Numinis fretus, me fortunse casibus obtuli^ donec adiens maria, longinquas terras penetrans per Christianorum et etiam infidelium ditiones peragranSj varia miracula viderim. Quse om- nia in prsesentiarum recensere, minime est cordi. Ea solam repetam, quse ad profectionem meam in purgatorium Divi Patritii expHcandum spectant. Neque vero omnia^ quse in purgatorio vidi, promulgabo, sed ea quse referre, mihi cOncessum est. Quemadmodum vero illud purgatorium fuerit primum inventum, et quse me praecipua causa im- pulerit, ut id viserim prius exponam. " Quemadmodum Purgatornm jDivi Patritiifuisset primum inventum." Divus Patritius cum in Ibcrnia insula sacrosanctum Christi Jesu 20 O^SULLEVANI HISTORLE CATHOLIC^, TOM. I. [lIB. II. Evangelium antiquitus promulgaretj quamvis philoBophiam suam divi- nam, cseloque coUapsam vitje quoque integritate et miraculorum multi- tudine confirmaret: indigense tamen erant adeo obstinati, ut longo [16.] tempore parum profuerit.|| Quamobrem ut eos ab indomita feritate ad mehoris vitse frugem verteret : a gentili superstitione ad divinse verita- tis cognitionem duceret ; a malorum dsemonum servitute in Christianam libertatem assereretj et instrueret bonis moribus, de perpetuis Averni poenis, de ingentibus purgatorii cruciatibus, de summa beatorum quiete, et tranquiUitate creberrime verba faciebat. Cseterum ne his quidem nervis potuit obstinatse genti suam sententiam probare. Quippe diaboHca fraude decepti plerique respondebant, dedecere se tam mobili et inconstanti animo esse, ut ahenigense testimonio ducti, a ma- jorum institutis, a prisca consuetudine antiquiore hominum memoria, ad novam atque superioribus sseculis inauditam rehgionem desciscerent: prsesertim cum Divus Patritius ea quse dicebat non ostenderet : ac ita se prius illi fidem non habituros quam illam fsehcitatem atque calamita- tem ocuhs cernant. Quam ob caecam hominum obstinationem Divus opinione omnium majorem csepit animo dolorem. Consulendo tamen saluti gentis sibi commissse minime defessus, pro ea Domino majora jejunia, preces devovet. Quibus Deus beniguissimus annuens illi (sicuti solebat) comparuit, donavitque librum Evangeha sancta conti- tentem et stipitem, qui Jesu Christi baculus appellaturj et merito, cum ab eo fuerit fideh servo datus. Utroque vero Hbro et baculo significatur esse Patritium Ibernise Apostobum, et prsesidem, quemadmodum in ipsius vita memoriae proditur. Preeterea in locum avium, magnaque sohtudine vastum eum duxit ; ubi obscuram specum ilh indicans " qui inquit" a peccatis quse Sacerdoti panderit absolutus et eorum dolore affectus hanc speluncam fuerit ingressus, reatus veniam impetrabit et iJla extrema quse peccatores coguntur perpeti videbit. Creatoris indul- gentia tanta Divus vehementer laetatur, prsesertim quod ostensa specu hominibus parum creduKs se fidem facturum putabat. Est autem hsec specus in insula, quse lacu magno, profundoque am- bitur. Eam Divus foribus clausit, valloque circumduxit, et juxta con- struxit oedem destinatam canonicis regularibus (quorum rehgionis extant in Ibernia complura monasteria sumptuosa, majoraque hoc caenobio.) Canonicorum Prsefecto, (Prior vocatur) antri claves commisit. Quibus constat non immerito, Purgatorio Divi Patricii nomen inditum fuisse. In id cum Patricius vixit, multi sunt ingressi causa crimina purgandi, quorum nonnuUi, qui nutantis fidei fuerunt, ampUus non [17.] extitermit. At Uli qui firma et immutabiU fide muniebantur reversijf retulerunt, se Orcum vidisse, ingentes cruciatus esse perpessos, mag- nam quoque requiem et faeUcitatem ocuUs lustrasse. Quorum testimo- nia Divus jubebat notis excipi, in monasterio custodiri, et calato populo prsestitutis diebus exponi. Wefas autem est, quemquam antrum in~ roire nisi ad expianda peccata et ingressurus haec agere consuescit. Principio a pontifice vel episcopo, cujus finibus purgatorium continetur. CAP. II.] IJE PUIIGATOEIO DIVI PATRITII. 2,1 illud adeundi potestatem petit, Solet antistes facultatem petenti, ausa primum non levibus argumentis dissuadere^ rei periculum proponeudo, prsBsertim quod aliqui fuerint ingressi, et nunquam regressi. Si tamen hominem sentit incseptis constanter insistere, litteras illi ad monasterii prsefectum dat. Is etiam cum non minus ab incaeptis conatur averterCj exorans, ut alia potius suscepta pcenitentia, peccata expiet, quam animi corporisque salutem eo discriminis deducat. Sin illum a sententia non potest deterrere, in templum ductum precibus, et poenitentiae prsescripto tempore facit incumbere. Deinde curat finitimos sacerdotes convenire. Sacrum Missse quod cum illo versu "■ Eequiem aetemam dona eis Do- mine" pro vita defunctis offertur, cantu et solemnitate celebrari, homi- nem viatico Sacrosancti Corporis Domini refici, aqua sacra, quemad- modum a Divo Patritio fuit institutum spargi, pompa sacerdotum can- entium Litanias, populique sequentis ad ostium purgatorii adduci. CTbi iterum periculorum memoriam renovansj hominem rogat ne intret. Quem tamen, si constantem comperit, sanctissimae crucis signo mu- niens (quod et reliqui Sacerdotes ad unum faciunt) aperto ostio intro- mittit, et obseratis rursus foribus orantem relinquit. Postero die ad eamdem horam rediens, si aperta janua, hominem oflendit, eadem pompa in monasterium reducit, hospitioque exceptum retinet, dum illi placet. Sin hora soHta in antro illum non convenit, anima et corpore esse damnatum, habet sibi persuasum. Primus antem hujus caenobii post Patritium prcefectus, quem vitae probitate insignem fuisse reor, conclave sibi constitui fecit a canonico- rum dormitorio disjunctum, ne, quod esset senio confectus et dentibus praeter unum vetustate orbus, junioribus ludibrio laederetur, neu rainore observantia, quam pro honore coleretur ; neve ad iram crebrius incita- retur. Juniores canonici qui illum crebrius visebant, jocantes inter- rogabant, quamdiu vellet, vitam perducere. Tum ille "mallem in- quiebat" filii charissimi, si Deo placeret, ex hoc mundo discedere, quam in eo diutius commorari. In cselo summa tranquillitas, et vita laborum omnium || et curarum expers : hic nihil prseter dolorem, miseriam, et [18.] calamitatem.'^ li vero, qni vimm sanctum hsec percontabantur, cum ille animam egisset, audierunt Angelos canere et eum nomine appellan- tes dicere "Beatus moreris, osque tuum, quod opiparas epulas, et deHcatos cioos non libavit, est felix," quippe aqua et hordeaceo pane tantum vivebat, et ea raro capiebat. Tempus est ut profectionis meas rationem breviter exponam. " Vicecomes Hispanus mtionem veddit, qua est deductus tbt ptorgato- rinm adiref." Cum Carolus GaUise rex, cujus fidei a patre meo moriente commis- sus sum naturae jus solvisset, contuli me ad Johannem Taraconensis Hispanige regem, cujus fui jure gentium chens, et subditus, quod ejus regni finibus possessiones mese continentur. Is me maximi semper fecit, tantumque amavit quantum uUus uiiquamregum clientem dilexit. 22 0'SULLEVANI HISTOllIiE CATHOLIC^, TOM I. [lIB. I. Ac ego quidem paria cum rege feci mutuo erga eum amore. Tui pri- mum ejus equiso : deinde ab eodem trirerimibus tribus prsefectus Cle- menti Pontifici Maximo suppetias missus. Post Clementis obitum cum successori ejus Benedicto decimo tertio Papse militarem regis imperio, de regis ipsius interitu mihi fuit allatum. Quo tristissimo nuncio ve- liementer perculsus flagrabam studio cognoscendi quo in statu foret anima regis, quasve^ si in purgatorio forsitan esset poenas sustineret. Igitur ea quas de Divi Patritii purgatorio, sgepe audieram memoria re- petens, illud auimo statui visere motus causa, cum experiendi, an ibi de rege aliquid certi haberem, tum scelerum meorum veniam a Deo adipiscendi " Vieecomes, guando sit jorqfectus et qua venerit ad pur^atorium refert" lara vero, quam arduam atque difficilem rem susceperim, qiiam invitis atque repugnantibus, cum aliis, tum illis, quibus plurimum de- bebam, id oneris mihi imposuerim, quoque iter fecerim donec purga- torii antrum fuerim ingressus, breviter despiciamus. Principio quidem ratus officio me non satisfacturum, si summo Pontifice inscio, peregre proficiscerer^ illi consilium meum exposui,, et ab eodemj ut discedeudi milii potestatem faceret, petivi. Sed ille tantopere milii repug-. navit ut vix repererim, quemodmodum jussis ejus resisterem. Id unum milii propugnaculo fuit,quod quo magis me jubebat, ab incepto desistere, [19.] contra eo summissius et abjectius ego illum rogabam^jl ut milii per eum inceptis liceret insistere. Itaque, cum assiduse et importunissimse efflagitationes mese Pontificis maximi Benedicti decimi tertii imperium vicissent, ejusdemque benedictione roborarer, Avenione, ubitunc erat, proficiscor, anno post ortum Bomini vigesimo octavo supra millesimum tercentesimum, mense Septembro^ eo die qui nomine Divse Yirginis sacer refertur in fastos, sub vesperam. Primum in Gallise curiam Paris- ios perveni. IJnde discedenti mihi rex Gallise commendatitias litteras dedit ad Anglise regem generum suumj a quo sum benigne exceptus, et literis traditis in Iberniam dismissus. Ciim in uibem Dubblinnam Ibernise caput venissem, comitem Marchse, Bichardi Eegis Anglise pa- truelem et in Ibernia proregem conveni. Qui regis et reginse litteris lectis honorificentissime me recepit. Itineris vero mei ratione perspecta, toto conatu suadet, ne ulterius progrediar ob oculos proponens summum purgatorii discrimen, quod multos viros sustuJerat. Cum tamen nihil suasionibus efficere posset, ad Ibernise primatem in Drohadantam urbem me mittit. Is est Armachanus Archiepiscopus, cujus imperio in sacris Iberni omnes ad unum obediunt. Qui receptis Britannise regum et comitisMarchaelitteris, alacriter et humanissime me suscepit. Meo tamen consilio cognito etiam atque etiam petiit, ut a conatu desistam, significans quam sit factu difficile id quod consfcitueram, exequi : multos purgatorium ingressos nunquam redivisse. Sed cum meam constantiam atque firmitatem ex- plorasset, me peccatis absolutis ad 0'Nellum regem dimittit : a quo CAP. II.] DE PUE,GATOIlIO DIVI PATRITII. 213 donis ornatus perveni in pagum que Protectio vel Asylum (Tearmuin) nuncupatur. Hujus pagi dominus et ejus frater in me satis comes extiterunt, meque cum comitibus meis et aliis qui purgatorii videndi causa e variis regionibus confluxerant, pontonibus in insulam ubi est purgatorium trajecerunt. " Vicecomes sesse parat acl ingrediendum purgatorium et intrat." luMonasterii autem templum productus,cuminstitutimeirationemred- didissem, et multis astantibus a priore interrogatus, in purgatorium me credere respondissem, tum ille ita exorsus. '' Perdifficilem atque periculosam/' inquit, "rem suscepisti, quamque pauci tentarunt, nedum sunt assecuti. rateor, equidem facilera esse purgatorii de- scensum; sed revocare gradum, hoc opus, hic labor|| quippe scrobis[20.] istius cruciatus fidem superant, quibus viri alioquin constantes succum- bentes jacturam ar^m£e, corporisque fecerunt. Idcirco ego te moneo, ut voluntatem immutes, aliam pcenitentiam acturus. Sunt enim quamplurima vitee instituta (quod te latere minime puto) quibus Deo servire, culpamque compensare possimus, Quorum unum, si duriora cupis, est monasticse vitse alligari et convenis qui pietate et peccatorum dolore concitati hsec limina vident, administrare. Quod quidem, cum Deo gratissimum est, tum longe tolerabilius, atque faci- lius, quam ante obitum ea subire extrema, quse post interitum nullus fertj nisi invitus.^' Ad hsec responsum prebens, " eo mihi^' inquam ventum est, unde uunc non expediat pedem referre, quo priusquam venij jam pridem decreveramj milli terrorij nulli periculo, nullis malis cederCj quin purgatorium adirem, dum in animse meas perniciem nihil molirer, Deive prsecepta nou transilirem. Ita moveor et peccatorum meorum conscientia et studio regem meum videndi. Ob id etiam atque etiam te oro, ne mihi tandem ingressum intercludas." Tum ille ^'Si de- liberatum" inquit " tibi est, a sententia non desciscere, oportet ut hujus loci ritus peragas, quemadmodum est a Divo Patritio constitutum, et ab antecessoribus meis observatum/'' " omnia''' inquam " quse me im- peraveris, quoad facere possum prsestabo.^' Igitur testamentum condidi, duobus fihis meis, quorum natu major Ludovicus et alter Bamon nomine gaudebat, et cseteris comitibus quid agerent, si ipse a scrobe non reverterer, prsescripsi. A monasterii prsefecto, et a Domino asyli pagi qusesitus, ubi vehm sepeHrij si forsan in purgatorio vita defun- gerer, et cadaver reperiretur id eorimij arbitrio permittens, respondi " terram esse commune hominum sepulchrum.'^ Alia die, sacerdotibus vicinisj et ccenobii religiosis convocatis, Sacrum Missse quod pro mor- tuis offerri soletj cantu, musicaque celebratur. Quo peracto, reliquis- que caeremoniis absolutis, sacerdotes, in ordine digesti, pompa, quse processio vocatur, ecclesiasticis, Asyli domino cum ssecularibus sequentCj ad speluncae januam me conduxerunt, et precibus quge Litaniae nomi- nantur cantatis, aqua sacra spargunt. Mox foribus apertis, ita prior coram omnibus rursus affatur. ^ "En locusj quem vis ingredi. Csete- 24 O^SULLEVANI HISTOEI^ CATIIOLICiE, TOM. I, [lIB. II. rum si meam amplecteris senteBtiam, consilium mutares; namque raulti huc ingressi amplius non extiterunt, quod non satis constanter Deo confisi sint, nec in mortali corpore sustinuerint eos cruciatus, quos peccatores post obitum iniquo animo ferunt. Siu tibi fixum est id [21.] quod animo constituisti exequij|( audi dura brevitei expono, qnEe tibi sint eventura. Primum Dei legati tibi occurrent, teque agendis in- struent. Deinde cacodsemones variis artibus decipere conabuntur, jam indiJgendo, jam miuitandOj jam sseviendo. Eorum antem crudelitatem evades incolumis, hsec verba repetendo " Christe fili Dei vivi, miserere mei peccatoris." Ita ex his qui sunt ex purgatorio reversi, accepimus, sibi contigisse. His anditis^ ego cunctos osculatus et valere jubens in- gredior antrum. Post me intrat Anglus Eques Taresi Dominus. Illico, interdicto nobis colloquio^ quod vel propter hoc mors traditur irrogari et foribus sera confirmatis, prior cum populo revertitur. Vicecomes primas partes purgatorii descrihit, et gidd religiosi venien- tes olviam ipsi dixerint, explicat, Ego vero intus inclusus cum antri magnitudinem, quod uhias quatuor longum esse puto, specularer, comperi interiorem partem reflexam, paululumque extensiorem ad ingredientis Isevam versus. Qua cum vestigium figere tentassem, solum adeo debile, pedisque mei pondere tremens sensi, ut mihi visum fuerit hominem non posse sustinere. Idcirco veritus, ne in inopinatum aJiquod et incognitum profundum haurirer, pedem retuli et fidei catholicse, constantiseque prcesidio vallatus, flexis genibus preces sum conatus effunderej mysterii nihil aliud ex- istimans subesse. Cceterum hora cireiter una transacta ccepi cunctis artubus contremiscere, madescere sudore^ dolere corde, atque nauseare : perinde ac in longa navigatione marina jactatione vexarer. lis me per- turbationibus concussura somnus oppressit, sed rursus excitavit immanis sonitus, ingentis tonitrui, quod non ipse solus audivi, sed quotquot in insula fuerunt, sunt experti, eo magis attoniti quod dies erat clara et serena. Nondum lepentini tonitrui terrore vacabam cum me alius novus et pristino major pavor invasit. Namque somno non prorsus oculis discusso, improviso per ulnarum sex altitudinem labavi. Quo subito casu experrectus omnino fui adeo expavefactus, ut non prius fuerim mei compos, quam verba illa quse a proeside caenobii didici protulerim, " Christe fili Dei vivi miserere mei peccatoris.'' Igitur hinc spatiosius et luce perfusum antrum vidi, quoa mihi percurrenti solo (jam enim socium amiseram) quo magis progrediebar, eo profundius atque vastius [22.] occurrebat.jl Nec tamen prius procedendi finem feci^ quam in locum alta caligine mersum ingressus omni lucis splendore fui destitutus. Sed cito tenebris trajectis deveni in aulam amplam quidem, sed non majore claritate nitentem, quam est apud nos hyeme vespertinum crespuculum, nec continuo pariete ambiente sed solidis columnis fornicato vertice coeuntibus nixam. In hac postquam soepius huc illuc ambulavi putans nihil jam itineris reliquum esse^ sedi^ operis tam magnifici, quod mea CAP. II.] UE PUllGATORIO DIVJ PATEITII. 25 quidemsententiahumanuin artificium etingenium superabat, slructuram, elegantiam et pulchritudinem admiraiis. Quam meam contemplationem interruperunt viri duodecim candidis vestibus induti, qui mihi quidem religiosi videbantur, aulam ingredientes meque benigne sahite imperti- entes. Cum propinquius accessissent, unus qui coeteris forsan^ prseerat, ita me nomine omnium afiiatur. " Laudibus perpetuis Deus optimus maximus efi^eratur, cujus nutui et imperio omnia subjiciuntur, qui tibi tantum tamque incredibilem et inauditum aiiimum fecit, ut ausus sis huc descendere peccata purgatum. Eem hercule arduam, perdiflici lemque suscepisti, sed ingenti prcemio compensandam. Namque si iustitutum prcBstiteris summus ille misericordiarum Deus piacula hac- tenus commissa tibi condonare dignabitur. Siu malorum spirituum pavoribus et cruciatibus perterritus, vel promissis deceptus succubueris a suscepto munere desistens, anima corpusque quibus constas, seterno supphcio plectentur. Quare ne inopinatus ab hostibus circumveniarisj, huc nos devenimus, nunciatum variis te diabolos poUicitationibus, minis et terroribus aggressuros, et in hoc loco post nostrum reditum, primum signa tecum collaturos. Ergo hic tibi opus animo constanti, pectoreque firmo. Quo si iueris proeditus omnes hostium vires facili negotio contundes dulcissimum Jesu Christi nomen corde venerando et ore proferendo. Quoties vero fueris stadium cum adversariis ingressus, nos Dominum orabimus, ut ferat tibi opem divinam. Yale. Quibus dictis illico discesserunt. Viceco7nes, quos viderat crueiatus, ordine enarrat. Post religiosorum reditum ego solus in aula relictus, cum impendentes diificultates animo mecum volutarem, ingens strepitus omni belli elassico et humano sonitu major meas aures improviso verberavit. Mox innu- mera dsemonum vis variis formis horrendissima et confertissimis ordini- bus irrumpens aulam implevit.|| Omnes ad unum me salvere jusserunt, [23.] nihil quo solet honor exhiberi, proetermittentes, et obtestantes me magnis erroribus et dementia captum, quod in loca vivis invia descenderim : tantam meam audaciam dignam esse morte : nihilominus se rationem habere meorum erga se meritorum, quod super terram studio summo, diligentiaque semper eorum imperata fecerim : ob id me servaturos^ ad purgatorii januam comitaturos : incolumem ad mea dimissuros, diuque frui in mundo magnis deliciis permissuros. Sin minus condi- tionem accipiam, sed stygia regna lucter adire, me mortem oppetiturum et post obitum innumeris calamitatibus afiiciendum. Ego vero callidi tatem et dolos eorum prseclare intelligens nec conditionem accepi nec ahquid respondi. Quam ob meam patientiam ilH ira perciti ringentia ora, minitantesque vultus in me vibrant. Inmedia aula magno rogo constructo, subitoque accenso me imponunt pedibus atque manibus ligatum : per ardentes flammas ferreis uncis huc, illuc trahunt, simul elatis clamoribus mihi terrorem injicientes. Sed ego memor mandatorum quse et viri duodecim, et monasterii prceses mihi dederuntj Jesu 4 26 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC-aS, TOM I. [lIB. I. uomeii invocavi. Quo fuit totus ignis extinctus, diaboli plerique in diversa dissipati se fugse mandarmit. Ego vinculis fractis illsesus evasi ep quidem in reliqua eventa audentior, quod primo congressu sine ullo negocio, nomine Domini hostes profligaverim. I. Campus Cetjciatuum. — Nihilominus non pauci manes in aula manserunt, qui me inde rapuerunt per iter longum, vepribus et sentibus asperrimum, tenebrosum, malignis spiritibus refertum, et infestum ad- yerso vento tam acriter inflante, ut mihi quidem usum aurium inter- cipere, corpusque penetrare videretur. C^m ad solis exorsum versus non parum processissemus, unde non procul abesse orbis extremum puta- bam : querrellse, gemitus, atque fletus ex proximis locis auribus meis obstrepunt. Cujus rei causam cum proprius pervenissem sum clarius expertus, lamentabili et msestissimo spectaculo ob oculos proposito. Namque ingressi sumus difftisum atque patentissimum campum cujus limites videndi acie pertingere non poteram, totum incendio flagrantem, totum virorum et fseminarum variis conditionibus copiosissimum. Horum ploratuj lamentis, dentium studore, planctibus locus ille per- sonabat. Nec mirum. ; jacebant enim humi, proni et nudi. Eorum pedes atque manus, ferreis clavis, candentibus torrenti terrse infigeban- [24.3 tur:|l dorsis horribiles visu dracones insidebant, succubentium cervices hiante ore, dentibusque laniantibus rodentes. Agmina frequentia Diabolorum solicite locum lustrabant, afiiictos soevis verberibus csedentia, eisdemque prsesentia et strepitu pavorem incutientia. Ob quod miseri alii voces in sethera diffundebant : alii prse dolore solum mordebant. Easdem etiam psenas de me sumere, nisi reverterer diaboli fueruut minitati. Cum vero me clavis fodere tentassent, fui defensus illa verba repetendo, " Jesu Christi, fili Dei vivi miserere raei peccatoris.'" II. Campus Cruciatuum. — Hinc fai delatus in alium campum, cujus latitudinem, quidem oculorum intuitu comprehendebam, longitudi- nem tamen non, ignibus etiam torridum, innumerabilium pene homi- num ex variis gentibus plenum, qui sicuti priores urenti solo clavis adstringebantur. Insuper alii alio cruciatus genere torti. JSTam aliorum viscera pungebantur acuJeis : aliis fsedissimse visu serpentes coUi venas et arterias scindebant, aliorum pectora lacertse, talpseque ardentes longo et acuto rostro fodiebant, cordaque per lacerum corpus extrahebant : dsemonia omnes flagellabant. Quare tam magnus ac fnnestus erat miserorum luctus, quam mente potest concipi. Mihi manes optionem faciunt, utrum hsec extrema ferre, aut redire malim ? Ad quod ego presso ore obmutui : cumque illi me supphcio machina- rentur afS.cire, conatu fuerunt dejecti, me Jesu nomen soHto more proferente. III, Dolorum Campus. — Fui ductus in alium campum miseria doloribusque funestissimum. Erat ibi ea hominum copia, quse nuUo nostro calctdo numerari potest. Omnes humi prostrati ignitis clavis per totum corpus trajiciebantur, vocem raucam, faucibusque hserentem edentes : quemadmodum ii facere solent, qui ultimo mortis transitu CAP. II.] DE PURGATOBIO DIVI PATRITII. 27 prse dolore mugiuiit : violenti quoque venti impetu, diris daemonum ictibus creberrime quassi. MiH spiritus impii faciunt eligendi potesta- tem, pedem ne referam, an has poenas pendam ? Cumque me tacentem utrumque respuere intellexissent, plectere moliuntur, firustra tameUj divinumnomeninvocantem.il [25.] rV. PcENAEUM Campus. — lu alium tamen campum impxilerunt psenis exquisitissimis horridum, vario, multiplicique igne adustum, hominibus uberrimum : alii vel collo vel brachiis vel pedibus vinctis catenis ex calybe confectis in flammas suppositas suspenduntur : alii araticulis cremautur : non pauci verubus transfixi ad ignem torrentur, metallo liquefacto et ardentissimo superinfuso. Suos quisque patiebatur manes. 'Nec uUius est tanti ingenii flumen, tanta dicendi, scribendive vis, tantaque copia, ut possit tanti mseroris, supplicii, cruciatus, faciem luctuosissimam referrCj nedum exornare. Yae peccantibus. Hei non agentibus in hoc mundo pgenitentiam. Omnia hujus vitse tristitise labores, paupertates, exilia, carceres, opprobria. miserise, calamitates, vulnera, et mors ipsa nihil sunt ad purgatoru psenas. Ticecomes regum smim alloq^iUur. In hoc campo multos viros atque faeminas mihi notos, et consan- guinitate conjunctos ofiendi. Hic regem meum Johannem conveni. Qui interroganti mihi, quam ob culpam ibi coerceretur, alioquin meciun multa locutus, ad hoc interrogatum id unum respondit, hujus sseculi principes atque magnates summopere oportere nemiru injuriam facere in alterius gratiam, quantumcumque familiaris. Ibidem quoque vidi quemdam rehgiosum crudeles psenas dantem, propter quoddam grave peccatum. Ob quod abfuit parum, ut oeternis Averni suppHciis puniretnx : re namque vera de illo fuissent actum, nisi ante obitum magno cordis dolore, multis lachrymis et acerrima psenitentia scelus expiasset. Obvia etiam mihi fuit Donna Aldonsa Carolea mea cognata^ cujus interitus antea eram nescius, quia me proficiscente in vivis age- bat. Haec eo potissimum torquebatur, quod faciei comendse^ fucatis- que coloribus depingendse nimium studebat. Omnes tamen (Deo sit gratia, laus atque gloria) erant in via salutis. Ego vero fui ab his cruciatibus Domini nomine protectus^ frustra diabolis obnitentibus. PcENARUM VALLis ET ROTA. — lidem maHgni spiritus in vastam vallem me devenire coegerunt. Ubi magna est rota tota flammis ardens; cujus axi, summse curvaturse, et radiis omnibus ferreis mucrones igniti confertissime sunt impacti.|| Ex singulis autem mucronibus animge [26.] singulse pendebant vehementissime cruciatse, rota a diaboHs rapidissime circumversa et incendio ignis nigri, quasi sulphuxei undequaque flag- rante. Me quoque carnifices in hanc rotam imposuerunt. Sed appel- lato Jesu nomine statim ex illa cecidi illeesus. PcENARUM FORNAX. — Cseterum trahor invitus, atque renitens in alium campum, ubi magnae molis domus occurrit humo fumans tota^ non ali. ter quam fornax, circumjectisque locis tenebrarum nubes offundens Hic prius flentium voces^ plangoremque audivi. Cum proprius per_ 28 0'SULLEVANI HISTORI^ CATHOLICJE^ TOM. I. [lIB. II. yeni, vidi totam domum liqmdo, ferventique metallo, auro, argento, ferro, plumbo, et alio vario irapletam, foliis rotundis atque spississimis mistis, et hoc balneo (ita ruriis dicebatur) innumeros nudos ablui et adverso vento durissimo trajici. PcENARUM ^LUMEN. — Hujus atrocitate psense stupefactus validissimo venti flatu rapior una cum Dsemoniis et caeteris trans montem ad flumen profundum feetidum, gelidissimumque, quo innumeri pene cum halitu gravissimo, et frigore, tum dsemonibus eos, qui fugere conabantur, vasto gurgite mergentibus, excrueiabantur. Quod ego periculum declinavi Jesa nomen proferendo. DoLouTJM yTJTEUS. — ^Dcin a furiis nequissimis ad orientem versus rap- tus aspexi procul ingentem sulpliurei ignis flammam longe altius ascen- dentem, quam ego intuitu consequi valebam, infinitos viros, atque fseminas misere exustos secum efferentem : cumque vis flammae minue- batur, animas rursus cadere in ignem. Quando proxime perveni vidi flammam illam ex magno puteOj qui mibi orcus videbatur, eflundi. Tunc Eurise exorsse. " Hic inquiunt" puteus os est Avernij domi- cHii nostrij quo eos liospitio recipimus, qui in mundo nostra imperata fecerint. Idcirco cum tu nobis diligeuter servieris, reliquum erat, ut in hoc profundum, detrudererisj jacturam animse, corporisque facturus. Cseterum tam fidi ministri sortem pie miserati tibi potestatem redeundi facere decrevimus. Quam sequissimam conditionem si respuis, hic tibi [27.] nobiscum carcer erit communis. || Ad hsec ego tacitus nullum prsebui responsuin. Quamobrem Eumenides in puteum me prsecipitem dede- runt. Ac ego quidem, quo magis hauriebar, eo veliementius perterre- bar, propterea quod vastior, profundior. visuque terribilior puteus sem- per occurrebat. lamque metu et pavore perculsus, animo linquebar, divini nominis oblitus de me actum putabam. Denique tamen ope numinis adjutus consternatum animum revocavi, Jesumque clamavi: et illico flamma, rapidissimoque vento ex imo profundo venientibus ob- viam in sublime repulsus exterius ad puteum cecidi solus, diu mentis incompos, et abinam essem, ignarus. PoNS CALAMiTATis. — AHi tamcu diaboli ex puteo egressi ita"me al- loquuntur. Quid agis hic vir probe ? Socii nostri htinc esse Erebi puteum, tibi significarunt, in illum te proecipitantes. Quod de more facimus_, causa hominibus imponendi, Coeterum nos revera in Tartareum puteum te conjiciemus. Moxque me pavidnm procul ferunt ad flumen longissimum, profundissimumj horrendissimo fcetore infestum, ignis sulphurei flammis spumans. Dcemoniorum turbis confertissimis scatens. Cujus ripae arctissimo ponte jungebantur. Tum rursus sic eflantur " oportet te vel hunc pontem trajicere vel reverti : nos quidem hoc tibi consuluerimus, non illud : quoniam prcesens poena sicut est ultiraa, ita erit inevitabilis. Namque ubi tentaveris pontem traducere, veutorum impetu e medio ponte in flumen fueris deturbatus. Quamobrem, ne onus viribus impar, temefe suscipias, periculum jDrius aninio perpende." Ac mihi quidem rem attenta mentis acie intuenti tres diffi.cnltates ne- gocium facessere videbantur ; prima, pons ipse lubricus ex gelu confectus CAP- II.] DE PURGATORIO DIVI PATRITII. 29 et angustissinius ; secundaj pontis et riparum fluminis undique pre- scissarum proerupta altitudo ingentem terrorem afferens ; tertia fortissimi venti vis. Nihilominus siDguflaria ergame beneficia ]>ei, qui me multis e casibus durissimis^ eripuerat, memoria repetens, pontem aggredior. Quo magis progredior, eo ampliorem et tutiorem reperioj et tandem incolumis trajicio, summo Eumenidum luctu et mcerore dolentium in tutum me venisse ; quod ipsis deinceps impetendi me potestas sit adempta. Vicecomiti interdicitur, multa, qum in Turgatorio vidit referre. Est autem mibi interdictum, multa quaein hoc purgatorio vidi referre.|j [28.] QuEe Deo favente semper silentio tacitus involvam. Illud audeo con- firmare, omnes liomines, qui cruciatus purgatorii vidissent,, cequo animo laturos omnes hujus vitse dolores, et miserias ea lege, ut purgatorium vi- tarent. Namque calamitates hujus mundi, voluptates atque delicise sunt, si cum purgatorii suppliciis conferantur, Unde potest colhgi^ quanti intersit peccata non admittere, quod optimum est ; quod proxi- mum huic est^ psenitentiam in mortem non differre, quamque sit Deo gratum perpetientibus purgatorii pcenas^ piis officiis subveuire. Vicecomes jparadisum et vohiptatem, quam ipse caperit, descriiit. Amne trajecto, cnm procederem Deo gratias agens, vidi procul alta, mu- nitaque mcBnia, quae janua micans, velut auro exornata, variataque mu- tis atque lucidissimis unionibus claudebat. Cum vero proprius access- issem intra millia passuum duo^ animadverti, fores patere : suavissimam fragrantiam foras diffundi : perinde ac si omnia terrarum orbis aromata intus exurerentur : et obviam mihi egredi immensam pene hominum copiam mirificis ordinibus instructam, vestibus ex aurea palma iudutam, cruces accensasque faces gestantem. Is beatissimus ccetus me incre- dibili gratulatione, comitateque recepit, et secum in regiam illam duxit, divina qusdam dulcedine, fidemque superante Deo laudes canens. Dein Archiepiscopi duo mecum deambulantes, illam loci faciem quse omnem meam expectationem vicit mihi ostentant. Imprimis grato mihi fuit spectaculo ipsa terra apertissima et patentissima, cujus fines conspectu non poteram pertingere, lucidior ipso sole, viridibus pratis, et amenis hortis crebro intexta, innumeris arboribus in quincuncem digestis fructus suavissimos ferentibus consita, rigata puri liquoris rivulis strepentibus placido murmure : floribus fragrantissimis vestita : opere topiario exquisitissimo decorata ; gratis ambulationibus ingeniose dimensa. Ipsi deinde homines non mediocriter me suo conspectu re- creabant, in suo quisque ordine ut religiosi collocati et variis dignitati- bus cohonestati. Ibi Papse, Cardinales. Archiepiscopi,et alii innumeri pro munere quo quisque functus erat vivus fulgebant. Eseminarum quoque agmina copiosa suis in subselliis sedebant.H Regum coronis re- [29.] dimitorum visu magnopere obleciabar. Omnes erant syderibus fulgen- tiores et ut inter stellas alise sunt ahis splendidiores, ita et iu eo con- ventu aliis ahi pro meritfs caudore prsestabaut. Omnes magna fehci- 30 O^SULLEVANI HISTORI-/E CATHOLIC^, TOM I. [lIB. II tate fraebantur ingenti Isetitia perfusij non sua tantum quisque beatitu- dine, sed et singularum contubernialium prosperitate gavisi : novoque quodam genere gaudii affecti, quod ego tartareos spiritus vicerim. In- terdum bini, Irini, vel quo volebant numero, deambulabant : nonnun- quam colioquia instituebant : nunc choreas ducebant : nunc quoque mira cantus dulcedine personabant : semper Jesum creatorem atque redemptorem efferunt laudibus. Itaque nihil hujus fortunati loci as- pectu pulchrius : nihil odore suavius : nihil fructu jucundius : nihil melodia gratius : nihil rerum omnium varietate et prsestantia admi- rabilius unquam mente cogitaram. Illic nulla sestus intemperatio : nulla frigoris violentia : nulla ccfili inclementia : nuUa corporis segritudo : animi nulla perturbatio : denique .nihil nisi quies atque tranquUlitas. Postquam loci amsenitas me refecit, Archiepiscopi verba faciunt. Hic est terrenus ille paradisus, unde primi generis nostri parentes ob spretum Numinis prseceptum fuerint ejecti. Quorum etiam peccato posteri inquinati Dei hsereditate abdicabamur, donec Immensus ille rerum conditor seterni Patris filius humana natura se induerit et homo ex Maria Virgine natus piaculi parentum nostrorum poenas luerit, nuUius ipse peccati labe infectus et inter alia sacramenta, baptismum, cujus lavacro ab originale lue abluimur, instituerit. Quia vero iterum, qua sumus fragilitate, in vitia ssepius labimur, ne omnino pereamus ad infernum condemnati, sacramentum psenitentise sancitur ; qua si prorsus in vita crimina minime compensamus, purgatorium quod vidisti, nos manet. Sed in hoc quoque id subsidii conceditur, quod quo ma- jora sufEragia post obitum superstites nobis ferant, eo citius cruciatibus redimamur vel leviores patiamur : cum vero aliquis dimittitur e carcere, comitatus similis huic qui te excepit, illi obviam exit. Adhaec in editum montem mecum praesules ascendunt : ubi jussus ab illis cselum aspexi, quod aurei et argentei coloris gratissimi mihi videbatur. Tum illi, " hsec est" " inquiunt " Cseli porta, unde, ad nos cseleste manna, cibus quem Dominus electis destinavit, omni nectareet ambrosio jucundior, mittetur. Quse verba vix finierant, cum ingens splendor instar flammse descendit, totum illum locum co-operiens : cujus radiis caput meum penetrantibus incredibUem quamdam dulcedinem in visceribus sensi, inexplicabile ac majus opinione omnium gandium ani- mo concepi. Mox antististes'^ expertus es ''inquiunt'^ quae fcelicitas [30] justosjjl quseque calamitas impios manet. Tempus est ut ad mortales redeas, apud quos operam da, ut reliquam vitam sic agas, ut denique beatitudinem consequi merearis. Nihil autem redeunti tibi nocebit, minimumve pavorem injiciet." Ac ita me satis invitum, reluctantem, lacrymasque prae dolore f undentem, porta paradisi emittunt. Vicecomes a jciurgatorio redit. Igitur qua fuerim ingressus, eadem reversus nuUo terrore, vel horrore affectus, diabolis ex itinere sese fugse mandantibus, locis paenarum re- lictis, in illam aulam ubi viros duodecem rehgiosos offenderam, per- CAP. III.] DE- IBEKNIiE SITU. ET NATURA. 31 agunt, miliique gratulantur, af&rraa»tes me proeteritis peccatis esse purgatum, oportere vero futura cavere : et ad specus ostium properare, veni : et ibi iidem me proestolati fselici itineris mei eventu Deo gratias quod hora, qua prsefectus ccenobio fores patefaceret, appropinquabat. Hic quoque meum'socium conveni, et ambos religiosi crucis signo mu- nitos, et impertitos plurima salute dimittunt. Socius autem noctis laboribus, atque cruciatibus ita quassatus et lassus erat, ut redire non potuerit, nisi a me sublevatus et adjutus. Cum paululum progressi fuissemus, jam neque exitum, neque viam ullam reperiebamus. Quare vehementer exterriti et anxii fixis solo genibus Dominum orare ccepi- mus^ ut quemadmodum in praeteritis periculis, nos pie servavit, ita et illis angustiis eriperet. Ergo precibus occupatos et longa vigilia, cre- brisque dsemonum conflictibus, quos memini fatigatos, altus sopor est amplexus. Quo postea fuimus excitati, magno tonitru, minore tamen priore, in iUam primam specus concavitatem, unde antea cecideramus, subito elati, juxtaque januam attoniti relicti. lamque piiorj sacerdotes, et reliqui aderant, portam aperientes, qui nos maximo gaudio, et sum- ma gratulatione amplexi in templum ubi Deo gratias egimus, redux- erunt. Inde venerabili monasterii prsefecto, et ejus rehgiosis salutatis per Angliam Parisios veni. Haec fuit mea profectio in Divi Patriti purgatorium. CAP. III. Philippus translationem suam censurje et correctioni Sanctse Matris Ecclesi» et Sacrae Inquisitionis subjicit. H(EC ego Philippus 0'SuIlevanus, sicut dixi, transtuli, et coetera a me dicta et dicenda, meque ipsum censurse judicio, et correctioni |1 Sanctse [31 ] Matris Ecclesise et Sacrse luquisitionis subjicio. Haec Yicecomitis historia si aliqua in parte creditu difEiciHs videatur, adeat studiosus veritatis, Divum Dionysium Carthusianum, qui in opere de Quatuor Novissimis et de judicio animse, de aliis qui ex hoc purgatorio reversi sunt similes historias refert et rem fuse secutus argumentis, atque diffi.- cultatibus respondet. Ac ille et alii authores plura et multa purgatoiii cruciamenta tradunt. Quod et Virgilius canit. Non mihi, si linguse centum sint, oraque centum, Ferrea vox, omnes scelerum comprendere formas, Omnia psenarum percurrere nomina possem. DOMINI PHILirPI 0'SULLEVAn, BEARRI IBEllNL TOMI I., LIBEE m. DE IBERNOEUM ORIGINE, NOBILITATE, ET SERMONE. ^ SuiJerioribus libris duobus Iberniam, ni fallorj satis descripsimus, et ejus res memoratu digniores promulgavimus, Historige series postidat, ut Ibernorum originem^ nobilitatem, linguamque repetamus. CAP. I. Veteres Iberni unde genus trahunt ? Ab orbis exordioj, vel saltem ab universo aquarum diluvio^ quse gentes Iberniam coluerint, Ibernicse linguse monumentis vetustissimis proditur, et Giraldus etiam Cambrensis breviter memorat. Quam rem, quia et majoris est otii, illique libri nobis non suppetunt, et ad praesens institu- tum non est valde necessariaj hic omitto, G-entis Ibernicse tantum genus relaturus. Itaque temporibus illis priscis in Hispania dominatu et potentia polluit Brigus, cui filius Bellus. Belli filios duos Ibernici libri memorant, Golum natu majoremj ob rerum gestarum claritatem [32.] cognomine '^militem^' Hispanum,|j (unde ab aliis Milius et Milesius nominatur,) et Ithium minorem. Ithius conscensa navi in Iberniam appulit, ubi ab indigenis occiditur, veritis ne florentissimae insulae nun- tio per advenam divulgato, ipsi ab aliis gentibus oppugnarentur. Sed ejus comites ahquot, qui fuga salutem petiverunt, ventis vela dantes et ducis interempti, et insulse famam in Hispaniam attulerunt. Ob id militis Hispani filii patrui necem ulturi, comparata classe in Iberniam faciunt expeditionem. Aliqui casibus variis desiderantur, Tres sospites insulse littoribus naves applicuerunt. Quorum maximus natu erat Iberus vel Ibernus Candidus, Secundus Erimon, natu minimum Eber- CAJP. II.] DE IBERNOEUM ORIGINE, NOBILITATE^ &C. 33 ginus. Qui inter cseteros eo detulerunt Iberum Fuscuin leris fratris sui filium et Luthum Ithii patrui filiumj totamque insulam armis subegerunt. Et quia Eberginus litteris deditus in .caelibatu vitam transegit, ex illis quatuor Iberno Candido, Erimone^ Ibero Eusco, et Lutho antiquissima Ibernorum nobilitas, quse usque in nostrae historiae tempus perstat, traxit originem, a diversis sui generis authoribus diversa nomina sortita, Iberi et Iberni ab Ibero Candido, Miliadse a MiKte Hispano, GatheH a Gathelo, Scoti a Scota nuncupantur. Eos autem docet Giraldus Cambrensis ex Hispania in Iberniam tra- jecisse anno ante obitum Patritii, hujus insulae prsesidis, millesimo octingentessimo, id est, ante Yirginis partum millesimo, tercentesimoj quadragesimo secundo : et bis millesimo, nongentessimo, quinqua- gesimo nono, ante hunc annum Christi millesimum, sexcentesimum decimum octavumj quo hsec scribo. Per haec annorum saecula gens Ibernorum floruit Ibernise sceptro potita, non parvis rebeUionibus eorum, qui orti sunt ex subacta gente, et contentionibus exterarum gen- tium, maxime Danorum. Scotia quoque occupata^ et Angha non semel devicta, ut Gildas sapiens, Yenerabihs Beda^ Cambrensis et ahi sunt authores. Unde vetustiores nobihtate Scoti usque in hunc diem Ibernice vulgo loquuntur. Ut vero ahas regiones ad institutum miniis spectantes omittamus, in Ibernia sol^ Cambrensis memorat centum, octoginta eorum Beges, ab Hispanorum progenie oriundos floruisse, insulse totius, ut nuncupant monarchas, iiam de singularum partium regulis qui plurimi fuerunt, et regibus optemperabant non loquitur. CAP. II. Ibernorum familise et nomina. Itaqub prima et antiquissima generis Ibernici nobihtas ex quatuor illis principibus, Iberno Candido, Erimone, Ibero Pusco et Lutho genus ducit. Quae processu temporis distincta varias in familias abivit, ab ahquo rege vel insigni viro ex majoribus appellatas^ quemadmodum et aharum quoque gentium mos fuit. Famiharum verum nomina auspi- cantur, vel a quartavocali " O" utCNellus, O^Donnelus, O^Sullevanus, O^Morra, vel a syllaba "Mac" veluti Mac Carrha, Mac Suinnius, Mac Guier. Cujus ea est ratio, quod Ibernis vocahs n.epotem vel unum ex posteritate, et syllaba Mac simiUter fihum, aut unum ex famiha sig- nificet. Itaque si nominis origo et etymologia discutiatur, O^SuUevanus idem vult ac nepos SuUevani regis, vel ab eo oriundus, et Mac Carrha nihil est, nisi fihus Carrhse, vel genitus a Carrha. Nam apud Hibernos 5 84 0'SULLEVANI HISTORLE CATHOLIC^, TOM. I. [lIB. III. [33.] Tisec primitiva || et derivativa nomiiia prineipio suo distinguuntur. Ita OThelanus et Mac Engusa a Phelano et Engusa disjunguntur, contra ac Latinorum, Graecorumque consuetudo fert, primitiva et derivativa nomina syllabis ultimis dissentiunt, ut ^neas, Priamus, j^Jeptuuus, inde -^neades, Priamides, Neptunine. CAP. III. Ibernorum principes vel tituli aut dignitates saeculares. Si vero eorum nominum significationem spectes jam invalet ea con- suetudo longa saeculorum serie inviolata, ut illa nomina pleraque sint dignitatis et honoris, modo sine praenomine proferantur, nec in minora pretio quam apud alias gentes, Ducis, Marchionis, Comitis, Yiceco- mitis et Baronis tituli, familiarumque et populorum principibus ad dicantur. Itaque O^Sullevanse familise caput et princeps 0'Sullevanus et Mac Sainniae, Mac Suinuius nuncupatur. C^eteri verb prcenominibus praepositis pronuntiantur, ut Phillippus CSullevanus, Domnaldus Mac Suinnius, qui non eorum familiarnm principes sed ex illis orti sunt. Ac fuerunt in Ibernia quidem et Scoti^ hujuscemodi multi, nobilissimique magnates, ut 0'Nellus, O^Donnellus, 0'Sullevanus, 0'Conchur, 0'lluarkus, 0'Morra, Mac Carrha, Mac Diarmuda, Mac Engusa, Mac Donnellus, Mac Cahnus, et alii quos partim inferius re- censebo. Hi Ibernis et Scotis Tiernse, appellantur eadem significatione qua viri iUustres, ab Hispanis et Italis " iUustrissimse senoriae/' et " excellentiae •/' ab AngHs, "Lordes," a nostrse tempestatis Latinis " Dominationes illustres'' et " illustrissimae^' atque" " excellentiae " nuncupantur. CAP. IV. Ibernorum magnatum inauguratio, et apud eos esse novos aliarum gentium titulos. Inatjgtjeantue vero Iberni optimates, vel ahi ab aliis, vel ab iUis, quibus more majorum est consecrandi facultas data. Ad quod in locum inauguratione constitutum conveniunt, longis hominum agminibus et solemni pompa comitati. Ibi intersunt judices, qui cui candidatorum. principatus debeatur, ex jure legibusque pronuncient. Mox conse- crandi jurare coguntur, nunquam se contra fidem Catholicam ahquid CAP. V.] DE IBERNORUM OKIGINE, NOBILITATE, &C. 35 machinaturos, aut permissuros ut clientes, obaerati et suse ditioni sub- jecti moliantur. Quin etiam si necesse habeant sanguinem pro ea effusuros et mortem oppetituros, subjectos sibi in officio contenturos et inter eos justitiam exercituros. Inde a sacerdote sacrum missae pera- gitur et virga consecratur quae in sceptrum novo principi traditur qui certis et conceptis verbis ab eo qui inaugurat, prolatis, vel 0'Sulleva- nusj vel 0'Eellns, vel alius creatur et appellatur et a circumstantibus renunciatur, nec amplius proprio baptismatis nomine solet vocari. Sic vetustati placuit, nec hodie etiam displicet et si Marchionis, Oomitis, Yicecomitis et Baronis dignitates, quas Ibemia diu respuit his antiquis- simis titulis posthabitas, jam sint in magno usu et honore. CAP. V. Hic Ibernorum titulorum usus apud alias gentes vetustissimas fuisse probatur, veterum scriptorum testimoniis. IIPeiscus autem ille mos imponendi magnatibus nomina principatus et [34.] dignitatis Ibernorum proprius non est, sed cum gentibus aliis com- munis. Namque exterarum quoque gentium regesj et principes a sui regni, principatus, vel generis authoribus saepe nomen acceperunt. Quod ut lector minime ambigat, pauca breviter ex vetustatis historia sunt exempla repetenda. Principio quidem reges, et insignes homines qui oppidum clarum condiderunt, vel sui nominis monumentum reli- querint, nominatos fuisse Saturnos, Xenophon in aequivocis memoriae prodidit. Ita Beroso Babylonio Reges Babylonise, vel Assyriae Saturni nomine gaudebant, a Nembrotho, qui primus Babyloniae Saturnus vel rex a Noa praefectus regnavit. Is verb Nembrothus ipsius Noae pro- nepos, Cami nepos, Chusi filius (ut ex Philone Judseo in antiquitatibus Bibliacis colligi videtur) et Babelis turris condeudse, notissimi furoris author fuit. jSlgypti quoque reges Pharaones pro dignitate dicebantur, si Menesthoni ^gyptio Sacerdoti qui eorum memoriam litteris sacravit, est fides habeuda, Pharao primus ^gyptus, secundus Meropbis fuit. Quos secutum est aliud regum genus et nomen, qui Lartes vocabantur, Zetus primus, Eenses secundus, Amenophis tertius, Amenophis quartus Lartes floruit. Neque Ptolomceorum ^gypti regum notio est obscura, qui a Ptolo- mseo Lagi militis filio, qui post obitum Alexandri magni ^gypto potitus est, derivatur. Quid memorem rem lippis et tonsoribus notam, Ro- 36 O^SULLEVANI HISTOllIiE CATHOLIC/E, TOM. I. [lIB. III. manos, Grsecos, et Germanos Imperatores et Ceesares, a Caesare et Augustos Tib Augusto vocari ? Ita nobilis et antiqua fuit Ibernorum principum consuetudo, qui dignitatum, vel titulorum nomina a sui quisque generis authorej sumpserunt. Quod exemplis longe maximis et lionorificentissimis a nobis explicatum fuisse, aliquis forsan arrogantise verterit. Cui ego responsum velim, licere parva magnis exemplis ex- plicari, prsesertim, cum alia non suppetant, cum aliorum authorum, tum Ovidii Nasonis imitatione, qui cum ab Augusto in exilium mittere- tur^ domus suse luctum Troise funeribus conferens ait : Si licet parvisj exemplis grandibus uti, Tunc facies Trojae cum caperetur erat. Ac Iberni quidem magnates^ tamen si cum tantis regibus et monarcbis conferendi nullo modo sunt, nihilominus Marchionibus. Comitibus, Ticecomitibus, Baronibus minime fuerunt inferiores. Nam penes plerosque fuit jus gladii, prseflciendi suis finibus judices, aliquasque constitutiones et pragmaticas constituendi facultas : et vicinis indicendi belli, cum iisdemque pacis ineundse potestas. CAP. VI. De Novis Ibernis. Satis^ ni fallor^ de veterum Ibernorum origine diximus. Ad novos jam orationis nostrse cursum transferamus. Novi Iberni sunt iUij qui vel ex Danorum genere in Ibernia manserunt, (namque Dani Ibernos bello oppugnarunt ut secundo tomo demonstrabo) vel postea in eam venerunt mercaturam faciendi causa, condendarum urbium sedes ab Ibernicis magnatibus^quibus vectigal pendebant, accipientes, vel eodem ex Anglia, seu aliunde sub Anglorum imperio trajecerunt, sive Galli, sive Hetrusci, sive aHi fuerint. Hi rursus notissima divisione inter se distinguuntur^ animo in Anglos, legibus, et communi loquendi usu. Antiquiores et nobiliores non solum Iberni, sed etiam Ibernici et habentur et vere sunt : quorum numero [35] principem locum|| obtinent Giraldini, Burki, Butleri, Barrii, Rochei, Condones, Curtii, Lessii, aliique plures. E quibus nobilissimi veterum Ibernorum more principatus, et honoris nomina sibi induerunt, regibus AngHse invitis^ ut Mac Thomas, cujus successores fuerunt Desise vel Desmoniae comitesj Mac Williamus, Mac Moris, Mac Padrigus, Mac Pheoris^ Mac Pieris^ Mac Maus et qua via possunt, malunt ad antiquos Ibernos, vel ad Hispanos, Grsecos, GaUos, Etruscos, Danos, aut aliam gentem, quam ad Anglos referre sui generis originem^ Ibernum CAP. VII.] DE IBERNORTJM OEIGINE, NOBILITATB, &C. -37 sermonem vernaculum liabent : Dum viribus valuerunt Ibernorum veterum, legibus atque moribus non regum Anglise vixerunt. Itaque hi et veteres Iberni, Ibernici dicuntur. Haud tamen desunt multi ex liis novioribus Ibernis^ qui hactenus magis prse se tulerunt se Anglicos, quam Ibernicos esse, moribus An- glorum usi, et utroque sermone, sed minus polito et limato. Sed et hi cum aUis rebus, tum hac potissimum et cum Ibernicis consentiunt, et ab AngHs dissident, quod semper sint Catholicam religionem professi et hsereticos Anglorum errores aversati. Ex his adhuc illi, qui Finegaldam, vel Anglicam provinciam, id est particulam Iberniae proximam Anglise olim incolere cseperunt, ab Ibernis disjuncti_, genus Anglicum, vel Anglo Iberni et coloni nuncu- pantur, et Anglorum moribus et legibus vixerunt. Quorum Hngua est Anglica vetus Ibernis verbis mixta, quEe ab Ibernis et Anglis comiter et scite loquentibus, facilius snbridetux quam intelligitur. Hoc hominum genus scilicet hos Anglo-Ibernos Pinegaldae, laudibus extollit Eichardus Stanihnxstus, aliorum famam multorum injustis notis inurens. Sed tamen ejus maximam gloriam tacitus prseterivit, quod non Anglicas sectasj sed CathoHcam reHgionem profiteatur, coeterorum Ibernorum tidem et constantiam imitatum, etsi tamen in bello Anglorum partes sit secutum. CAP. VII. De Ibernorum sermone. Ibernica lingua est copiosa simul et sententiosa. scommata, dicteria, facetias, sales, felles brevibus verbis amplectens ; adeo vetusta ut aKqui existiment, eam in Nembrothicse turris perturbatione linguarum. fuisse datam, alii tradunt ex aliis linguis compositam et derivatam esse. Ego reor, non valde compositam esse, cum brevibus dictionibus constet. Id est exploratum a veteribus Ibernis, esse in Iberniam translatam, suisque characteribus scriptam : indeque ab Ibernis litterarum cognitionem, legendi, scribendique artem in Britanniam, et alias regiones propagatam fuisse, Caecilhus, Sarum comes, longius probat (in manuscriptis.) Alphabetum Ibernicum etsi a rehquis omnibus figura et nominibus litterarum dissidet, tamen figura cum Grseco et cum eodem, et Hebrseo nominibus non nuUam simUitudinem haberevidetur.|j [36.] DOMIM PHILIPPI OmLEYin BEARRI IBERNL TOMI I. LIBER IV. DE IBEENORUM MORIBUS ATQUE RELIGIONE. Reliquum est ut de Ibernorum moribus et religione nonnulla prasente loco perstringamus. CAP. I. Stanihursti librum de moribus et rebus Ibernife esse fide et authoritate indignum, ostenditur. EiCHAEDUs quidem StanihurstusDubhKnnensis demoribuslbernorum et IbernisB rebus librum edidit, quem audio ilH nunc animo esse retractare. Quod cum fecerit psenitens animus venia dignus fuerit, prsesertim cum composuerit illud opus juvenis sevo viridi et immaturo judicio deceptus Anglis hsereticis, inter quos fuit educatus et a quibus genus trahit magis Anglus quam Ibernus. Qui nugator Iberni sermonis inscius, perindeque in rebus Ibernise hospes quas ineptias, vel a mulierculis audivit vel hseretici in Catholicos commenti sunt, vel ipse mentis incompos somni- avit, eas de Ibernis non animi judicioj sed ingenti petulantia h'tteris mandavit: non veritus summos atque Cathohcos viros leedere, et hsereticum quem voluit, ad sethera laudibus efferre dum Anglis suis hsereticis gerit morem. Quare nunc senex ad bonam frugem conversus, sacerdos Catholicus effectus ; judicioque poUens, meritodoletquodin gen- longe maxime OathoHcam, variisque laudum generibus ornatissimam styH aciem acrius exereuerit. Hoc cum in CathoHco LusitaniEe regno penitus intelHgeretur, Stanihursti Hber Sacrse Inquisitionis senatus con- sulto damnatus et ignibus traditus fertur. CAP. III.] DE IBEENORUM MORIBUS ATQUE RELIGIONE. 39 CAP. II. De Ibernorum moribus. Nos igitur, ut de Ibernorum moribus quam verissime pauca referamuSj sunt horaines animo ingenuo et liberali, in litteris et armis vitse prsesen- tis gloriam constituentes, servitutem et opera mechanica exhorrentes, tractabilesj benigni, hospitales, ahi in ahos et magis erga externos et maxime comes. Quippe nihil iUis gratias feceris quam si invitantibus condixeris et eorum mensas etiam non iuvitatus frequentaveris : cceterum belli et dissidii furore et Hbidine capiuntur in suam usque perniciem et internecionem. ahi aKos ita impetentes, ut domesticis armis et discordiis victi et eversi exteris et hsereticis viam aperiant. Sicut sunt statura elegantes, ita corporis et animi robore prsediti, aptissimi beUo, frigoris, calorisj sitis, famis patientissimi : calamitate invicti : quamvis enim possessionibus et bonis deturbentur, adversa fortuna premantur, serumnarum cumuhs obrutij|| animo tamen erecto et celso, vultu in- [37] fracto_, et ingenti prosperioris cursus spe se Isetos esse prse se ferunt. Neque nobiles et prsestantes viros minoris ducunt, quod adversis casibus gradu dejecti omnium rerum inopia laborent. CAP. III. Eorum observantia erga litteras et litteratos. Apud eos sapientes et omne genus htteratorum hominum maxime theo- logi in honore summo habentur, usque adeo ut etiamsi omnia beUo exardeantj imaque et summa misceantur, nefas tamen ducant in litera- torum bona facere impetum, aut ipsos vel levissima injuria provocare. Ac ut ahi quidem questus causa hterarum studia profitentur, ita multi nobihssimi Iberni nihil lucri quserentes, sed sciendi studio flagrantes se totos scientiarum cognitioni devoverunt. Unde quidamtraditjlber- nos adeo diu strenueque contra immanem principum Anghse hseresim et tyrannidem, CathoUcam fidem, reUgionemque retinere, quod sint dis- cipUnse sacrse theologise dediti. Nostri jurisperiti Csesareum, Ponti- ficiumque jus| caUere nec Iberorum principum sanctiones et locorum consuetudines ignorare debent. Historici genealogiam gentis IbernicBe, vel originem usque ad Adamum primum mortaUum patrem resque ges- tas Utteris Ibernicis, observant. Medici, chururgique tamen si non sunt exteris sapientia et eruditione preeferendi, nihilominus medendi fe- Ucitate exceUunt. Poetametri Ibernici varietate,artificio/facetiis, argutiis omnes facile- gentes (quantum ego conjectura consequor) antestant, hoc tamen dam- 40 0'SULLEVANI HISTOEI^ CATHOLICiB; TOM. I. [lIB. IV, iiandi, quod multa falsa canant, et suo qnisque Msecenati primas defe- rant, vera et vetusta violantes. Musici clari maxime lyra et tympano. ISTec mirum : nam ut sacerdotibus ecclesiastica tributa vel beneficia des- tinantur, ita judicibus, historicis, medicis, poetis, musicis praedia vec- tigalia vel alia prsemia sunt constituta; CAP. IV. De Ibernorum Religione. Dj3 nostra religione, constantia in fide Catholica, observantia in sacer- dotes longissimum foret dicere omnia. Tacendum omnino non putavi summi Pontificis Bomani ductum nunquam Iberni desenierunt, quan- tumcumque miseriarum pertulerintj et cruoris effuderint ab hsereticis et barbaris maxime AngKs vehementer impetiti. Quod ex longiore nos- trae historise serie plenius apparebit. Non modo Episcopos^ et sacer- dotes violare, sed etiam ad eorum nutum et imperium non omniafacere summum nefas ducunt. Templa miro cultu venerantur, etpro asylis inviolata habent, usque adeo ut hostibus ad ea fugientibus veniam dent. Satis est exploratum in quodam IberniEe populo fuisse duas factiones vicinorum parvi nominis sed inexpiabili odio et inimicitiaacerrimas. Qui^ ubicumque fiebant, obvii, utrique alteros ferro dire et crudeliter • excipiebantj prseterquam qiicd diebusfestis, induciis factis in unum temp- [38.] lumcoeuntes pacifice sacrorum solemnibusintererant. Ut breviterdicam^ |j hcet omnia aha evertantur, Eidem tamen Cathohcam puri et synceri re- tinent, nuUam unquam hseresim acci^oientes aut reddentes. CAP. V. Ibernorura conversio ad Fidem Oatholicam, in ea vetustas et firmitasj atque litterarum studia. Ad fidem vero jam ohm sunt conversi sed summa difficultate, postquam Christianee lucis non modo divinationes et conciones audierunt, sed etiam argumenta conspicua^ et experimenta aceeperunt. Namque tum cum omnes delusse gentilitatis erroribus cseci tenebantur, floruerunt in- ter illos viri et fseminse vaticinandi spiritu inflati^ qui de Domino in mundum venturo, ex virgine nascituro, et humanum genus redempturo multa quibus Iberni fidem habebant, prgedixerunt. Prgeterea regnantein Ultonia Conchure rege, Conaldus Carniuspugil nobilis animoj roboreque prsestans peregre profectus exterarum rerum cognitione flagransj postquam rursus in Iberniam, revectus est, liegi retulit se Jerosolymis fuisse, vidisseque hominem qui vocabatur Jesus et CAV. V.] " DE IBBUNORUM MORIBUS ATQUE UELIGIONE. 41 JudBeorum rex, fonna plusquam regia et divina prseditum, viro iuno- centia et sanctitate excellentemj mirandarmn rerum opificem, et omni virtutura ornamento fulgentem falsis criminibus argui, inique damnari, verberibus affici, cruci affixum in Calvario monte interfici et inliumari, sed iterum divinitus revixisse et sepulchrum fuisse egressum. Tum rex, "■ hic/' " inquit ^' revera est orbis totins Dominus et opifex, quem in mundum fuisse venturum nostrorum vatmn prsesentionibus proditur. Inde nonnullos, qui Eomam, et alias regiones Catholicas petiverunt, sacro baptismatis rore fuisse sparsos, eisdemque doctoribus alios acce- pisse fidem : et aliquos vitse integritate, asperitateque et miraculis ful- sisse, inque ceelitum fastos, atque coetum esse relatos perhibetur. JSTon desunt, qui dicunt, Jacobum Zebedaeum, in hanc insulam ve- nisse. Exteri scriptores testantur unam ex Ibernise reginis, quse gravi segritudine laborabat, simul in Christum Dominum credidisse persuasu Pictse vel Scoticae fseminse et morbofuisse levatam: regiuse precibus regem amplexum fidem atque clientes multos regum exemplum imitatos Christiauam religionem esse veneratos. Satis tamen comperitur, omnes non esse ad veritatis agnitionem re- ductos donec circiter annum Christi quadringentesimum decimnm oc- tavum Divus Patritius a B.omano Pontifice Coelestino 1 missus eis evangeHum caeperit divulgare : omnesque sacro fonte lotos Christianos efiieceritj per annos quadraginta labores ingentes perferendo, edendo multa miracula, templa complura erigendo dies quadraginta jejunio continenter transigendo, segras liberando morbis natura insanabilibus, ejiciendo Doemones hominum corporibus, hominibus triginta tribus vitam restituendo, purgatorii poenas ostendendo. Ita miUe et ducenti circiter anni sunt, quam Iberni ad unum, Divo Patritio preceptore Catholici effecti fidem colunt sanctam et inviolatam nullius hasresis contagione iuquinatam. Per hoc aevi sseculum, sacrse sapientise et aliarum hterarum studiis, innumeris viris doctis,|l atque [39.] sanctis ea insula claruit, gymnasiis, excellentibusque prseceptoribus no- bilitata. Ex ea quoque monachi, doctores, concionatores egressi, regiones alias ab itnmani hseresis et errorum pestilentia et faucibus orci eripue- runt, cahginosas hominum mentes Christiana luce lustrandb. Hic ex- teris hominibus pie et CathoKce educandis^ doctrina et moribus im- buendis, erant coUegia constituta, vectigalibus locupletata. 42 0'SULLEYANI HISTORIiE CATHOLICiEj TOM I. ' [lIB IV. CAP. VI. De celebrando Redivivi Domini Paschate et Pelagiana haeresi doctores Iberni sedem Apostolicam consulunt. QuANDO vero doctores Iberni de gravibus fidei questionibus nunime consentiebant, vel aliquid novi dogmatis peregre allati audiebant^ soliti erant Eomanuin Pontificem veritatis oraculum consulere. Refert qui- dem venerabilis Beda vir magnse fidei et authoritatis, eorum multos ali- quandiu laborasse ignorantia temporis celebrandi Dominicam Kesurrec- tionem, conferendique primam tonsuram. et hac de re litteras fuisse ad illos missas ab Honorio Pontifice maximo et de eadem, Pelagianaque hseresi cavenda scriptum a Johanne Papa, qui Severino Honorii succes- sori successit. Sed hoc quoque propositum nostrum plenius probat. Namque de tempore agendi Paschatis solemnia (de quo alise quoque gentes Catholicse ssepe ambigerunt) et de Pelagiana hseresi ubi fuit in questionem, disputationemque deducta, doctores Iberni ad sedem Apos- toHcam retulerunt. Ac ita miseri Pelagii error nuUum in Ibernia pa- tronum vel assertorem invenisse fertur, vel insulge aditu interclusus, vel ab ea protinus explosus, ubi contagiosam faciem aperuit, seseque cog- noscendam praebuit : et ratio communis et ab ecclesia usitata celebrandi Eedivivi Domini festum ab australibus Ibernis fuit semper observata : et a septentrionalibus quoque et Pictis et Britonibus, qui doctoribus Iber- nisfidem acceperuntj amplexa^ubiEcclesise Romanse ritum cognoverunt. Quod ex Apostolicarum litterarum duplici capite a Beda relato non ob- scure constat. Ita primum se habet.'' " Dilectissimis et sanctissimis ThomianOj Columbano, Chromano, DimanOj et Bathano Episcopis ; ChromanOj Hermanoque, Laustrano, SteUano, et Segiano Presbyteris; Sadano cceterisque doctoribus seu Abbatibus Scotis, HUarius Archypresbiter et servans locura sanctse sedis Apostolicse, Johannes Diaconus et in Dei nomine electus ; item Johan- nes primicerius et servans locum sanctse sedis ApostoHcse et Johannes servus Dei consiliarius ejusdem ApostoHcse Sedis. Scripta quse perlatores ad sanctse memorise Sevepnum Papam addux- erent, eo de hac luce migrante, reciproca re^ponsa ad ea quse postulata fuerunt, siluerunt. Quibus reseratis ne diu tantse ques- tionis caligo indiscussa remaneret, reperimus quosdam provincise vestrae contra orthodoxam fidem, novam ex veteri hseresi renovare, conantes ; pascha nostrum in quo immolatus est Christus nebulosa caHgine refu- tantes et quarta decima luna cum Hsebreis celebrare nitentes.''^ Hoc de Paschate in primo capite. Mox secundum de Pelagiana heeresi subdit Beda.""^ Et hoc quoque cognovimus, quod virus Pela- gianse haereseos apud vos denuo reviviscit. Quod omnino hortamur, ut a vestris mentibus hujuscemodi venenatum superstitionis facinus CAP VII.] DE IBERNOEUM MORIBUS ATQUE BELIGIONE. 43 auferatur. Nam qualiter ipsa quoque execranda hseresis damnata est,|j [40.] latere vos non debet : quia non solum per istos ducentos annos abolita est, sed et quotidie a nobis perpetuo anathemate sepulta damnatur : et hortamurne quorum arma combusta sunt, apud vos eorum cineres sus- citentur. Nam quis non execretur superbum eorum conamen, et im- pium, dicentium posse sine peccato hominem existere ex propria volun- tate, et non ex gratia Dei ? Et primum quidem blasphemia et stulti- loquium est dicere, esse hominem sine peccato, quod onanino non potest, nisi unus mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, qui sine peccato est conceptus et partus. Nam cseteri homines cum peccato originah existentes, portare noscuntur secundum prophetam dicentem.''"' " Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum et in peccatis concepit me mater mea.'' Igitur ut ex duobis his capitibus ApostolicseEpistolse clare apparet, non omnes Iberni sed aliqui tempus agendi festum sacrosanctee Resur- rectionis Domini ignorabant, et Pelagianum delirium in disputationem deduxerunt. Coeterum non obstinato, non impio, non hseretico animo sequi falsa dogmata statuerunt. Sed_, ut fidi Catholici veri sciendi cupidi, obedientes ecclesise filii sedem Apostohcamj veridicum oraculum consuluerunt, litteris per legatos missis Severinum Pontificem summum, qui cum non respondisset morte prseventuSj ejus successor Johannes papa electus cum ahis, qui sedis ApostoHcse locum obtinebant, nodurq solvit eisdem legatis ad Ibernos, litteris relatis, traditis. Cum vero extiterint Papse plures nomine Johannes, est operse pretium, ad- monere quis fuerit hujus epistolse author. Camque Beda tradat eum successisse proximum Severino successori Honorii, dubium non est, quin est quartus, qui summus Pontifex creatus est, Anno Dominici Natahs sexcentesimo, trigesimo, octavo, die decimo quarto Decembris, ut Yictorius Baldinus memorige mandavit. CAP. YII.. In eorum quffi diximus, confirmationein, testimonia referuntur. Qu^ diximus, hactenus, quia sunt hodie plerisque ignota veterum scriptorum testimoniis fides est nutantibus facienda. Namque veritatis causam contra mendacium, hominum temeritatem tutari, est nostrum institutum. Itaque Sanctus Bernardus de Bencorensi monasterio, qupd est in Ibernia scribens ait, "Nempe nobilissimum extiterat ante sub primo patre CongeUo multa milha sanctorum generans, multorum monasteriorum caput, locus vere sanctus, fsecundus- que sanctorum, copiosissime fructificans Deo, ita ut unus fihus iUius sauctse congregationis nomine Luanus centum solus mo- 44 0'SULLEVANI HISTOEM<; CATHOLIC^, TOM. I. [lIB. IV. Jiasteriorim fundator extitisse feratur. Quod idcirco^^^dixerim ut ex hoc uno conjiciat lector, quam ingens fuerit reliqua multitudo : de- nique italberniam, Scotiamque compleverunt genimina ejus ut ea potissimum tempora Davidici illi versiculi prsecinuisse videantur. Psal. 64, " visitasti terram et inebriasti eam, multiplicasti locupletare eam." Addit illico *'In exteras natioues quasi inundatione facta, illa se sanctorum examina fuderunt, e quibus ad has nostras Gallicanas partes, ascendens Columbanus Luxoviense construxit monasterium, fac tus ibi in gentem magnam.'^ Huc spectat Henrici Antisiodorensis de [4i.]insula nostra elogium in Epistola ad Carolum Magnum.|| "Quid Iberniam memorem contempto pelagi discrimine totam cum grege phi- losophorum ad Kttora nostra migrantem, quorum quisque peritior ultro sibi indicit exilium ?" Jonas Abbas ita testatur in vita S. Columbani " Gens est quanquam absque rehquarum gentium legibus, tamen in Christiani vigoris dogmate florens : omnium vicinarum gentium fidem prsepoUet." Marianus Scotus in Chronologia. " Ibernia insula Sanc- tis, et mirabilibus viris perplurimis plena habetur/' Surius tom. 8. " Scotia qu8B et Ibemia dicitur fertilis sanctorum insula et steUarum numerum prope gequans patrociniis sanctorum, in multorum salutem produxit Wironem. "Baronius quoque/^ anuo. 1033, N. 48. "Puit per id tempus in Ibernia Ardericus, qui magnam de se sanctitatis opi- nionem concitaverat. Ubi repertus est a receptis in Ecclesia ritibus dissentire, ab insula tenacissima CathoHcse fidei ejectus est.^' Theoderi- cus" in vita S. Eomualdi. "Insula sicut omni terrarum glebse foecundior, ita sanctorum gloriosa simplicitate beatior.'" Trithemius Kb. 4. de viris lUustribus, c. 172. "Sanctus Kihanus Monachus Huensis in Ibernia et Episcopus Hiperbolensis in Erancom'a, vir doctus et Sanctus, prsedi- cator verbi Bei eximius^ veniens de Scotia in Germaniam postquam raultos sua predicatione convertit ad fidem, martyrio rubricatus, ascen- dit ad cselum Anno Domini. 680,'' Idem alibi de viris iUis tribus ordinis S. Bernardi ''Adamnanus Abbas Monasterii, quod Beatus Colum, oUm in insula Hu fundavit in Ibernia, vir doctus, et sanctus, et pater multorum monaehorum vita, praedicatione sanctissima pluri- mam partem Scotorum in Ibernia et etiam Britonum in Britannia ad debitum paschaUs celebritatis tempus reduxit.'" Beda, iu Ecclesiastica historia, Ub. 3/' " Idem ergo Oswaldus mox, ubi regnum suscepit desiderans totam cui praeesse caepit gentem, fidei Christianae gratia im- bui, cujus experimenta maxima in expugnandis barbaris coeperat, misit ad majores natu Scotorum inter quos exulans ipse baptismatis sacra- menta cum his, qui secum erat, miUtibus, consecutus erat, petens ut sibi mitteretur Antistes, cujus doctrina et ministerio, gens, quam rege- bat Anglorum, Dominicse fidei, et dona disceret et snsciperet sacra- menta. Nec aUquanto tardius, quod petiit impetravit : accepit namque pontificem Aidanum, summse mansuetudinis et pietatis ac moderaminis virum, habentemque zelum Dei."" Item capite sequente " Siquidem anno Incarnationis DominicEe, quingentesimo sexagesimo quinto, quo CAP. VIII.] DE IBERNORXJM MOJIIBUS ATQUE RELIGIONE. 45 tempore gubernaculum Romaui Imperii post Justinianum, Justinus minor accepit, venit de Ibernia prsesbyter et abbas habitu et vita monachi insignis nomine Columbanus in Britanniam praedicaturus verbum Dei provinciis septentrionalibus Pictorum." Idem lib. 4, c. 4, Historise. "Verum dum adhuc Sigbertus regni infulas teneret, supervenit de Ibernia vir sanctus, nomine Furseusj verbo et actibus clarus, sed egre- giis insignis yirtutibus.'' Hsec Bseda qui hic et alibi plura in hanc sententiam scribit j et asserit in Ibemia, monasteria juventuti Anglicsein fidei Catholicse disciplina excolendse fuisse constituta. Quin et doctis- simi quique ad concitandam suae doctrinae famam gloriabantur se in Ibernia Htteris incubuisse. Unde in proverbium abiit " amandatus est ad discipHnam in Iberniam'''' ut author est Camdeuus Anglus distichum illud in rei fidem adducens :|| C'*^.] E xemplo patrum commotus amore legendi Ivit ad Ibernos sophia (mirabile) claros Cui carmen S. Albini de Willibrordo Archiepiscopo consentaneum est Quem tibi jam genuit faecunda Britannia mater Doctaque nutrivit studiis sed Ibernia sacris. CAP. YIII. Aliquot Ibernise viri, fseminseque insignes doctrina et sanctitate numerantur. Quos vero procreaverit Ibernia viros excellentes doctrina, qui sui in- genii et industrise monumenta reliquerunt, longius esset numerare. Tamen aliqui silentio pretereundi non sunt, maxime Adamnanus, Ard- machanus, Claudius, Clemens, qui Parisiensis Gymnasii celeberrirai fundamentajecerunt^testibusSebelico et Nauclero, Cogitosus^Hidulphus, Johaunes Dunensis Scotus florentissimse scholse Scotistarum conditor, Johannes Academise Patavinse primus doctor, authoribus Johanne Val- ense, Guagino et Polydoro. Jonas Abbas, Marianus Scotus, Mauritius, Okahamus Nominalium princeps, Petrus Ibernus, Seduhusj Thadeus Scotus Abbas, Thomas Ibernicus. Quot vero viri fseminseque in hac insula extiterint vitee sanctitate, et f uturarum rerum prsesensione tam admirabiles ut sint in fastos Divorum atquecetum relati, quis potest modicolabore perstringere.P Occurruntprae- ter relatos aliquos, Barrus, Columba, Columbanus, Connalus^ Duvengar- dus, Parkerus, Piacrius, Poilanus, Purseus, Himilius, KUianus, Lauren- tius, Malachias, Romuldus^ Eupertus, Ultanus. JVeque fcEminarum generi minus honori sunt nostrsB divse, Brigida, Cynia, Diphna, Ethne, Emerise duse, Pidella, Gubeneta, Memesa, Richardis Imperatrix et virgo. Quid frustra singulorum nomina, quod facere nequeo repetere Goner? Quippe sanctos viros qui diversas orbis terrarum regiones illustrarunt, et ad ajternitatem consecrarunt, ex Ibernia velut ex alveo in 46 O^SULLEVANI HISTORIjE CATHOLIC^j TOM. I. [lIB. IV. exteras gentes inundationein facere fuisse solitos, testatur Divus Ber- nardus, addens ex Bencornensi solum monasterio, millia multa prodi- visse. Priscis Ulis j3Egypti, BalsBetinBeque Beatis Ibernos numero, meri- tisj miraculis, pares fuisse confirmat Jocelinus vetus scriptor : et vix ulluai in insula tota palmum terree invenirij quin sanctorumhominum vita integerrime et innocentissime acta atque miraculosissima sacraretur. Imo adeo fuisse Divis copiosam et locupletissimamj ut stellarum pene numerum sanctorum patrociniis adsequet, Surius perhibet. Quod eo quidem minus debet admirationem commovere, quod divina quadam consuetudine decima pars virorum se monasticse vitae alligaret : fsemi- narum quoque decimse in sacrarum virginum collegia adscriberentur, et [43.] utrisque alendis omnium fructuum decimse attribuerentur.|( CAP. IX. Iberniam fuisse Martyribus nobilitatam contra Oambrensem defenditur. Qtjje tametsi ita sunt nihilominus Ibernise nomen et existimationem di- minuere fuit olim conatusSylvester Gyraldus Cambrensis, Henrici Secundi regis Anglise a secretis, in illa disputatione jucunda, posteritatisque memoria digna quam in Ibernia, Stanihursto referente, cum Matthseo Cassihse Archiepiscopo instituit coram Pontificis maximi legato. In qua Cambrensis Ibernise probro objecit, quod inter tot Divorum agmina nullum protulerit martyrem, cujus sanguine rigata nobilitaretur. Tum Matthseus Antistes, quomodocunque, inquitj de martyribus res habeat, nullus Ibernorum magnatum extitit adeo inhumanus et a sensu et pietate alienus, ut post Christianam religionem acceptam in sacerdotes, sacrilegas manus injecerit : quin et illis reges nostri verticem simul et fasces submittebant. Quod quidem fuit causse, ne hsec insula suorum sacerdotum, sanguine perfunderetur. Nunc vero quandoquidem venit in ditionem eorum, qui se sanguine Antistitum poUuere audent, eam credo multorum martyrum laureis cohonestandam, neque enim ego nos- rorum hominum virtuti et religioni adeo diffido, ut dubitem quin pro Christilege, animamubi necesse habeant, diffundant." Ita gravis pontifex et suse gentis dignitatem tutatus est, et acri scommate peracute carpsit Anglos, maxime Henricum secundum regem, cujus satellites paucis ante diebus Thomse Cantuariensi Archiepiscopo mortem intulerant, et etiam praesentem Ibernise statum, quse jam multo suorum martyrum cruore ab Anglis effuso micat, vaticinatus mihi videtur. Nec tamen ignorabat Ibernos etiam excellentes, et invictos martyres extitisse, quos si vellet, posset in medium proferre et Cambrensi opponere. IUo Ri- chardus Stanihurstus objicit, Colomannum, Dimpnam, Poilanum, Kilianum. Plures memorat Convseus, quos variis in locis evangelicam veritatem docentes barbarorum fuior ex hac vita sustulit. Blaithma- CAP X.] DE IBEENORUM MORIBUS ATQUE EELIGIONE. 47 cum (Blaith mac i.e. floridus filius) Gerebernum, Jeronem, Livinum, Mononem, Totmanum, Trudbertum, Yicbertum. Prseter lios uberiorem nostrorum martyrum cohortem Ibernici Dubhlinnensis fasti suppeditant, quorum nomina Kbuit hic apponere. Duo Colmani, Elifius, Foilani socii tres, Indractus cum novem sociis, Isingerus, Kirianus, Luglianus, LugliuSjOdranus3umoldus, Tancon, Tornanus. Quid in hac martyrum nostrorum paucitate cuncter ? Nongentos Eeligiosos in Benchornensi monasterio, Ibemise una fuisse martyrio coronatos sanctus Bernardus scriptum reliquit in vita S. Malachise sed et sanctam Ursulam et com- plures undecem mille virginum Ibernas esse, magni nominis et fidi au- thores tradiderunt. Describam in hujus rei fidem tabellas quorundam Ibernorum Divorum et primum eorum qui apud exteras gentes locorum prsesides coluntur. CAP. X. Iberni aliquot exterarum gentium doctores referuntur ex ConvBeo. CoNV^i verba ita se habent in eo libello, quo de Ibemorum sanctitate, litterisque nonnuUa testimonia colligit. " Catalogus quorundam sanctorum, virorumque illustrium Ibernorum alias Scotorum, sen Irlandorum, qui varias mundi plagas|| disseminandse [44.] aut conservandee fidei, sacrarumque literarum desiderio incensi peragra- runt aut speciali beneficio patroni habentur, ommissis innumeris qui domi floruerunt.''' S. Mansuetus primus qui fidem suscepisse per D. Jacobum creditnr ; postea a S. Petro ad- Thulos transmissus, quos ad fidem convertit, quo- rumque Apostolicus patronus habetur. Pestus illius dies, celebratur. 3 Septembris. S. Phrigidianus princeps nostras. et Epis. Lucencis in Italia. ]8 Nov. S. Hidulphus Princeps, doctor egregius et Epis. Treveri. 11 Julii. Sedulius Epis. qui universas Europse provincias illustravit. Eomse. S. Ursula cum magua parte undecim mille virginum, virgo princeps et martyr. Colonise. 31 Octobris. S. Patritius, prseterquam quod Ibernise celeberrimus patronus ha- betur, in Murtia civitate in Hispania ob singulare in illam illius bene- ficium prsestitum quotannis celebri pompa colitur. 1 7 Martii. S. Brigida Yirgo, regali Stirpe orta. Ulyssippone, ubi sacrse ipsius reliquise servantur et annis singulis Jubilsei celebratione visuntur. 1 Eeb. S. Eudbertus. Princeps hoereditarius regni : primus Salsburgensis Epis. patronusque Pannonise, Bavarise, et JSToricorum. 27 Mart. S. Trudbertus, princeps gloriosus martyr, frater S. Rudberti, patro- nusque Erisgangensium. 48 0*SULLEVANI HISTOB,!^. CATHOLICiE, TOM, I. [lIB. IV. S. Erentrudis. princeps soror S.S. Rudberti et Trudberti, sociaque peregrinationum, varioruinqne CEenobiorum fundatrix illustrissima. Numbergi. 22 Julii. S. Columba. princeps. Abbas. in Britannia, ubi triginta annos vixit, postea in insula Hii, ubi celebre extruxit monasterium obiit J^ono Junii festus illius dies agitur. S. Blaithmac. princeps, liaeres regni. et inclytus martyr, in insula Eo. S. Columbanus. qui varias mundi plagas fide illustravit, quiescit in MonasterioBobiensepropeNeapolim (sic). Eestusdies. 21 Novembris." S. Cbilianus Epis. Hiperbolensis genere et martyrio nobilissimus. Wiziburgi. 8 Julii. S. Colonatus, seu Colomanusj et Totnanus martyres et socii beati Chiliani Albiniaci. 8 Julii. S. Gallus, nepos et socius peregrinationis S. Columbani, Abbas et patronus Suevorum prope Alpes. 16 Nov. S. Dimphna^ princeps hsereditaria Ibernisej supra modum pulchra et martyr inclytissima^ Geli. prope Antverpvam. 15 Maii. S. Gerebernns ipsius confessor, et egregius martyr. ibid. 1 5 Maii. S. JFursseus princeps patronus Peronse. Abbas. 16 Eebruarii. S. Poilanus, princeps, et frater "Purssei et Ultani. S. Cathaldus Epis. et patronus Tarenti iu Italia. 1 OMaii. S. Brandanus Abbas in insulis fortunatis. 1 6 Maii. S. Donatus. Epis Fsesulanus, Eaesulse. 7 Aug. S. Eiacer. princeps in territorio Meldensi. 30 Aug. S. Yirgilius regise prosapise Epis. Salbergensis. Apostolusque dictus, Carinthise. Kalendis Decembris. S. Dobba Epis. et cooperator S. Yirgilii. S. Magnus Abbas, frater S. Galli, fundator plurium monasteriorum, Augustana Disecesi. 6 Septembris. S. Eumoldus, princeps Archiepiscopus Dubhlinnensis, postea Mech- liniensium Apostolus, et Martyr. 5 Julii. S. Otguerus Levita. celebris Eurimondae. 10 Sept. S. Plechmus comes et Epis. insignisque concionator Oudenzeel Disecesis Daventriensis. Julii 17. S. Yiro. Epis. apud Trajectenses celebris. 8 Maii. 8. Bertiunus. Epis. Malonise. 11 Novem. . S. Eloquius Walciodori patronus ; eximius concionator. 3 Xovem. [45,] S. Etto Epis. Easciaci et Lsetiarum patronus. 10 Julii.H S. Himilius nobilis. Bomuldi cognatus apud Thenas. 10 Martii. S. Jeron. Egmondse in HoUandia egregius martyr. 17 Aug. S. Livinus Archiepisc. et Martyr. pretiosus Gandavi. 11 Novem. S. Mono. Martyr. Nasavise celebris. 18 Octob. S. Oda, regia prosapia orta in Buscoducensi urbe celebris. 27 Nov. S. Wasnulphus Condati. 1 Octob. S. Wicbertus Martyr in Eostilandia. S. Willganus. Epis. Artesiee. 2 Novem. CAP. XI.] DB IBERNORUM MOUIBUS ATQUE EELIGIONE. 49 S. Helias, insignis concionator, discipulus et socius, S. Livini. Gandavi. S. Vicentius. comes Maldeigarius a nostris dictus Mac Guer, Came- raci. 14 Julii. S. LandriuSj primus Mitensis Episc. filius S.S. Yicentii et Wa- letrudis. Gandavi. 11 Noy. S. Waletrudis Comitissa, et conjux S. Vicentii. Castriloci. 10 Aprilis. S. Aldetrudis. filia. S. Vicentii et Waldetrudis. Malbodise. 23 Peb. S. Medelborta filia etiam S. Vicentii. et Waldetrudis. Malbodise. 7 Septem. Hsec Conveus, ut ipse confirmat, ex probatissimorum authorUm libris collegit. CAP. XI. AHi fasti referuntur, Sequentes fasti per dies et menses digesti (opus nescio cujus opera, minime satis studiose et diligenter elaboratum) communiter circum- feruntur. Quos tamen nequicquam silencio prastereundos putavi. Netm omnem operam quse in tam pium studium impendatur memo- ratu, laude et etiam prsemio dignam arbitror„ praesertim in tauta inopia scriptorum qui hoc argumentum tractent. Januarius. 1. SS. Munchinus. 13. " Kentigemus. Ita. rursseus. Deicolaes. Amnichadus. Medogus, Adamnanus. !Februae.ius. Brigida, Derludacha. B-eclusio Columbani. Gilbertus, Tarahata. Indractus M. cum novem 15. 16. 18. 29. 31. 1. 3. 4. 5. 9. IL 13. 16. 17. socus. " Tronanus. " Etianus.l! " Columbanus Reclusus. " Berotius, Tancon. " Einanus. 7 18. 23. 26. 27. 28. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 8. 10. 13. 14. ss. )} » )) )) )) )) )) )) )) )) Cuculanus. Einianus. Ogrinus, Soghanus_, Ste- phanus. Ogauus, Oda. Aidus, Modwenna. . Maktius. Suitbertus. Movendas, Tedquus. Magor. Mogrudo. Kolanus, Piranus. Eridohn, Senanus. Ducatus, Cathaldus, Cona- nus, Conellus, Cronanus. Bessogus, Livenus, Hi- [46.] melinus, Seranus. Mocoevogus, Viganus. Methodius. 50 0'SULLEVANI HISTOELffl! CATHOLICE, TOM. I. [LIB. IV. 16. SS . Piniairas. 9. SS . Columba. 17. }> Patritius Apostolus Hi- 13. » Caninus. nise. 16. » Eurcseus. 18. )) Christianus. 17. » Enolichus, Molingus. 19. )) Lactinius. 18. » Colmanus. 20. )) Luclibertus. 25. )) Adalbertus. 21. }) Eudius, Isingerus. 26. )r Nongenti martyres Ben- 22. )) Brianus. chorenses. 26. }) Motalogus. 27. » Enolichus. 27. )) Eudbertus, ArcMbaldus 28. }) Chronanus, Guthbertus JULIUS. 80 )} Paton. 1. » Rumoldus. 3. » Guthagonius. Aprtlis. 5. » Nodwenna. 1. )) Sadoc, Adrianus. 6. » Nonina, Colinia. 4. }) Beghanus. 7. » W ilchiba] dus, Disibodus, 5. }) Thibernogus. Kalian, Bibianus, Tot- 7. )) Sigenus. nanus. 18. )) Lasrianus. 11. )} Etianusj seu Etto. 24. )) Egbertus. 12. » Levanus. 28. )) Chronaniis, Kortillus. 14. » Eaghna, Vincentius. Tl if* 15. » Plechehius, Harruc. Maius. 17. )} Eredegandus. 1. )) Ultanus^ Briocus, "Wal- 24. » Declarus. burgis. 28. » Sampson. 2. }) Piranus. 30. » Erentrudis. 5. }> Scandalseus. 8. }) Wiro, Cathaldus, Eia- AUGUSTUS. crius, Gibrianus. 1. » Dolochus vel Tolochus. 10. )> Congalus^Saranus, Eloren- 3. '} Mansuetus, Dermitius. tius. 4. » Motna, Woltanus. 13. )> Carthagius. 5. » Abel, Cassianus. 14. » Maldodus, Mousedon. 6. » MascuHnus. 15. » Diphna, Gerebernus. 10. » Blanius, Malchus. 16. » Brandanus, Tricius, Ger- 13. » Wicbertus. [48.] nochus, seuCarantochus. 14. » Werenfrivus.j 25. » Adelinus. 17. }) Hieron. 28. }} Jonas. 34. )} Eathna. [47.J 29. » Buriena, v. 25. )} Bareasj Michanus. 30. » Eiacer. JUNIUS. 30. » Aidanus. 2. }) Algisus. 3. » Coenginus seu Kivinus^ Septembeb,. Cronanus. 2. )} Adaman. 7. » Colmanus. 3. }} Mansuetus, Ep. Petri 8. }) Columba. Apostoli discipulus. i i CAP. XII.] DE IBERNORUM MORIBUS ATQUE BELI&IONE. 51 6. S S. Alplio. 27. SS. Rumoldus. 6. » Bega, Maguus, seu Mago- 28. " Dalmachus. baldus. 31. " Eoilanus et socii. 7. )> Boetius. 9. }> Queranus, Osmana. NOVEMBEE. 10. }} Otgerus, Fiuianus. 1. " Babylonius, Benignus. 12. }} Albius. 2. '''' Doranus, Malachias, Yo 14. }} Taghna. ranus, Vulganus. 17. }) Monachus. 5. " Malachiasj Trigernoch. 18. 3} Richardis Imperatrix. 7. " Eiorentius (vel 17). 19. }} Egbinus. 10. " Eclus, Johannes. 21. )} Maninius, Edilhun. 11. " Bertuinus. 24. )) Translatio, s. Euperti. 12. " Helias,Levinus,Lebuitrus, 25. }) Barrus. 13. " Kilianus. 26. » Oolmanus. 14. " Laurentius. 27. » Orannus, 15. 38. " Maclovius. " Eridianus. OCTOBER. 22. " Osmana. 1. )) Wasnulphus, Guthagonus, Thomas. 27. " Oda. 6. }> Comin. DECEMBEJi. * 8. ■>) Elogitius. 1. " Virgilius. 9. )) Gislenus. 2. '' Eregus. 10. )) Canicus. 3. " Eloquius. 13. )} Colman. 4. '" Eredegandus. 16. )> Gallus, Elifius. 6. " Congellus. 18. }) Ethbinus, Mono. 7. " Boetius. 20. }} Vindelin, Yitalis. 16. " Beanus'. 22. » Donatus. 18. " Winebaldus. 33. }} Sira, LugliuSj LugKanus. 20. " Comogellus. 24. » Columbanus, Dalmachus. 21. ■" Columbanus 26. » Munnu, Albuinus. 26. " Thadeus. CAP XII. Kalendarium a Pati-e Henrico Dubhlinnense aceumulatum refertur. Ita hi fasti se habent. Alios longe copiosissimos et uberrimos non mensium sed litterarum Alphabeti Latini ordine dispositos PaterHen- ricus Dubhlinnensis coUegit, relatis etiam authoribus, qui Divorum no- mina sempitemae famse, gloriseque commendarunt. Ac profecto, cum nostri libri Ibernico sermone scripti, quibus nostrorum divorum me- 62 0'SULLEVANI HISTORIiE CATHOLICjE; TOM. I. [lIB. IV. [49.1moria accuratissime illustratur,l| sint hodie partim ab exteris haereticis rapti et deleti^ partim a nostris absconditi, ne in heereticorum potestatem veniant, ita ut prae manibus vulgo non habeantur, magnum mirum est, quanta cura, diligentia et industria sit usus hic Eehgiosus Jesuita in tot sanctorum nominibus cumulandis, et ab oblivione hominum et interitu vindicandis. tametsi perquam pauci sunt prse innumera pene multitudine, quse desideratur. Ne tam insignes et elaboratse lucubra- tionesj quse hactenus, a nuHo scriptore (quod ego sciam) referuntur, in- tereant, hic eas in lectoris gratiam constitui coUocare, numeros nomini- bus praefigens. Catalogus aliquorum Sanetorum Ibemice. 1. SS. Abel, 5 Augusti, Molanus in Natalihus. 2. Acca, vide inter socios JJgherti. 3. Adalbertus Levita, 25 Junii, vide socios Bg- herti. 4. AAelgis\xs,invita S. Mtonis,ibidem. 5. Adelenus, Epis. 25 Maii, Flora et Irithemius. 6. Adomnanus Abbas, 31 Janu. Anglic. Mart, 2 Septembris. 7. Adrianus^ in vita Micharii. 1 April, Mart. Miglic. 8. Athna, vel Ethna^ in vita S. Pafriiii, Jocel, c. 6H et Trohus. 9. Asicus, Epis, Jocel, c. 107. 10. Aidanus Epis. 31 Augus. Surius, JBeda. 11. Albertus Archiepiscopus Casselensis, Chronieon Bavarice. 12. Albius Epis, Stanihurstus in vita S. Patritii, et Probus. 13. Arbogastus Epis, Gillehertus minorita in Supjalemento Sanctorum. 14. Algisus, 2 Junii, Molanus loco citato. 15. Altho Abbas, 5 Sept. Mart Anglic. 16. Aminichad, 30 Janu. Ma/rt. AngUc. 17. Andreas. 18. Archibaldus Abbas, 27 Martii, Mart Angl. 19. Augurius Epis, 7 Eeb. Genebrard in Calendario. B. 1. SS. Balylonius Epis, 1 Novem. Floratius. 2. Barrea Epis, Mart. Carihusianorum, 23 Aug. 3. Batheneus, 11 Sept. vita S. Co- lumb<2, Mart. Angl. 4. Betulphus^ Abb, 17 Junii, Mart Augl. 5. Beanus Epis^ 16 Dec. in vita Fursai Mart. Angl. aliter Bocanus Flo- ratius. 6. Bega Vir. a gua St. Bees in Anglia — Camdenus — Mart. Angl. 7. Beganus Abbas^ 4 April, Mart. Carthus. 8. Benchorensis Martyres Nongenti, 26 Junii, Mart. Angl, 9, Benignus Epis, 1 No- \eiri}oQX,Florat,Jocelin,c. ^^,^Q — qui etiam Stephanus. 10. Berasius Epis, 16 Eeb. Mart. Carthus, Floratius. 11. Bereus Confessor, Pro- hus in vita S. Patritii. 12. Bertuinus Epis, 11 November, Molanus Floratius. 13. BessogusEpis. 10 Martii, i^/^orai^m*. 14. Blaethmac, AntiqucB leetiones Tom. 6, pag. 570, vivehat circa annum 912. 15. [50.] Blavius Epis, 10 August, Floratius. 16. [| Boetius Epis, 7 Decem. Floratius, ita Molanus in vita S. Mombili. 17. Bertuinus Abb, 16 Maii — Petrus a natalibus in Chronica. 18. Brandanus Abb, 26 Maii, CAP. XII.] DE IBEENORUH MOBIBUS ATQUE EELIGIONE. 53 Petrus deNatalihusin Chronioa Mundi. 19. Brianus, Rex. 22 Martii, Marianus. 20. Brigida, 1 Peb. Surius, vide Mart JBaronii. 2i. Erigida, Soror S. Andreae. 22. Briocus a quo S. Brieve in Anglia JEchard. 1 Maii, Mol. 23. Brocadius, Epis, Joeel, c. 50. 24. Bro- chanus, Epis, ibidem. 25. Burchardus, Epis, 8 Julii, Moratim et Chronica Mundi. 26. Burena-Yir — 29 Maii, Mart. Anglice. C. 1. SS. Caidocus Epis, in vita S. liicarii Suriiis. 2. Canicus, vel Kanicus a quo Kilhennia, Camden. 3. Cassenus, Epis, 5 Aug. Jocel, c. 144. 4. Cathaldus, Epis, 8 Maii, IBetrus de Natalibus lib. 4, c. 142. 5. Celsus, Epis, 5 Aug. in vita Malachia, S. Bernardi. 6. Cathu- beris, Abbatissa, Jocel, c. 79. 7. Cheranus, Jocel: vide Queramm. 8. Chilenus in Vita 8. KUiani Molan. 9. Cliristianus — ^Epis, 18 Mart. Petrus deNat. Mart. Angl. 10. Christinus in viia Malachice, S. Ber- nardi. 11. Cinnia Yir. Jocel, c. 79. 12. Claudius. Monachus, Trithe- mius. 13. Clemens m vita S. Teihodi. 14. Cgelius Sedulius, Epis, Trithenius. 15. Coenginus Abbas, 3 Junii, Floratius Idem Kenuis, 16. Coindrus, Epis. Jocel, c. 251. 17. Colmanellus, Epis, Jocel, ihid. 96. 18. Colmanus Martyr, 13 Oct. Mart. Angl. 19. Colmanus Abbas, 18 Junii, Mor — 19 secundum Mart Carthus. 20. Cobnanus, Epis — 7 Jun — Molan Beda-Moratius. 21. Colmanus, Mart, 7 Julii in vita Kiliani. 22. Columba Abbas, 8 Junii, Jocel, Floratius. 23. Columba Presbyter, Jocel, 89. 24. Columbanus, Abbas, 21 Dec. Surius. 25. Columbanus Monachus, 24 Oct. Flor. et Surius in vita pracedentis Columhani. 26. Columbanus, Abb, reclusus, 13 Eeb. Molan in natalihus, 27. Conallus, Monachus, Joeel 125, 138. 28. Conanus Epis, 8 Martii, Batius l. 9, Floratius, 1 76. 29. Conedus, 'Ei^is—Jocel, 91 c. 30. Conallus Epis, 8 Martii, Mart Carth. 31. Corbicanus in vita Fdelgisi, Molanus. 32. Virgo de Cregri, Jocel, 112. 33- Cornanus, 8 Martii, Mart, Carthus, 8 Aprilis, secundum Florat. 34. Cuculanus Epis, 18 Eeb. Floratius. 35. Culdoricus Presbyter, Petrus de Natalihus lih. 4, c. 90. 36. Cuthbertus filius regis Ibernise major. D. 1. SS. Dalmachus Epis, 28 Octob. Floratins. 2. Dararcha Virgo, Jocel, c. 32. 3. Deicolus Abb, 18 Jmvia.T. F^oratius, Mart, Angl. 4. Dermitius, 3 Aug. in vita 8. Columhce, Mart Angl. 5. Dicha, conf. Jocel, c. K>'^. 6. Diphna Mart. Ib, Maii, Surins, Molan, Genehrard. 7. Disibodus, Epis, 8 Julii, Surius.\\ 8. Diuna Epis. Beda, lih. 3, c. [51.] 19, Fumdem Biuvtam exisiimo apud Camdenum. 9. Donatus Epis, 28 Oct. Mart. Anglim, Scripsit grammaticam. 10. Doranus Epis, 2 "N OYem. Flo)-atizis. 11. Dovengaxdns, Jocel, 129, 130. 12. Duchatus Epis, 8 Martii, Floratitcs. 13. Dnlaclms^xemitajejtis vitaea-iatMalachid(S in Ihernia. 14. Duonius Abbas, Jocel, c. 32. 54 O^SULLEVANI HISTOEIiE CATHOLIC^^ TOM. I. [lIB. IV* E. 1. SS. Echu, Eex Ultonise m vita 8. Patritii. 2. Edanus, vide^ Aidanus. 3. Edilhun, 31 Sept, Mart Angl, 4. Egbertus Abbas, Beda, 24 Aprilis. 5. Egbinus Levita, 19 Sept. Mart Carthus : secundmi Flo- ratius, 19 Octobris. 6. Elbeus Epis, Jocel c. 83, forsan idem ac Albius. 7. Elias Epis^ vide Heliam. 8. Elifius Martyr, Cratapolitus, 350, 9. Eloquius, Abbas, 3 Decem. Floratius, Molanus, 8 Octob. Mart Angl. 10. Duse EmeriEe virg. Jocel. c. 32. 11. Enolichus, 17 Junii, Mart, Carthus. 12. Erchardus conf. in vita S. HidulpM, tom. 7, Surii. 13. Ermanus «» vita Columbce cellce, Tom. 5. 14. Erentru- dis virgo soror S. Eudberti. 15. Ethna, vir. Jocel, c. 58 — vide Uethnam. 16. Etianus Epis, 11 Junii, Molan. 17. Erichus, Jocel, 109, vid. Hercum. 18. Eudonus — ^Abb. WMLSirtn, Mart. Carthus. 19. Evinus, Jocel, c. 186. E. 1. SS. Eagna Bpis, 24 Julii, Floratius. 2. Eathna Epis, 24 Aug. Mart Carth. et Floratius. 3. Eechinus Eori, aliisque celebris multis Ibernice locis. 4. Eedella virgo, Jocel, c. 58. 5. Eelimus Kilmori celebratur. 6. Eethlinvirg. Frohis eandemputo Fedellam. 7. Eiacer, Con. Surius, 8 Maii. 8. Eiech, Epis. tam parens quam filius, Jocel, 115. 9. Einianus Ablas, 16 Martii, Mart Carthus, Hector, lib. 9,Jbl. 177. 1 0. Einianus Epis, 23 Eeb. ifari^ Cfe^zJy^?;^. 11. Einianus, Abb, 17 Eeb. Eloratius. 12. Elorentius, 10 Maii, Surius, 17 Novem. Mart Angl. 13. Eoilanus Epis, et Martyr, 31 Octob. cum tribus sociis. 14. Eorhernus Epis, Jocel, c. 52. 15. Eorinanus Epis, et Abb, in vita S. Floquii, Molanus. 16. Eridegandus, Conf. 17 Julii, et 4 Decem. Mao^t Carthus. 17. Eregus Abb, 1 Decem. Mart Carthus. 18. Erigidianus sen Eridianus, 18 Decem. 'ibidem. 19. Eridolinus, Conf. 6 Martii, Mart Angl. Eilius Eegis Iberniee, P. Gibbonus Cepam, de persecutione. 20. Eurseus Abb. 16, Januarii, Surius. G. 1. SS. Gallus Abbas, 16 Octob. Surius. 2. Gerebemus Abb, 15 Maii, in vita Bimnce. 3. Germanus Epis, 9 JuHi, Floratins, Jocel, c. 92, Molanus in vita Floquii. 4. Gibrianus, Conf. 8 Maii, obiit Rhemis anno 509, Sigel. Floratius. 5. Gilbertus Epis, 4 '^^.fioruit cum S. Malaehia, Anglus Capgravius. 6. Gille Conf. famulus Gutha- [52] goni, Molanus.|| 7. Ginigile presbyter Beda lib. 5, c. 13. 8. Gis- lenus, 9 Oct. Mart Angl. cum variis. 9. Gisvaldus Confess. in vita Disibodi. 10. Glarcus Conf. apud Jocel, c. 81. 11. Eilise Glerani, idem, c. 59. 12. Gobaus Conf. in vita Adalgisi, Molan, Beda, lib. 3, c. 19. 13. Golinia virgo, 6 Julii, Floratius. 14. Gwalaferus Epis, in vita S. Romuldi per Johannem Bomium. 15. Gualterus Epis, apud Illustres jprcBdicatorum. 16. Guthagonus Eex et Gonfessor, 2 Oct. Mart Angl. 3 Julii, Molanus. CAP. XII.] DE IBERNOBUM MOHIBUS ATQUE EELIGIONE. 55 • H. 1. SS. Harruc Epis, 15 Julii, Mart Angl. 2. Helanus, in vita JEloquii, Molanus. 3. Hercus^ Jocel, c. 41, puto eundem cum Brcho. 4. Helias 12 November^, in vita Livini, Molanus, Episcopus fuit. 5. Hibarus Epis, Jocel, c. 83. 6. Hildolphus Archiepiscopus Porvise. 7. Himelinus Conf. 20 Martii, Molanm. 8. Hilwaris, virgo, Molanus in vita S. Odce. I. SS. Iheron presbyter et martyr, 17 Aug. MoIomus, Floratius. 2. lia, virgo, a qua S. Ivesltay, in Cornuallia, Camden. 3. Imarius, Conf. in vita Malachicc, Bernardi. 4. Indractus, Mart, cum, 9 Sociis, 5 I^eh. Mari Ant/l. 5. Johannes Epis, Mart, 10 Tfovemb. Mari Angl, cur/i multis sociis. 6. Jonas Conf. 28 Maii, Mar;{ ^«^^. 7. Isingerus Epis, Martyr, 21 Martii, Mart Angl. K. 1. SS. Kanicus Abb, 3 Junii, Mart Carthus. 2. Karthagius Epis, 13 Maii, Mart Carthus. 3. Kevinus, Abb, 5 Junii, Idem ac Coem- genus. 4. Kentigernus Epis, 13 Jan. ikZixr^ ^^^^, jP(?on 5. Kieranus, Jocel \Y2>, pnto eundem eum cum Querano. 6. KilianusEpis et Martyr, 8 Julii, Molanus. 7. Kirianus Epis, et Mart, 5 Martii, Floratius. 8, Kirtemius Epis, Jocel, c. 145. 9. Koianus Epis, 5 Martii, Mart Carthus. 10. Kortillus Epis, Mart, 28 Martii, Mart Angl. L. 1. SS. Lactinus Epis, .19 vel, 20 Martii, Mart Ca/rthus. 2. Las- rianus, Abb, 18 April, ibid. 3. Laurentius Epis, 14 Novem. Surius. 4. Levinus Epis, 12 Novem. Molanus. 5. Lovatius, Confessor, t/bcei?, c. 144. 6. Luanus Monachus, JoceUn, Bernard, Mart Angl, 12 Julii. 7. Lugadius Epis, Jocelin, c. 93. 8. Luglius Martyr, 23 Octobris. 9. LugHanus Martyr- 10. Lugatius, Epis, idem, uidem. 11. Lu- manus Epis, idem, c. 30. 12. Lumanus, Confessor — idem, c. 39, puto eumdem cum superiore. 13. Lupita, Soror, S. Patritii, Jocel, c. 50. M. 1. SS. Machaldus, Conf. «Tbcei?, e. 151, 152. 2. Machilla Epis, m vita S. Brigidee. 3. Maclovius Epis, ] 5 Novem. Floratius, dicitur discipulus Brandani fratris. 4. Madelgarius, in vita Ettonis, Molan. 5. Magnus, seu Magdobaldus, 6 Sept. Molanus. 6. Magnus, Abb. 6 Sept. Canisius,Tomh. 7. Malachiasj Epis, 2 Novem. Surius. Bernard. 8. MacaUin Abb, in Mart Angl. || 9. Malchus, Epis, im. vita Malachia, [53. i 10 Aug. 10. Maldod, 14 Maii, Mart Carth. 11. Mansuetus Dis- cipulus S. Petri, Mbfo». \%.l&2,xm)c!Q.^i\i& celelrisinFingallia. 13. Martyres Nongenti Benchonensis. 14. Masuihnius Epis, 5 Aug. Mart Carth, 15. Mel, Epis, Jocel, c. 50, 102. 16. Meldanus Epis. l\ 56 0'SULLEVANI HISTOEIiE CATHOLICiE, TOM I, [lIB. IV. Jocel,c. 93 — item in vita S. Furscei. 17. Mema, Yirgo apud Cam^ denum, p. 468. 18. Memessa Virgo, Jocel, 159. 19. Methodifs Conf. 14 Martii, Carthus Mart. 20. Mochna Virgo, Jocel, 50. 21. Moclius Epis, Jocel, c. 50, 134, 135, vel MocJieus. 32. Modwenna Yirg, 5 Julii, Cqpgrav, Mart Angl. 23. Mogenochus, Epis, Jocel, c. 50. 24. MogradoEpis, 4 Martii, Mart Cart/ms. 25. Moloch, Epis, Discipulus S. Brandani Major. 26. Monuchinus. 27. Mono, Martyr, 18 Oct. Molan, Mart Angl. 28. Motalogus Abb, 25 Martii, Mart Carth. 29. Movendas, Abb, 2 Martii, Mart Carth. 30. Muneria Virgo, Jocel — fotius Probus. 31. Munis, Epis, Jocel, c. 50, 113. N. 1. SS. ]l^aninus Conf. 21 Sept. Mart Carthus. 2. Nehemius, Epis, in visione Tundali. 3. Neotus, a quo St. Neots in Anglia, Lelandus. 4. JNTonnima Virgo, 6 Julii, Mart Carth. O. 1. SS. Oda Virg, 27 Eeb. Molanus, 27 Novem. Mart Angl. 2 Odranus Martyr, Jocel, c. 73. 3. Oganus Epis, 27 Eeb. Moratius- 4. Ogrinus, Epis, 26 Eeb. ihidem. 5. OlcanusEpis, Jocel, c. 86, 137. 6, Oranus Epis, 27 Sept. Mart Angl. 7. Osmana Virgo, 22 Novem. in Mart Angl. 8. Otger Diaconus, 10 Sept. Molanus. P. 1. SS. Patritius, Epis, 17 Martii, Jocel, Prohus, Stanihurstus. 2. Paton Epis, 30 Martii, Mart Angl. 3. Pauper, Jocel, c. 181. 4. Plechelnjus Epis, 15 Julii, Molan, Mart Angl. 5. Piranus multis miraculis illustris, Camdenus, 2 Maii, Mart Angl. Q. 1. SS. Queranus Abb, 7 Sept. Mm-atius, Mart Angl. R. 1. SS. Ribianus Epis, 8 Julii, Moratius. 2. Eichardis Imperatrix et virgo — 18 Sept. Platiusde hono Statu Belig. 3. Eiochus, Diaconus, Jocel, c. 84. 4. Eiquierus. 5. Rius, Conf. Jocel, c. 35. 6. Rodanus Epis, Jocel, c. 142. 7. Eomulus Epis, Jocel, c 142. 8. Euadanus Conf. in visione Tundali. 9. Eumoldus Epis et Mart, 1 Julii, Johannes Bonnius, 27 Oct. Mart Angl. ] 0. Eudbertus Epis, 27 Mart, Molanus, Wolfangus, Lacius vocat eumjilium Regis Ihernice. S. 1. SS. Sadoc, Conf. l April, in-vita S. liicarii. 2. Sallustius 2i?j IS^.^jvita S. Lisihodi, Surius.\\ 3. Sampson Epis, Surizis, Tom Qjin vita Malachice, 28 Juhi. 4. Saranus, Conf. 6 Martii, Ma7't Carthus. 5. Scandalus Conf. 5 Maii in vita S. Cohmhcd, Mart Angl. 6. Senachus CAP. XII.] DB IBERNOROM MOEIBUS ATQUE EELIGIONE. 67 Epis, Jocel, c. 130. 7. Secundinus Epis, idem, c. 160. 8. Sigenus, 7 Aprilis, Mart Angl. 9. Sira Soror S. Eiacrii, 23 Oct. Mart Angl. 10. Soghanus Epis, 26 Eeb. Mart Carthus. 11. Sophanus Epis, 26 Eeb. Mct/rt Cartkus. 12. Stepbanus, vide Benignus. 13. Suitbertus, 1 Maii, vide Molanum. T. 1. SS. Tancon Epis, Martyr, 15 Eeb. Mart Angl. 2. Tarahata Virgo, 4 Eeb. Mart Carthis,. 3. Quatuor Virgines de Tedna, Jocel, c. 103. 4. Tedquus vel Tenguus Abb, 2 Mart, Floratius. 5. Tedna Episj Beda lih. 2, c. 36. 6. Thassacus, Epis, Jocel, c. 290. 7. Thigernogus Epis, 5 Mart, Floratius, Molanus vocat eum ThigernacJmm 8. Tigrida, Jocel, c. 30. 9. Tornanus, Mart. 8 Zyi^ia., passim haletur 10. Tressanus, in vita Moquii, Molanus. 11. Tricius, Epis, 16 Maii, Mart Angl. 12. Tronanus, Epis, 9 Eeb. Mart Carthus. 13. Trud- bertus, Martyr Antigua lectionis, Tomo 6. V. 1. SS. VendeKnus, 20 Oct. Mart Angl. 2. VictorEpis, Jocel, c. 139. 3. Viganus Conf. 13 Martii, Mart Angl. Vide Vulganum. 4. Vincentius alias, "Waldegarias, 14 Julii. 5. Vinnochus, Jocel, c. 149. 6. Virgilius cognomento Solivagus, Archiepiscopus Salisburg, 1 Dec. 7. Vitahs Archiepisu, 20 Oct. 8. Ultanus, Abb, 1 M.2i\i passim hahetur. 9. Voranus Epis, 2 November: est idem ac Doranus. 10. Ulvena, Virgo. 11. Ursula princeps undecim mille virginum, filia majoris regis Scotorum Ibernise. Man^^este monstrabo fahulas esse alias aliorum de, Sancta TJrsula historias et genealogias et responsa haheo satis proha- bilia ad ohjectiones contrarias. 12. Vulganus, Jocel, c. 141 — vide Vy^ulganum. W. 1. SS. Wasnulphus, Conf. 1 Oct. Mart Carth. 2. Wiro Archiepis Dubhlin, 8 Maii. 3. Wulganus Epis, 2 Nov. Chronica Cameracensia vocant eum Scotum. 4. Wultanus Abb, 4 Aug. Mart Carthus. Si quis plures compererit dignetur tempore impertire, ut in scriben- dam narrationem rerum Ibernicarum, quse est jam prse manibus id sub- sidii conferat. Eomse 9 Aprilis anno. 1611.''^ Henricus Eitzsimon Societatis Jesu. Vester omnium in Christo servus. * The first edition of this Oatalogue was printed at Douai, A.D. 1615. It would appear that 0'Sullivan, who was oomposing the first part of his Histo- riae, in 1618 supra. p. 33, had not yet seen that edition, supra. p 52.A second edition appeared at Liege, A.p. 1619. See BoUandists, August 4, in vita S. Luani, seu Moluse. 8 58 O^SULLEVANI HISTORIiE CATHOLICiE, TOM I. [lIB. IV, Ita sTinm copiosxim quidem Catalogum Henricus absolvit. In quo tamen prse his Ibemis Divis qui relati sunt, perquam multi requiruntur et fere celeberrimi qaique in Ibemia vulgo : quorum plurimos perstrin- gere milii cordi foret, nisimilitaribusexercitationibusinpedituslitterario [55.] studio minus otii suppeditare possem.jl CAP. XIII. Ratio redditur, quemadmodum Religio, et litterarum studium in Ibernia sit extinctum. CuM vero tanta martyrum, sanctorum, monacborum multitudine, tanto numero prsesulum, tot csenobiis atque templis, tam celebri litterarum palsestra Ibernia florueritj dubitaverit forsan aliquis, quomodo tanta or- namenta evanuerint, ut eorum vestigium vis ullum extet prseter diruta vel propbanata templa et reliquorum exiguam memoriam scriptorum libris conservatam? Sinat dubitare. Namque res humanse minime solent stabili gradu consistere. Nihil est quod non, absumat vetustas et temporum mutatio sed maxime bellum. Sic Trojse ne vestigium re- lictum est. Bellicocissima Carthago corruit. Thebarum vix extat me- moria. Athenarum sapientia aboHta est. Et Ibernia quidem duarum gentium maximis bellis exarsit, primum Danorum, deinde Anglorum per annos amplius quadringentos, qui non modo sacram insulam, rudem atque incultam reddiderunt. sed ima et summa miscuerunt, in Deum etiam et cselites, impias manus inferentes. Itaque nia Ibernicae sancti- tatis et eruditionis facies pulcherrima, ferro, flamma, veterum Ibernorum excidio, universse insulse devastatione deleta interivit, quod inferius apertius apparebit. CAP. XIT. Hujus operis epilogus et sequentis promissio. Satis^ mea quidem sententia breviter de Ibernicee terrae rebus memoria dignis et Ibemorum origine, moribus atque religione diximus. A qui- bus Iberni fuerint bello lacessiti, hac tempestate pro Dei lege et Oatho- lica Eoraana fide quas calamitates pertulerint, quas res gesserint : qui episcopi atque sacerdotes ; quietiam sseculares homines, constantes, mag- nanimi, fidi, vel inconstanteSj imbecilli, infidi fuerint : qui martyres in- CAP. XIV.] IBERNOEUM MORIBUS ATQUE RELIGIONE. 59 victissimi spirituin effiiderint : qui varia et lubrica fide infirmi degene- raverint, hsereticoram furori et terrori succumbendo : bellorum magni- tudinem, hsereticse tjrannidis truculentiam ; multorum insignia bello et pace dicta, factaque ; plurima novarum rerum exempla rara miranda, et scitu dignissima sequentibus tomis insectabor.|| j-56,-| MNIS TOMI PMMI. DOMINI PHILIPPI 0'SULLEVANI BEARRI IBERNI, COMPENDII HISTORia: CATHOLIOiE IBEENIiE, TOMUS SECUNDUS. J)e Ibemise laudibus et Ibemorum originej moribusque superiore Tomo dictum est. Ad csetera jam accingamur. A quibus nostri majores fuerint impetiti et Catholica fides oppugnata : Ibemiam Angli quo jure, et a quo habeant : quas tulerint leges, quemadmodum in Ecclesiam et Religionem Christi conjuraverint et in ipsos Iberni multi pro Numinis lege ssepe conspiraverint ? Inde horum constantiam^ illorum ssevam truculentiam, et tyrannidem. invictissimorum martyrum et etiam perdi- torum atque sceleratissimorum hominum varia exempla videamus. TOMI II.— LIBER I. Ibernia quomodo sit ab Anglis obtenta ? Hoc libro^ qui in Ibernos, et Christianam Religionem bellum moverint : quemadraoaiim Ibernia in Anglorum potestatem veneritj quibusque le- gibus eam reges Anglise, cum Catholici fuerunt, administraverint, demonstrabo. CAP. I. Ibernorum inter se bella, et contra ipsos subactse gentis rebelliones, ante- quam Ohristianam lucem recepere, memorantur. Prinicpio Iberni ipsi^ alii alios non segniter aggressi, intestina bella ssepe gesserunt. Inter minima non refertur illud, quo Eoganus Mag- nus Momoniarum Rex Siurii princeps, dum a suis deseritur, a Quinto Septentrionalis Ibernise rege pulsus in Hispaniam venit, ubi in uxorem ducta Kegis Hispanise filia cum tribus millibus Hispanorum reversus amissum regnum recuperavifc. Prseterea gens iUa^ quae fuit a nostris ma- CAP. II.] IBERNIA QUOMODO AB ANGLIS OBTENTA. 61 joribus victa,l| et subactasuo Regi Macuillo interempto ablberno prin-[57.] cipe, non semel postea caput extoUere conatus est, vel pristinse libertatis desiderio excitata, vel imperitantium jugum exosa : frustra tamen, nam quo jugo semei domita estj nunquam id potuit discutere : et ejus vires et rebeUiones omnes ab Ibernis contusEe ante Christianse lucis exortum consenuerunt. CAP. II. CatholicEB Kieligionis in Ibernia stabilitas, et perturbationes. PnsTQTTATvr vero majores nostri Christi legem sunt ampiexi, Divo Patri- tio prseceptore, circiter A.D. CCCCXVIII, in nostra insula, Mdes CathoHca Sancta, et inviolata, litterarumque studium per annos quadrin- gentosj sub triginta tribus (si vera sunt Cambrensis placita) regibus Iberuiee floruint. Circa A.D. DCCCXYIII, aDanis, vel Dianamarcis, et Norvegiis gente tunc temporis minime Catholica, Turgesio duce, oppug- nata per annos triginta vehementer religio Catholica affligitur : templa profanantur, et diruuntur : Htterarum studia fugantur : omnia sacra violantur. Sed ab Ibernis et Turgesius occiditur : barbari delentur, expelluntur ; et insula ab ea tyrannide in libertatem vindicata ad pris- tinum Cathohcse religionis et hberalium disciplinarum statum et splen- dorem brevi restituitur Aliquot annis transactis ex eisdem partibus, nonnuUi in Ibemiam ve- niunt vocati sua lingua Oosmanni, id est, orientales, oriundi (ut multi coDJectant) superstitibus Danorum et Norvegiensuim, qui in Ibernia perierant, non bellica classe^ non hostili animoj (ita prse se ferebant) sed amicitise specie et mercaturge faciendaej utquamterramarmis non potue- runt obtinere ejusdem mira temperatione et fertilitate precario saltem fruerentur. Itaque ab Ibernis condendarum urbium sedes in maritimis oris, atque merces exportandi et importandi facultatem impetrant : magnatibus Ibernis universse regni reipublicee commodum fore arbitran- tibus, ut externi eos labores subirent, eaque commercia tractarent, qui- bus indigenae otio dediti, sudoremque fugientes pigre sese tradebant. Cum magna multitudine crevissent, urbesque in maritimis portubus conditas, vallo, fossaque muniissent^ ab Ibernorum dominatione descis- cere, vectigalia non pendere et rebellare ceeperunt. Quo conatu cito destiterunt ferro coacti, seseque Ibernorum principum arbitrio permit- tentes. Ita ab extincto Turgesio usque ad annum circiter MCLXYIII, per annos trecentos et sex, plus minus, rursus Catholica religio summa ve- neratione culta luxit. Etsi enim Iberni alii cum aliis non raro intes- tina bella gerebant : omnia ferro, flammaque devastabant ; tamen tem- pla, sacerdotes, theologi, Jurisperiti, philosophi, historici, astrologij 62 ,0'SULLEVANI HISTOai^ CATHOLICiE, TOM. II. [lIB. I. medici, oratores, poetse, omnes litterarum professores, studiosi, littera- rum gymnasia, societates, possessiones, bona incolumitate donabantur. Ita videres circumjectos pagos diripi, oppidorum maenia dirui ; agros incendio flagrare, omnia victoris furore everti ; et tamen rempublicam cum fortunis suis omnibus ne vel minima injuria Isesam pace et tranqufl- litate gaudere. Namque litteras non modo oppugnare sed non propug- nare j Ecclesise Catholicse sanctitatem non modo violare^ sed non summe [58.] colere, sacrilegium, et contra stylum nonferrum sed calamum exercere|| majores nostri divina lege statuerunt. Ab anno ciciter MCLXVIII. aut quod tempus Angli sunt Iberniam ingressi usque ad annnm MDXXXII. quo Henricus Octavus Anglise Eex a fide Catholioa descivit, per annos trecentos sexaginta quatuor, Anglorum bello, injusta moderatione, rapinis in Ibernia, non modo sse- cularis respublica sed etiam ecclesiastica discipKna et Ktterarum palses- tra turbatur, suoque splendore sensim privatur ; adjuvantibus domesti- cis discordiis Ibernorum, qui reKgioni et Ktteris, non coeteris parce- bant. Ab anno MDXXXII. quo AngK in Christi reKgionem conspirarunt, usque ad hunc MDCXVIII., per annos octoginta sex, ecclesiastica Ibernise respubKca, Ktterarum studium, quidquid ad jus divinum et hnmanum pertinet, ab AngKs funditus deletur : nova dogmata, hsere- tici errores substituuntur ; ipsi Deo et superis bellum infertur, nt infer- rius fuse demonstrabimus. Interim quo modo Ibernia in Anglorum ditionem venerit, quo jure, quibus auxiliis sit ab ilKs obtenta videamus. CAP. III. Quemadmodum Angli sint Iberniam potiti ? SuJB annum Eedemptoris orti, MCLXVIII, cum reguKdiversi diversis IbernisB regnis imperitarent, Dermysius Mac Murchuus Lagenise mo- derator 0'Euarki principis uxorem^ 0'Melachliai fiKam, fseminam tam genere claram, tum forma pulchram specie captus rapuit ; rogatusque restituere noluit. Sceleris fseditate non solum CEuarko bilem movit, sed etiam Eotherici 0'Conchuris Connachtse regis et aliorum arma provocavit : cKentiumque suorum animos a se avertit. Ab his desertus, ab iUis lacessitus in AngKam fugit, auxiKum ad amissum regnum recu- perandum petitum. Stipulatus ab aKquot AngKs viris nobiKbus opem, in Iberniam sub privati hominis persona revectus est. Ubi per hyemem unam suee factionis principes confirmat : aKos suscipiendi beUi socios comparat. In sequenti vere AngK Ibernise Kttoribus classem appKcant; eis Dermysius Ibernorum exercitu conscripto it obviam, eos honorifi- centissime et amantissime excipit. Cum iUis copiis conjunctis, Dubh- Knnam, Manapiam et aKa oppida, quse Oosmani, novum hominum genus CAP. IV.] IBERNIA QUOMODO AB ANGLIS OBTENTA. 63 paci et contractibus deditumj non armis assuefactum incolebant, repente adit, obsidet, oppugnat, doloque magis quam vi capit, Oosmanosque, ut pro ipso arma sumant, compellit. Brevi Ibernorum suse factionis, Anglorumj Oosmanorum, magnum exercitum coactum habuit, quem in Ibernos alios ducit, omnia depopulans^ devastans et undique stragem edens. Haud nimis cito Eothericus Connachtse rex cum magnatibus aliis occurrit. Aliquot secundis prseliis Dermysii furorem aliquantum frangit : illum obsidem dare cogit Cnothurnium filium. Inter utrum- que fcedus percutitur. Inde Dermysius homo natus ad conteutionem et perturbationes alio movet arma : Ossyrise principatum invadit ; sine mora Tomoniam petit, unde arcetur, a Domhnaldo 0'Briene Tomonise principe. lUico inter Domhnaldum et Eothericum bellum oritur. Quam occasionem Dermysius opportunam ratus, ut ipse totius Ibernise imperio potiretur, si frangeret potentiam Eotherici, qui ea tempestate potentissimus Ibernorum videbatur, a nonnullis totius Ibernise magnus Eex appeUatus, suas vires Anglicas, Oosmanicas, Ibernicas cum Domh- naldo conjungit. Cumque monitus et rogatus incoepto desistere (ea regni cupiditate flagrabat) renuisset, ejus filium|l Cnothurnium, quem [59.] pacis obsidem extortum fuisse docuimus, Rothericus morte pleetit. Neque longum post tempus Dermysius vixit, qui naturse jus solvit, magno numero annorum expleto. Quse Anglis parta reUquit, ipsi tueri conantur. Ad quod ex Anglia multi indies confluunt. Sed ab Iber- nis in summum discrimen deducuntur : aUquot munimenta amittunt : ipsi, alii capiuntur alii occiduntur.* CAP. IV. Adriani Pontificis Masimi litterse referuntur. Iam ante hsec Henricus Secundus Anghse rex in obtinendffi Ibernias spem ductus, modo Pontificis Maximi authoritas interponeretur, ab Adriano IV. Eomano Pontifice hoc decretum impetravit falsa narrans quantum ex ipso decreto colHgo : "Adrianus episcopus, servus servoruna Dei, charissimo in Ohristo filio illustri Anglorum regi, salutem et apostolicambenedictionem." " Laudabiliter et fructuose de glorioso nomine propagando in terris, et jeterno felicitatis premio cumulando in coelis tua magnificentia cogitat, cum ad dilatandos ecclesiee terminos, ad declarandam indoctis et rudibus populis * The facts recorded in this Chapter, are not given in the strict chronologi- cal order. See Four Masters, A.D. 1169. Mac Geoghegan, p. 252. Dub- lin, 1844. 64 O^SULLEVANI HISTOEIiE CATHOLICiE, TOM II. [lIB. I. christianse fidei veritatem, et vitiorum plantaria de agro Domini extirpanda, sicut catholicus princeps intendis. Ad id convenientius exsequendum, consilium apostolicae sedis exigis et favorem. In quo facto, quanto altiori consilio et majori discretione procedis, tanto in eo feliciorem progressum te, prsestante Domino, confidimus habiturum, eo quod amplius ad bonum exitum semper et finem soleant attingere qui de ardore fidei et religionis amore principium acce- perunt. Sane Iberniam, et omnes insulas, quibus sol justitiae Christus illuxit et quse documenta fidei christianse perceperunt ad jus beati Petri, et sacros- anctse Romanse ecclesise (quod tua etiam nobilitas recognoscit) non est dubium pertinere. TJnde tanto in eis libentius plantationem fidelem et germen gratum Deo inserimus, quanto id a nobis interno examine districtius perspicimus exigendum. Significasti si quidem nobis, fili in Ohristo charissime, te I)}er- niae insulam ad subdendum illum popiilum legibus, et vitiorum plantaria inde extirpanda velle intrare, et de singulis domibus annuam unius denarii beato Petro velle solvere pensionem, et jura ecclesiarujn illius terrae illibata et inte- gra conservare. Nos itaque pium et laudabile desiderium tuum cum favore congruo prosequentes, et petitioni tuse benignum impendentes assensum, gra- tum et acceptum habemus, ut pro dilatandis ecclesiae terminis, pro vitiorum restringendo decursu, pro corrigendis moribus et virtutibus inserendis, pro christianae religionis augmento insulam illam ingrediaris, et quae ad honorem Dei et salutem illius terree spectaverint exequaris, et illius terrse populus te honorifice recipiat et sicut dominum veneretur ;* jure nimirum ecclesiarum illibate et integro permannte et salvo Beato Petro et sacrosanctse Bomanse ecclesise de singulis domibus annua unius denarii pensione. Si ergo quod concepisti animo, effectu duxeris prosequente complendum, stude gentem illam bonis moribus informare, et agas tam per te quam per illos quos ad hoc fide, verbo et vita idoneos esse perspexeris, ut decoretur ibi ecclesia, plantetur et crescat fidei christianae religio, et quse ad honorem Dei et salutem pertinent animarum per te taliter ordinentur, ut a Deo sempiternae mercedis cumulum consequi merearis, et in terris gloriosum nomen valeas obtinere." * Sicut Dominum venerentur, id est, ut principem digaum magno ho- nore, non Dominum Ibernise, sed prsefectum causa colligendi tributi [60.] ecclesiastici.il CAP. V. Hex Anglise venit in Iberniam : Anglorum ambitio : Ibernorum aliquot rebellio. Hoc pontificis imperio prsemisso, rex Angliee Henricus Secundus appulit in Iberniam anno E.edemptoris orti MOLXXII die Divi Lucse. 18. Octobris. Ubi ab aliquot magnatibus Ibernicis, qui, qua sunt synceritate religionis, pontificis Eomani mandatis non obsequi nefas ducunt, exceptus non ut rex aut Dominus Ibernise, sed ut a pon- tifice prsefectus (sic ego accepi) ut exactor, et coUector pecunisBj quse ad sedem Apostolicam pertinebat, omnem litem inter Ibernos et Anglos componit, regni gubernaculum sine contentione accipiens : prsefectisque constitutis in Angliam revertitur. Haud diu post ejus reditum Angli CAP. VI.) IBEUI^IA QUOMODO AB ANGLIS OBTENTA. 65 Ibernorum Ultoniensmm fortunas atque possessiones invadunt : ob id horum nonnuUi resistunt et rebellant. Sed iterum arma deponere ex- communicationis mucrone cogantur a Viviano Eomani Pontificis legato. CAP. YI. Ibernorum vatum preesensiones de IberniEe excidio. Ita venit Ibernia in Anglorum potestatem. Qiiod ante longe anno- rum sseculo Iberni et gentiles arioli et sacri vates,, Columbaj IJltanus^ Bearchannus, Siannus, et alii portenderunt et aperte satis indicaverat illud et celebre somniumj quod Cormakus Arti filius Ibernise sceptrum gerens somniavit. Is per quietem vidit in Iberniam classem appulisse : ex hac magnam multitudinem ovium in terram descendisse, nec inter- posita mora ex IberniEe sylvis et montibus ingentem luporum vim veni- entem ovibus iisse obviam : prselium fuisse commissum : atque lupos tandem ab ovibus fusos atque fugatos loco cessisse. Qua de re arioli consulti responderunt, somnio regis ostendi in Ibemiam alienigenas venturos fuisse, qui verborum blanditia, ficta et fucata amicitia., falsa specie utilitatis ab Ibernis facile excepti regni imperio potirentur : et inde Ibernos viros animi corporisque robore prsestantes variis dolis, fraudibus et artibus sensim, et furtim perderent atque delerent. Quod plane, minime secus contigit. Quid enim blan^us iUa Angloriim prima familiaritate, et amicitia commentitia et fucata ? Quid optabi- lius illis promissis, quibus faciles et simplices majorum nostrorum ani- mos deceperunt? quid jucundius et Isetius cequissima moderatione, qua se Ibernise rempublicam, non modo conservaturos sed aucturos fuisse sunt poUiciti ? Quid sanctius, quid venerabiHus jussu pontificis sum- mi qui et sua authoritate et censurarum ecclesiasticarum terrore Iber- nos AngHs subegit? At quam contra poUicitationes, prseter spem omnium, prseter pontificum Komanorum expectationem Ibernise rem- publicam everterunt, raagnates et viros strenuos summos, atque con- stantissimos CathoKcos vario stratagemate, dolo, fraude, sexcentis artibus extinxerunt, ima et summa miscuerunt ! Ita peccata nostra meruerunt ; ita fuit Numini visum ; ita Deus sivit non propter Anglo- rum meritum, sed ob Ibemorum culpam, ut olim in suo vaticinio Divus Meltambhlachtus prsedixit.fl [61.] 66 0'SULLEVANI HISTOUI/K CATHOLIC/E, TOM II. [liB. I CAP. YII. Juste ne Angli Iberniam obtineant ? Satis est exploratum^ quemadmodxim AngK sint Ibernia potiti, tmde etiam quantum iri. eam juris habeant, facile coUigetur. Ac mihi qui- dem rem tota solicita mentis acie contemplanti nihil juris penes eos esse videtur. Prsetereo quod injustam atque turpem causam adulteri, qui toros alienos contaminaverit, alius uxorem rapuerit, restituere no- luerit, defendendam susceperint. Supersedeo quod expulsum in pris- tinum statum et amissas sedes esse restitutum, non sint contenti, pos- sessionibus et fortunis alienis abusi : omitto quod in Catholicos a qui- bus amici excipiebantur, fraudem et crudelitatem exercuerintj facio missum. quod ne sacrosanctis quidem templis pepercerint. Hoc vero constituoj quod eos omni jure, justitiaque prorsus privat, pontificis diploma fuisse falsa relatione surreptum ut oeque sit hoc infir- mum et posteriora summorum pontificum rescripta quse hujus robore nituntur invalida et nulla. Cujus rei minime leve argumentum est, quod tale quale hoc est, nunquam sedes Apostolica scienter concessit. ISTeque enim credi potestj animo pontifici fuisse, Ibernise imperium transferre in externum, qui ad id nullo jure vocabatur, superstitibus Ibernis ortis regio sanguine, regulis singulorum partium, et Botherico, qui totias insulse monarcha nonnuUis colebatur. Hos viros christian- issimos, qui ne transversum unguem ab ecclesia unquam discesserunt, num per prudentiam papa hsereditate abdicaret ? Num Pontifex An- glum creaverit Ibemiae dominum causa dirimendi Ibernorum procerum controversias ? .Non — ^namque similis rei mentio non fit in litteris, nec ratio est satis apta, cum ad id Henrici Hegis authoritas minime suffece- rit, pontificis autem satis fuerit, cujus nutu motus Ibernorum in ipsum Henricum, et ejus successores seepe sunt sedati. An vero Ohristi Yicarius Iberniam ingredienti potestatem Anglo fecerit causa dilatandi terminos ecclesise? pia quidem et suficiens hsec ratio semper videtur. Sed Henrici regis narratio vero minime consen- tanea, cum semper Ibernia postquam semel est ad fidem conversa, litteris et religione floruerit, innumeris Divis nobilitata, ut insula sanc- torum sit nuncupata, Archiepiscopis, quatuor, et Episcopis triginta sex, ecclesiam administrantibus, religiosorum ccetibus, aliisque divino cultui dicatis uberrima, nuUius hseresis uota insula. Quod si in ea religionis splendor minime lucebat, quam ob causam Adrianus Pontifex maximus pacisceretur, ut Henricus rex ecclesiastica jura sancta et inviolata serva- ret, ne Divi Petri vectigal interciperet, expilaret, aut interverteret. Sed quia superius satis est ostensum, iUam fide, religione, sanctitate, Utteris, eruditis hominibus floruisse, in praesentia minus est immorandum. lam vero cum rex Henricus, in suo supplici libeUo asseruerit, insu- CAP. VIII.] IBERNIA QUOMODA AB ANGLIS OBTENTA. 67 las fide christiana illustratas ad jus sedis Apostolicse pertinere, cur nunc summi pontificis jus, potestatem et imperiumj tam in insulam Britanni- am^ quam, Iberniam, Angli negant? Cum penes Christum Dominura, ejus vicarium in terra, Petrum et hujus successores Eomanos Pontifices in insulas et continentem simul, jus esse, compertissimum sit. Hinc igitur ignorabit nemo Ibemiam non jure^ sed injuria et narratione mi- nime vera fuisse primum ab Anglis obtentam. U nde Divus Laurentius 0'Tuathil, DubhHnnse Archiepiscopus fertur summum Pontificem adiisse ; ad illum rem retulisse ; ab eo impetrasse diploma, quo Anglus Ibernise administratione abdicabatur. Cceterum rediens in oppido Gal- lige, quod dicitur Eu, gravi morbo prsepeditus Creatori spiritum reddi- disse, ut opem quam cupiebat non potuerit patrise ferre. Ipse relatus est in Divorum fastos ab Honorio III. Pontifice Summo. Ejus vitam Utteris illustravit vir quidam Augensis, cujus nomen non extat, a Laurentio Surio relatus, ut accepi. Sed fac, quod nequicquam verum est, ab Anglis et pontificis decretum rite obtentum, neque postea revocatum et Iberniam jure qusesitam fuisse; postea tamen omni jure plane exciderunt, conditiones a papa dictas, constitutasque transgressi. Conditiones in decreto eontentse sunt hsec. 1°. Ilt ecclesise limites dilatentur. 2". Yitiorum decursus restringatur. 3''. Mores corrigantur. 4°. Christiana religio augeatur. 5. Dei cultus et honor et salus animarum sit maxime curse. 6°. Jura ecclesiastica integra serventur. 7°. Annua pensio denarii unius a sin- gulis regni domibus Beato Petro solvenda non tollatur. Ecce nunc Defim superos et orbem terrarum obtestor) quam longe contra Angli admiserunt et quotidie admittunt. 1° Ecclesise sacrosanctse fines non modo non amplificarunt sed longe angusti^s contraxerunt; j| 2° vitia in gurgitem vastum auxerunt ; 3° '-"'^•J Mores depravarunt et corruperunt. 4" Cluristianam religionem ex- tinxeruut ; 5° Dei cultum honorem et animarum salutem non solum neglexerunt sed oppugnant. 6" Ecclesiastica jura diminuerunt et ex- pilarunt. 7° pensionem Divi Petri de medio sustulerunt ; 8^* fidem Catholicam funditus delerunt. 9** Sacra profanaque miscuerunt; 10'' in superos impias manus injecerunt, 11° NuUam certam religionem, nullam firmam fidem, pro Deo ventrem, voluptatem, libidinem colunt. CAP. VIII. Leges atque mores aliquot ab Anglis in Iberniam lataj repetuntur. His satis efficitur, ab Anglis Iberniam injuste teneri. Eeliquum est ut hoc loci in medium prodamus ahqua exempla eorum administrationis, mores paucos, legesque nonnuUas : quibus Iberniss rempublicam cum 6S O^SULLEVANI HISTOlUiE CATllOLICiE; TOM. II, [lIB. 1. Catliolici fuerunt, capessere statuerunt. Apud Ibernos gentem in sacra templa^ sacerdotesque syncerissima religione mirandam^erat longe max- ime execrabile, quod Angli ecclesiarum sanctitatem aliquando justo minus observabant. Authore Stanibursto PMippus 'Wigorniensis Anglus Ibernise ab Henrico rege preefectus in ips^ quadragesima, tem- pore sacrOj quo Catholici pii viri erratorum totius anni psenitentiam agere solent, Ardmacham primam Ibernise Metropolim adiens extorsit [63,] magnum pecunise vim non solum a plebe sed ab ipsis sacerdotibuSj |1 quos exactionis immunes esse sacratissimse leges stabiliverunt. In ejus comitatu fuit Hugo Tirellus etiam Anglus, qui cum ibidem sacerdotum gymnasium diripuisset, indidem grandi magnitudine lebetum secum JDunum detulit, ubi ejus diversorium noctu forte flagravit, et postridie lebes integer invenitur, onerariis caballis, quibus vehebatur flamma con- sumptis, et Tirellus quamvis terrore Numinis perculsus lebetem resti- tuerit, tamen infelici exitu perivit. Quod illi Dunensis Episcopus por- tendisse fertur. Giraldus Giraldinus Killdarise comes, qui eousque Anglorum majorum suorum mores retinebat Ibernise prsefectus, apud Henricum septimum regem et consilium Anglise convictus^ iniisse con- silium injiciendi ignem Casilise Archiepiscopali templo, respondit " ideo se id decrevisse, qubd pro re certa et indubitata a quibusdam ac- ceperit, antistitem tunc temporis in templo fuisse.'^ Quo responso cum regi consilioque risum commovisset, absolutus dimittitur. Quod Stanihurstus inter Kildarii laudes refert. Alia non est quod re- feram : longum fuisset dicere de molestissimis exactionibus, extortioni- bus, de longa comessatione, perpotationOj quas ebrietas, vomitusque sequitur, quas res referre plene, fuisset nihil speciosum. Leges paucas recensebo^ quos Angli reges in Ibernos tulerunt. Principio_, incredibili cura^ et severitate jus illud observabant^ quo caverunt ut in Ibernia ii tantum^ qui ex Anglis ducebant originem, vel sub Anglorum imperio Iberniam adierunt, aut ut brevius dicam, novi Iberni, magistratus gererent, civilibus o£&ciis fungeruntur ; et sufiragia in senatu, quod parhamentum nuncupatur ferrent : veteres autem Iberni non aliter rerum publicarum gubernacula regerent, quam accedente extrinseca qu^dam denominatione physica seu civiHs juris qualitate, ipsorum regum placito concedenda, quge Anghs quidem " Denization'^ Hispanis verb ^' Waturahzacion, ' mihi autem, " adscriptio in civitatem," seu munici- palis juris donatio nominatur. Igitur quadam juris Anglici fictione, antiqui Iberni non indigense sed exteri nasci, et hospites in sua patria esse reputabantur. Quse lex juri gentium et naturali apertissime ad- versatur, cum contrariam, ut in sua quisque patria civis^ in aHenis verb finibus hospes habeatur, divina quadam providentia constitutam omnes gentes, etiam Gentiles et barbarse firmam, immutabilemque custodiant. Dabant autem AngH reges hoc jus Ibernis vel prsetio coramutatum vel pro meritis in se coHatis, vel conferendis. Hinc ut dicebamusj veteres Iberni primores ab Anglis regibus non inaugurati, et novi etiam Iberni magnates veterum Ibernorum more creati, jure ferendorum in seiiatu CAP. IX.) IBEllNIA. aUOMODO ANGLIS OBTENTA. 69 vel parlamento, suffragiorum abdicabantur. XJnde deducitur omnia Parlamenta in Ibernia Britannorum regum authoritate coacta, dein- cepsque pristino more celebranda, prorsusirrita^infirma, injusta,violenta esse : Q,uod nemo animi sedati, et a perturbationibus liberi negaverit, cum jus ferendi sufPragii, leges condendi, decreta perscribendi sit ab- latum magnatibus Ibernicis veteribus; et novis, penes quos majorum more, gentium omnium exemplo, jure natur£e, rationis prsescriptione esse debet (quemadmodum fuit primis temporibus, quibus Angli Iber- niam capessere cseperunt) solumque proceribus ab Anglis regibus creatis concessum, qui illis nec antiquitate, nec dominatu, nec opibus, nec viribus superiores fuerunt. Nihil erat laudabilior iUa constitutio, qua citra poenam bomicidii permittebatur Anglis, et Anglo Ibernis|| occidere [64.] veteres Ibernos, (quinque familiis exceptis) quamvis essent pacati et Aiiglici regis tributarii, si Anglica civitate non fuisset donati ; neque enim eo nomine aggressores, rei homicidii, quod Angh feloniam vocant, agebantur. Hac in re, si benevolus lector fidem nostram sequi sit cunctatus, adeat si placet hbrum, quem Piscus aut procurator Jacobi regis Anglo sermone compositum in Ibernia typis mandavit anno, MDCXII, hsec et aha multa de su^ gente non inficians. Puit et iUa ingeniosa regum Anglorum techna, qua Ibernos partim decipiebant, partim metu compellebant, ut suarum rerum soli, vel immobilium, dominium in ipsos transferrent per quandam imaginariam donationem, quam vocant Angli " Surrender :^' summisionem vel deditionem vocem illam pbssumus interpretari. Piebat autem hsec donatio hunc in mo- dum. Verus priucipatus, domitatAs, baronat^s, urbis, oppidi dominus a rege rogatus et jussus possessiones suas ilH donabat, tamquam fiduci- ario tantum donatario, scilicet tacita et impHcita h^c conditione, ut mox sibi aut cum usura aut certe sine diminutione redderentur. Eas rex rursus restituebat, donatorem quoque comitis, vicecomitis, aut aho titulo cohonestans, aut aliter illi gratias referens, aut saltem agens : coe- terum contractui fraus inesse videtur, quia fiduciaria donatione celebrata, reges sibi persuasum habebant, jus omne a donatore in se transferri et in restitutioue directum dominium apud se manere, et donatori tantum reddi utile dominium, vel usumfructum.''^ CAP. IX. Johannes Pontifex Maximus ad Anglise regena de IberniiB administratione scribit. Ob has et alias injurias vix unquam reges AngH, quietam et tranquil- lam Iberniam obtinuerunt, multis perturbationibus atque rebelhonibus * The inquisitions, compositions, and grants of English tenure and titles, to the Milesian Irish, commenced under Henry VIII., and cai'ried out occasion- ally under Mary and Elizabeth. 70 O^SULLEVANI HISTOllIyE CATHOLIOiB, TOM. II. [lIB. I. quotidie concitatis. De quarum remm parte meminerimt hse litterse Johaimis summi pontificis ad Edvardumj Auglise regem. Commonitio ad Evardum II. Regem AnglicB, ut corrigat gravamina populis Hybernia illata, contra formam concessionis hahitce a sede Apostolica. — A.D. 1318, cir. " Johannes episcopus, servus servoriim Dei, christianissimo filio Edvardo regi Anglise illustri, salutem et apostolicam benedictionem. *' Paternum amorem ad tuae celsitudinis incrementa, fili charissime, gerimus, dum te ad ea, quae justo placent judici, tui regni, terrarum, et subditorum tuorum sint opportuna quieti, ac famae tuse pariter et honori prospielant, solicitis hortationibus invitamus. Propter quod in iis persuasiones nostras devota debes mente suscipere, et ad executionem illarum te paratum et flexi- bilem exhibere. Ecce, fili, recepimus litteras directas pridem per Hibernicos magnates et populum, dilectis filiis nostris Anselmo, tit. S. S. Marcellini et Petri presbitero, et Lucae, S. Mariae in via lata diacono, cardinalibus, apos- tolicse sedis nuntiis, et per eos nobis suis interclusas litteris destinatas; in quarum serie inter caetera videmus contineri, quod cum felicis recordationis Adrianus predecessor noster, sub certis modo et forma distinctis apertius in apostolicis litteris inde factis, clarse memorise Henrico Regi Angliae, pro- genitori tuo, dominum Hyberniae concessisset, ipse Rex ac successores ipsius Reges Anglise, usque ad haec tempora modum et formam hujusmodi non ser- vantes, quinimo eos transgredientes indebite, afilictionibus et gravaminibus inauditis importabilium servitutum ipsos diutius oppresserunt. Nec fuit hactenus qui revocaret illata gravamina, aut errata corrigeret : non fuit quem pia compassio super eorum contritione moveret, quamvis super his ad te re- cursus habitus fuerit, et clamor validus oppressorum aures tuas quandoque pulsarit. Unde talia ferre nequeuntes ulterius, coacti sunt se a dominio tuo subducere, et alium in suum regem advocare. Haec, dilectissime fili, si veritati nitantur, tanto nimirum infestiora nostris accedunt affectibus, quanto desideramus intentius ut ibi prospere cuncta cedant. Oirca illa versari sedulo debes, ea que promptis efFectibus exequi, quas tuo sint placita Creatori^ et ab omnibus obstinere soUicite, per quae contra te debeat provocari Deus ipse, ac Dominus ultionum, qui gemitus afflictorum injuste, minime despicit, et qui propter injustitias peculiare suum dejicisse describitur populum et trans- lationem fecisse regnorum. Quauto etiam desiderabilius, his praesertim im- pacatis temporibus, cupimus te illis libenter intendere, per quse tuorum corda fidelium ad tuam benevolentiam et obedientiam debeant alUci, et illa prorsus vitare quibus valeant a tuae cultu devotionis avelli. " Quia utique, fiii, tua non modicum interest, hujus novae mutationis vitare dispendium, quamplurimum expedit, ut haec non negligantur turbationis initia : ne illis periculose crescentibus sero medecinse remedise prseparentur. Excellentiam regiam soUicitamus attente, praesentibus sane nihilominus suadentes, quatenus hsec prudenti meditatione considerans, et cum tuo dis- creto concilio conferens super illis, circa praemissorum gravaminum correc- tionem, ac reformationem debitam et festinam, viis et modis decentibus, sic sufficientur provideri mandes et facias, sic discriminosis principiis in hac part6 obstare procures, quod et illi per quem regnas placere valeas, et te in iis efii- caciter implente quod debes, cujusvis adversum te justae querelae materia con- quiescat, per quod iidem Hybernici saniori ducti consilio, tibi, ut suam in apertam injustitiam, te apud Deum et homines excvisata, convertant. XJt autem de praedictis gravaminibus et quaerelis, quibus praedicti inninuntur Hybernici, tuis sensibus innotescant ad plenum, praescriptas litteras missas cardinaUbus antedictis, cum forma litterarum quas proedictus Adrianus, prse- decessor noster, eidem Henrico Regi AngHae de terra Hyberniae concessit, tuffi mag^nitudini mittimus inclusas." CAP. X.} IBERNIA QUOMODO AB ANGLIS OBTENTA. 71 CAP. X. Iniqua Anglorum administratio et cum Ibernis bella. QuAMVis his litteris Angli injuriis breve tempus fortassis abstinueriiit, tamen vix unquam reges Anglise vel eorum preefecti Ibernos, molestiis afBcere et vexare omittebant. Ac cum Ibemia primum sunt potiti- quam superbe et avare cseperint imperare, partim ex iis quse diximus colligi, partim vix credi potest. Ob quod variae sunt ortae dissensiones, atque longo tempore transacto ingens bellum fuit secutum, quo veteres Ibemi in quatuor densissimas sylvas* abditi sese diu tutati sunt. Unde rursus erumpentes magnam stragem ediderunt : Anglos longe remove- runt; amissas sedes plerasque recuperarunt prseter oppida munita, possessionesque quas sponte reliquerunt novis Ibemis quos consan- guinitate contingebant, vel aliis de causis servare noluerunt. Quo temporell si paulo magis urgere et novis Ibernis suis non parcere vo- [55.] luissent, Anglicum jugum cervicibus forsitan discussissent. Quae oc- casio prsetermissa postea ssepe peperit tumultus et discordias inter Ibernicos et reges Anglos, in quibus veteres Iberni a suis novis Ibernis, quos expellere noluerunt, impetebantur. Nec Ibernorum tum veterum, tum novorum cum finitimis domesticse discordise defuerunt. Ita ab administrationis AnglicBe primordio res Ibernise se habuerunt, denec Angli in Christi ecclesiam conspiraverunt. Inde vero, quse prospercj quseque adverse facta sint, accuratius paulo sequentibus libris persequemur. * Where these four great woods lay, is not known. The period here al- luded to must have been that immediately preceding the invasion of Ireland by Edward Bruce. See Cambrensis Eversus, vol. I, pp. 207, 209. Dublin, 1848. DOMINI PHILIPPI 0'SULLEYANI BEARlil IBER^l. TOMI II. LIBER II. HiERETICJE TYRANNIDIS SUMMA. QuEMADMODTJM Anglise reges cum Catholici fuerunt^ Iberniae guber- naculum nactij rempublicam magis everterint qu^m bonis legibus in- formaverintj expedivimus. Nunc apta series referendarmn rerum pos- tulat, ut orationem. vertamus ad eas calamitates tractandas, quas iis regibus Christi religionem aversatis) Ibernia pertulit. Quod ut plenius et ad unguem percipiatur prius hoc libro libandmn faerit, qu^m sint et Ajigli in fide Catholica varii, lubrici, inconstantes ; contra, Iberni firmi, stabiles^ fidi; et quomodo prsesentes hasreses post infeetas magnas orbis Christiani partes Angham invaserint, et earum lue Ibernos inqui- nare, cUnctis viribus Angli nitantur, addita ad finem libri generaL quddam persecutionis relatione utili ad sequentium librorum cogni- [1 [66.] tione. II CAP. I. Quam, sint Angli lubrica et Iberni stabili religione. QuAM sit Anglise regnum religione inconstans^ novitatis studiosum, erroribus contaminabile vel eb potest coUigi quod Angli postquam in Christianorum album nomen dederunt, per primos quingentosj septua- ginta quinque annos septies, vel ex magna parte fuerint Catholicse fidei desertores, ut ex Ecclesiastic^ Historia Bedse venerabihs, et sancti viri liquido constat. Principio quidem circiter annum centesimum quinquagesimum sex- tum ab ortu Salutis nostrse, Christi^ Eleutherio Pontifice summo^ Marco Antonio Yero^ et Aureho Commodo fratribus imperium obtinentibus, Anglia rege suo Lucio fuit fidei splendore perfusa. Sed Diocletiani CAP, I.] H^EETIC^ TYEANNIDIS STJMMA. 73 qui fuit creatus imperator anno CC. LXXXVI° et Maximiani tyrannide, concussa prim^m a Christo duce descivit. QuS, persecutione cessante insula Servatori conciliata tamen rursus Arianae vesanise sordibus inficitur. Tertib Pelagii sui erroribus inquinatur. Ab h^c autem dementiS, redempta per Germanum, et Lupum, Gallos episcopos, illum Antissiodorensis^ liunc Tracassinee civitatis, post horum reditum in Galliam eadem haeresi revirescente, seque longe lateque dif- fandente, quarto fsedatur. Iterum ejusdem Germani, Severique prsesulum opera in pristinum siatmn. christianae fidei restituta, civilibus dissensionibus omni pene religionis luce quinto destituitur. Sed a Gregorio magno papa concionatoribus missis, cilm insula cse- cos suos errores deposuisset, post tamen obitum Edelberthi regis Can- tuariorum ex Anglorum gente Tertii, et Saberthi regis orientaKum Saxonum, (populi sunt in AngM) eorum successores cum suis et aliis sexto deficientes idola colere cceperunt, Mellito, Justoque Christianse vexitatis assertoribus in Galliam relegatis. Deinde ciim Bonifacii et Honorii Pontificum maximorum tempore fidem recepissent, Osrichus et Lanfridus reges, Edvini regis successores rursus neglectis Christi Sacrameutis, idolorum cultui sese poUuendos septimo devoverunt.* Denique universa fere insula conversa per Ibernos, Aidanum Epis- copum, Pursseum et aHos quamplurimos Christiana fuit anno post Re- demptoris exortum DCCXXIo, quo Beda historise suse summam manum imposuit, Hinc quomodocumque res Anglise fuerint per annos plus quadringentos, illud in orbe Christiano fuit vald^ execrabile exemplum, quod Sanctus vir Thomas Archiepiscopus CantuariEe, Primas Anglise fuerit a sateUitibus regis Henrici impie ferro confossus. Sed execrabihus et inexpiabilius est, quod Henricus VIII. rex se ab Ecclesise CathoUcse ductu, et obedientia subduxerit, anno nostrse Sa- lutis, MDXXXII.° et anno MDXXXrV» caput ecclesiae in ditione sua renunciari et coU jusserit. Episcopum Eossensem, Thomam Morum Carthusianos BeUgiosos, aUos ecclesiasticos, et sseculares huic furori subscribere renuentes crudeUter occiderit : totam propemodum AngUam in suam dementiam compulerit: EeUgionem CathoUcam fuuditus everterit, superis beUum indixerit : inexpiatus e vita misere discesserit. Nec minus sceleris, est qubd AngUa ab h^c tyrannide hseresis in fidei CathoUcae Ubertatem opera, et virtute,|) Marise reginse vindicata, [67.] rursus anno MDLIX" duce EUzabeth^ regin^ ad pristinum vomitum rediverit, ut dubites infideUtatem constantior, an fide inconstantior sit haec gens. Iberni verb quam firmi, stabilesque sint in EeUgione Catholica, iis, quse superius ostendimus satis aperte constat, cum ab orthodoxa fide, pontificumque summorum ductu, et im- * Beda, lib. 1, c. 5. f Idem, Ub. 3, c. 1. X Idem, lib 3, c. 3, 19, et lib. 5. 10 74< 0'SULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC^, TOM. II. [lIB. II. perio nunquam sese subduxerint ; neque hodie subducant, cum perse- cutio est longe maxime vehemens et atrox. Quod preestantis, atque rarse fidei signum est apertissimum, vel Nasone Poeta attestante, sci- licet. TJt fulvum spectatur in ignibus aurum : Tempore sic duro est aspicienda fides. Quse hominum fides^ religioj constantia quanta sitj qu^m prseclaraj mira, supraque mortalium vires liistoria preesens ob oculos proponet. Ad cujus faciliorem cognitionem interest, ut breviter attingamus, quemad- modum bsereses hodiemEe, quibus magna pars Europse flagrat natse sint, et Angliam invaserint. Unde manifestiiis apparebit, quomodo in Iber- niam impetum fecerint. CAP. II. Tempestatis hujus heereses quemadmodum Religionem Christianam invaserint, Martinus Lutherus homo perditus, atque flagitiosus religionis institutum deserens^ et filias duas ex religiosa religiosus suscipiens, execrabiles atque mortiferas iisereses populo Christiano persuadere csepit. Quo nefario csepto minime destitit, etiam excommunicatione verberatus a Leone X Pontifice Summo, anno MDXYIII. usque ad MDXLYI, quo subita morte fuit raptus. Ab hoc ignem ecclesiae Dei injectum Calvinus et ahi auxerunt, quibus se sociom prsebuit Henricus YIII. Anghse rex deserens sacrosanctam Christi rehgionem, pro qua contra Lutherum antea hbrum scripserat. Hac horribihum atque Tartarearum opinionum facula per hos hseresiarchas accensa, omnia fere Christiani orbis regna^ vel omnino vel magna parte arserunt, si solum demas Itaham, Hispaniam, Indias, ad quas est nuper fides translata, cseterasque regis Hispanige ditiones, quas Hispanorum constantia, rehgio, ferrum in officio, fide^ et Apostohcae sedis obedientia continuit. Ob has novorum dogmatum dissensiones, atque perturbationem, principes ad arma exci- tantur : oriuntur bella, prseha cruenter committunturj exercitus delen- tur, magnanimi duces occiduntur, oppida et arces expugnantui*, civitates et respubhcse evertunturj regna exciduntur, summa et ima miscentur. Cseterarum gentium prospera vel adversa facta a claris ingeniis fehci stylo condita, Eeternis Htterarum monumentis mandata memorantur : IberniEe soHus res^ quse hactenus in tenebris dehtescunt, ab obhvione hominum et interitu vindicatas in lucem et orbis terrarum conspectum proferre nostrum est institutum. Ad quarum rerum intelligentiam de Henrico YIII. Anghse rege calamitatis hujus authore^ ejusque fihis, Edvardo, Maria et Ehzabetha ; et Jacobo etiam pauca generahter hic [68.1 perstringenda sunt. H CAP. III.] II^RETIC^ TYRANNIDIS SUMMA. 75 CAP. III. Quemadmodum Rex Angliae Henricus in hseresim lapsus post religionem in Anglia extinctam, in Ibernia Fidem Oatholicam tentaverit oppugnare, et quid ejus filii, et Jacobus Rex fecerint. Henricus quidem ea mente fuitj ut Catbalinam Catholicorum Eegum filiam ob formse speciem cognomento pulchram pudicitise decus, pietatis exemplum uxorem suam legitimam repudiaverit, postquam ex illa filios duos, marem, et foeminam sustulit : et ejus loco nefari^ copula sibi conjunxerit Annam Bolenam filiam suam (ut putatur) quam ex con- juge Thomse Boleni peregre missi interea adulterino concubitu sus- cepisse creditur : quam ob ingentem fceditatem, et exemplum omnium sseculorum inter Christianos maxime execrabile a summo Pontifice re- prehensus, et ad penitentiam monitus saluberrimis exhortationibus obstinatior fit; et Tartareo furore percitus anuo 1532, ab Ecclesia Catholie^ descivit exorsus Sacrosanctam Christi Jesu religionem et orthodoxam fidem in Anglia delere, Catholicos sedibus expellere, per- dere^ interficere, nova dogmata asciscere, et amplecti. Anno 1534 jubet se ecclesise caput, et Principem intra suos fines coli, et subjectos homines notioris nominis cogi, ut principatum ipsius Ecclesiasticum jurejurando confirment (quemadmodum clientes solent principum suorum dominium temporale prsestito juramento fateri) atque renuentes assensum praebere Episcopum Eossensem, Thomam Morum, Car- thusianos religiosos, et ahos summo supplicio afiici, aliis Auglis vel assentientibus, vel segniter renitentibus, vel fugientibus, in Anglia Ca- tholicse fidei splendor extinguitur. Quia verb in Iberniam non aliud jus habuit, quam quod sedis Apos- tolicse tributo colHgendo exactor vel, ut alii volunt, Domini titulo Ibernise prsefectus erat a Pontifice summo, jus iiovum comparare seseque Ibernise Eegem facere conatur. Itaque fertur duos magnates Ibernos convocasse, et compulisse, ut jus suum ad regni sceptrum in ipsum transferrent per quandam imaginariam, et conditionalem dona- tionem quam superius declaravi, et hic etiam repetere libet : ea fuit hujusmodi. Duo illi proceres a rege rogati res suas omnes, maxime soh, ilK donaruntj interposita tacite ea conditione, et, lege, ut statim sine diminutione sibi redderentur.^ Eex conditionem accipiens dona- toribus rursus res restituit, statuens cum animo suo utile tantiim dominium, vel usum fructum fuisse redditum, directum verb dominium_, atque ita jus ad regium stemma Ibernise penes se remansisse. Sed Magnus 0'DonneILus Tirconellee Princeps vocatus, ut hanc donationem faceret, Eegem in Angliam adire noluit,t quem alii opti- mates imitati sunt. Cseterum Eichardus Stanihurstus in illa historia, *The two of whom this legend is told are probably 0'Neil and 0'Brian. Both were created Earls by Henry "VIII., the former in 1542, the latter in 1543. t 0'Donnell on the contrary was the most obsequious, having united with the Lord Deputy to compel 0'Neil to submit, Moore, vol. iii. p. 316, 320. 0'Donovan's Foiir Masters, p. 1465. See also ibid., pp. 1463, 1479, 1487, for other proofs of 0'Donneirs friendship for the English. 76 O^SULLEVANI HISTORLE CATHOLICiEj TOM. II. [lIB. II. quse est apud bonos parvae autlioritatisj litteris maudavitj Ibernise Parlamentum anno 1541 consensisse, ut Henricus Iberniae rex appel- laretur. (Jnde sequente anno X. Kalendas Pebruarias edicto promul- gato Henricus se Ibernise Regem renunciari imperavit, non animadver- [69.] tens, qukm injuste id fecerit multis de causis : qubd illa || donatio, in qua fraus inerat, quse metu fuit facta, fuerit invalidaj et inutilis, qubd ilii duo primores Iberni non potuerint etiamsi vellent, regni jus in alium transferre, ciim ipsi non plus juris, qu^m alii multi babuerint : nec etiam magnates possent IbernisB Eegem externum creare sine populi consensu, et forsitan summi Pontificis authoritate. De Parla- mento nihil est quid dicam : nam constat, omnia Parlamenta Eegum Anglise imperio in Ibernia convocata esse omnino infirma^ cum illis non intersint veteres Iberni optimates."'^ Nihilominus, quasi jam non sseculare imperium, sed etiam Ecclesi- asticum^ et sacrum Jus adquissivisset, et in Ibernia Ecclesise caput, atque Princeps foret, per Iberniam quoque totam non aliter, qiiam per Angliam, voluit Ecclesiasticas immunitates frangere : sacerdotes de medio tollere : Eeligionem Christianam prorsus extinguere : sacra pro- fanaque miscere. A qu^ mente non abhorruit filius ejus adulterinus Ed- vardus^ cujus tutorum, et Anglici consilii insanum cousilium cuncta sancta, et sacra evertebat. Eas tamen cogitationes repressit Henrici legitima filia Maria Christianissima Eegina, quae post fratris obitum Philippo II., Hispaniarum Principi matrimonio coUocata brevi reg- navit, vita defuncta anno 1558, decimo septimo die Novembris annos nata quadraginta tres. Post cujus interitum Elizabetha soror ex Anna Bolena nata anno sequente renunciata regina decimo sexto Janu- arii pateruum incendium a Maria Eegina extinctum et sepultum excitat et auget. Hujus ardentissimse faculae jussu post extinctam rursus in Angli^ Ecclesiam Catholicam in Ibernia quoque Anglorum hseresis grassatur. In ElizabethEe ad orcum raptse locum accitus in Angham Jacobus Steeuvardus Scotise rex anno 1603 hsereticam tyrannidem novis atrocitatis exemplis auxit et amplificavit. Quorum truculentise hsec summa qusedam est. CAP. lY. Generalis tyrannicse persecutionis relatio. In Ibernia principio ab Anglis haec scelera committuntui. Christus re~ demptor in Sacro sancto Eucharistise sacramento realiter prsesens ex ec- clesiis, et vtdgi conspectu depeUitur. Mox sacrse imagines dilacerantur. In sacerdotes tyrannidis exempla eduntur. In omne genus CathoU- corum ssBvitur. Templa equorum stabula, vel profana palatia habentur. Ecclesiastica vectigaUa sceleratissimis hasriticis adjudicantur ; res pmnes cidtui divino nuncupatse vertuntur in profanos usus : sacerdo- * Oontra : See Moore, vol. iii. p. 316. CAP. IV.] HjBEETIC-E tyrannidis summa. 77 tibus Lutherani, Calvinistse^ et id genus sexcentse hsereticomm sectse succedunt. Eides, rehgio, pietas opprimitur. Voluptas^ libido, scelus, hseresis extoUitur. Quorum scelerum nutrix et tutrix, Ehzabetha merito fuit a Pio V., Pontifice Maximo hseretica pronunciata anno 1569, V. Kal. Martii (ut placet Michaeli ab Isselto) et ei regnum adimendi potestas ahis facta. Hinc a multis Ibernis ssepe capiuntur arma pro religionis jure : omnia ferro et flamma devastantur, et corrum- puntur. Quibus procelhs, atque fluctibus, quot Iberni propter Christi legem perierunt, Superi norunt. Nam in bello neque pueris, neque fae- minis nostis irainterdum parcebat, et in pace in sacerdotes et res sacras violentise manus impie injiciebahtur. Hominum ssecularium numerosa multitudine relicta referam prsesules aliquot, I| et sacerdotes Ibernos, [70.] qui pro lege sui Eedemptoris observanda spiritum effundere, non recu- sarunt. In eorum fastis hi coUocantur. Johannes Traversius sacrse Theologise doctor crudeli morte affectus. Eichardus Cravaeus, vel 0'Melcrebhus Ardmachse Archiepiscopus, Iberuise Primas, in carcere et vinculis mortuus. Patritius 0'HeHus Moyose Episcopus Eranciscanus rehgiosus, laqueo strangulatus. Connatius CKiiarkus sacerdos reKgiosus Pranciscanus laqueo suspensus. Dermysius 0'HurHus Archiepiscopus Casihse, post ingentes cruciatus patibulo suspensus. Gelatius 0'Culenanus Ordinis Divi Bernardi BuUiae Abbas, suspen- sus et sectus. Huon 0'Melkeranus sacerdos eodem suppHcio affectns. Edmundus MacGabharanus Ibernise Primas, Archiepiscopus Ard- machse, ab hsereticis equitibus hastis trajectus. Eaymuiidus 0'Gallachur Dirij, vel Lu.ci Episcopus ab AngHs bipe- nibus confossuSj et capite truncatus annum circiter octogesimum agens.* Pater Johannes 0'Magaunus, aHas CorneKus sacerdos e sacra reh- gione societatis Jesu in Kenalmeca populo Ibernise, natus nobilibus pa- * Dr. Burke, on the authority of Dr. Rothe, assigns the murder of this bishopto theyear 1604; the Four Masters to 1601. In a MS. History of the Franciscans, compiled in 1617» by Donatus Mooney, whowas mthe Fran- ciscan convent, Donegal, in the year 1600, the foUowing notice of 0'Grallachur occurs : — "Redmundus Galchur martyr, obiit anno 1601 ; Martii 8, senex, et ut putabatur omnium episcoporum Europae ordinatione antiquissimus. " Rothe states that he was about seventy years at his death. But supposing that he must have been at least 50 years a bishop, to give him any pretension to be re- puted the senior bishop in Europe, 0'Sullivan's assertion that he was about 80 years, appears the more probable. 0'Gallachur'spredecessor, Rory 0'Donnell, died October 8, A. D. 1550. Eugene Magennis, mentioned by Ware as suc- cessor of Rory 0'Donnell, waseithernever bishop of Derry, or atmost aschis- matic nominee of Edward VI. or Elizabeth. The Four Masters do not mention him, though generally so pavticular in recording the affairs of Tyrone and Tyrconnell. 78 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLICiE, TOM. II. [lIB. II. rentibus et illiistri famili^ 0'Magannoriim, qui juvenis in Angliam cum parentibus proficiscitur, indeque, Romam, religionemque professus, et sacris ordinibus initiatus in Angliam reversus propter fidem Catholicam suspensus secatur anno 1594, unde multis Anglus fuisse falso cre- ditur, Eugenius Mac Eoganus Sacerdos, Doctor TheologuSj Episcopus Eosse designatus, multis gladiorum ictibus dilaceratus. Dermysius Mac Carrha presbyter, suspensus et sectus. Dominicus 0'Calanus religiosus laicus e societate Jesu, simili sup- plicio affectus. Bernardus Mac Moriartus morte affectus.* Donatus Mac Criedius tractus equi cauda, suspensus et sectus. Cornelius O^Dubhena Duni et Conorise Episcopus suspensus et seetus. Patritius 0'Luchranus sacerdos, eMem morte peremptus. Ludovicus 0'Labertagus sacerdos, interfectus. Connatius 0'Kienanus sacerdos, occisus. Johannes Mac Konnanus sacerdos, laqueo suspensus. Bernardus 0'CarruIlanus sacerdos, auribus amputatus et strangu- latus. Daniel 0'Harcanus sacerdos, in carcere, et vinculis mortuus. Patritius 0'Dirius sacerdos, suspensus, et scissus. 0'Dirius sacerdos strangulatus et sectus. Donatus 0'Lluinust Dominicanus,Prior, nonagesimum annum agens suspensus, et sectus. J Thomas Geraldinus Pranciscanus religiosus conciouator clarissimus diu carcere vinculisque retentus, et tandem mortuus. Ex plurimorum * "Dominus Bernardus Moriartus, sacerdos Ardachadensis disecesis, in jure canonico, in Hispania graduatus, Decanus Ardachadensis et Archidiaconus Oluanensis (Clonmicnoise.) Constitutus postea vicarius generahs Dubliniensis, par D. Matthiani de Oviedo Archiep. Dublinnensem, captus est cum Fratribus minoribus conventus de Multifernam Anno 1601, et cum ministro Provinciali qui tunc erat et fratre Richardo Killmorensi Episcopo ; et cum duceretur Dublinium, in via vulneratus est ab hereticis, dum ahqui Oatholici eum vi auferre conantur, et Dublinii in carcere mortuus est martyr. Sepultus est in eodem csemiterio (S. Jacobi.) mense Octobris, anni supradicti." Mooney's Historia Franciscana — p. 69. For a poem on the capture of Multifernam, see Duffy's Irish Catholic Magazine, vol. ii. p. 32. ■f Hibernia Dominicana, p. 559. } " Frater Thomas Giraldinus, Ordinis nostri prijedicator, et qui fuit ali- quando commissarius nostrae provincise, multaque mala ab hereticis pertulit, diuturna incarceratione ; et tandemmense Junio A. D. 1617, carceris squalore confectus, obiit in arce Dublinnense ; et cives, impetrato ejus corpore, mag- nam ei pompam funebrem fecerunt per tres vel quatuor dies, non sine admi- ratione et indignatione hsereticorum, qui non valebant populi impedire devo- tionem. Tandem in eodem csemiterio (S. Jacobi) juxta reliquias episcopi (0'Dubhen8e Dunensis) honorifice sepultus est." Mooney Hist. Franciscana, p. 69. CAP. V.] HiEllETIC^ TYilAlsrNIDIS SUMMA. 79 numero hos ego in presentia memoria teneo, de quomm aiiquibus suis locis fusiiis agam. Nunc quibus judiciis, atque ministris in Ibernorum perniciem Angli utantur, dicamus. [j [7l]. CAP. V. Quibus judiciis, et ministris utantur Angli in Ibernia in Oatholicorum excidium ? Crebeo celebrantur Anglis in Ibernia conventus, vel concilia^ quas ipsi vocant Sessiones. Earum duo genera sunt : alterse, quee generales nuncupantur,, bis in anno in urbibus majoribus, nobilioribusque cogun- tur. Quia verb in his nec de rebus omnibus, nec de singulis personis judicium reddi potest^ alterse trimestres nominatse quater omnibus annis in singulis totiusregni tribubus, quse AngHs comitatus vocanturj habentur O quam squaKdam tunc^ et lugubrem rerum faciem conspiceres ! de virisjaniplissimis, de constantissimis quibusque CathoHcis prseter omne humanitatis exemplum, contra cunctas sacratissimarum legum sanctiones agitur ea prsecipue causa^ quod nolunt desert^ Catholica religione^ dog- matibus hsereticorum subscribere. Trequens est etiam Anglis in his Sessionibus quoddam judicii genus, quod ipsi qusestionem vocant. Idque hunc in modum usurpatur^ Quse- ritur, sit ne Philippus v.g. homicidii, furti, vel Isesse majestatis reus ? Hsec causa viris duodecim dirimenda eommittitur^ qui legibus Anglo- rum debeant esse municipes, vel cives, viginti saltem argenti hbras veetigales habentes, nec dispari conditione cum reo, ne in nobilium ca- put plebei animadvertant. Illis potestas pronunciandi deliberative tan- tum, sit ne Philippus propositi criminis reus, demandatur. Pacultas antem ferendse judiciahter sententise hseretico judici reservatur. Cujus judicii forma hodie ab Anghs saltem in Iberni^ corrupta est : namque tam viris duodecim quam judici jus discutiendi^ et examinandi litem, verique indagandi negatur : ciim reus (de Iberno loquor) nec testes producere, nec patrocinio causidici, vel jurisperiti adjuvari, nec ope pro- curatoris uti possit : et actore tantum accusante, vel uno teste, etiam inimico, vel corrupto, incognito, et infami sit Anglorum more damnan- dus. Praeterea duodecim viri in conclavi clausi non prius dimittuntur, aut cibum sive potum capere possunt, quam inter omnes convenit, nisi cum hsereticis indulgeturj cum quibus minime convenit Ibernis, quan- do simul miscentur causam Cathohci de capite, vel fortunis periclitantis judicaturi. Tunc enim conventu dimisso^ Catholici mulctantur, nec tunc tantiim, sed etiam creberrime, cum reum prseter Anglici judicis voluntatem communi calculo absolvunt. Huic judicio Catholici cum subjiciuntur, callidus hsereticus talibus verbis interrogationem concipit. 80 O^SULLEVANI HISTOKIiE CATHOLICiBj TOM. II. [lIB. II. ut vix dolurn effugere possint. Philippus v.g. cum nolit jurisjurandi religione confirmare penes Angliee regem esse summum in ecclesia Ckristi imperium intra fines regnorum, quse possidet, interrogantur duodecim virij utrum edicti regii sit reus ? Ecquis est, qui dubitet, quin sit reus, ciim rex edixerit, ut omnes sacramento rogentur, se maximum ecclesiasticum imperium obtinere, et Philippus hoc juramen- tum prsestare negaverit ? Caeterum quis somniaverit crimen commisis- sise, quod sit tam nefarii edicti reus ? Quis enim est aut laude, prse- mioque dignior, aut supplicio indignior, quam is, qui tam strenuum, atque constantem Christianum se gerit, ut nullo pretio, nullo cruciatu, [72.] nulla vi ducatur, ut tantum in Deum scelus admittat ? || Quid enim (per Deum immortalem rogo) potuit absurdius^ et stultius mente cogi- tari, qu£im Hsereticum esse Ecclesise caput, qui nec Ecclesise manus, nec pes, nec ahud membrum est, ab ejus gremio, et societate, fidelium- que albo, hseresij et anathemate remotus ? At, si ita responderent viri duodecim, reum fuisse edictum quidem transgressum, non tamen eo casu crimen commisisse, quod edicto non teneretur, hsec sola violati edicti confessio suf&ceret, ut hsereticus Judex libidine sua in reum baccharetur. Quam iniquitatem duodecim viri dechnare cupientes non ad interrogati formam soliti sunt prsebere responsum, sed aut amphi- bologicis, et dubiis, aut generaHbiis verbis reum proferunt esse nec poena dignum, nec criminis conscium, quamvis sciant esse se vel ad in- citas mulctas redigendos, vel in exilium mittendos^ nec tamen Catholi- cum a, se absolutum deinceps in regno per haereticos tuto et libere futurum. Verum ne ullo modo liberetur reus, jam ea incorruptela invalet con- tra ipsorum etiam Anglorum leges, et hujus actus naturam, ut duode- cim viri eligantur Angli, sive Scoti ahenigensej sive omnes, sive plures_, quam Iberni^ aut certe tot, atque illi, quamvis sint conditione longe inferiores reo, obscurissimi, et abjectissimi, interdum vel metu territi, vel pecunia corrupti : nec municipali jure frui debeant : neque viginti libras argenti habeant vectigales. Quod si reus renuat hoc judicium subire, et culpee satj et super esse reputatur, ut vita privetur, imposito gravissimo pondere, seu patibulo, vel alio supplicio. Nihilominus, quia Eisco bona eorum, qui duodecim virum judicis damnantur, addicuntur, quamplurimi eorum sequitati diffisi eligunt incunctanter regii judicis sententise periculum facere, et ejus judicio spiritum eflundere, bona suis relinquenteSj quam se, fortu- nasque simul iniquissimorum hominum arbritrio periclitari : et id ssepius factitant, cum non propter delictum, sed ob possessiones sibi adimendaSj cognoscunt in se animadverti. Ita ne in Anglia judicium hoc exerceatur, non disputo. At in Ibernia in Catholicos ita usurpari, possum tutissima conscientia confirmare. De eo nos hsec fusiiis nostra brevitate diximus, ut qubd in omnibus sessionibus, et contra plerosque Catholicos reos, usitatissimum est, cujusque saepe mentionem facere, necesse erit, semel explicatum ad unguem percipiatur. GAP. VI.] H^UETICjE tyrannidis summa. 81 Tum de injustitiae ministris, qui ad Catholicos vexandos sunt consti- tuti, videamus. Prseter Proregem, regios assessores, vel consiliarios, Momoniarum, reliquarumque provinciarum Prsefectos : prseter ordina- rios judices, qui in oppidis principalioribus judiciis prsesunt : prseter regios Mscos, judices, quos, vocant Pacis, et alios non paucos, in singu- lis tribubus, vel comitatibus sunt duo judices, quorum alter Sbiriffus, alter Subshiriffus nuncupatur : ille major, hic minor est. Shiriffi quo- que judices alios, quos appellant Balios, in omnibus tribuum populis delegatos habent. Ac etiam insulam totam lustrant quater in anno judices alii dicti commissarii : quibus potestas cognoscendi de rebus omnibus committitur, quid memorem plures ? Hi, et alii, omnes auda- cia furentes, scelus anhelantes, pestem reipublicae nefari^ molientes et nervos omnes, et cogitationes intendunt, ut sacerdotes fugent, capiant occidant, et Catholicos omni vi, iujuria, clade labefactent. Quod ut faciliiis consequantur, longa semper habent in suo comitatu, et amicitia sceleratissimorum hominum agmina : 1| et hsec nequissimomm atque [73,] perditissimorum hominum sentina nihil mali, vel sceleris fingi, aut ex- cogitari potest, quod non in CathoHcos concipiat."^ CAP. YI. Quomodo Ibefni potuerunt tam immanem persecutionem sustinere, et hsereti- corum jugum non discusserint ? Tantam autem, tamque inauditam, et diuturnam tyrannidem, qua Pides CathoHca premitur, multi ssepe mirati sunt, quemadmodum haec insula tant^ constantia, tamque invicto animo sustinuerit, ut Fidem * The events recorded in this chapter belong principally to the reign of James I. Under Elizabeth, Irish persecution generally used the sword, allow- ing however toleration to loyal Irish, except on one point, the public exercise of their worship. When the judges began their regular circuits through all Ireland for the first time under James, the administration of English law, in itself sufficiently distasteful to the Irish, oppressive and intolerant, was ren- dered peculiarly odious from the selection of the places in which the judges held their courts. At MuUingar, Sligo, Kilkenny (for the county), the as- sizes were held in the Dominican churches,— at Trim, Leitrim, Oavan, Ennis, Enniscorthy, Wicklow, and Galway (for the county), they were held in the Franciscan churches. " Ita," observes Mooney, from whom these particulars are taken, «illud observandum est, quod ubicumque commode potuerunt, comitiasuaettribunaliajudicialia, in quibus de sanguine, criminibus et vita agitur in ecclesiis coUooarunt, atque ad id, et alia, profanarunt prsecipue S. S. Francisci et Dominici."— p. 6. This was, he complains, the abomination of desolation, " in civitate Galvise, in ipso choro judicibus sedentibus pro tribu- nali super altari summo, ad modum abominationis desolationis stantes in loco sancto." — Ibid. 11 8a 0'SULLEVANI HISTORIiE CATHOLICiE, TOM. I. [lIB. IV. semper puranij sinceramque servaverit. Cujus ego causam non, nisi divinse providentise, et miseratione adscribendam arbitror. Neque enim hominum vires potentes esse credo, tantam immanitatem per- ferre, et vincere^ nisi a Deo Optimo, Maximo prsecipuo quodam munere adjutas : a quo Divus Patritius Ibernige Prseses fertur impetrasse^ ne in ea unquam Pides Catliplica deleatur. Preeterea, qubd Iberni prosperis, et integris rebus Beligionis Catholicse fuerunt observantissimi, nunc illis affectis diversis adversse fortunse ictibus, et obrutis tot serumnarum cumulis Deus religiouem divinitiis conservare videtur. Neque ego possum aliam hujus rei rationem reddere, divinse mentis arcanos sensus altiiis scrutari non ausus. Difficilis est et illa quaestio, cum Iberni sint Catholici constan- tissimij artibus belli prsestantes, sBepeque pro Dei lege multi ferrum susceperint, cur tamen per annos amplius octoginta jugis hsereticorum colla retrahere non potuerunt ? Quippe hujus etiam dubitationis ex- plicatio partim recondita est, Numini^ non mortahbus explorata. Qua tamen parte conjectura nostra potest solvi^ ego meam sententiam proferre, non gravabor. Sicut hac miserrima tempestate hseresis^ et spretse fidei scelus multas orbis Christiani regiones invasit, ita alia flagitia, his quidem minora, satis tamen magna, et gravia pectora Ibernorum occuparunt. Hsec sunt, ambitio^ inanis gloria^ et homicidium. Priscis quidem tempori- bus Iberni CathoHcse fidei splendore lustrati fuerunt incorrupti, et in- tegri moribus, recti, justique cultores. Sed jam olim inaudita cupi- ditate obtinendi possessiones amplas, et in sua quisque familia princi- pem locumj arserunt. Hinc contentiones, odia^ bella, domestica, praedse, depopulationeSj et id genus sexcenta mala, secuta sunt. Neque enim modb novi Iberni, veteres impetebant, et ab illis mutub impete- bantur- sed novi novos, et veteres alii alios, et plerique magnates finitimos impugnabant : ac etiam consanguinei, ssepeque fratres de parvis terrse jugeribus, de aliis possessionibus, de contumelia ferro ex- periebantur, ahi aliorum vitse minime parcentes. Hinc cum hominum peccata regnis excidium soleant afferre, sequo, justissimoque Dei judicio permissum est, ut^ qui ob bona terrena tam injusti, crudeles et impii ahi in alios fuerunt, iidem rebus omnibus ab aliis inique, et crudeliter exuantur, qui aliena appetiverunt, hi sua amittant : qui fortunas juste dividere et partiri noluerunt, hi nullam partem fortunarum retineant : quse terra domesticorum, consangineorum, fratrum cruore tincta est, eisdem illa adempta ab externis possideatur : et quse miseriarum i-y^ -, maxima estj in discrimen deserendi Eeligionem Catholicam,|| Deique cultu ob hsee peccata sint deducti. Qubd autem ego hsec crimina divulgo, si cui forsan meorum gravis, et molestus fuerOj hanc (obsecro per Deum) veniam det mihi, cujus est non minus virtutes, quam vitia referre, ut illa laude efferantur, hsec supphcio, saltem posteritatis judicio puniantur. Ac eb quidem hsec tacenda minime duxi, iit qui super- sumus Iberni, acerbum flagellum^ divinamque vindictam experti. ,! I CAP. VI.] HuERETICiE TYEANNIDIS SUMMA. 83 errata corrigamus : posteri majorum suorum ruina territi aversari vitia, virtutes colere discant: exterse gentes Ibernorum exemplo motse timeant Numinis iram provocare : et quse jam provocaverunt^ cito penitentiam agant. Nam licet; fuerint Iberni, animi^ corporisque robore prsestantes, rei militaris scientise periti, in bello constantes^ in preliis felices, et steterint ab sequissima causa: tamen, quod suis peccatis Deum iratum, et infensum habuerunt, hostibus ssepe nnmero victis, in- fausto eventu helli victores denique victi succubuerunt, alii ab ahis impugnati, et profligati : constitutum enim est, ut omne regnum in se divisum desoletur. Neque enim rarius inter ipsos Hibernos bellum oriebatur, quam ab eisdem cum Anghs gerebatur. Dumque Hiberni et Angli belligerabant, Hiberni plerique partes Anglorum (ea erant in- sania, et caecitate mentis) sequebantur, usque ad illud magnumj et acerrimum bellum. in quo etiam minor pars Hibernorum ab Anghs defecit. Quod inferius fuse docebimus : et quibus de causis Catholici fuerint moti, et decepti, ut contra Catholicos hsereticis opem ferrent. Si enim omnes Hiberni in Anglos conspirassent^ uUo sine negocio possent hsereticorum jugum cervicibus discutere : ut Angli ipsi com- muni asseusione fatentur. Hsec de persecutione, rebusque Hibernise generaliter diximus, ut ea, quse scribenda supersunt^ facilius intelli- gantur. DOimi PBILIFPI 0'SULLEVlNI BEAREi IBERNI, TOMI II. LIBER III. DE VARIIS HIBERNI^ EVENTIS SUB HENRICO, EDVAEDO, ET MARIA REGIBUS. LiBEO proximo generalem quandam totius Hibernicse cladis, et haere- ticse Angloru tyrannidis faciem depinximus : quse velut argumentum, et prseludium ad csetera, quae reliquo opere tradenda sunt, inteUigenda lucem, et claritatem afFeret. Hinc verb singulas res relatu dignas ordine suo digerentes percurrere auspicabimur. Ac prsesente libro, quae inemoria tenemus ex liis, quse sub Henrico, Edvardo, Mariaque regibus in Hibernia sunt acta, referemus. CAP. I. I i Quid actum sit in Hibernia de Ecclesijje bonis k Henmous Octavus nomine Tudor Anglise Eex, ubi se regem Hibernise jussit appellari, ut superiiis demonstravimus, jus etiam Ecclesiarum Hibernise ut Hibernorum consensu in se transferretur, curavit, non [75.] aliter quam AngK fecerunt.|| Cui rei cum Hiberni intercessissent, Hle conatu dejectus, saltem Sedi Apostolicse ut jus illud adimetur, conatus est. Itaque Principibus Hibernis imperavit, ut suse quisque ditionis, Ecclesias obtineret, Ecclesiasticis expulsis; Hiberni proceres, paucis exceptisj et fortassis uno, vel altero, Ecclesias, et Ecclesiasticos in pristino statu conservare studuerunt. Vix ullum invenies veterum Hibernorum optimatum vectigalibus Ecclesiasticis abusum.* Quos imitati sunt omnes propemodum magnates novi, qui veterum Hiberno- * More than one or two Irish lords accepted grants of ecclesiastical pro- perty ; but, generally, they did not convert it to their own use. CAP. I.] SUB HENRICO^ EDVAEDO ET MARIA. 85 rum moribus, atque legibus vixerunt, ut Giraldini, Burki et alii. Veriim aliqui ex primoribus Anglo-Hibernis, vel qui Anglorum con- suetudinem retinuerunt, EcclesiEe bonis suas possessiones auxerunt, et si caetero-quin Catholici fuerint.* Novas verb hsereditates ex EcclesiEe substantia sibi compararunt Angli, et etiam Anglo-Hiberni inopes, et obscuri, qui Ecclesiastica jura, vel emerunt, vel beneficii loco sunt assecuti a regibus Anglise, vel aKo modo acquisiverunt. His demptis, cseteri Hiberni probi, et honesti viri, maxime principes Ecclesias sancta, spoliare, violentesque manus in sacra injicere, minime sibi tutum fore existimarunt. Mirum est, qubd Eolando Eustatio Kilchullinnse Yicecomiti accidit. Is, cum alioquin fuisset Catholicus bonus, et pius, tamen (ut accepi) monasterium Ordinis Divi Bernardi sibi adjudicavit : nec diu post per quietem vidit quendam sibi minitantem, et carmen Hibernicum refe- rentem, cujus hsec est sententia. " Tua cupiditas invadendi posses- siones Ecclesise relinquet in servitute tuos pagos, et faciet, ut tua stirps pereat omnis, ut frondes ex alto prsecipitio cadentes.*' Id ita metro quoque nos protulimus : — Quae jus Ecclesiae pervasit avara cupido, 11] a gravi pagos opprimet aere tuos : Et dabit, ut subito soboles tua corruat omnis, Ut folia aerio praecipitata loco. Quod ita plane contigit. Nam Jaimus Eustatius Yicecomitis Rolandi filius, et hseres, ab Anglis cum aliis suse familise gradu dejectus exul diem obivit, ut inferiiis indicabimus. CAP. II. Religionem Catholicam delere Reges Anglise ; conservare Iberni magnates nituntur. Itaque Principes Hiberni, iis quos diximus, exclusis,, cum Ecclesias minime invasissent, sed potius Ecclesiasticos conservassent : illas pol- luere; hos perdere, Religionem Catholicam extinguere mohti sunt Anglise Reges Henricus, et Edvardus. Quse facinora prius excerceri • In the parliament held A.D. 1556, 1557, Dublin, the grants of Ohurch property made to laymen under and after the reign of Henry VIII. are con- firmed, and with the approbation of Pope Paul IV. Dr. Lynch states that fourteen abbots sat in that parliament ; and six or seven heads of diiferent religious orders, who assented to the act. To this the Four Masters allude when praising Pierce Butler, who did not possess one penny of the property of the Ohurch of G-od iy right of pope or prince. A.D. 1566. 86 0'SULLEVANI HISTOELaS CATHOLIC^, TOM. II. [lIB. III. cseperunt in regiis vrbibus, et oppidis. Inde in Principum ditiones hse- resis incendium progredi audet. Cseterum his fuit semper fixuse- atque deliberatum Eeligionem CatboKcam tueri, sacerdotes protegem, hsereses aversari. CAP. III. Principes Hibernos Beligionem Catholioam servantes Angli sensim delere constituunt. HuNC Ibernorum optimatum erga Catholicam Eeligionem fidum, et constantem animum cum Angli explor^ssetj communemque rebellionem [76.] timuissent, eossensim,l| et sigiUatim delere ceperunt, varias excusationes quserentes, quibus significaret se non de religione, sed de ahis crimini- bus, maxime lesse majestatis cum iHis agere, ne allii ab alis adjuvaren- tur, si causa communis, et rehgionis videretur persecutionem semper mi- nuentes, dum ferro res agebatur sed armorum vacatio cum dabatur^ ad pristinam truculentiam augentes. Partim hac caUiditate, partim domes- ticis bellis quae alii cum aliis gerebant, CathoKcorum vires extinguuntur, Clarissimos eorum, qui hac Hte vel perierunt, vel contenderunt^ eorum aKquas res gestas, ruinamque referemus temporum ordinem se- quentes. CAP. IV De 0*Sullevano Bearrae, et Beantrise Principe. Peincipio dux Anglus instructa navi Hispanos mercatores, atque pis- catores, qui Dunbeam portum frequentabant invadit, diripit, capit. Illum secutus armatis aKquot navibus avus meus Dermysius 0'Sulle- vanus Bearrae Princeps capit, et laqueo suspenditj idque impune fecit, Hispanis in Kbertatem vindicatis.* * Dermod 0'Sullivan was killed by an explosion of gunpowder in his own castle of Dunboy, A. D. 1549 Four Masters. Cox adopts from our author the narrative in the text, and, as usual, with a malignant object. CAP. V.] SUB HENEICOj EDVARDO ET MARIA. 87 CAP. Y. De Geraldinis Kildarise. HiBERNiJE Geraldini suum genus ad Hetruscos, inde Trojanos usque referunt. Qaa de re, quia Chronicis Hiberniee non memoratur, nos pro certo niliil possumus confirmare, nec ad prsesens institutum attinet. Satis est compertum Mauritium Griraldum virum nobilem, atque mag- nanimum a Dermysio Lagenise principe accitum ex Anglise in Hiber- niam trajecisse : atque posteros ejus vocari, tum Garaldos, tum Garal- dinos, et Giraldinos : ab his familias duas esse in Hibernia procreatas : earum principes institutos ab Anglis regibus duos comites, alteram Desmonise, vel Desise in Momoniis ; alterum Kildarige in Lagenioe, et inde illos Momonios, hos Lagenios Giraldinos nuncupari. Legitur Thomas Giraldinus Kildarise comes, qui sex habuit hberos, quinque secum in Hibernia, et unum in AngM, sub id tempus, quo Rex Hen- ricus Octavus a fide descivit, Proregis imperio Hiberuiam administravit. In AngHam a rege evocatus fiho natu maximo nomine etiam Thomae Giraldino, cognomento Sericato potestatem reipublicse capessendse sub- delegat. Ipse in Angha, Isesse majestatis crimine postulatus conjicitur in vincula, in quibus postea brevi diem obivit. Sed ante comitis obitum Ahnus Anglus Hibemige Chancellarius, qui DubHnse agebat, homo in Giraldinorum nomen male animatus diKgen- tissimameditatione studuisse fertur, quemadmodum Comitis fihos perde- ret, jussus ne a Eege, an injussus, ignoro. Ad id caUido stratagemmate utiiur. Cum a quodam Sericati famihari viseretur, eum in conclave in- tulit, ibique jussit spectare, donec ipse reverteretur, qui per domum ne- gotiandi caus^, ut preeferebat, egrediebatur, relictis quasi oblivione, vel casu litteris apertis in abaco scripits regis nomine falsb (ut accepi) Quibus lectis hospes intellexit, comitem fuisse jam morte plexum (quod tamen non erat) et Chancellario a rege imperatum, ut Sericatum, ejusque factionis proceres deprehenderet, vinctosque ad ipsum quam ce- lerrime mitteret. Hoc ciim amicus ille Sericatoretulisset,|| is pericu- [77.] lum evitaturus confestim egreditur oppidoj initum cum suis amicis con- silium : quod nihil prudens caepit : nam cum regni gubernaculum gerens facile potuisset arces et castella tenere, in eis, quos vellet, preesi- dio coUocare, a regis amicitia multos subducere, Alinum, et alios inimi- cos jugulare : tamen, ut perfidise notam effugerit, sese rerum adminis- tratione publice abdicavit : arcem regi restituit : in possessiones suas sese recepit. Unde de injuriis et nece patris, quem supplicio summo fuisse affectum existimabat, queritur. Hinc bellum oritur, quo duos annos, plus, minus segniter pugnatur : tamen efiicitur, ut magis ferro, et incendio respublica labefactetur, quam sacerdotes propter Catholicaim fidem capite plectantur. Memoratur in hoc bello duplex insignis perfidia : altera cujusdam Hiberni arci prse- 88 0'SULLEVANI HISTORI^; CATHOLIC^, TOM. II. [liB, 111. fecti a Sericato : altera Anglorum. Namque Prorex Anglus Muinno- dam Comitis Ealldarii munieipium obsidet. Ut obsidionem solveret Sericatus sese parabat. Interim arcis prsefectus in deditionem venit magnam pecunitB summam pactus. Deditio Prorex pecuniam repree- sentari facit, et ubi pecuniam accepit, ipsum statim jubet suspendi, quasi ita fidem tueretur. Denique Sericatus cum Prorege incolumitatem et impunitatem pollicente fsedus init. Yix tamen armis depositis^ ejus arbitrio se permisit, cum in Angliam una cum fratribus tribus mit- titur impositus in navim quae vocabatur vacca. Tunc intellectum est somnium, quod fertur somniasse Kildarise Comitissa ea nocte, qua Sericatum edidit, se fuisse enixam filios, et hos ventre vaccEe latos in Angliam, nec amplius reversos : nam eb cum venerunt, fuerunt capite plexi. Similique poena Prorex affectus^ postulatus eo crimine^ quod in jussus impunitatem ilbs promiserit, sed an injussus id fecerit, dubium est. Sospites tunc erant ex comitis liberis, duo, Edvardus natu mini- mus, qui in AngM agebat, et Giraldus, qui puer occultus, et protectus a Dermysio 0'Sullevano* avo meo Bearrse Principe postea venit in Italiam : et transactis aliquot annis acceptis litteris a Pontifice Maximo, Magnoque duce Hetrurise ad Mariam Eeginam Catholicam, Henrici patris, et Edvardi fratris obitum AngliEe sceptro potitam, et Phihppo Secundo Hispaniarum Principi matrimonio collocatum, ab ea iu partem possessionum restituitur. Giraldi Comiti mortuo primum Henricus, inde Gulielmus fiHi successerunt. Quibus etiam vita defunctis Giraldus Edvardi^ fihus jure suceessionis vocatur, qui, quamvis a pueritia fuerit Hsereticis erroribus ab AngKs imbutus sub mortem ad fidem conversus est. Ejus fihus puer Kildarise comes est hodie sospes. CAP. VI. De 0'Conchure, et 0'Morra, In hoc etiam beUum conspiraruntt O^Conchur Iphahsej et 0'Morra Lisise priucipes, aliique Lagenii, qui non priias arma^ deposueruntj quum veniam sunt pacti in Anglorum potestatem non venientes. * When Grerald was with his aunt, the widow of M'Carthy Eeagh, 0'Sul- livan, like nearly all the Irish chieftains, contributed (we may believe) to pro- tect him: but no other authority warrants the pretension that 0'Sullivan was his chief protector. See Moore, vol. iii. p. 270, f Yes, and thereby involved themselves in deadly war, which ra^ed almost without intermission during more than sixty years, No counties in Ireland were more dearly purchased by the English government than the King's and Queen's counties, Even the occasional notices of the battles of the 0'Moores and O'0onnors for these two counties, would supply to the poet or the his- torian, one of the most thrilling episodes in Irish story. OAP. VIII.] SUB HENRICO/ EDVAEDO ET MAUTA. 89 CAP. VII. De MacWilliamo Inferiore, et 0'Phlatharta. Lageni^ motibus Henricus rex expeditus, etsi non ad votum eos sedaveritj sospitibus magnatibus, quos deletos volebatjH Connachtos [78.] statuit esse impugnandos. Ejus exercitus Johannem Burkum titulo Mac Williamum Inferiorem aggreditur. Mac Williamus et suis obse- ratis, et amicorum auxiliis copias cogit. Ad Sruthirem flumen me- morabile prselium* committitur, quo regius exercitus fusus, fugatus ingente csede labefactatur. Paucis post diebus aHus exercitus regius in Maurum OThlathartamf missus magna clade sternitur, et alibi quo- que regii parum prospere dimicant. Ita Henrici armis repulsis, rehgio Cathohca a principibus Ibernis in eorum finibus defenditur. J CAP. VIII. De Roberto Ibernias Primatej et patribus Societatis. Pateb, isricolaus Orlandinus e societate Jesu memorise prodidit, hac tempestate floruisse Eobertum Ibernise primatem vicum insignem, et super ahas fulgentissimas virtutes eb admiratione dignum, qubd quamvis a puero fuerit oculis captus, nihil tamen minus claro lumine hseresis furori obviam ire, laborantique inSulse subvenire curaverit : atque ejus rogatu nonnuUos patres e Societate Jesu a Paulo III, Pontifice Maxi- mo conservandse, defendendseque Pidei causa in Iberniam missos fuisse : omnium, primum Johannem Codurium eo discessisse : hoc verb morte surrepto, Alphonsum Salmeronem, et Paschasium Broetum Apostolici legati potestatem habentes, Prancisco Zabata Apostohco scriptore comi- tante anno 1541, Idibus Septembris Eoma profectos, et B. Ignatii Patriarchse magistri sui documentis in eo munere obeundo instructos in Ibernia Christianse pietati tuendse, erroribusque novis ab Anglis illatis oppugnandis multum operae, et laboris impendisse : post rehgiosorum vero reditum primatem ipsum, qui Divo Martino consecratur, diem * The battle of Shruel, A.D. 1570. Both sides claimed the victory. Four Masters. f Morough of the Battleaxes, does not play a prominent part before the reign of Elizabeth ; from her he received five general pardons at different times for treasons, &c. He was in the battle of Shruel. lar. Connaught, p. X Contra. See Oox, p p. 253, 272, 273. 12 90 0'SULLEVANI HISTORI^Ti CATHOLICjEj TOM. II. [lIB. III. obiisse ea verba identidem proferentein " Domine si populo tuo sum opus, ego quidem laborem non recuso, sin minus nequicquam moleste fero ex hujus laboriossimae vitse prsesidio, et statione discedere, divino tuo conspectu, et eterna quiete recreandus.'' CAP. IX. De 0'Briene Tomonise et Lomnachse principe. Haud inde longo tempore transacto a Daniele 0'Briene Tomonise Prin- cipe motus excitantur periculosiores procul dubio futuri, nisi in ipso exordio Daniel conatu dejiceretur partim sua temeritate partim consan- guineormn contentione, Is ad tantam potentiam^ autoritatemque provectus est, ut illum multi Iberni veteres et novi statuerint regem jurare^ neque ad id impediendum Phytonf prorex Anglus^ auderet urbis Lomnachse maenia egredi quam prsesidio tenebat, nec satis sibi tutam existimabat. Yerum sine vulnere et prseho omnes 0'Brienis vires uno stratagemate fanditus evertit. Primum cum iUo de pacis conditionibus agit ; deinde «ut ad coUoquium oppidum ingrediatur petit et orat, interposito jurejurando ut obsidibus datis dimittendi illum in- columem ad horam destinatam. 0'Brien homo facilis temerario consi- LTS.llio ductus,|| oppidum intrat^ obsides Anglorum secum deferens, ratus Phytonem jurejurando satis esse ligatum, relinquens exercitum ad sep- tentrionalem urbis portam, ubi erat in stativis. Sed e meridionali porta rursus a prorege emittitur ad tempus constitutum : ac ita Sinni- nus amnis oppidum adfluens et interfluens illum ab exercitu distermi- nabat, neque trajieiat in fluminis ripis prorex custodias disponit, et interim Cornelio CBrieni^J principi nepoti ex fratre, sed acerrimo adversario, quem secum habebat, regio nomine poUicetur Tomonise prin- cipatum cum Comitis nomine, quod ejus patruus Maurus 0'Brien primus ex ea gente acceperat, modo regio imperio obtemperans, motus ab 0'Briene concitatos conaretur sedare : quam illo conditionem liben- ter accipiente, 0'Briems vires et exercitus dissipantur ; ipseque 0'Brien quod ad exercitum non potuit venire, vix equo fuit, uno pedis- sequo comite. Ei in h^c fuga id. contigisse faraa divulgavit, quod * Many anachronisms in the chapter. Donnell 0'Brian rose to power A.D. 1553. — Four Masters. See also ibid. A.D. 1554, 1555, for his victories and battles against the English. t Earl of Sussex, (not Fitton) A.D. 1558. The Four Masters xaevel^ ve- cord Donneirs deposition and flight, but without the circumstances mentioned here, J Four Masters. — ibid. CAP. IX.] SUB HENRICO, EDVAKDO ET MARIA. 91 creditur diiScile videtur. Cilm nocte obscurS, et tempestuosa, in humile tugurium se a tempestate recepisset, equus verb noluisset depressum tugurii ostium ingredi, tum pedissequum ab 0'Briene jus- sum hsec verba equo ad aurem dixisse " 0'Brien dominus tuus, qui hac nocte in tugurio diversatur, jubet ut tu quoque equus suus capite, et dorso demisso, et inclinato tugurium introeas ; moxque equum obtemperasse : ciimque idem equus ayena vesci renuisset, quippe tritico assuefactus, pedissequum hsec verba illi retulisse, " O^Brien dominus tuus hac nocte avenaceum panem comedit, imperat ut tu quoque aven^ vescaris, et illico equum obediisse; qua in re ego quidem minime ad me recipio periculum veri. 0'Brien Momonias penl totas peragravit a primoribus comiter quidem et benigne exceptus sed a nemine adjutus ad sedes recuperandas. Inde adita Connachta petit Ultoniamj ad O^Donellum pervenit, O^Donellus erat ea tempestate Calvachus, qui 2)atrem habuit Magnum O^Donellum, Tirconnellse principem et matrem 0'EeUi fiham, fratremque natu minorem, Hugonem genitum ab O^Nelli lilia, potiebaturque Tirconnellse principatu, adempto patri seni, cui tamen victum laute suppeditabat : et cum Johanne 0'Nello TironEe principcj cum finium regundorum, tum veterum inimicitiarum causa intestinum bellum gerebat. Hsec verb discprdia per O^Brienem com- ponitur, et ab O^Nello, O^Donelloque ultrb et citrb fides datur, dum ab O^Donello, 0'Brien in suas possessiones restituatur. Coeterum cum O^Donellus ea parat, quse sint ad expeditionem illam necessaria, ab 0'JSrello improviso circumventus rapitur in vincula nec 0'Brienis rogatu dimittitur.* Sed O^Xellus 0'Brieni offert ut ipse illum restituat. 0'Brien negat, se permissurum, ut ab 0'Nello restituatur nisi O^Don- ellus dimittatur. Ita infecta re 0'Brien Mauritium filium nothum cum parva miHtum manu quam ipse coegit, in Tomoniam prsemittit.t Is occupat atque munit castellum unum et insulam in lacu sitam. Con- festim 0'Brien secutus magnam partem amissi principatus recuperavit, J et redditus in Anglorum gratiam icto cum Cornelio fsedere obieus diem, Terentio fiho reliquit.§ CorneHus paucis inde prseteritis annis|| orta controversia cum regus ad Clarise pontem pugnam committit, utrinque minime incruentam ; ille nonnullos, quos magni faciebat, desiderat : * The capture of Calvagh by Shane 0'Neill, recorded 14th May, 1559, by the FouT Masters, but no allusion to 0'Brien. t Oalvagh was liberated A.D. 1561. Donnell 0'Brien did not make his ap- pearance in Thomond, after his exile in Ulster, until 1562. — Four Masters. X Continued war in Thomond between tlie 0'Briens in 1563. In 1564 Donnell obtained the territory of Corcomroe with its tributary lands and church livings, (0'Donovan's Four Masters, p. 1602,) as compensation for the lordship of Thomond. fNot until 1579, in the 65th year of his age. — Four Masters. " After an approved repentance." II Eight years before, i.e. 1570, Four Masters, who agree with 0'Sullivan in other particulars respecting the flight and return of the Earl Conor 0'Brien, A,D. 1571-72, 92 0'SULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC^j TOM. II. [lIB. III. hi victi, profligatique quinquaginta cum preefecto suo Goodmano amise- runt. Sine majore coiitentione Cornelius Anglorum iram in Galliam fugiens a Christianissimo rege, validissimo exercitu et instructissima [80.] classe restitueretur, nisi homo segnis et improvidus"* ab AuglisH revoca- tus maluisset sine contentione pristinum comitatum accipere, quam mo- riens tradidit filio Dionysio, a quo nunc quoque possidetur. De Dionysio verb, tomo sequente nos ssepiiis habebimus sermonem. O^Nellus antem postea 0'Donellum vincuiis solvit. His motibus cum occuparetur Henricus, et ejus filius Edvardus puer, Anglise reges, iUis miuime suppeditavit otium ad extirpandam in Iberni^ Catholicam reli- gionem, hseresimque stabiliendam.t CAP. X. De Maria Regina, et 0'Conchure OphaliOj et 0'Morra. Heneico et Edvardo a vita raptis Maria Catholica regina Philippo II. Hispaniarum principi nupta regnare coepit. Quse tametsi Catholicam religionem tueri et amplificare conata est ; ejus tamen prEefecti et con- siliarii enjurias Ibernis inferre non destiterunt : ipsique Ibemi (eo illa tempestate agebantur furore) alii alios domesticis discordiis lacessebant. Quas inter perturbationes Ophalise, et Lisise principatus O^Conchuri et O^Morrse adempti regise coronse adjudicantur, novo nomine dicti^ hic Regis, ille Eeginse provincia. Sed propter utrumque fuit postea mul- tum cruoris diffusum ; ac Lisia quidem bis ab 0'Morris recuperata et tandem Elizabethas diplomate Calvacho O^Morrse permissa, quod hodie tamen illi minime prodest. * "In swearing allegiance A.D. 1572, he had promised to advance and fur- ther the Book of Common Prayer." f All the events recorded here took place under Mary andEIizabeth. DOMINI PHILIPPI 0'SUILEYAn BEARRI IBER^I, TOMI II. LIBEE. IV. De variis Ibernias casibus sub Elizabetha. DiGNiOEEM cognitu res ex his, quse sub Henrico, Edvardo, et Maria regibus in Ibernia sunt actse superiore volumine memoravi. jSTunc referendse supersunt quse Elizabetba gubernaculum regente sunt gestse per annos quadraginta tres. IUse vero non omnes, sed ese tantum quse ab anno Ml)LVIlI. usque ad annum MDLXXXVIII. per annos viginti novem contigerunt, sunt libro praesente repetendae. Qubd tem- pus sicut longum fuit, ita nobis erunt Ecclesiasticorum virorum marty- ria invictissima ; imbecillorum et turpium hominum inconstans et lubrica fides ; hsereticorum tyrannides atroces ; nobilium conspirationes, bella, prselia et varia dignissima scitu rerum eventa celebranda. || [81.] CAP. I. Tyrannidis Elizabethse et Iberniae perturbationis, generalis relatio. MARiiE Catholicse reginee citb fato functse successit soror Elizabetha. Henrici VIII. et Annse Bolenee filia^ regina creata Eedemptoris anno MDLIX." Quae ubi primum sceptro potita estj patrem imitata rapi- dissimis ventis contra Christianee veritatis cultores cequora fera concita- vit. In Anglia fidem religionemque Catholicam pene extinxit ; inde ad Ibernos fide dejiciendos sese convertit. Ejiis persecutionis ordo superius descriptus hic quoque repetendus est. Sacrosanctum Eucharistise Sacramentum^ in quo Clu-istus Dominus vere et reaHter existit, templis, vulgique conspectu ejicitur ; imagines sacrae scinduntur ; sacerdotes fugantur ; omne genus Catholicoruin in- juriis afficitur ; ecclesise vel profanis usibus vel execrandis hsereticorum superstionibus contaminantur. Ecclesiastici census hsereticis perditissi- mis attribuuntur ; omnes res Dei honori constitutse inquinantur. Catholici antistites, religiosi; sacerdotes, vix vel absconditi vel ssecula- 94 O^SULLEVANI HISTOEIiE CATHGLIC^,, TOM II. [lIB. TV. rium hominum vestibus dissimulati incedere audent : in eorum locum Lutheranij Calvinistse et alise hsereticorum sectse sufficiuntur: fidei, religioni, pietati, virtuti nuncius remittitur : voluptas^ libido, scelus^ hseresis, hospicio excipitur. Imperatur ut regina ecclesiae suorum reg- norum caput, et princeps esse ab omnibus concedatur et jurejurando confirmetur. Hsec jussa per regios ministros et praefectos cceperunt executioni mandari primum in regiis oppidis, oppidanorum summa reluc- tatione et constantia ; inde in Iberuorum principum ditiones transfersi ; quibus quod principes minime subscribere volueruntj varise artes exco- gitantur, quibus bonis spoHentur, gradu dejiciantur, morie plectantur. Hinc capitur ferrum. Eegnum bello, cgede, famse^ fiagrat^ uritur, perit. Dum aKqui Iberni pro Eeligionis Catholicse, silaque libertate gerunt arma, interim coeteris magnatibus et regiis oppidis persecutionis vacatio datur dum libertatis assertores conficiantur. Horum scelerum princepsElizabetharegina nonimmerito fuit excommunicationis mucrone percussa a Pio Y. Pontifice Maximo. Digniores memoratu res quge per illos annos viginti novem Elizabetha regnante gestse sunt, etsi non omnes tamen maxima parte perstringemus. CAP. II. Johannis Traversii Doctoris Theologi insignis martyrium. Memoeabilb est quod de Johanne Traversio Iberno Sacrse Theologige Doctore Alanus Copus et Pater Henricus Dublinnensis memorise prodi- derunt, qui in Henrici ne an in Elizabethae tempora inciderit, ego qui- nem minime satis compertum habeo. Is in Anglorum hseresim quse dam scriptis mandavitj quibusPontificisMaximijus et authoritatem tuebatur. Ob id ad regium tribunal productus, et ea de re a judice postulatus, rg2 -1 nihil trepide respondens, " his inquit " digitis, (ostendebat autem || dex- teree manus pollicem, indicem et medium,) ea sunt a me scripta, cujus facti in tam bona et sancta causa nec me psenituit nec psenitebit. In- de morti addictus, inter cseteras atrocissimas poenas, quas dedit, ejus iUa prseclara manus a tortore abscissa et in ignem conjecta comburitur prseter illos sacros digitos tres, quibusilla scripta exaravit, quos ignis quantumvis structus et accensus nequicquam potuit absumere.'^ •jf * Travers according to Cox was engaged in arms with silken Thomas, p.p. 235-245. CAP. III.] IBEUNI/t; SUB ELIZABETHA. 9.5 CAP. III. Johanais 0'Nelli Tironte Principis casus miri relatu dignissimi. EccLESiASTicoRUM majori laniense varii nobilium motus obstiterunt, quorum aliqui sunt in prsesentia memori^ recolendi, et imprimis a Johanne 0'Nello Tironse principe concitatij qui ita se babuerunt. Quintus 0'lSrellus Tironse princeps naturse jus solvens filios duos reliquit ex matribus duabus susceptos, Johannem et Pardorchum. Johannes qui defuncto patri succedens erat Tironse princeps^ gratia plurimum pollebat apud Ibernos tum veteres tum novoS; e quorum genere aviam paternam habuit, comitis Kildarise filiam : nec dominatu parum vale- bat : namque capto Calvacho 0'DoneUo Tirconnellse principe (ut supra demoustravi) magnam partem Tirconnellse adjunxit Tironse, 0'Donnellum prsetio mutans. Ob id illum Angli magnopere timebant,"^ haud ignari Catholici viri potentiam obstaturam fuisse persecutioni, quam ipsi in Catholicos machinabantur et partem exaequi cseperunt. Ergo cupidi virium ejus diminuendarum, occasionem naeti diligenter arripiunt. Inter illum et Eardorchum fratrem de patris hsereditate, orta controversi^, hunc Baronis titulo decoratum ad bellum stimulaut, spe principatus obtinendi accendunt : et illi regiis copiishaud segniteropem ferunt.f Cum 0'Donnello quoque, qui vinculis solutus AngHam petivit, auxilium reginee rogatumj Anglorum manus mittitur. Hac O^Don- nellus sed maxime Tirconnellorum voluntate, qui ab O^Nello facile des- civeruntj Tirconnellam totam recuperavit.J Jamque O^JSfellus altera parte ab 0'Donnello et altera a Pardorcho fratre, utroque cum reginse auxihis acriter impetebatur. Praeterea Scotorum legio, quse ex Scotia Albionensi ad hoc bellum accivit, ob minus tempestive solutum stipen- dium, seditionem facit, O^Nelli ditiones diripiens. Nihilominus O^JNTel- lus in ipso belli exordio Pardorchum extinxit.§ Contra Scoticam legi- onem|| reliquum exercitum ducens Scotorum tria millia trucidavit. Angli quoque septingenti, quos duce Eandalo, Anglo, regina 0'Don- nello auxilio dedit, (fivina vindicta sunt eversi.^ Est in Tirconella * Moof e, vol. iv. p. 38j 42. Eventsinthe three reigns of Edward, Mary, and Elizabeth, are jumbled here, as may be seen from the dates. f A.D. 1551. 1552 Four Masters. t A. D. 1561 Four Masters. § A. D. 1558 Four Masters. Ij A. D. 1565. The Scots were not brought to Ireland by John 0'Neill. He warred against them at the instigation of Englaud. Moorej iv. 47. Their loss — according to other accounts — was only 700 men. ^ The Four Masters say riothing of the occupation of Derry. The English garrison, under Randolph, arrived there from London in July, 1565 ; was at- tacked in October, the same year, by John 0'Neill ; slew 400 of the Irish, with the loss (according to English accounts,) of only one man, Randolph himself. Cox, p. 321. Moore, iv. 52. 96 0'SULLEYAN1 HISTORI^ CATHOLIC.E, TOM II. [lIB. IV. principatu, oppidum Feuro lacui imminens sedis episcopalis Divi Co- lumbse patrocinio, nomineque clarum ; namque Dire Colum Kelli, id estj Lucus Columbse cellse nuncupatur. In eo oppido dispositi Angli hseretici homines contra 0'Donelli voluntatem et imperium, sacerdotes et religiosos fugant, sacra templa invadunt, in unam ecclesiam sulphu- reum pulveremj plumbeas glandes, bombardicum funem, sclopos,hastas, caeterasqae munitiones custodise causa inferunt : in aliis hsereticos ritus Lutheri, Calvinij et aliorum id genus hominum impurorum peragunt : nullam non scelesti temerant. Cujus piaculi psenam Divus Columba (is enim ereditur) minime distulit : nam tenet fama constans indige- narum, lupum corpore vastum^ piHsque hirsutum e proximis silvis in [83.]oppidum intrepide venientem,|l of&cinamque ferrariam ingressum ore hausisse magnam vim illarum scintillarum quse ex ferro candente, dum tunditur, emittuntuTj easque ingressum in oedem, in qua sulphureus pulvis erat collocatus evomuisse, pulveremque et totum templum accen- disse. Cujusreipericulum veriego ad me non recipio. Penes famam, veteremque traditionem esto fides. Illud, quod inter omnes convenit, audeo confirmare, nitratum pulverem subito conflagrasse ;* Anglos qui erant in ecclesia combussisse, quique circum ecclesiam deambulabant, iguitis teguHs percussos exanimes cecidisse ; qui vel oedes circumjectas, vel in lacum proximum fugiebant, tegulis sequentibus occisos fuisse, ac nonnuUos quingentis passibus ab oppido stratos ; et ita Iberno ne- mine laeso^ Randalum cum septingentis Anghs misere periisse^ prseter paucos cladis nuncios, qui ad Anglos suos reversi exitium gentili et eth- nico more referebant his verbis. " Ibernus Deus Columba nos omnes interfecit.'" En hseretici barbari verba efiutiebant, quasi Iberni colerent Divum Columbam pro Deo et non pro fido Dei servo^ qui propter ser- vata sui Oreatoris prseceptaj vitamque,sanctamatqueinnocentem, multis miracuHs factis in Divorum coetum est relatus, vivusque divino numine inflatus hanc urbem sanctam praevidit ab hsereticis fuisse violandam. Ob quod ciim ingenti mserore affectus esset, a Bathano socioj tristitise causam rogatus, " angor, inquit Bathane ! Randalum esse in lueo." Quod vaticinium Htteris mandatum, sed longo sseculorum sevo non in- teUectum de hoc Bandalo Anglorum prsefecto, clar^ satis expHcatur, 0'Donnellus quoque qui CathoHcus in oppidum sanctum haereticos in- duxit sacra contaminantes haud sero dignas psenas pependit. Namque deletis his AngHs, cum magnum cHentium suorum exercitum in O^Nel- lum duceret, et in medio ejus serenS. die Isetus et viribus vaHdus ince- , deret, subito malo pressus exanimis equo corruit.f lUi successit Hugo 0'Donnellus frater, cum quo 0'NeUus non minus quam cum defuncto inimicitias exercens instructis agminibus illum paucis stipatoribus muni- * The ammunition took fire, April 1566, and blew up the town and fort of Derry. Killed, according to Oox, only 20 men of the 700 in garrison : not a probable story. t A. D, 1566 Four Masters, CAP. IV.] 1BERNI-'K SUB ELIZABETHA. 97 tum improviso circumvenit. 0'Donellus paucis amissis fuga petit sa- lutem. Sed rursus eoclem die viribus redintegratis cum victore vindice animo in certamen redivit. Multis utrinque cadentibus strentie pug- natur. Tandem 0'Nellus acie profligatus, copiis deletis,* cum paucis vix elabitur, nihil tamen magis fractus animo. Namque confestim vi- ribus comparatis, octavo post die, cum reginse copiis manum conserens obtinuit insignem illam victoriam quae dicitur " sagorum rubrorum/'t quod in pugna praeter cseteros succubuerint, quadringenti milites nuper ex Angli^ suppetias proregi profecti puniceis sagis iuduti. Qua tamen victoria clarus liaud diu post infauste jacuit. JM^am ut contra reginam et 0'DonnelJum majores copias haberet, ex Scotia Albionensi Scotorum legionem accivit, quam apud cum ipse esset incautus, nihil adversi timens a militibus Scotis, Scoticse legionis baud dudum antea peremptse merao- ribus circumventusj et innumeris pene pugionum ictibus obrutus inter- ficitur frustra legionis ducibus militum furori reclamantibus.J Ita Scotica legio suorum popularium necem ulta finem huic beUo fecit. Tironse vero principatus illico reginsefisco addicitur : sed frustra : nam illam statim occupat Terentius 0'N^ellus, bello fessum magnaque ex parte devastatum. Cseterum contra Terentium, Hugonem 0'l^ellum 5"ardorchi filium regina incitat, adjuvat, baronis primum, comitis inde titulis ornat. Quod inferius a uobis suo loco enarrabitur.jl CAP. IV. De Comite Clanrickardae. [84.] PosT Johannis 0'Nelli miseram coedem, Richardus Burkus Clanrick- ardse comes, cujus fines in Connachta longe, lateque patebant, regiuae iraperio in carcerem detruditur :§ id enim AngKs animo fixum atque deliberatum erat, Ibernos optjmates, quos Catholicse religionis asser- tores fore minime ignorabant, de medio tollere. Comitis filii Ulligus et Johannes injuria provocati reginge bellum indicunt nec incsepto prius destiterunt, quam pater fuit in pristinam libertatem restitutus. Qui postea moriens illum Clanrickardse comitem, hunc Leitrimse baronem superstites reliquit. * A. D. 1567. Four Masters, who give a long account of the battle. They represent 0'Neil as completely broken down and dejected after his defeat. f No record of this battle appears elsewhere. The English accounts of the immediate cause of 0'Neirs ruin, vary much from the Irish. X A. D. 1567 At Cushendun. See 0'Donovan's Four Masters, p. 1619. § Clanrickardwasimprisonedtwice; iirstin 1572,Marchl7,butwas liberated the same year, when his sons, aided by Fitzmaurice, had risen in arms, Secondly, in 1576, from which time he was confined in Dublin and London, until 1582, when he was liberated. He died the same year, shortly after his return from England. His sons had been in arms during nearly the whole period of his imprisonment. — Four Masters. 13 98 O^SULLEVANI HISTORIiE CATHOLICiE, TOM II. [lIB. II. CAP. V. De 0'Morris et O'0onchuribus Ophaliis. Hatjd diu post Lagenia tyrannide et tumultu quatitur. Namque Lisise principatus fuit (ut superius vidimus) O^Morrse ademptus et regiss coronse addictus. Quod iniquo ferens animo Rothericus O^Morrse filius paternam hsereditatem armis recuperatam annos sex* acerrima contentione tuetur, modb faciens inducias, modo finitis illis renovans bellum. Hujus prseter alios hic fuit memorabihs eventus. Cseperat bello Harringtonum regium consiliarium, et Alexandrum Cosby Lisise prsefectum Anglos. Quibus de redimendis Angli per inducias agunt. Sub idem tempus Eotherici venator iratus ob mulctam sibi a domino irrogatam ad Anglos transfugit : cum illisque agit de Eotherico tra- dendo, Harringtone, Cosbioque, in libertatem asserendis. Venatore duce Harpol Anglus, cum mihtibus ducentis in Eothericum ire con- tendit. Construxerat Eothericus tabernaculum in media densissima et impedita sylva, valloque munierat, ad quod duobus itineribus poterat adiri. Eb cum venator intempesta nocte duxisset " \n.G" inquit, " Eo- thericus dormit, cum uxore,t Johanne 0'Morra, consanguineo, et sene uno, et habet Harringtonem et Cosbium vinctos. Sed quia est ea audacia et virtute, quam vos estis stepe experti, imponite illi hoc rete quod ego soleo cervis intendere, ne evadat illa fsehcitate, qua alia pericula ssepe superavit^' Hominis consilium ridentes AngK duo itinera obsident : ostium circumdant, bombardas introrsum explodunt. Eo- thericus expergefactus animo preesentissimo, stricto gladio Harringto- nem et Cosbium, quater aut quinquies verberat. Tabernaculo erumpens Harpolem, qui proximus erat ostio, ferro fortiter percuht, nec tamen vulnerat cataphracta munitum, omnibus incusso pavore hinc inde ensem verberans, per medios hostes incolumis evasit, consanguineo sequente. Uxor ejus et senex ab hsereticis tabernaculum ingressis interficiuntur. Harrington graviter vulneratus maxime Isevo brachio, sed illsesus Cosbius qubd Eotherico coedente sub Harringtonem sese abdiderat, in libertatem vindicantur.} Aliquot post diebus quingenti Angli et Iberni, qui stipendium merebant, duce Mac Gulliphadrigo Ossyrise prin- cipe Lisiam invadunt. Quos contra Eodericus Ibernos quadringentos ducit. Sed priusquam fuit ad conspectum ventum, ipse a suis digressus hostium vires et iter exploratum in medium eorum forte incidit cum duobus tantum comitibus, cum quibus multis vulneribus perimitur.§ Ob cujus rei nuncium mihtes Eotherici ira perciti in hostes animo vindice r „ - irruunt, eosque fundunt, atque pluribus interfectis dux equo vix fugit.|| • Eighteen years. DowUng's Annals : dating probably from the death of Connall 0'More (grandfather of Krory Oge), who Tvas hanged at Leighlin bridge, A.D. 1557 ♦ f Margaret Butler, cousin-german of Black Thomas, Earl of Ormonde. X A.D. 1577. Cox, p. 350. § A.D. 1578, June 30. See Cox, and 0'Donovan's «^'Four Masters." CAP. VII.] IBERNIiE SUB ELIZABETHA. 99 CAP. VI. Cosbii Angli tyrannis. Pacatis motibus tyrannis semper crescebat. Pranciscus Cosbius Lisiae prsefectus et ejus filius Alexander omne genus Catholicoum im- mane bacchantur. Is pro\dnciales Maisum Castrum (Mollach Maius) causa conventuum habendorum, deque rerum administratione agendi convocat. Convocatos cohortibus armatis improviso circumvenit et ex O^Morrse famili^ centum octoginta viros inopinantes et nihil ad- versi timentes uno momento temporis jugulabat.* Stradbalise plerumque commorabatur. TJbi prse foribus domiis ejus, arbor altitudine magnd creverat^ patulis ramis diffusa. Ex ea non modo viros sed etiam fsemi- nas atque pueros solitus erat ulla sine culpa suspendere. Cum ex arbore fseminee laqueo strangulatse dimittebantur, et simul ex fsemina- rum lougo crine infantes liberi pendebant, animo capiebat incredibilem voluptatem. Arborem Catholicorum hominum suspensis cadaveribus vacuam ita soHtus alloqui fertur "M.a.gnt mihi videris, arbor mea, aflfecta tristitia : nec mirum : diu jam agis orba. Ego te cito meerore levabo : tuos ramos brevi corporibus omabo." CAP. VII. De Cathalo 0'Oonchure, Mac Forte Anglo, et Anglorum quadam fraude. Hac crudelitate lacessitus Cathalus 0'Conchur renovat motus, damni multum inferens AngKs, ab ilHsque frustra ssepe impetitus. Cum iUo denique Mac Eortus Anglus agit de pace. Ille negat se fidem habiturum Mac Porto incolumitatem polHcenti, nisi reginae decretum et chirographum ostendat. Dies inter iHos constituitur, ut Mac Portus decretum indicet. Quse dies cum venisset Mac Eortus equoj sed pedibus Cathalus et Conlus Mac Gocheganus (ita convenerant) ad colloquium conveniunt, interposito nullo incolamitatis pacto ; neque enim hoc necessarium videbatur, cum posset eques pedites facile eifugere, et unus cum duobus congredi non videbatur ausurus ; prseterea Ca- thalus atque Conlus ex eminente et prsecipite aggere loquebantur, nec ebdem Mac Eortus ascensurus. Igitur cum Mac Eortus schedulam papyraceam ssepe iUis ostendisset, nec legendam dare voluisset, infecta re abiturus Cathalo cupido incessit cognoscendi quid papy- rus illa continebat. Itaque ex alto aggere in equum et assessorem -^•I^'1577. For this massacre at MixUach Mast, see 0'Donovan's."Four Masters," p. 1694, 100 O^SULLEVANI mSTORIvE CATIIOLICiE, TOM II. [lIB. IV, prosiliens, ita corpus libravit, ut circum Mac Forti collura sua brachia daret, illuiuque ex epliippiis in terram traheret. Socium sequitur Con- lus. Ambo conantur schedulam adimere Mac Porto. Hic papyrum in os immissam mandere dentibus et devorare molitur; illi fauces ejus manibus fortiter comprimendoj papyrum cogunt eum evomere. In ea prsescriptum erat (ut ego comperi) reginse decretum, quo Mac Eortus jubebatur, ut quocumque posset dolo et modo Cathalum depre- henderet, deprehensumque sine mora plecteret morte. Qua perfidia cognita Cathalus et Conlus Mac Fortum ferro confoderunt, alioquin iacolumem dimissuri.'^ Deinde Cathalus in Hispaniam seccessit, unde rursus in Iberniam rediens naufragio classis Hispanae ad locum Gal- litiaBj qui Corcubion vulgb dicitur, perivit. Conlus impunitatem conse- 186.] cutus hi Ibernia fato fungitur.|j CAP. YIII. Giraldini MomoniBe. Sed ne Momonise quidem Anglorum injuriis immunes extiterunt. Uude provocati sunt Giraldini Momonise, ut arma sumerent, quod quem- admodum sit actum ut inteHigatur, de eorum origine pauca referemus. Alibi docuimus Giraldinse genlis in Ibernia fuisse duas familias, alte- ram Lageniorum, qua de superiiis sumus locuti, Momoniorum alteram, cujus est in prsesentia habenda mentio. Hujus princeps Ibernorum instituto primum dicebatur Mac Thomas quod uomen titulo comi- tis Desise vel Desmonise (quod idem est) ab Anglis fuit mutatum. Igitur Johaunes Giraldinus comes Desmonige tres habuit liberos, Jai- mum natu maximum, Mauritium secundum, et Johannem minimum iiatu. Juniores duo diem obeuntes fihos superstites rehquerunt Mau- ritius Thomam, qui citb periit et Jaimum : Johannes, Thomam, Jaimum et Mauritium. Jaimus Johannis Comites filius, qui defuncto patre comes fuit, natos quatuor procreavit, Thomam cognomento Rubrum, ex Eochei viceco- mitis filiaj qua repudiata ex Kearulli principis fiJi^ in uxorem ducta, Giraldum, Johannemque suscipit. Post hujus interitum, Jaimum ex Mac Carrhse prinpipis fiha sustuHt. Moriens verb Giraldum setate se- cundum^ hgeredem, comitatusque successorem condito testamento scrip- sisse fertur : Thomse quoque natu maximo non spernendis possessionibus adsignatis, Quibus tamen hic minime contentus ad comitatum famih- seqwQ cJarissimje principatum adspirabat : sed frustra, nani a clientibus * A.D. 1583. Doidings Annals. CAP. VIII.] IBERNI^ SUB ELIZABETHA. 101 Giraldo posthabitum Anglici etiam coiisilii judicio causa cecidisse tenet fama, jure ne an injuria, non est hujus loci disputare. Hujus familise dominatio, potentiaque et Anglorum regum indul- gentia et illatS, creberrime vicinis injuri^, eo incrementi et fastigii brevi evecta est, ut ab Anglis ipsis Desmonise comes magnus cliens nuncuparetur ; etsi enim magis viribus pollebant nonnulli veteres Iberni magnates, hi non in clientium sed in hostium numerum ab Anglis re- ferebantur, quamvis tributum solverent. Ut verb potentiam plerumque multorum odium comitatur, ita cum hac famiH^ finitimis ingens inimi- citia et hostilitas intercessit, maxime principibus Clanearrhse, Tomoniae, Muscrise, qui injurias acceptas a Giraldinis, et Anglise coronse mihtan- tibus et privatum dominatum augentibus^propagantibusque memorabant. Ob id ea quidem extiterat contentio, qua cruor acerbis odiis affluenter utrinque effusus horrida arma ssepe tinxit. Neque erant Giraldini minus invisi multis etiam novis Ibernis proceribus ex AngM originem trahentibus : ab Urmoniae comitej omnique iere Buttlerorum genere odio inexpiabili habebantur. Nimirum ssepe utrinque de gloria, fini- bus agrorum regundis, et tributariis exactionibus fuit acriter dimicatum, regibus etiam Anglise conniventibus, in utriusque prosapise quse Catho- lica erat perniciem, qui tamen Ibernise gubernaculum tenentes hoc rei- pubhcae incendium inhibere debuerant. Neque chariores ssepe-numero erant Giraldini Lacsnase baroni, quem etiam ex Giraldinorum genere esse multi perhibent. Quod ad institutum prsesens attinet, Johannes Giraldinus Comitis Giraldi frater, regnante Elizabeth^, Johannem Buttlerum prselio pro- pulsavitj et adolescens suis manibus occidit.* Quod et majorum in- jurias minime oblitus estj| occisi frater Thomas Buttlerus cognomine [87.] :Niger Urmoniee comes, reHgione Protestans, quippe qui in regis Anglise aula educatus est, etsi tamen sub mortem conversus est ad fidem, ut inferiiis monstrabo. Is ciim intellexisset Giraldum comitem esse in ea Desise parte, quse propius ad Urmoniam vergit, paucis, comitatum ma- jorem mihtum manum parat, illumque circumvenit. Giraldus etsi mili- tum numero longe fuit inferior, maluit tamen prselio quam fugse com- mittere salutem. Cseterum paucitas ab adversariorum multitudine cir- cumdata vincitur. Ipse Giraldus pede accepto vuhiere plumbea glande fortissime prselians sternitur. Ita ab Urmonio captus ad Anthamamum vadumf sedula medicorum opera curatur : qui tamen non sunt asse- cuti, ne semper postea parum claudicaret. Curatus in Angham mittitur ad reginam, quse illum in Londinum arcemf conjecit partim gavisa se * Shortly after the year 1560, according to Dominic 0'Daly. Geraldines, p. 57. f Affane on the Blackwater, two miles below Cappoquin. A.D. 1565. Feb. 1. Four Masters. Oox. t A.D. 1 565. Four Masters ; who state, however, that he returned the same year, and was again taken pi-isoner at Kilmallock in 1567} after St. Patrick's dav, with his brother John. 102 0'SULLEVANI HISTOEI^ CATHOLIC^, TOM. II. [lIB. IV. validum persecutionis impedimentum declinasse, partim etiam anxia qubd Johannes Giraldinus comitis frater, vir magnanimus, largus, artibus belli clarus, et Ibemis acceptus in libertate constitutus esset. Igitui ut eum etiam capiat, operam dat : idque nullo negotio fuit assecuta, qubd illam Johannes neque fugere, neque vel minima injuri^ lacessere audebat, magis fratris, qu^ suse saluti consulens. In eumdem ergo cum fratre, hunc quoque carcerem detrudit. Hoc moleste ferens Jaimus Giraldinus Mauritii filius, comitis Giraldi patruelis, negat se reginse authoritati priiis obtemperaturum, qu^ illa patrueles restituat in pristinam hbertatem. Hinc bellum ortum. Jaimi partes sequuntur patrueles ahi, omnes fere comitis clientes, tota pene Giraldinorum Momonise familia : * ex finitimis Momoniis nonnulli, maxime Mac Suinnii equites, nominatim Edmundus, Bugenius, Maurus avunculi mei : aKqui in Bearrse principatu duce Dermysio 0'Sullevano patre meo, et alia juventus animosa : quorum opera et virtute Jaimus comitis patruelis possessiones occupat, et tueri contendit. Eegina prse- fectis suis Ibernise, ut se in rebelles expediant^ imperat : comitem Ur- monise vetei Giraldinorum odio facQ^ concitat. Thomam Giraldinum cognomine Rubrumf Giraldi comitem fratrem natu maximum spe comi- tatiis obtinendi accendit, hominem non satis compotem mentis^ et comi- tatus praefectum nominat, qui proximus gradus ad comitis titulum illi forsan videbatilr : animos Ibernorum procerum sohcitat : persecutionem laxafc : indicat se non de religione. sed de jure dominii contendere. Ita bello conflato, mirum est^ quanta fseHcitate Jaimus, et per se et per legatos Mac Suinnios equites et ahos pugnaverit.J Eegios ad KjH- muchalogum oppidum fudit ;§ ad Sannidum tumidum (Sannid) vicit : cum illis ad Kuillchugium silvam (Kuill-chugi) prospere dimicavit. Ad Cluoniam templum Morganum ducem interfecit, et ejus copias delevit : et aUbi signa fehciter contulit. Neque iucaepto destitit donec patrueles comes et Johannes carcere dimissi in pristinum statum faerint restifcuti et ipse impunitatem pactus.lj • Not the Fitzmaurices of Lixnau — but many of the old Irish, the Earl of Glencar, &c., ineluded. t 0'Daly's Geraldines, p.p. 54, 5Q. X In 1569, while the parliament was sitting, Fitzmaurice combined all the Irish of the South against the government, and aided by the brothers of the Earl of Ormond, besiegedKilkenny,sackedBnniscorthy. Cox. Four Masters. Had not this rising taken place, there might have been penal statutes enacted in that parliament against Oatholics. § A.D. 1571. The date of the other three battles mentioned here, not in the Four Masters. Killchuigi is, probably, that wood in which Fitzmaurice sur- prised and nearly slew Perrott in 1572. Life of Perrott, p. 70. It is the same as Kylhogy, p. Q5, ibid, and Kilgueg, near Kilmallock. Cox, p, 372. li His castle, Castlemain in Kerry, was besieged by Perrott in 1571, and again in 1572, when it was taken after a three months' siege. He held out until 1573. Four Masters, Moore, vol. iv. p. 71. Moore represents his sub- mission as unqualified j the Four Masters as a treaty of peace, like our author. CAP. IX.] IBERNIiB STJB ELIZABETHA. 103 CAP. IX. Bellum Mac Carrhse Principis, et Oomitis Desise. Jaimus Giraldinus in Hispaniam proficiscitur. Hatjd diu post Jaimi motus sedatos inter Giraldum comitem, et Domhnaldum Mac Carrham || Clancarrhse Principem, et Belinsise rgg ■■ comitem bellam est ortum et ad Mangum flumen magis infauste, qu^m acriter pugnatum. Namque ceciderunt aliquot equites splendidi e Mac Carrhse exercitu, et inter illos Maurus, et Eugenius Mac Suinnii, quorum opera Jaimus ante contra hsereticos fuerat usus, et ex Giraldi copiis Colus Mauri frater solus occubuit*. Brevi Jaimus ratus id, quod mihi faturum fuisse videbatur, se per Anglos in Iberrda minime tutum fore in Hispaniam cum uxore, et tiliis duobus juvenibus navi trajecit.t CAP. X. Richardus Iberniae Primas vir insignis. His calamitatibus Ibemia diu misere concutitur. Cum verb tumultus armorum pacabantur, Angli nihil antiquius habebant, quam ut in sacros antistites, RehgiosoSj et sacerdotes ssevirent. Ab illis hoc tempore deprehenditur IbeTnise primasj de cujus vita, carcere, et obitu in pre- sentia pauca relatu jucunda sunt perstringenda. Itaque Richardus O^Melchrebus, vulgb Chrei^hus, et ab aliquibus scriptoribus Cravseus dictus, fuit genitus patre mercatore oppidi Lomnachse in Ibernia, homine plane probo, et honestOj imbutusque Christiana institutione, et litterarum rudimentis juxta gentis illius morem a pueriti^, pietate, divinique cultus studio flagravit. Adolescens mercaturam patris exemplo exercens inita cum popularibus mercatoribus societate, navi conduct^, mercibus onerata in Hispaniam solvit. Ubi mercibus ven- ditis, et aliis causS, lucri majoris emptis ; inque navim impositis atque rebus omnibus ad reditum paratis, secundo vento inflante, dies, atque hora constituitur, qua mercatores omnes navim conscendant. Qua die cum summo mane concurrerent ad navim, Richardus sociis dixit, se oportere sacra Missse prius audire, qu^m navim conscenderet, et au- ditis sine mora secuturum. Sacrse Missse celebrationi videndse intentus * A.D. 1574. Four Masters,viho mention the death of only one Mac Sweeny. t In the spring of 1 575. Four Masters. 104 0'SULLEVANI HISTORIjE CATHOLIC/E, TOM. II. [lIB. IV. relinquitur h sociis anchoram breviter molientibus, velaque vento dan- tibus. Quos ex continente prospiciens, et vocans, in ipso portu videt una cum navi, et mercibus subito casu obrui. Qua re vehementer com- motus qubd ipse fuerit servatus Deo gratias agit, statuens animo vitam aliam agere corpori minus periculosam, et animse longe tutiorem. Igitur litterarum studio se totum addicit. Pietate excellens, et doctrina minim^ rudis sacerdos brevi consecratur, et Ardmachse archiepiscopus, Iberniaeque primas inauguratur. Mox in patriam redit sapientise divinse, sanctitatisque merces pro terrenis, et vHibus im- portans, ut his auxiliis popularibus suis vehementissima persecutione ab Elizabetha percussis ferat opem salubrem animabus. Sanctum munus sanctus Pontifex obiens ab Anglis sacerdotum inquisitoribus deprehensus in Angliam mittitur. Londini conjectus m carcerem, et vincula diu multumque, et prsemiis invitatus, et minis, terroreque op- pugnatus, nunquam Catholicse Eeligionis desertor voluit esse. Inter alias res is eventus scitu dignus nostrorum ore circumfertur. Puit archiepiscopus ad regios consiliarios in judicium productus, inito prius per hsereticos consilio, et pacto, ut filia custodis carceris pontificem [89,]argueret tentasse ipsi vim inferre pudicitiamque violare.|| Stantem Pontificem sacrum pro tribunali falso crimine accusatura (ut erat compositum) puella specie pulchra, et omatu elegans, magna con- siHariorum, et omnium circumstantium expectatione curiam ingreditur. Cseterum in insontem cum lumina infixisset, obmutuit, jussaque h con- siliariis loqui, nullum verbum potuit proferre : neque prius vocalis red- ditur, quam secum tacita consiHum iniquum mutat : et tunc prseter id, quod ipsa statuerat antekj et eonsiliarii expectabant, et jusserant, in contrariam vocem subita prorumpit, nuHum hominemArchiepiscopo sanc- tiorem a se unquam fuisse visum ; se nunquam ab eo fuisse ad peccatum provocatam, nedum coactam, neque vel vestes suas tactas : idque se non posse inficiari, etiam si necesse habeat, mori. Antistes verb sanctus in eandem custodiam retrusus aliquot post diebus Creatori spiritura red- didit.* CAP. XI. Patritius 0'Helius Moyoae Episcopus, et ejus socius Connatius CRuarkius Franciscani religiosi, et inclyti Martyres. NiHiL mitius est actum cum Patritio 0'HeKo Moyose Episcopo et ejus socio Connatio 0'Euarko, de quibus ego jamf ita scripsi. Ed miserri- * See David Rothes Analecta. f Implies apparently that he had -vvritten it, as part of some other work. CAP. XI.] IBERNIJ!; SUB ELIZABETHA. 105 ma tempestate, qua Elizabetha Britannise regina post Ecclesiam in Anglia deletam in Ibernia quoque Catholicam religionem summis viribus oppugnabat, floruit Patritius 0'Helius Ibernus minime obscuro genere natus. Qui Seraphici Erancisci institutum amplexus in His- pani^, in florentissima Compluti Academia diligenter annos aliquot incu- buit litteris. Inde postquam cum alibi,tum Eomse in Ara Cseli conventu vitam suam innocentem, et integerrimam magnis poenitentise, sanctita- tisque documentis omnibus probavitj a Gregorio decimo tertio Pontifice Maximo episcopus consecratur anno Bedemptoris millesnno quingen- tesimo septuagesimo nono et ornatus donis in Iberniam mittitur, pro- vinciam sibi demandatam heeresis Anglicae contagioni mortiferse reluc- tantem administraturus. Obiter cum venisset in Parisios, gymnasiura tunc temporis longe celeberrimum, in publicis disputationibus ingenii magni, minimeque vulgaris eruditionis elogium reliquit. Cum eo socius ibat Connatius CRuarkus filius O^Euarki principis, viri splendore san- guinis inter Ibernise primarios referendi, SerapMcae religionis alumnus, moribns irreprehensibilis. Ambo navi conscensa solvunt in Iberniam, Eo cum appulissent in vastum Httus exponuntur. unde Asketiniam (quod erat municipium Desmoniee Comitis) ingressi a reginse ministris, mili- tibusque capiuntur, Giraldo Giraldino comite, ejusque fratre Johanne, et aliis consanguineis absentibus. Vincti mittnntur in nrbem Lom- nacham, ubi tenebrosO;, fsetidoque carcere dies quindecem includuntur. Gum vel hoc supplicio satis afflicti, atque devicti esse, Guhelmo Drurio Anglo Ibemise proregi viderentur ; contra tamen illi responderunt, ameeniorem, Isetioremque sibi locum illum videri jucundissimo horto florum odoriferorum varietate consito, solisque claritate lustrato, grato aurse spiritu meridiei sestivalis ardorem leniente. Eos furiosus prorex acrius statuit oppugnare. Jubet ad se produci. Tunc in Antistitem fera lumina, trucemque vultum vertens|| '^ Quid est (inquit) homo ^^^-^ insane, atque scelestissime, quid est quod reginse nostrse jussa sper- nas, auctoritatem contemnas, atque leges ludibrio habaas ? Convertere, si sapis, ad reginam, ad ejus rehgionem convertere. Ita quae scelera commisisti hactenus, ea tibi condonabuntur hac tantum facih condi- tione, ut Papse partes, atque ductum deserens jurejurando confirmes, reginam esse Ecclesiae in regnis suis caput, et principem. Ita non modo Moyose episcopatum, sed uberiora dona a regina (ea ipsa est regali munificentia) habebis.^' Ad hsec Antistes nihil respondens leniter sub- risit. Tum prorex^ quid, inquit, rides ? Da, precor, inquit prsesul, hanc mihi veniam. Haud potui sane risum tenere quod jusseritis, ut me convertam, qui nunquam a vera Dei religione fueram aversus. Quare, si abhinc reginse sectam sequerer, ea quidem non conversio, sed aversio esset : cum semper conversio in veram Eeligionem a falsa, et aversio a vera ad falsam fieri dicatur.^' Supersedeamus, inquit Dru- rius his nugis ; Ego quidem minime ignoro, quin animus Papse, et regis Hispanise de inferendo bello reginse, prsesertim in hoc Ibernise regno sit tibi satis exploratus, atque consiliorum sis ipse particeps, quod tibi 14- 106 O^SULLEVANjE HISTOEIiE CATHOLICiE, TOM. II. [LIB. IV. minime licet occulere. Hac de re nihil episcopus retulit : curnque questionibus admoveretur manibus, et cruribus malleo fractis, aciculis inter ungues manuum, et carnes infixis, nihil tandem prodidit. Sacri prsesulis vestigia sequitur intrepide socius Conatius. Ambos Prorex Lomnacha in Kilmuchallogam oppidum detulit^ ibique morti addixit. Cum ad patibulum, quod non longo intervallo ab oppidi porta aberat in tumulo erectum, ferrentur^ episcopus concionem exorsus mira animi alacritatcj raroque verborum delectu cum sancta doctrina conjuncto populum in fide Catholica confirmat : ab erroribus Anglorum deterret. Denique proregi diem dicit ad reddendam rationem iniquse sententise contra se episcopum unctum, et socium sacerdotem, et religiosum cru- deliter latse, jubens nomine Domini eum, ut ante decimum quintum diem sistat se pro divino tribunali. Illico nostii Martyres suspenduntur laqueo facto ex cingulis sacris^ quibus religiosas vestes Seraphici Ordinis cingebant. Episcopus est suspensus medius inter Connatium socium, et alium, qni latrocinii accusabatur, et in furca cum penderet fronte trajectus plumbeo pilo ab Anglo bombardario. Ita duo Martyres spiri- tum creatori reddiderunt. Quod et eos, qui interfuerunt^ conspicuis, et apertissimis signis vidisse affectos incredibili solatio propter miraculum, nonnuUi sunt authores. Id satis constat^ eorum corpora in furca pen- dentia nunquam ab ulJis animalibus tacta, vel minima Isesione inusta fuisse^ cum aliud cadaver fuerit a molossis canibus, et avibus dilacera- tum. Proregem quoque cito incidisse in horrendissimum morbumj et ingenti dolore cruciatum^ insanabili lue indies putrescentem, fsetore in- accessumj decimo quarto die a Martyrum morte animam perpetud cru- ciandum malis Puriis tradidisse Manapise. Martyrum corpora brevi fuerunt a Catholicis inhumata."^ CAP. XII. De Milero, falso Archiepiscopo Cassiliae. TJt autem sequum est, sauctos, atque gloriosos viros qui in terris sum- mam laudemj et in csehs Eeternam fselicitatem meritis assecuti sunt, [91.] htteris, memoriaque celebrari ; ita par quoque videtur flagitiosos,|| atque perditos homines silentio non prseterire : ut non modo vivi digna vitu- peratione coerceantur, sed eorum etiam nomen omnis posteritas execre- tur. Itaque Milerus^t homo non tam genere nobilis, quam scelere clarus sese Eehgioni addixerat^ in qua longe prseter regulas, et morem * A.D. 1578. See Hibernia Dominicana. p. 601. + For Myler's life, see Harris Ware. Bishops. Brennan's Eccles. Hist. vol. ii. p. 114. CAP. XII.] IBERNIiE SUB ELIZABBTHA. 107 parum religiosum se gessit. Sacerdos consecratus, et a Pontifice Maxi- mo non minimum potestatis, et auctoritatis adeptus in Iberniam Eoma proficiscitur, quasi contra novos Anglicorum dogmatum errores concio- naturus, sed aliud forsan animo cogitans. Namque primnm Angliam adit, ubi, ut quidam mibi retulit, magna, et pulchra pyxide, vel theca, quam e collo pensUem exterius coram omnibus portabat, Apostolicas litteras gerebat, non aliam ob causam, nisi, ut conditionem, et personam proderet. Deprehensus a justitise ministris, cilm tina cum litteris Apostolicis ad reginam Elizabetham, vel ejus consilium produceretur, Eeligionem Catholicam minime invitus deseruit. Eeginse sectam, et prsemia libenter accipiens, minora munera prius exercuit. Denique Casilise Pseudo-Episcopus factus Annam Ni-Mearam in primam conju- gem sibi nefaria copula conjunxit. Qua, die veneris nolente comer dere carnes : quid est, inquit MUerus, sponsa, quod mecum non vesceris carnibus ? Id est, inquit illa, qubd teeum nolo peccare. Profecto, inquit ille, longe gravius peccas meum Eeligiosi torum ingre- diendo. Eadem a Milero interrogata, cur fleret, quia, inquit, Eugenius, qui apud me hodie fuit, asseveratione magna^ multisque testimoniis sanctis mihi confixmavit, me esse ad Tartara condemnandam, si in hoc statu, in quo tua conjux ago, sim moritura, meque, ne hoc verum sit^ timor cruciat, lachrymasque cogit effundere. Sane, inquit Milerus, si aliud speras longe te spes fallit, neque timore, sed dolore cruciari debe- res. Neque diu post Anna moritur mserore confecta. Eugenius autem, qui tuuc, sicut aKas ssepe, eam ad bonam vitse frugem reducere conatus est, erat 0'Duithius Eranciscanus religiosus, cujus aliqua car- mina acria sane Ibernice composita in Milerum,* et alios hsereticos * Copies of this poem composed A.D. 1571» are extant, which fullj'- justify the character here given of it. He ridicules the Protestant doctrines, and assails Myler, Sheyn of Cork, and others, with unsparing invective, It will he seen from the foUowing extract that he turned his poetical talents to some account. " Alius frater istius conventiis (Cavan.) Eugenius Dufghy, Prov. Pr. et notatissimus prsedicator, qui au.steritate vitae et religiosa conversatione omnibus ita preluxit, ut totius sanctitatis specimen prse se ferre videatur, et adhuc per omnes regni partes, ejus fama in omni ore percrebescit : de quo tamen nihil particulare hic subjungo, nisi tantum quod semper nudis pedibus incedebat, atque sine sandalis, et quod in concionibus faciendis admirabilem habuerit gratiam. Inter coetera hsec de eo notata sunt, quod quamvis fuerit valde prolixus ita ut aliquando tres horas in una concione insumeret, nunquam tamen fatigationem aut fastidium auditoribus attulit. Deinde oculos nunquam aperiebat, dum concionaretur. Acriter reprehendebat, et ad maximam com- punctionem movebat, nunquam tamen uUipro concionibus exosus, sed omnibus gratus et amabilis. Extra conciones, et si aliquando (quod raro accidebat) iri ssecularium consortio, lepidus, facetus, et jucUndus erat. Omnibus videbatur habere Augustinum adeo familiarem, praesertim ejus opuscula pia, ut ex illo totum sermonem contexere videretur. Tandera solebat in fine cujusvis con- cionis etiam perlevissimae summam dictorum elegantibus versibus Hibernicis comprehendere, idque non tam arte poetica instructus, quam ipsius sancti unctione edoctus. Postremo, magnus erat zelator contra hsereticos, quos versibus et soluta oratione est multum insectatus et tamen a plurimis illorum 108 0'SULLEVA.NI HISTOIII.E CA.THOLIC^,TOM II, [lib. IV. exstant. Scelestus autem Milerus secundam uxorem duxit, et adliuc vivit non ignorantia^ sed voluptate peccans. Sacerdotes noii inquirit, neque Catliolicos a vera religione subducere laborat. Est jam senio non parum confectus. CAP XIII. niomas 0'Hierlatha Episcopus RosaPj vir insignis. LoNGE alia, atque Milerus mente fuit Tliomas 0'Hierlatha Eosae Epis- copus, qui Tridentino Concilio celebrando interfuit.* In Iberniam quos maxime reprehendebat, etiam crescente illorum malitia, et omnibus, in magna semper veneratione est habitus, nec illi unquam maJi facere quisquam illorum voluit ; quia ia eo vitse sanctimoniam et pietatis zelum quamvis non amabant tamen admirabantur." — Mooney, Hist. Francis. p. 33. * Thomas 0'Herlihy, Bishop of Ross, arrived at the Council of Trent, May 25, 1562, with Donagh M'Oongail Bishop of Raphoe, and Eugene 0'Hart, Bishop of Achonry. Their votes in some of the congregations are recorded ; and their signatures are found together at the end of the Oouncil. On the question of communion under both kinds, (super petitione concessionis calicis) concerning which seven different opinions, were proposed by fathers of the Oouncil, some voting absolutely for, others against it, others for deferring a decision, others qualifying their votes by different restrictions, the Bishop of Ross and the Bishop of Eaphoe gave an unqualified negative, but the Bishop of Achonry, who came next in order, assented " placet : cum declaratione qu6d sanctissimus (Papa) utatur suprema potestate," thus voting for the granting of the cup to the laity, but leaving the matter to the Pope's discretion, a qua- lified vote given by several other ftithers. Sept. 17, A.D. 1562. Inthe VII. general congregation, under Pius IV. October 1562, one of the canons proposed on the sacrament of Holy Orders, was to the foUowing effect : — " Oan VII. Si quis dixerit non fuisse a Christo Domino institutum ut essent in ecclesia Oatholica episcopi, ac eos cum in partem solicitudinis a Pontiiice Bomano ejus in terris vicario assumuntur non esse veros et legitimos episco- pos, presbyteris superiores, et eadem dignitate, eademque potestate non potiri, quam ad haec usque tempora obtinuerunt, anathema sit." This seventh canon, especially the two first clauses on the institution of bishops and the power of the Pope caused much discussion, some of the fathers wishing to insert a declaration that episcopal jurisdiction was derived im- mediately from God. On this subject the vote of the Bishop of Achonry is thus recorded : — ''Achadensis Hibernus ostendit tribTis rationibus, non posse subsistere quod aiunt, '' jurisdictionem immediate esse a Deo : 1". quia in Hierarchia es- sent multa capita, potiusque redderetur anarchia, ac totum everteretur ; 2" quia ex eo magis confirmaretur opinio hEereticorum ; nam, et in Anglia rex se vocatCaput Ecclesiae Angliae, et creat episcopos qui consecrantur a tribusepis- copis, aiuntque se veros episcopos, quia sunt a Deo. Nos vero id negamus, quia non sunt a Pontifice Romano adsciti; et recte dicimus, hacque tantum CAP. XIII.] IBEENIA SUB ELIZABETHA. 109 reversus in Elizabethse quoque reginse tempus incidit. Quo vix credi potest, quantum operas contra h^ereses contulerit concienando, sacra- ratione, illos convincimus, non alia. Nam et ipsi ostendunt se fuisse vocatos, electos, consecratos, missos ; igitur si in canone dicatur tantum " a Ohristo institutos," hinc inferrent, electionem fieri tanquam ex nudo instrumento, quod cequale sit in omnibus, tam regis, quam papse. 3°. quia si jurisdictio tota esset a Deo, non posset fpapa) illam tollere, nec transferre in alium, sicut non potest prohibere consecratiun, ne ordinet, aut conficiat Eucharistiam. * Quse sententia," adds the historian, " omnibus placere maxime visa fuit." When the Oardinal de Lorraine subsequently proposed two canons to be substituted for the VII canon, the legates in rejecting them cite among other reasons, the argument of the Bishop of Achonry : — " Quarto : quoniam multi sunt hseretici, qui asserxmt eorum episcopos crea- tos a regibus, aut magistratibus, aut ecclesiis, esse legitimos episcopos, cum episcopale munus sit a Ohristo institutum, et in eorum electione versetur tan- tum nudum ministerium. Qui error magis confirmatur hoc canone, cum totum opus Ohristo tribuatur, nec uUa fiat mentio papae, quod nuper etiam advertit in congregatione Episcopus Hibernicus loquens de regina Anglise, quse ita ratiocinatar." It may be observed here, that the report of the Bishop of Achonry's vote is the same, word for word, in the Le Plat and in Mendham's edition of Paleotto, with the very remarkable exception of the word (papa) which Mr. Mendham omits ; an omission which destroys the point of the argument, and (the impu- dence of Mr. Mendham's preface considered) diminishes our confidence in his faithfulness to his text. Other votes of the Irish Bishops are recorded, but the names of their dio- ceses are notgiven by Paleotto. Inthe canons on the obligation of the pastors to reside in their dioceses, a cause excusing temporary non-residence, was proposed : — " Si imperatoris aut reipublicse cui subjectus est, occasione aliqua, non tamen administrationis suscipiendae, aut muneris alicujus publici privative alibi exer- cendi causa ab ecclesia (sua) amoveatur :" on which an Irish Bishop voted, N. Hibernus — placet illa causa apposita in decreto. Est necessarium ut prae- lati intersint in conciliis regum et principum, alias actum esset de religione in multis regnis. Nam in Hibernia cum ageretur concilium reginse Mariae, et duo contenderent de episcopatu, alter Catholicus, alter haereticus, dixit advocatus Oatholici, adversarium esse repellendum quia obtinuit episcopatum a rege schismatico Henrico VIII ; tunc statim prsefecti consilio judicaverunt illum reum esse Isesae majestatis. Ille respondit, rogo ut me audiatis : nam si Hen- ricus fuit Oatholicus necesse est ut regina sit schismatica aut e contra ; eligite ergo utrum velitis. Tunc praefecti, his auditis, illum absolverunt et eidem episcopatum concesserunt. Haec est ratio cur non probem proaemii declara- tionem Juris Divini ; non quia non sentiam ita esse, sed ne haeretici dicant, hac tenus episcopos qui interfuerunt consiliis principum fuisse in peccato mortali, ut dixit orator Regis Poloniae." Immediately after the preceding, another Irish Bishop votes that the divine law of residence should be declared by the Oouncii. However they may have differed on the expediency of the declaration, it is certain that all three, as shall be seen, fuIfiUed that law, at the risk of their liberty and life. On the reformation of the abuses in the sacrament of orders, a canon, (the V,) was proposed, prescribing the qualifications necessary for receiving them, on which an Irish Bishop observes : — " In quinto corrigantur juges abusus in nominationibus ; nam plerumque post nominationem factam nominati videntur negligere expeditiones, et perci- piunt interim fructus per economos, et paulatim obrepunt etiam in spiritualia 110 O^SULLEVANI HISTORLE CATHOLICiEj TOM II. [lIB. IV. menta ministrando, sacerdotes consecrando. Ab Anglis diu diligenter investigatusj deprehenditur, et vinctus in Angliam missus in Londinam arcem detruditur.f TJnde ad regium senatum primum productus ante confirmationem." This was an old abuse in the Irish Church, and, as we may suppose, that an Irish Bishop speaks of the aifairs of his own country, it had not been reformed at this period. It might explain, (especially the last words,) the recurrence of the phrase " son of a Bishop," «of an Abbot," " of a priest," &c. &c., in the Four Masters,beforetheReformation(so called,) without obliging us to suppose that the intruded clerics had added to their other delin- quencies, the violation of vows of chastity. See FourMasters, p. 1966, note y. A proposed canon prohibited the consecration of bishops "pro partibus infi- delium," except in cases of urgent necessity ; also that such bishops should not exercise episcopal functions except in the diocese of a resident bishop, who was himself able to perform his duties. On this another Irish Bishop ob- served that he had never acknowledged those titular bishops. There was in the diocese of Donat Mac Oongal, a bishop whose name does not appear in the catalogue of any Irish See ; he was perhaps bishop in the monastery of Kil- macrennan. Four Masters, p. 1929. Another vote of an Irish Bishop is recorded, but so obscurely, that some other must decipher it. For the history of 0'Herlihy, after his return from the Oouncil, see next note. Of Mac Oongal nothing is known except the date of his death, September 29, 1589. 0'Hart signed the composition for Sligo between Sir John Perrott and the Irish Chieftains on the 23rd September, 1585. lar Oonnaught, p. 346. Twelve years later, Mooney saw him, that is in 1597, still in the en- joyment of perfect health. " Grandsevus sed tamen robustus," p. 9. After the death of Elizabeth his name is included among those pardoned and received under protection by James I. ; but it is not probable that the aged prelate stood in need of any earthly protection; as he died in 1603, in the hun- dredth year of his age, and was buried at the right of the high altar in his own cathedral of Achonry. The 0'Harts were retainers of 0'Conor Sligoe, and heldtheir territory in the north of the county Sligo, opposite Innishmurry. On the published lists of the parliament, 1585, bishops of Achonry and Ra- phoe appear. At that time there was no Protestant bishop of either see ; but Catholics were not then excluded from parliament. In the metrical catalogue of the prelates who assisted at the Council of Trent, our Irish bishops are thus introduced at the end : — " Pcst hos, tres juvenes, quos frigida Hibernia legat Eugenium, Thomamque bonos, justumque Donaldum Omnes ornatos ingens virtutibus orbis Misit ut hanc scabiem toUant, morbumque malignum Sacratis omnes induti tempora mitris." " Juvenes" must mean " young looking." 0'Hart was at least 60 ; 0'Her- lihy 43 ; Mac Congal's age is not known. See Mendham's Paleotto. London, 1842, pp. 278, 347, 361, 458, 565, 566 ; and Le Plat, vol. 5, p. 578. f He was taken with his chaplain in a small island by a son of 0'Sullivan More, and delivered up to Sir John Perrott — Rothe Analecta. 11. p. 73 ; but " in what year precisely, is not easily ascertained. Ware states that Sir John Perrott was president of Munster in 1570, and that 0'Herlihy resigned (i.e. forced to resign) the same year. The Four Masters date Perrotfs arrival in Munster in Spring A.D. 1571. Oombining Ware^s date of the resignation, CAP. XIV.] IBEENIiE SUB EIZABETHA. 111 mira eruditione, et doctrina causam dixit, et objecta diluit. Nec tamen ideo minus vexatur in eundem carcerem dimissus. Ex quo rursus in senatum deductus, et accusatus nullum verbum protulit. Silentii cau- sam a consiliariis interrogatus, si, inquit/'' cequitas, et jus exercendum fuisset, nunc mihi verbis opus non esset, cum jam satis objecta crimina purgaverim meamque innocentiam probaverim. At cum non jure^|| sed [92.] arbitrio vestro mecum agendum sit, supervacaneum milii videtur, ut me jure tutari coner, ubi jus, et leges nihil reis opitulantur." In pristina vincula conjectus diu fame, siti, tenebris fcetore, situ profligatur ejus corpus prdicibus obruentibus, et plantas pedum rodentibus muribus. Denique dimittitur^ quibusdam consUiariis regiis causantibus eum esse stultum, mentis incompotem. Ignoro, sit ne verum, quod audivi, non- nullos reginse consiliarios fuisse prsemio corruptos a Cormako Mac Carrha Thadcei filio, Muscrige principe Iberno ; ut Episcopo suffragar- entur. Catenis solutus aliquot annos munus suum sancte exercuit, et tandem fato sancte functus est. CAP. XIY. Lageniorum motus. SuB hoc tempus Lagenia quatitur non modicis motibus, quorum causa ex his, quee diximus, colligitur. Namque Lageniis segre fereiiti- bus sacri Missarum^ ecclesise sacramentorum usum sibi esse interdictum, sacerdotes, vel proscribi, vel in vincula conjici, vel occidi, templa hsereticis cseremoniis contaminari, denique defessis diutina persecu- tione, majoremque timentibus, quemadmodum his malis eatur obviam, aliqui nobiles cogitant. Giraldus Giraldinus KilldarisB comes, quem a Maria Eegina restitutum fuisse demonstravimus^ se Dubhlinnensem arcem capturum poUicetur.'^ Jacobus Eustatius Kuillchulinnse Vice- with the date (N.S.) of Perrotfs arrival in Munster,it may be inferred that the Bishop was deliyered up in 1571, prohably when all the Irish of the south joined in the first unsuccessful siege of Oastlemain, June 24, 1571. After three years and seven months' imprisonment in the Tower of London with Primate Creagh, he was liberated and returned to Ireland in oompany with Oormac Mac Carthy, prince of Muskerry, a great favorite of the English government. Sir Henry Sydney, who met the Irish Ohiefs of Munster in the winter of 1575, (^Four Masters) describes him in a letter sent to England " as the rarest man for loyalty ever born of the Irishry." Oox. p. 344. I find no record of M'Oarthy's visit to England. The Bishop died in 1579, aged 60 years, and was buried in the Franciscan Oonvent of Kilchree, county Oork. Ana-' lecta. Ware. *"Was arrested on suspicion in 1580, — Ware '^ died in London after fiye years imprisonment, 1585 Four Masters. His son Gerald had returned to Ireland at Ohristmas 1578, after an imprisonment of two or three years ; was carried to England again, and died there in 1584, — Four Masters. Cox, who very often inverts the order of facts, represents Earl Gerald as guarding the pale after his arrest— p. 368. 112 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC^j TOM. II. [lIB. IV. comes, et Machus 0'Brum JEgydii filius eques nobilis conjurationem nobilitatis se facturos promittunt.* Hac de re cum inter equites ultro, citroque Htterse darentur, equitis cujusdam uxor, fsemina zelotypia laborans, verita, ne forsan ab alia fBemina marito suo epistolse fuissent traditae, dormienti surreptam unam dedit legendam consanguineo suo bsBretico. Is rem probe inteUigens ad proregem refert. Proregis jussu equites Lagenii, et Midhii triginta sex repente, et inopinato com- prehensi af&ciuntur suppHcio summo.f Killdarise comes, qui capere potuit arma, segniter rem gessit, se Anglorum arbitrio permittendo, a quibus in vincula conjectus in carcere brevi diem obivit.J Yicecomes, et Eiachus cum conjuratis aliquot vitam, et Hbertatem ferro tueri con- antur. Memorabilem pugnam ad Muluriam sylvam committunt, ubi Greium Anglum Ibemise proregem acie superarunt : octingentos miH- tes occiderunt, et inter iHos crudelem CathoHcorum carnificem Prancis- cum Cosbium Lisiae prsefectum^^ cujus superius mentionem fecimus. Per duos annos|| beUum administrantes, cum facultates consumpsissent, vicinos etiam devastassent, post crebras veHtationes, et accepta vulnera non pauca, ad pauperiem redacti a suis deseruntur. Yicecomes, et ejus frater in Hispaniam fugientes a PhiHppo Secundo rege pientissimo exceptij dum viserunt regise munificentise donis fuerunt aHti, et ornati Ita Eolandi Eustatii Ticecomitis fiHij et famiHa corruerunt, ut ipsi noc- tumum hoc carmen, quod superius memoravi, portendit. Quae jus Ecclesiae pervasit avara cupido, IUa gravi pagos opprimet sere tuos : Et dabit, ut subito soboles tua corruat omnis, Ut folia aerio prsecipitata loco. Piachus haxid prius deposuit arma, quam incolumitatem pactus,^ fuit r93 -1 in possessionibus, reHctus. || CAP. XV. Bellum secundum Giraldinorum Momonise. HiEC in Ibemia dum gerunturj Jaimus Gkaldinus de quo fusiorem ser- monem instituimus, in Hispaniam cum venisset, PhiHppo II. regi Ca- * See Desmond's letter to Fiach 0'Byrne and, Eustace's to Ormonde. Cox, pp. 361, 369. In the latter, Ormonde is reminded of his kinsman St. Thomas of Oanterbury ; also 366, 371, and Four Masters, A.D. 1580. t Forty-five persons hanged in Dublin for treason, A.D. 1581 — Four Mas- ters. J See third last note. § A;D. 1580. in Glenmalure. See Donovan's Four Masters,p. 1738. II To the death of the Earl of Desmond, A.D. 1583.— Oox, p- 375. t A.D. 1584._Cox, p. 380. CAP. XV.] IBERNIJB SUB ELIZABETHA. 113 tholico, quis sit in Ibernia rerum status exponit, ab illoque Catholicis petit auxiKum, Inde per Galliam Eomam proficiscitur : ubi tunc tem- poris erat Comelius O^Mebiannus Franciscanus religiosus Killaloacensis episcopus Ibernus et Thomas Stuclius, qui ab aliis Henrici VIII. regis Angliae filius nothus, ab aliis equite Anglo patre et Iberna matre genitus^ ab aliis omnino Ibernus perhibetur et vel Anghs iratus, vel pietate motus, vel novarum rerum beUique cupiduSj et inde sperans aliquid incrementi, vel ad regnum aspirans vir forsan regio genere natus, Ibernorum nomine auxilium in Anglos efflagitabat. Ibidem agebat Sanderus gentis Anglicee decus, suorum tyrannidem fugiens, postquam de Anglico schismate librum condidit. Eo tempore nonnulli latronum manipuli Italiam non parum infestabant, dum ex sylvis et montibus, in quibus latebant, erumpentes, nocturnis rapinis et incursionibus, pagos diripiebant, et itinera obsidentes viatores spoliabant. Jaimus Gregorium XIII. Pontificem Maximum exorat, ut ecclesise catholicse in Ibernia jam pene corruenti ferat opem ; a quo demum impetravit impunitatem iis latronibus eh conditione ut secum in Iberniam proficiscerentur, et ex illis et aliis, mille milites plus minus coegit. Quibus Summus Pontifex duces prsefecit Hercuiem Pisanum, virum fortitudine, reique militaris scientia clarumj aliosque Eomanos milites in naves impositos una cum Cornelio Episcopo et Sandero Doctore. Jaimus Stucklium, jubet ut Ulyssiponem ducat, ibique ipsum spectet, donec uxorem quam in Galha reliquerat, deferat. Stucklius Italicis oris puppes vertens Ulyssiponem secundis ventis defertur illis diebus, quibus Sebastianus Lusitaniae rex inclytus in Mauritaniam faciebat expeditionem. Eex a Stucklio, ut in Mauritaniam secum transmittat, petit, poUicitus post reditum vel seip- sum cum Stucklio in Iberniam trajecturam, vel certe copias uberiores daturum ad asserendam iUam insulam in libertatem. Stuckhus animo libentissimo conditionem accipiens, in illa notissimd clade Lusitanorum^ gentis inclytse, una cum clarissimo rege Sebastiano, barbarorum armis occubuit. Ex qua clade Itali, qui superfuerunt, in Hispaniam rever- tuntur : quo etiam Jaimus jam venerat ; qui reeeptis Italis Mauritanse cladis superstitibus, et Cantabris paucis a rege Catholico, milites octin- gentos habebat : (quibus ut author est Michael ab Isselto) quidam Se- bastianus San Josephus tribunus militum Summi Pontificis decreto con- stituitur. His in naves sex impositis, cum magno commeatu, tormen- tariis machinamentis, armis ad instruenda quatuor millia Ibernorum Jaimus cum Cornelio Episcopo et Sandero Doctore ex Hispania in Iber- niam solvens prospero cursu pervenit in Ardnacantum portum, qui Anglis Smerwic vocatur, jnxta Danguinam oppidum."* Est in eo portu scopu- lus (^Anreum munimentum vocant accolge) natnra satis munitus, partim marinis fluctibus allutus, partim rupibus altis preescissus, cnm conti- * Fitzmaurice landed at Smerwick, near Dingle (Danguinam) in July, 1579, with only three small ships and 80 soldiers. The expedition under San Joseph arrived at the same place not until 1850, after thedeath of Fitzmaurice. Fovr Masters — Cox. The three ships were taken by the English. 15 114 o'sULLEVANI HISTORi^ CATHOHCiE, TOM. II. [LIB. IV. [94,]nente,|| sublicio ponte conjunctus. Hic erat penes Petrum Rmsium Danguinensem civem, qui in illa custodise causa tres, quatuorve pueros scloperarios habebat. Ubinam Petrus sit, Jaimus explorat^ illumque deprehensmn et vinctum sublimem collocat in mucbo bellico macbina- mento, quod militibus agentibus petrse admovet. Petrus clamitans pueros suos dedere rupem jubet.^ In eam Jaimus confestim milites sexcentos sub imperio Sebastiani San Josephi tribuni exponit. Eam opere sex dies continuato munit, etiam in continente pro scopulo, vallo, fossaque deductis : exposita tormenta disponit. Erat munitio magnis viribus vix expugnabiiis. Vinum, oleum^ acetumj uauticum panem, carnem ex proximis locis comparat. Naves cum reliquis ducentis mili- tibus remittit.f Interea concurrunt ad eum Johannes Giraldinus pa- truelis suus, Giraldi comitis frater, et alii juvenes nobiles : quibus iUe refert id quod erat, se fuisse a Pontifice Maximo Ibernis auxilio missum in hsereticos pro Ecclesise Catholicee jure et libertate : ob id in militari- bus "signis claves gerere depictas, quod illi militabant qui regni cselorum claves habebat, Johanni verb se fidem non habiturum priusquam facinus ahquod dignum committat, quo hsereticorum iram atque indignationem provocet, sibique ipsum fidum fore, intelligat. IlHco Johannes Tra- leiam oppidumj invadens Daversem justitise ministrumj Arturum Car- terum Momoniarum castrametatorem Anglos hsereticos, Miachum ju- dicem, Raymundum nigrum cum ahis occidit. Cgeteros Anglos ex eo oppido fiigat. San Josephus a Jaimo jubetur forti esse animOj muni- mentum strenue defendere, dato in interpretem equite Iberno ex ge- nere Plunketorum. Cornehus Episcopus et Sanderus doctor concio- nandi aUiciendique voluntates hominum causa rehnquuntur apud Jo- hannem. Ipse Jaimus cum Ibernis equitibus octo et peditibus octodecem, quos duxerat Thadseus Mac Carrha ad alios movendos in beUum, quibuscum antequam ex Ibernia exierat, profectionis suee consOium communicav- erat, proficiscitur. lUi in itinere occurrit Theobaldus Burkus Castel- conneUi (Caishlean IchonaiU) dominus cum Eichardo et UUigo fratri- bus, equitatiis et peditatus numero superior. Qui quamvis Iberni,, Oa- tholici, Jaimique consanguinei fiierint tamen insana stultitia acti, ut suam fidelitatem reginse probarent, Jaimum missiUbus eminus carpunt. Vadum semitse (Beal antha an Bhorin) jam Jaimus trajecit, idemque Burki penetrabant. Ibi Jaimus plumbe^ glande icitur^ et ob id ira percitus agmen flectit. Utrinque magis acriter quam prospere dimi- catur. Jaimus additis equo calcaribus in fluctuantes adhuc vado irruit a suis peditibus et equitibus intrepide secutus : stricto gladio Theobal- dum appetit, magna csesa infra galeam percutit, cranium in duas partes scindens, sanguinem et cerebrum ejus per pectus et humeros exprimit. * Periculo auctoris fides sit. t Not mentioned elsewhere. Oox states the total force of the expedition as 700 men, p. 367. See 0'Donovan's Four Masters, p. 1741, for a description of the Golden Fort and its fortifications. t Foxir Masters, p. 1715. LIB. IV.] IBEUNLE STJB ELIZABETHA, TOM. II. 115 Exaniinis Theobaldus ex equo cim ruissetj Burki vado cedunt ; deinde Jaimo urgente se fugse mandant; Eugientum tergis Jaimus hseret. Peri- erunt ex Burkis cum Theobaldo duce, suus frater Ricardus et GuHeL mus Burkus eques. Ulligus quoque frater tertius lethaliter saucius sternitur. Edmundo 0'Melrianno equite oculus eripitur : plerique vel icti fugiuntj vel omnino desiderantur. Ex altera parte Jaimus solus ante horas sex ex accepto vulnere moritur, prius expiatis peccatis a sacerdote, quem secum habebat.'^ Milites octodecem vulnerantur, quorum Gibbon Giraldinus cognomento Niger|| octodecim vul- [95.] neribus aflfectus in fruticeto rehnquitur absconsus, ubi ab amico chirurgo clam curatur, qui cum discedebat, lupus ex sylvis proximis veniens vetera et rejecta amplastra, pure, sanguineque infecta mandebat, derelictum cegrum numquam aggressus. Cseteri postquam ducem Cad- meo certamine amissum sepeliverunt, ad Johannem Giraldinum rever- tuntur. Ob hunc casum CastelconnelH dominus defuncti successor a regina baro creatur. Nuncio ex.tincti Jaimi allato, plerique Iberni ejus consiliorura par- ticipes spe destituti arma movenda omiserunt. Sebastianus San Jo- sephus animo penitus coiisternatur. Angli contra animos extollunt : auxilia petunt ex AngHa. Eegina persecutionem diminuere jubet. Ibernorum animos sohcitat : Thomse Buttlero comiti Urmoniae, Des- monise comitatum poUicita fuisse fertur, si quam celerrime conficiat bellum. Eugenium O^Sullevanum Bearree principem patruum meum^t quem in bellum conspiraturum timebat, inopinanter vinctum custodiEe mandat, nec ante finitum bellum dimisit, in Dumbe^ arce principatus iUius, capite prsesidio collocato Eentone Anglo. Itaque Greius Anglus Ibernise prorex cum Urmonio comite, ahisque auxiliaribus Ibernis aho- quin Catholicis, maxime Anglo-Ibernis Midhiis et Anghs suis, circiter mille, quingentosque miHtes comparat, copias minime validas ad expug- nationem tantse munitionis, quanta erat Aureum munimentum. Tamen cum ilhs et duabus aut tribus navibus onerariis Sebastianum terra, marique dupHci obsidione vallat, dispositis tormentis oppugnans : op- pugnatiouem nihili faciebant propugnatores, non solum machinamentis et armis instructissimi, sed etiam natur^ loci munitissimi. Jam qua- draginta circiter diesj hsereticus munimentum tormentorum ictibus frustra verberat^ vires incassum diffundens, hyemis inclementia quassus, in vasto, desertoque campo, sine sedibus sub paucis tentoriis eastra- metatus : ab Ibernis invite tractis deserebatur : aliquos Anglos machi- * For accounts of this engagement, differing in slight particulars from our text, see 0'Donovan's Four Masters, p. 1717. There is a place ealled Bho- reen, four or five miles south-east of Limerick. It was, probably, at some ford over the river Mulcairn, which runs through that district, that Fitzmaurice was killed, i.e. Beal ata an Bhorin : Barrington's Bridge ? t A.D. 1380. Four Masters. Oox, p. 366. t Four days, Camden. The Four Masters do not mention any defence of the fort. ^ 116 O^SULLEVANI HISTOBI^ CATHOLICiB, TOM. II. [lIB. IV- nameiitorum ictibus occisos desiderabat, et inter illos Johannem Sbick- ium, liominem apud suos magni nominis. Ne verb infecta re discederet, quod viribus minime est assecutus, dolo tentat. Dato siguo petit ut colloqueudi fiat potestas. Plunketus nititur, colloquendum non esse cum Anghs,. genere hominum callido et fallaci, a qmbus Sebastianus homo credulus et imprudens forsitan esset decipiendus. Sebastianus penes quem erat imperium, coUoquium denegandum non esse censet. Et ita interposita incolumitatis fide proregem in castra adit cum inter- prete Plunketo et operto capite allocutus fertur abjecti animi homo, ciim tamen interpres caput operuerit. Prorex et tribunus uterque alterum ad pactum invitat. Eorum sermones Plunketus contrarie interpretaba- tur, proregi referens tribunum prius animam amissurum quam in dedi- tionem venturum, et tribuno significans esse proregi deliberatum, ne incolumitatem quidem dare obsessis. Pallacem interpretis translationem cum proregis vultu minime consentientem tribunus intelligens, Plunke- tum in munimentum relatum jubet in vincula conjici et alio interprete cum prorege paciscitur. Inde reversus ad suos refert a prorege se con- ditiones Eequissimas obtinuisse. Plunketus ex catenis reclamat, ponti- ficis arcem perfide prodi : proregem hyemis asperitate coactum cito dimissurum obsidionem : Johannem Griraldinum opem laturum : Iber- nos omnes ab Anglis defecturos, modo tribunus arcem tueatur : pro [9g.]pugnatoribus in multos menses suppetere victum :|| heereticis denique non esse habendum fidem. In eandem sententiam loquuntur Cantabrorum dux, et Hercules Pisanus, se non modb propugnaturos esse munitionem sed etiam in plano, si necesse sit, cum hoste manum conserturos. Tribunus milites in suam sententiam movet. Itaque timidi ducis ignavia cseterorum virtus vin- citur, qui vitse suorum quam glorise cupidior utramque amittit. Arcem dedidit mense Decembri una conditione quibusvis dedititiis satis sequa juramento a prorege confirmata, ut cum militibus, armis, impedimentis et rebus omnibus incolumis dimitteretur. Cseterum hseretica perfidia neque fide neque jurisjurandi religione, neque legibus apud omnes gen- tes etiam Ethnicas et barbaras inviolatis se Mgatam putat. Arce tra- dita dedititii jubentur exuere arma, quibus nudi ab Anglis jugulantur tribuno excepto,"* qui dimissus fertur in Itaham venisse. Plunketus diutius paulo servatur ad duriorem mortem, qui brevi post ossibus malleo tunsis et fractis necatur. Hinc " Greia fides^' pro ingente et inhumana perfidia in proverbium abivit. lude Greius in Dubliunam reversus in Momoniarum oppidis prsesidia collocat : contra Johannem Giraldinum ab Ibernis et ex Anglia petit auxiha : prsefectis imperat ut in bellum qu^m celerrime conficiendum * AU accounts agree that it was a general massacre and in cold blood : but the English authorities say the fort surrendered at discretion. The Four Masters insinuate that the English troops surprised the garrison, while the leaders of both parties were treating together for some settlementj p. 1 743. Four nobles onlj^ were spared. JDowling's Annals,_ — Cox, p. 368. CAP. XV.] IBERNIiE SUB ELIZABETHA. 117 toto pectore incumbant, neque desistant, donec Johannem vel capiant vel occidant. Comes TJrmonius et alii magnates Iberni Giraldinorum superbiam et potentiam exosi faciliiis in illos alliciuntur. Johannes cum fratre Jaimo, patruelibus, gentilibus, animosa juventute ex genere Mac Suinniorum (quorum non infimos tunc Giraldini desiderabant Mac Cartise bello peremptos) Dermysio 0'Stdlevano patre meo, qui Bearros pedites ducebat, aliisque sese tutari et hostibus simul officere molitur. Principio statim beUi comes Giraldus in regia castra ire^ seque hsereticis permittere non est ausus, memor longi carceris quo fuit ab illis antea detentus : iiec tamen ab illis se desiscere prse se ferebat, neque fratribus et consanguineis opem ferebat. Quin et ejus uxor com- itissa Jaimum filium unicum mansuri patris in amicitia obsidem regiis tradidit. MhHominus ab illis comes hostis, judicatur, ejusque muni- cipia ferro, flammaque devastantur. Ad quse defendenda ilie arma sump- sit."^ Qui cum principio, fselicicre marte non semel contulisset arma, illi regina impunitatem, pristinas immunitates, aliasque pacis honorificas conditiones obtulit ea una lege, ut Doctorem Sanderumj quod erat Anglus, ipsius arbitrio permitteret. Giraldus respondit, se nunquam futurum proditorem sacerdotis pii, qui a nuUo suse gentis protectus ad Pontificem Maximum confugerat et inde venerat in Ibemiam fama Ca- tholicse fidei et religionis Ibernorum ductus. De hac conditione cum non convenisset, bellum csepit geri profecti cmentum, quo vario et an- cipiti marte per annos circiter tres fuit pugnatum. Ex dignioribus scitu casibus aliquos referemus.. Ad Agrum fontis, (Goart na tu bruid.)t Tarbertus Anglus cum quatuor cohortibus et Johannes Gi- raldinus ducens quingentos pedites et paucos equites concurrunt. Jo- hannem animo forti esse Doctor Sanderus jubet, se pro illo prseliante flexis genibus ad Dominum preces eflfusurumj nec loco discessurum, nisi ille vincat. Dum Sanderus in alto tumulo Deum orat, Johannes mili- tum numero inferior prEelium committit, hostes fundit, fugat, occidit, signis vasisque militaribus potitur, nullo memorabili damno accepto. || rgi^ -. Paucis post diebus Malbius Anglus Connachtse regni prsefectus urbem Lomnacham transiens ad Parvas j^undinas {" Eanach beg/' ita locus nominatur) pervenit.J Ducebat Anglos milites quingentos, sed ube- riores copias Ibernorumauxiliarium, inter quos erat IJlligus et Johannes Burki Clanrickardse comitis filii et Petrus, Johannesque Lessii. Eis obviam ire pergit Johannes, qui cum procul constitisset, ex ejus exer- citu pauci in hostes incomposite proruunt, eosque in proximum castrum compellunt. Unde regii rursus erumpentes Cathohcam paucitatem spernentes audacter aggrediuntur et in fugam vertunt, donec Johannes * A. D. 1579 0'Donovan's Four Masters, 1717. Moore. iv. 88. t A. D. 1379 Gort na Tiubrad, in the parish of Killagholcane, south of Limerick. Four Masters, p. 1719. X A. D. 1579. — Eanach beig manisterenna, five miles north-west of Bruff, p. 1721. Dr. AUen was killed in this battle, aocording to the English accounts. Our author does not mention him in any part of tbis history. 118 0'SULLEVANI HlSTOEliE CATHOLICiE, TOM II. [lIB. IV. fugientibus auxilio venerit. Occisi sunt eo die ex Catholicis Tliomas Giraldinus Johannis filius comitis patruelis, et Thomas Brunus eques cum peditibus viginti tribus Johannem ex Glengasia in Atharlem profectum equites regii ex Eall- muchalloga oppido sequuntur, quibuscum ille prospere dimicavit.* Ad Agrum lentis (Goart na pisi) Giraldus comes cum arma csepit, decem regiornm cohortes delevit.f Brevi post^ Buttlerorum fines invadit, et deprsedatur. Illum Butt- leri secuti ad montem Graffiinnum (Cnoic Grafuin) nanciscuntur cum numeroso exercitu^ quam Buttlerorum principes ducebant Edwardus et Petrus Butlerus comitis Urmonii fratres, Mac Pieris Dunbunnse baro, Purcellus Loghmose baro, qui a Giraldo prselio superantur, exercitus Buttlerici flore perempto. J Daniel 0'Sullevanus adolescens, qui postea Bearrse princeps factus pro Hispanorum salute cum Anglis bellum gessit, ad Beantrise monas- terium Anglorum cohortem lapidibus obrutam delevit et Dermysium 0'Donnobhanujn Anglorum jussu Bearram deprsedantem ad Lutum boum) Lathaeh na ndaibh) occidit.§ Casilianum agrum Giraldus devastat^ cujus conatum repressurus Eo- bertus || Anglus cum Casilianis oppidanis et prsesidiariis veniens ob- viam ad oppidum Scurlogorum (Baile na scurloig) fugatur^ aKquot Casi- lianis civibus captis. Ochellum (Eo-chaill) oppidum nobile, locupletissimumque Giraldus vi captam diripit,^ in cujus expugnatione Dermysius 0' Sullevanus pater meus Bearrorum peditum dux ingente virtute ingens periculum superavit, msenia scalis ascendendo, propugnatoribus frustra repugnan- tibus : in oppidi direptione cum miles ejus, arca fract^, aurum et ar- gentum^ quo plena erat, sacco exciperet " hsec " " inquit " invictis- sime dux, jucundissima res videtur, ni forsan somnium est." Cui Der- mysius respondens '' noli inquit " fortissime comes somnii dulcedine tantopere delectari^ ne experrectus non veram speciem, sed sensus lu- dibrium esse intelligas." Postea Dermysius cum Pentone Anglo Dum- bese prsefecto vario stratagemate congreditur. Yestibus et armis insignis erat cohors Anglorum quse " Sagorum rubrorum/' nominabantur, a regina in hoc bellum nuper missa. Quam * A. D. 1580. — Four Masters, p. 1749. Grlenglasie, a wood, now Clonlish, south-west county Limerick, Four Masters, p. 1715. John was then on his way to form a junction with Baltinglass, see Oox, 366. t Goart ni pisi (Pea field) county Tipperary. A. D. 1581, probably, Four Masters, p. 1757. % A. .D 1582.— Four Masters. p. 1785. § A. D. 1581 0'Donovan's Four Masters,p. 1763. II An officer of that namelanded with Ormonde in January 1583, at Water- ford, Cox, p 373 ; after which date probably this skirmish occurred. t A. D. 1579.— Four Masters, p. 1723. OAP. XV.] IBEENLE SXJB ELIZABETHA 119 juxta Lismorem."'^ Johannes Giraldinus, qtii seneschalis dicebatur, eques nobilis minorem peditum numerum ducens lapidibus obruit. A Mac Morise Lacsnase barone sex pueros nobUes hsereticus ob- . sides extorserat, et concepta de eo rebellionis suspicione suspenderat. Ob id Mac Moris ira percitus Anglicas cohortes quatuor, uua cum duce Achamo ad oppidum nomine Ardfearlamj id est, Tumulum miraculorum circumveniens obtruncat.t ||Sub hanc victoriarum prosperitatem alea[98.} faUacis fortunse alteram paginam cito vertit, Giraldinorum fselicitatem subvertens. Jaimus Giraldinus comitis frater veteri inimiciti^ Muscriam deprse- dandi causa ingressus a Cormaco Mac Carrh^, Thaddsei filio, MuscriES principe captus et ad Anglos Corcacham missus morte plectitur.t Alius Jaimus Giraldinus Johannis filius comitis, patrueKs, a Bernardo O^Briene equite Iberno^ in quodam concursu occiditur§. Giraldus comes Mac Carrhse Magni ditiones devastans cum consedisset AchadosB cum paucis, dum ejus frater Johannes incursiones facit, Suchus Anglus ex Danguina oppido progressus cum equitibus sexaginta et peditum cohorte qui subsequebantur, comitem ex improviso circum- venit et sedes immuniti oppidi circumdanSj Maelmarium Mac Suinnium, tribunum militum Thaddseum Mac Carrham Cosmanguse domiuum et Davidem Giraldinum equitem interfecit. Ipse comes semisomnis in castellum se recepit,ll unde rursus comparatis viribus erumpens, Such- umque secutus, captivas feminas et spoha iUi adimit. Sed hoc vulnus Melmarii interitu comiti magnum et acerbum fuit. Haud diu post Jo- hannes cum equitibus tantum octo profectus ex exercitu causa compo- nendi controversiam et rixam ortam inter quosdam factionis suse qui aberant, Dromphininum montem transibat cum grato vespere post sestuantis meridiei equitationem ad pedes descendit deambuJatione ani- mum relaxaturus una cum comitibus : qui nihil adversi timentes rati procul abesse hostem spatiabantur, pedissequis ducentibus equos. Cee- terum cum lumina vertissent haud , procul conspexerunt Suchum cum equitibus sexaginta venientem. Mox omnes in equos insiluerunt prseter Johannem, qui alias omnium dexterrimusj erat^ vir ingen- tis animi et roboris, in subitis casibus intrepidus, ssepe soHtus summa facilitate altius equo assilire. Yerum tum ne aliorum etiam ope potuit equum ascendere^ quod et ipsum torpor invasit, totumque occupavit, et equus ahoquin mansuetus et domesticus calcitrabat^ nunc priores, nunc posteriores pedes erigens. Tum Johannes comites allo- quens " abite " inquit " feliciter fortissimi commilitones. Ego non possum equum ascendere : viribus omnibus sum destitutus. Hgec est * A. D. 1581— Oox, p. 370. Four Masters, p. 1755. t A. D. 1581 ^^Oox, p. 371. Four Masters, A. D. 1582, pp. 1781-1782. t A. D. 1580 FoTir Masters, 1727. This Cormac Mao Teigue was the protector of 0'Herlihy, and rich inforfeited Ahbey lands, p. 1799. § A. D. 1580 Four Masters,p. 1729. II A. D. 1581 Four Masters, p. 1757. 120 O^SULLEVANI HISTOKIiiE CATHOLICiB, TOM. II. [lIB, IV. fati mei dies.'' Ita solo relicto septem equites comites discedunt, ex quibus Jaimus Giraldinus Sroncallise,* dominus (Tiarna Srona calli) cum paululum processisset j " non " inquit " deseram Johannem virum for- tissiormn cujus auspicio et virtute ssepe hsBreticos vicimus, cujus unius manu multi hostes perierunt ; optimus comitis filius quem unquam vidi ! efficiam ne solus intereat : ut ille victor me per hsereticorum agmina ssepe duxit, ego illum nunc moriturum comitabor.'' His dictis ad pedes cum descendisset, juxta Jobannem stetit. Interim hostes interfuerunt, a quibus ambo circumdati maluerunt interfici quam arma tradere.t Johannis, Mehnarii, cseterorumque, quos retulimus, csede, viribus magna parte fuit Giraldus comes fractus, et contusus, sed omnino pene comsumptis facultatibus debilitatus et exhaustus. Mhilominus annum pene, post bellum duxit. Denique ad incitas summamque pau- pertatem redactus sensim ab omnibus desertus, a Goffredo Mac Suin- no duce suo cohortis, in specubus vel nemoribus occultus ahtur. Goff- redus in Anglorum obedientiam redditus, et ab TJrmonio Comite deprehensus de Giraldo interrogatus respondet, se nihil certi habere. Testis, qui apud eum Giraldum viderat, producitur. Oculato teste rem probatum cum Goffiredus diutius negare integrum sibi non judicasset, impendente morte, si inficiaretur, fatetur penes se Giraldum esse, et [99.] Urmonio tradere pollicetur, modo digna prsemia sibi dentur.H Prsemiis promissisj Goffiredus laudatus mittitur ut Giraldum vinctum deferat. Neque enim uUi videbatur propter Giraldi salutem prsemiorum, fortu- narumque jacturum facturus, seque in summum vitse discrimen deduc- turus. Sed fuit GoflEredi major pietas et mirabilior fidesj qui Giraldum in alia loca deserta transtulit, ibique venatione et rapinis alebat, donec eibum illi quserens interceptus et occisus fuerit. Inde Giraldus sylvam densissimam suse ditionis, quse Sylva Cunei vocatur, (Gleaunn na ginki)^ petit cum quatuor aut quinque comitibus, in qua latitans cir- cumventus capite truncatur. In rei memoriam locus, qui tunc ejus sanguine fuit perfusus, adhuc sanguineo colore fertur esse afi^ectus. Inveniendi eum duces fuerunt duo fratres sui familiares et in quos ssepe beneficia dicitur contulisse, Eugenius et Daniel, qui aliud forsan quserentes in eum inciderunt, reginse ministris comitati, sed tamen mi- sere obierunt suspensi, alter in Anglia, nescio ob quod crimen, alter in Ibernia, a Mac Morise Lacsnase barone ob fseditatem sceleris hujusj in bello maximo, quod inferius sum scripturus.§ • Strangkelly Castle, on the Blackwater, six miles above Youghal. t A. D. 1582 Four Masters, p. 1779 ; Oox, p. 370. There is a slight dis- crepancy m minor details of John's fate. Drumfinen woods, on the Blackwater, county Cork, feast) were one of the great fastnesses of the Irish. Dymmok's Treatise, p. 26, 1. A. Soc. Tracts, vol. ii. X A.D. 1583, November 11. Glanagenty, five miles east of TraJee. See the different accounts ofthe EarFs death discussedby M. CDonovan, p. 1795 ; Hooker, p. 454. § It does not appear what part Fitzmaurice, bishop of Kerry, took in Des- CAP XVII.] IBEENI^ SUB ELIZABETHA. 121 CAP. XVI. De Cornelio Episcopo et Sandero Doctore. Sandeei Doctoris mors non est hoc loco silentio prsetereunda, qui ante finem hujus belli morbo fluentis ventris occupatus, adhuc viribus vali- duSj et omnium judicio nihil pericKtans principio noctis ita Cornelium Killaloacensem Episcopum fuit allocutus "Unge me, illustrisDomine^ extrema unctione olei morientium, nam hac nocte sum e vita discessurus, a creatore meo vocatus." "'Profecto Cornelius inquit " ita et tu corporis robore firmus es, et segritudo nihil urgens, ut neque ungendus neque moriturus mihi videaris.''' NihH- ominus morbo vehementius oppressus, ad medium noctem unctus, sub gallicinium Domino spiritum reddidit,* et sequente nocte clam fuit in- humatus a sacerdotibus, vectus ad sepulchrum a quatuor equitibus Ibernis, quorum fuit pater meus Dermysius. Plures vero funeri inte- resse prohibitum est, ne esset qui cadaver ostenderet Anglis, soUtis in mortuos etiam exempla crudelitatis edere. Cornehus Episcopus in Hispaniam venit, et Uljssipone diem clausit A.D. 1617, annis aliquot postquam in margine Stanihursti librij de Moribus et Rebus Ibernisej ad singulas falsitates soripsisse fertur hanc annotationem. " Men- titur." CAP. XVII. G-regorii XIII. Pontificis Maximi litterae ad Ibernos datae repetuntur. H^c sunt hujus belli memorabiliora eventa, de quo Gregorii XIII., snmmi Pontificis epistolam ad Ibernos datam, silentio non involvam. GrREGrOKiIUS XIII. Universis et singulis Archiepiscopis, Episco- pis, Prselatis, nec-non Principibus, Oomitibus, Baronibus, Clero, Nobilibus ac Populis Regni Hiberniae, Salutem et Apostolicam Benedictionem. " Cum proximis superioribus annis, per nostras literas vos exhortati fueri- mus, ut ad vestram libertatem recuperandam, eamque, adversus hsereticos tuen- dam et conservandam bonse memoriae lacobo Geraldino, qui durum servitutis mond's war. He died A. D. 1583, and is styled by the Four Masters — «a vessel fuU of vpisdom ;" an encomium which they would not give, if his sons who are mentioned A. D. 1382, p. 1781-1787, had notbeen bornbefore he be- came a priest. A bishop of Ardfert is on the list of spiritual peers present at the parliament, 1560. A bishop of Ardfert is also among the peers in the parliament 1585, whenthere certainly was no bishop of Kerry. Fitzmaurice was bishopfrom 1551 at least. * A.D. 1581 Four Masters, p. 1761. 16 122 0'SULLEVANI HISTOELE CATHOLICJE, TOM. II. [HB. IV. iugum vobis ab Anglis S, R. E. desertoribus impositum depellere, summo animi ardore cogitabat, pro virili vestra omnes adesse, eumque contra Dei et vestros hostes ire parantem, prompte ac strenue adjuvare velitis, et quo id alacrius effeceritis, omnibus contritis et confessis, qui ipsum lacobum ducem eiusque exercitum Oatholicse Fidei assertorem et propugnatorem sequuti fuis- sent, et se illi adiunxissent, aut consilio, fauore, commeatibus, armis, alijsq, bellicis rebus, seu quacumque ratione, ei in hac expeditione spem dedissent, plenariam omnium pecatorum suorum veniam et remissionem, et eandem, quse proficiscentibus ad bellum contra Tureas et ad recuperationem terrse sanctse per Eomanos Pontifices impertiri solita est, concessimus; Nuper autem, non sine graui animi nostri dolore per vos accepto, ipsum Jacobum fortiter cum hostibus dimicando (sicut Domino placuit) occubuisse ; dilectum vero Filium Joannem Geraldinum ejus consobrinum in expeditione hujusmodi eximia pietate et animi magnitudine (auctore Deo, eujus causa agitur) successisse, compliiraque egregia facinora de Oatholica fide bene merendo jam edidisse : idcirco vos omnes et singulos majori, quo possumus affectu, hortamur, requi- rimus et urgemus in Domino, ut eundem Joannem Ducem, ejusque exercitum omni ope, quemadmodum dictum Jacobum viventem, ut feceritis, vos admo- nuimus, contra dictos h£ereticos adjuvare studeatis. Hsec enim vobis omnibus confessis et communicatis, et vestris singulis in dictis litteris contenta, pro- ipso Joanne, et ejus exercitu, facientibus ; et post ipsius obitum, si forte con- tigerit (quod Deus avertere dignetur) Jacobi ejus fratri adhserentibus atque faventibus, eandem plenariam omnium peccatorum vestrorum indulgentiam et remissionem, quam adversus Turcas, et pro recuperanda Terra Sancta conse- quuntur bellantes, de omnipotente Dei misericordia, et Beatorum Petri et PauJi Apostolorum ejus auctoritate confisi, tribuimus et elargimur, praesenti- bus, quoad dicti Joannes, et Jacobus fratres vixerint, et bellum contra haereti- cos ipsos gesserint, duraturis. Quoniam autem difficile esset has nostras Kteras, ad omnium, quorum interest, notitiam pervenire ; volumus ut et earum exem- plis etiam impressis, manu Notarii publici subscriptis, sigilloque personae in dignitate Ecclesiastica constitutse obsignatis, plena et certa fides ubique habe- atur, ac si praesentes essent exhibitae et ostensse. Datum Bomse, apud S. Petrum, sub annulo Piscatoris, die 13, Maii, 1850- Pontificatus nostri anno octavo. Oaes Glorierius. Visae per D. Generalem S. Cruciatse Commissarium. Joannes de la Kiumbide. SupradictcB litercB extractce ex suis originalibus in stampa impressce fuerunt cor- rectce et collationatm per me Alfonsum de Sema, publicum Apostolica et ordinaria authoritate, ac Archivii Romance curiee Notarium, in oppido Madriti Toletance DicBcesis die XIV. Octohris MDLXXX. Ad Imjus epistolse nostrseque historise concordiam, ignorandum non est, eosdem et a summo Pontifice " Jacobos^^ et a me Ibernicse linguse vocem sequente " Jaimos'^ vocari. , CAP. XVIII. De Ulligo, et Johanne Burkis Oomitis Olanricardae filiis. Ex his quae hactenus vidimus, nou obscure coUigitur quanta cur^, dili- gentiaque fuerint Angli Ibernorum excidium moliti, et magna parte CAP. XIX.] IBERNLE SUB ELIZABETHA. 123 assecuti, ipsique Iberni eos in suam perniciem adjuverint, alii alios no- cendo. Sed adhuc clarius constabit uno exemplo quod subjecturus sum.jl UUigus et Johannes Burki comitis Clanrickardse filii diversis [100,] matribus editi, de patris defuncti hsereditate litigabant. Quam occasi- onem Angli ad utriusque perniciem, opportunam rati feruntur utrique occidendi alterum impune, facultatem fecisse scripto instrumento clam tradito. Inter omnes convenit UUigum in fratrem minime satis pium fuisse. Quod Johannes timens ciim in castello ab utriusque consan- guineo exciperetur hospitio, vir caiitus custodias et excubias ex famili- aribus dormienti sibi adhibetj illisque castelli claves tradi facit. Sed nihil tutum, ubi perfidiae locus est. Hospes homo perfidus et inhumanus, instructo convivio, pocuhs paratis^ custodes inebriatj atque somno^ vi- noque sopitis claves subtrahit, et patefactis ex composito foribus Ulligi agmen armatum noctu in casteUum infert. A quo duo Johannis fami- liares equites splendidi, somno capti, circumdati ferro primum confo- diuntur. Johannes qui in proximo cubiculo dormiebat, clamore et strepitu excitatus loricam saper subuculam subito induit : stricto gladio cubiiis ostium properat defendere : omnibus aditum intercludit. donec paciscatur, ut ad Ulligum fratrem, qui ad fores castelli expectabat, in- columis producatur. Cseterum perfidis fidei nihil habendum. Yix en- sem tradidit et loricam exuit cum a sicariis in ipso cubiculo diris vul- neribus configitur eodem auno quo Desmonise comes est capite trun- catus.* Keliquit filios duos Eaymundum Leitrimae baronem et GuHel- mum dequibus infrafasius agemus. CAP. XIX. Dermysius 0'Hiirlius Archiepiscopus Casilise longe invictissimus, et clarissimus Martyr. His beUicis incendiis, quibus hsec insula misere flagrabat, pacatis, aUa flamma excepit longe miserabilior, et immanior, ea est tyrannis exercita in sacerdotes, et alios CathoHcos. Qua sublatus imprimis est Der- mysius O^Hurlius CasUiae Archiepiscopus, de quo nos ita memoravimus. Dermysius 0'HurUus genere Ibernus equitis fiUus, puer parentum cura fuit ingenuus moribus, atque Htterarum rudimentis excultus. ^vo grandior Lovanise, et Parisus tantum in gravioribus studiis progressum fecit, ut, si cum hominibus sui temporis conferatur, Grammaticus vix * A. D. 1583, p, 1803j see p. 1733. Immediately before the murder, both had marched with Malby against the 0'Malleys. Malby was a savage capable of any atrocity. 124 0'SULLEVANI HISTORIiE CATHOLIC^, TOMII. [lIB. IV. ulli secundus, rhetor eloquentissimo cuique par^ plerisque jurisperitis superior, theologis paucis inferior evaserit. Doctor in Theologiu, Jureque utroque creatus annos quatuor leges Lovaniee publice dictavit. Inde cum vir prseditus his artibus conjunctis cum mirifica quadam formsB statura, et animi gravitate, et majestate annos aliquot Eomse egisset, dignus Gregorio Decimo tertio Pontifici Maximo visus est, ut sacris ordinibus initiatus in Casilise Archiepiscopum consecraretur. Illico in Iberniam redivit delegatum sibi munus obiturus funestissima patrise suse tempestate, qua ejus sceptro potiebatur Blizabetha Tudor AnglisB regina non modo hseresis teterrimge lue injecta, sed acerrima [J01']fidei Catholicse, sacrorum episcoporum, et sacerdotum hostis.|| Princi- pis SU8B crudelitatem regii prsefecti, et ministri tyrannide in Cathohcos vincebant, non ii solum, qui regebant Angliam^ in qua fidei splendorem jam extinxerant, sed et hi, qui Ibernise prseerant : ubi indigense in hunc usque diem pro Christo extreraa perpetientes reluctantur. Nihilominus Archiepiscopus noster summo labore, et studio suse jurisdictionis gregi administravit sacramenta, et evangelium Domini expandit, omnes in fide confirmans, bieunium fere ab Anglis frustra inquisitus Ibernorum opera, et fide protectus, ssecularibus vestibus, quibus personam, et con- ditionem dissimulabat, indutus (quemadmodum cBeteri quoque sacerdo- tes in Iberni^, Scotia, et Anglia in prsesentem usque diem incedunt, postquam Anglorum regum furor in Ecclesiam Christi Jesu exardet.) Evenit denique, ut in Slania castello, et municipio Thomse Pleming Baronis Anglo Iberni, apud quem eo die Archiepiscopus diversabatur, coram Eoberto Dillone, Coclite Eeginse judice inter csenandum gravis qusestio fuerit excitata. In qu^ hseretici suam quisque sententiam licentiose dicentes eb insanise processerunt, ut Dermysius qui interfuit diu tacitus, ne se proderet, tandem tamen non potuerit ferre dehria. Itaque qua fuit vultus authoritate^ summ§> eloquentia, et doctrina, hse- reticorum vana judicia facile confutavit magna omnium admiratione. Uude Dillon judex conjectura adductus, ut sibi persuaderet illum esse insignem aliquem virum, qui plurimum posset hseresibus obstare : rem retulit ad Adamum Loftum Ibernise Chancellarium, et Henricum Ya- loppum summum qusestorem Anglos, penes quos regni administratio erat, prorege absente. Hi Thomse Baroni magnis pcenis imperant, ut Arehiepiscopum vinctum ad ipsos mittat. Interim Archiepiscopus Slani^ profectus a Barone, et regiis ministris in Eupesiurio castello deprehenditur anno 1583, mense Septembri apud Thomam Buttlerum cognomento Nigrum Urmonise Comitem, qui egre, et iniquo animo casum tulit, quantumque potuit postea insudavit, ut prsesulem carni- ficum manibus eriperet, prseterquam quod arma non suscepit, ut in simili eventu debuit^ et forsan fecisset, nisi Protestans esset : siquidem reliquus labor erat inanis. Antistes in regni principem urbem Dubh- linnam allatus multos dies cseci, tetrique carceris tenebris, et fsetore, vinculisque vexatur usque ad illum sequentis anni diem, qui Dominicse csense nomine celebratur, quo fuit hunc in modum ab hsereticis impug- CAP. XIX.] IBEENIJj; STJB ELIZABETHA. 125 natus. Primuin ad Adamum Chancellarium, et Henricmn Quajstorem productus comiter, efc benigne invitatur ad haereticorum sectas sequen- das magnis propositis prgemiis ea conditione, ut sacro charactere spreto, et authoritate accepta a Pontifice summo contempta per reginae inaug- urationem (o scelus !) Archiepiscopatum iniret. lUe dixit sibi decretum, atque fixum esse a Christi Jesu Ecclesia, fide, et vicario beneficiis ullis nunquam desciscere. Inde ChanceUarius, atque Quaestor suarum argu- mentationum caUiditate iUum decipere conantur, omnes nerVos extri- cantesj ut veritatem falsitatis convincant. Hoc Dermysius moleste ferens,, prgeserfcim, qubd sibi tricarum responsio interdicebatur, stoUdos, atque inscios jubet (ea erat animi magnitudine) ne sibi ArchiepiscopOj et homini in celebribus gymnasiis a doctorum numero non ejecto ridicula, et falsa documenta ingerant. Tum Hseretici ira perciti^ re^ inquiunt, eificiemus quod verbis preestare non possumus^ ut hac tua lege delusa deserta EeUgionem nostram vel obviis manibus amplectaris.H [102.] Antistes pedibus atque manibus vinctis humi prosternitur ad vastum truncum religatus. Ejus pedes, cruraque ocreis (id calciamenti genus est hoc sEeculo frequens ex corio confectum, et ultra genua pertingens) sale, butj^roj oleo, sero^ piceque iUitis^ aqua fervente admixta induuntur. Ita crura calceata, ferreseque craticulse imposita — injecto igne dire, et crudeUter fringuntur : jamque cruciamento per integram horam conti- nuato, picCj oleoque, reHquaque materia commixta ebuUiente, atque spumante non modb cute nudantur, sed et caro coctione comminuta dissipatur : muscuJi,, venas arteriasque sensim deficiunt : cumque ocrese excalciarentur, frustra frictse carnis secum trahentes non parvas ossium partesj nudas, atque rasas reUqueruntj spectaculum circumstantibus horribile visu, vixque fidem faciens. Attamen Martyr animo^ Deo, re- busque divinis intentus, ore ne uUum verbum proferens, in eodem alacri, et placidissimo vultus habitu in tormenti finem perstitit, quo fuit prius, quam csepit excruciarij perinde ac si soUs eestivi ardorem fugiens iu moUi lecto stratis capiti lenissimis pulvinis opaca sub arbore patuUs ramis diffusa juxta aquse rivulum jucundo murmure strepentem inter fragrantia lUia jacens, corpus magnis laboribuSj atque longis vigiliis fatigatum quieti reficiendum traderet. Cum vero in hoc ssevo/ et plus- quam Phalarico cruciatu Martyris invictum animum tyranni fregissent^ eorum jussu in pristinum carcerem, locum fsetidumj et alta caUgine mersum refertur, ad durioraj si excogitarentur, perpetienda paratus, Tunc temporis erat DubhUnnse Carolus Mac Moris presbyter e Societate JesUj vir artis medicBBj et chirurgicse peritus^ quij cum propter Christi fidem fuisset ab AngUs in carcerem conjectusj ab eisdem rursus fuit di- missus ob aUquas difficiles curationes adhibitas quibusdam nobiUbus. Is Sanctum Archiepiscopum in carcerem adiens^ eidemque admovens medicamenta, eb iUum perduxit, ut die decimo quarto potuerit in lecto aUquandiu stare. Quod ChanceUarius, et Quaestor inteUigenteSj et IJrmonise Comitem adventare, cujus authoritatemj atque potentiam Der- mysio saluti fore, timebant, maUs Furiis acti statuunt iUum quam celer- 126 0'SULLEVANI HISTORI^ CATHOLICJB^ TOM. II. [lIB. IV. rine ultimo sTipplicio afficere. Veriti autem, ne populus ad tumultum concitaretur, atque pastorem ^ nece eriperet, si palam civibusque scien- tibus esset interficiendus, suorum militum, tortorumque sentinse im- perant, ut Antistitem summo mane ante solis exortumj nondum civibus experrectis extra urbem carro veetum furca suspendant. Cum ita ferre- tur, occurrerunt illi ex omnibus oppidanis duo tanturaj et amicus qui- dam qui summa erga eum fide fuerat, ejusque singularem curam ab eo tempore, quo ftdt primum captus^ babuerat^eumque comitantur. ArcMe- piscopus antequam in patibulum fuit elatus, amici mauum sua preben- dens, et fortiter stringens, paimge indelebile crucis signum colore ru- brum, pignus animi gratissimi erga fidissimum amicum, rarum, atque sanctum fertur, impressisse, Illico vimineEe restis laqueo suspensus brevi cruciatur, et morte prsemia seterna in cselo fuit adeptus anno Domini millesimo, quingentesimo octogesimo quarto, septimo die Junii mensis.* Pama est, nobilem fseminam a malo deemone, quo fuit diu afflicta eo in loco, quo Dermysius supplicio affectus, esse vindicatam. Martyris cadaver Gulielmus Simoensis DubbJinnensis civis ab eo locOj quo fuit hereticis sepultum, in alium occultum translatum urna lignea conditum inhumavit. Mortem, et supplicium Eichardus insignis Musicust fidibus celebravit lamentabili, atque funesto tono, qui Slanii [103,] Baronis delictum" nuncupatur.H CAP, XX. Gelatius 0'Oulenanus, et Huon 0'Melkeranus Martyres. HiEC habui, quae de Casilise ArchiepiscopoinvictissimoMartyredicerem. Pauciora de Gelatio 0'Culennano Abbate et Huone O^Melierano sa- cerdote memorabo. Gelatius O^Culennauus fuit editus natalibus haud obscuris, Lovanise litteris excultus Eomam adiit. Unde reversus in Iberniam sacram Divi BernardiEeligionemprofitetur. Virtutibus magis indies florens et Pontifici Maximo, et ordini sancto dignus videtur, ut BuDise Abbas creetur. Brevi post captus est ab AngHs, qui Moyose, et alios vacuos Episcopatus regni Connachtse ilK ofierunt, modo Catho- lica religione Pontificisque Maximi partes deserat. Ad hsec ille re- spondens hsereticis, magna sunt, "inquit," amplaque hsecbeneficia, quse mihi proponitis, sed ut illis fruar, quamdiu dabitis mihi ? Qaamdiu, inquiunt hseretici vixeris. IUe tum, quandiu inquit, mihi dabitis ut * Martyred on Stephen's Green, and buried in the old churchyard of St. Kevin : Analeeta, ii. p, 71 ; also Mooney, who says that it was in May, p. 69. t Neither Ricbard nor his elegy known to the editor. See Analecta, tj M CAP. XXI.] IBERNI-iE SUB ELIZABETHA. 127 vivam ? Nos, inqumnt isti, non possumus tibi constituere finem vivendi, neque vitam tuam producere^ scireve tui fati diem. Ergo inquit, ille, longe consultius mihi fuerit, liuic obtemporare, ejusque legem servare, qui fati mei lioram scit, qui potest mihi vitam longiorem concedere, et darCj ut in caelo vitam aetemam et felciissimam agam, quam gerere vobis morem^ qui, ne ut uno momento temporis vivam, facere valetis, istis fucatis, fluxis^ atque falwis muneribus, me ab seterna beatitudine avertere conantibus.^^ Hoc responso Angli ira perciti, Heligiosi digitos, crura, brachiaque malleo contundi jusserunt. Cum tamen ne hoc cruciatu possent ejus invictum animum frangere, illum, et Huonem O^Melker- anum sacerdotem ejusdem sententiae assertorem imperant suspendi. Quod Huon timebat, flebatque petiit Abbas a tortoribus, ut ille prius afficeretur morte, ut ipse timidum mortis terrore sacerdotem inter moriendum confirmaret : idque fuit adeptus. Huone suspenso Abbas non solum intrepide^ sed magnanime sequitnr. Ita ambo furca suspensi cselos celeriter ascenderunt, Dubhlinna Eedemptoris anno miUessimo quingentesimo octogesimo quarto, vigesimo pruno die Novembris, sub quod tempus sextum, et vigesimum annum Abbas explebat. Cujus corpus fuit in pinnis arcis oppidi collocatumj triste Catholicis spectacu- lum, et in Ulud Angli plumbeas glandes bombardis jaciebant. CAP. XXI. In Connachta vehemens Anglorum atrocitas. Neque in sacerdotes solos, sed in alios quoque CathoKcos hsec tyrannis exercebatur. Eichardus Binghamus Anglus eques auratus Connachtse regni prsefectus ea lenitate, et moderatione proviuciam primum* csepit administrarej ut fuerit omnibus quam acceptissimus honorificentissimo titulo vocatus a provincialibus misericors preefectus. Cseterum hsec non vera^ sed ficta fuit misericordia ; non columbina ; sed vulpina sim- plicitas. Hsereticusj postquam de se magnam miserationis, et pietatis opinionem concitavit, inde crudelitate plusquam Pharlarica exarsit, Ca- tbolicorum sanguinem avide effundens.f O^Conchurem Eubrum agen- tem octogesimum circiter annum laqueo strangulat,{ ex O^Conchnrum, * A.D. 1584. F. Mast, p. 1817. f The Cromwell of Connaught : and who should have taken the sirname as he took the lands of his hravest opponent, " Deamain an carrain" (i.e. " Falx diaholi.") See Four Masters, A.D. 1586, an sequent. Cox, p. 412. t A.D. 1588 ? Perhaps it was Edmund Burke, head of his family, aged 80 years, whom Bingham hanged. Lombard Oommentarius, p. 405. 128 o'sULLEVANI HISTORI^ CATHOLICjB, TOM II. [lIB. IV, L J Burkorumque gente multos extinxit.jj Quam tyrannidem fugientes equites Burki duo in castellum, quod in laeu ipsi habebant, cum fa- milia secesserunt.* Eb Binghamus lintribus, atque pontonibus adit manipulo militum stipatus. In insulam cum de navicula descendisset, Burki castello erumpentes occurrunt. Hseretici terga vertentes pro- perant conscendere pontones. TJrgentibus Burkis Binghamus in aquam sese prsecipitans nando vix evasit. Eadem ssevitia barbara coactus !Fargusius 0'Kealla in silvas densissimas se cum paucis abdidit. Inde erumpens Anglos ssepe impetit, ab eisdem quoque ssepe impetitus. Illum denique impunitate donatum Binghamus recipit in fidem. Brevi tamen post cum Eargusius in festo Dominici natalis domi suse noctu leetibundns csenaret, a justitise ministro, militumque agmine missis a Binghamo improvisb obsidetur. Dum IxEeretici barbari foribus effrin- gendis distinentur, Eargusiust per subterraneum cuniculum, quem • A.D. 1586. Four Masters, p. 1847. Hag's Oastle in Lough Mask. t Nonotice of Fergus 0*Kelly appearsinthe Four Masters, or the tribes and customs of Hy-Many, but in Mooney's history of the Franciscans, it is stated that down to the time at which he was writing, A.D. 1617, the convent of Kilconnell, founded by the 0'Kelly, was yet perfect, though it had very often been occupied by the Bnglish forces in the course of the wars, and that Bing- ham himself had left the Friars in possession, and ordered them to preserve it. " Fuerunt ssepe in isto conventu stationes militum Anglorum constitutae tempore belli, nunquam tamen conventum demoliti sunt, sed manet adhuc in- teger quoad omnes partes etiam quoad vitrea, et celaturas et picturas, non obstante quod milites passim per ecclesiam habentes sua contubernia, ignes etiam in singulis contuberniis habebant et locum sordibus ssepius repleverint" — " aspectus ejus ad devotionem excitandam plurimum juvat : parietes constructi sunt ex optimo lapide, quorura magna pars est valde polite secta : tegulse sunt ligneffl, et celatura ecclesise valde pulchra : septem sunt altaria, campanile tmrris alta, et ibi campana satis magna et bona, quas mirabiliter manus haereticorum, qui hujusmodi avidissime diripiimt evasit." In the year 1596, Captain Stryck, who was quartered there with iifteen troops of soldiers, (a good man though a heretic, for I knew him well saith our author) ordered the friars to remain in the conventj and pledged himself to punish any soldier who should dare to burn any of the timbers of the church, or otherwise injure it. During the nine months military occupation of the convent, the friars remained, were allowed to say mass privately in the sacristy, and had some cells for their own exclusive use in the dormitory. But all their gardens and orchards were cut down for fire by the soldiers, who could not venture half a mile into the thick woods around the convent without losing some of their men. "Ante illa tempora Dominus Richardus Binghamus, provinciae Connacieegu- bernator, vir crudelis et sanguinolentus, qui tyrannice multis innocentibus pro fide mortem intulit tanien saepius veniens ad illud monasterium dicere solebat, non esse permittendum ut talis locus destrueretur, et fratribus accersitis, illos adhortatus est ut sedulam operam ponerent in conservanda fabrica domus, ne periret. Quod ut talis diceret et fieri permitteret, ego non nisi in Divinam Providentiam referre potui, quae ita disposuit ut fortasse conventus ille integer mansurus sit, tot aliis dirutis, donec Deus meliora tempora eoncesserit." Fratres antem qui in conventu conservando operam dederunt fuerunt Solomon Mac Egan, Hugo Mac Egan et Philippus Oluana (Olune ?) qui adhuc vivit et meo judicio, si licet hominem in vita laudare plane sanctus ac Deo charua 129 CAP. XXII.] IBEENIiB SUB ELIZA.BETHA. similes casus timens domo excavatum longe intenderat familiam prse- mittit. Ipse temperata bombarda justitise ministrum nomine compellat, quasi misericordiam barbari imploratUrus, respondentemque duplici plumbeli. glande confodit. Secundo quoque intenta bombarda sternit alium militem, et sedibus flagrantibus igni ab hsereticis injecto per cu- iiiculum familiam secutus incolumis evasit, et adhuc mortuus an sit, mihi non constat. CAP. XXII. - Momoniarum crudelitatis aliqua exempla repetuntur. In Momoniis quoque viros maguanimos e medio toUere non omittunt Angli barbara feritate humanum, et Catholicum sanguiuem sitientes. Imprimis avunculi mei : Gelatius et Bernardus Mac Suinnii summo supplicio af&ciuntur.* Pater quoque meus Dermysius diligentissime quaeritur, cujus comes Giraldus interceptus, et tortus manibus, atque pedibus igni admotis, donec ungues, et summi digiti fuerint combusti, et consumpti, tamen vir magn^ fide, et constantia praeditus dominum mi- nime prodidit. Brevi post Dermysius cum comitibus quinque regio ministro quatuordecim militibus stipato factus obvius acriter dimicat, et tandem multis vulneribus affectus sternitur duobus comitibus occisis, et tribus sauciis. Neque hostibus fuit incruenta pugna, e quibus non pauciores cum duce cecideruut, priusquam fuit dirempta per homines ex proximis pagis accurrentes. Dermysius, et alii saucii curationibus exqui- sitissimis convaluerunt. Anglorum barbarum furorem fugiens Daniel Mac Carrha principis Mac Carrhse filius, aspera, et dif&cilia aditu loca occupans non sine arma- torum firma manu sese aliquandiu tutatus est. Ei canis fuit instinctu. mirus, nomine Kieganus (Kiegan geir) qui domino somnum capiente senex, assiduus in oratione, humilis et discretus in conversatione, pp. 39, 40 In the original draught of orders for the Government of Oonnaught, A.D. 1579, there was a clause, '' that whereas divers houses freight with fryers re- main in some parts of that province unsuppressed, our pleasure is that you cause them to abandon those places, and compel them to change their cotes which houses may be apt habitations for Englishmen." This clause was, how- ever, omitted in the enrblment, lav Oonnaught, pp. 306, 307, I. A. Soc, not of course that friars were not ultimately to be " extirped," but on the same principle of teraporary, politic toleration, which di*ew down the censure of Government on Perrott, when he wished to force the Irish to take the oath of supremacy, and to enact in the Parliament, 1385, the English penal laws against the Irish Oatholics." The Government of Ireland by Perrott, p. * A.D. 1584 ? One Mac Sweeny (Rory) hanged that year in Cork. Four Masters. 17 130 0'STJLLEVANI HISTOBIiE CATHOLICiE, TOM. 11. [lIB. IT. vigiliaa semper agebat, et quoties aliquos venientes^ ant prsetereuntes sentiebat, illum expergefaciebat. et prseiens adeunda loca explorabat. Cum vero Daniel incolumitatem fuisset assecutus, Thadeus sylvestris homo in eum male animatus, canem nihil mali facientem ferro confodit, cujus nequissimi facti dignas poenas cito pependit a Daniele ex arbore suspensus. Id etiam, quod modo relaturus sum, posteritas, quse de rebus hujus sevi animo libero, et a perturbationibus alieno judicabit, in crudelitatis, et etiam ingratitudinis exempla forsan referet. Donatus Mac Crahus cognomento, Mveus, Ibernus vir apud populares suos fru- [105.] gahtatejjl et liberalitate notissimus Momoniarum prsefecto Anglo quem hospicio acceperat, non modo lautum, splendidissimumque convivium instruxit, sed etiam domesticos suos chorseas atque ludos exhibere jussit. Paucis inde diebus prsefectus hospitem Corchacam accersitum ultimo supplicio af&cere imperavit, causatus viro probo, et frugali non fuisse substantiam alendse tantse familise parem, atque adeo tot domesticos, non nisi furtis, rapinis, et aliis artibus vetitis (quod nullo modo probatum est) ab eo ali necesse fuisse.* CAP. XXIII. Ang-li discordias Ibernorum optimatum accendunt. Ea verb non minima pars calamitatis, qua misera iusula afBicta est, erat, quod ipsi primores Iberni, ahi alios impuguabant, eorumque dis- cordias Angh penes quos erat administrandarum rerum gubernaculum, non modo non inhibebant, sed potius augebant et accendebant, ut saepe jam vidimus, et nunc quoque constabit aliquibus exemplis quse tempo- rum ordine hic referri debent. Inter Terentium O^Nellum principem Tironse, et Hugonem Q-^Nel- lum qui postea magnus cognominatus est, Dunganninse baronem Tar- dorchi filiumj magna erat controversia de Tironse principatu, qui tan- tum abfuit ut a regina bello prohiberentur, ut potius utrique regiuEe copiffi ad gerendum bellum fuerint subministratae. Ad locum cui no- men est, Eupes cana (Carraigliath)t baro cum duobus milhbus miUitum, * Hibernia Pacata, vol. ii. pp. 257, 259. t A.D. 1588. Four Masters, p. 1886. Carraiglieth, a mile above the con- fluence of Finn and Mourne, county Tyrone, It is stated, in the " Govern- ment of Ireland by Perrott,"p. 1 12, that all the English soldiers had been re- called from Ulster, except those kept by Turlough Leynagh, at his own re- quest. The earl, no doubt, had some of those Irish soldiers, whom, by his previous composition, he had boundhimself to support, p. 30, ibid. To these, probably, our author refers. See also, p. 32, for the policy here attributed to the Bnglish. In 1593 the Earl had six companies of soldiers, at the Queen's pay, under his command. Cox, p. 403. CAP. XXIII,] IBfiRNIiE SUB ELIZABETHA. 181 quoram regim magna pars erant^ castrametatui. Eodem ire contendit 0'Nellus cum octingentis militibus quorum erant duse regise cohortes, a Gulielmo Mosthone et Surdano* ductse. Caeteros plerosque ductita- bant Mac Suinnii Momonii,t Maurus cognomento " vacca," Melmurius, et Mauius Eugenii filius, avunculi mei, qui belli, novarumque rerum cupidi vel tyrranidem Anglorum in Momoniis fugientes non multis ante diebus aliquos peditum manipulosex Momoniis in Ultoniam perduxerant. Signa utrinque conferuntur. Eegii regios aggressi non ex animo sed per- functorie certare videbantur^ nihil damni vel accipientes vel inferentes. Cseteras baronis copias Momonii fundunt^ fugant et multos occidunt prseter omnium opinionem cumfuerint numero longissime inferiores. Inde uterque de principatu illo pactum init et baro creaturcomes.J Sic enim Anglis utile visum est, ut uterque alteri impedimento esset, ne contra regiam coronam aliquid moliretur. Neque in bello tantum sed etiam in judiciisAngli prsefecti conabantui provincialibus Ibernis potius of&cere quam consulere. Cujus rei subjungam hoc exemplum Rosus MacMagau- nus (Eosa bui) cognomento " Pallidus," Aurilise princeps, cum diem obiisset, ejus frater Hugo, cognomento " Euber " (Aodha Eua) Patritius (GilLaphadrig Mac Art MoilJ Iberus Parnise dominus, (Ebhir Mac lul) et Bernardus Dartiriae dominus (Brien Mac Aodha,) omnes ex Mac Magauni famiha eo de principatu Htigabant § apud Gu- lielmum Eitz Gulielmum hsexeticum Anglum Ibernise proregem, quem Ruber corrupit promissis septingentis vaccis ut secundum ipsum judi- caret. Prorex Iberum Earnia et Bemardum Dartiria jussit esse con- tentos. In Munichano municipio quod illius principatus caput est, ipse prsesidium collocat. Cseteros pagos et agros inter Eubrum et Patritium divisit, illi qui dona promisit priorem locum adjudicans et Mac Magauni nomen reHnquens.jj Lepidum hercle fuit judicium, quo omnibus simul [106.] Utigatoribus adempta pars magna rei, de qua controversabautur, alii qui nuUum jus habebat, comparatur. Similem sententiam a Eomano judice latam graviter reprehendit Cicero, Lib I, QjBBLc. Euber autem noluit vaccas tradere, adempto sibi Munichano moestus, causatus proregem pacto non stetisse. Ob quod illum prorex alio crimine insimulatum, Munichani morte plexit, et ejus possessiones reginse addixit. Has tamen postea recuperavit Bernardus Dartirise Dominus Macmagaunus inauguratus, Anglis invitis ut inferius referemus. * "Parker," Perrotfs Government, p. 127. t Four Masters, p. 1886. The Geraldine soldiers, after their master's death, were scattered over Ireland ; see them with 0'Rorke, p. 1827, and in Galway, p. 1855. Many of them must have retired to Spain, as Philip II. sent not less than 5,000 Irish to aid the league iu France. % He was Earl before the battle. The 0'Neils made no agreement. The English aided the weaker. Perrotfs Government, p. 91, 32. §_A.D. 1589. Four Masters, 1877, where Mr. 0'DonoYan has coUected copious details of Fitzwilliam's treachery and cruelty. 132 O^SULLEVANI HISTOEIjE CATHOLIC^, TOM. II. [lIB. IT. Interim silenda non est sententia celebris a Johanne Perroto Iber- nise prorege lata. Coram. qno cumTliadsens et Catbalus 0'Conclinres Oplialii de prsediis litem moverent, isjussit, ut potiusferro quam jure experirentur : illi pudore moti ne timidi viderentur si singulare certamen recusarentj spatium dierum septem accipiunt, ut se parent ad duellum, quibus Thadeus continenter fere divinum auxilium implorans adDeum preces effundebat. Cathalus verb in pugilatiis studium omnem operam impendit. Die constituta cum stadium ingrederentur Parrotto et aliis spectantibus, acriter et dextre utrinque dimicantes lethalibus vulneribus affecti sunt et inde Cathalus intra paucos dies perivit.* CAP. XXIY. Angli ab Ibernis obsides extorquent. In hoc funestissimo rerum statu, Angli veriti ne Iberni injuriis et reli- gionis oppugnatse causa moti rebellarent, a multis eorum obsides ex- torserunt : et Hugonem O^Dounellum TirconnellBe principem, ahosque magnates TJltonios, quorum obsides non habebant, timebant ; nec tamen obsides ab ilHs petere audebant, ne homines rebeUandi cupidos irri- tarent, a quibus minime nesciebant obsides non fuisse dandos, sicut neque tributum AngHse coronse pendebatur. Quod vero palam eJGficere non poterant, clam, et per dolum tentant. Johannes Bremichamus Anglo-Ibernus Dubhlinnensis, mercator, a prorege partim prsemiis, atque pollicitationibus allectus, partim metu pulsus navim mercibus onerat, in eam quinquaginta milites a prorege acceptos imponit, et Dubhlinna solvens, secundisque ventis inter Iberniam et Scotiam vectus, in lacum Ocelli (Loch Sulin) t in finibus 0'Donnelli appuHt. Ad novi merca- toris famam juvenes nobiles ahquot eonfluunt, quorum primus fuit Hugo 0'Donnellus cognomento " Euber/' O^Donnelh principis fihus natu maximus, tune decimum quartum annum agens : quem comitati sunt Eugenius Mac Suinnius, cognomine "junior" Thuetise princeps, et Eugenius 0'Gallachur eques. Hos mercator ad videndas merces in navira, invitat. Sed ubi conscenderunt navim, a militibus quinquaginta * A.D. 1583. Hardiman's Statute of Kilkenny, p. 96. The fact, as related by Hooker, differs in slight details from our text. ■f Lough Swilly, A.D. 1587. See detailed account of this event. Four Masters, ibid. Perrott, apprehending the descent of the Spanish Armada, had taken hostages from all the Irish, " Grovernment of Ireland, p. 133," and he had good reason to fear 0'DonnelI, p. 127. Had not Red Hugh been seized at this period, the fifteen years' war would have really commenced at the pe- riod assigned by our author, 1588. CAP. XXV.] IBERNIjE sub elizabetha. 1.33 vincti, subter catastroma mittuntur. [Jiide Mac Suinnium ranidum dimittunt ab eo in obsidem dato filio, Daniele Mac Suinnio, cogno- mento, '' Cseruleus^'' (Gorm). Mac Suinnius quoque Thuethius dimissus est, ciim puerulum generis obscuri, filii sui vestibus indutum in obsidem tradidisset. Eugenius etiam 0'Gallachur, Huonem 0'Gallachurum nepotem ex fratre Cormako dedit obsidem. Bremichamus Dubhlinnam reversus, quatuor obsideSj Eubrum, Cseruleumj Huonem et puerulum ignobilem proregi tradidit. Is puerum cum cognovisset non esse Tuethii filium, dimisit. Tres nobiles in arce Dubhlinnensi cum aliis obsidibus custodias mandat.|| [107.] CAP. XXY. Persecutio veheuiens Anglorum contra fidem mota describitur. Ita cum Ibernia misere fuisset profligata nobihum discordiis et inter se, et cum regia corona, Ecclesiasticorumque cruore per Anglos diffuso ; nobilesque qubd erant dissentionibus defessi, et opibus jam invalidiores, multorumque obsides apud Anglos, pro Catholica religione minus viderentur arma sumpturi : excepit statim contra Christi fidem persecu- tio, et tyrannis Elizabethse reginse jussu^ ut omnes omnino Catholicam fidem desererent, et sacerdotes rejicerent, a Ministris hsereticis prgecepta, doctrinamque caperent, Eeginae sectam amplecterentur, atque csere- moniis audiendis diebus festis in temphs interessent : et ad id terrore, metu, psena, vi cogerenrur. Quse dira Catholicae fidei oppugnatio eo gra- viorj et periculosior erat, qub jam tunc erant Iberni magis qu^m unquam post fidem receptam, rudes Theologise, Philosophiae, et juris imperiti, perinde ad disputandum, populmnqne conservandum in vera Christi Jesu rehgione imparatij quia prseteritis dis- sidiis, rerum perturbatione, hsereticorum barbaro furore, gymnasia cor- ruerunt : vixque, ullus munere docendi graviores litteras publice fungebatur : Eeligiosorum sacri conventus erant, parte majore dissi- patij et aversi, sacerdotes ad infantes aqua sacra a;bluendos in multis locis non facile reperiebantur : in locis compluribus juniores id tantum fidei callebant, quod a matribus nutricibusque didicerant, Ac ahqui certe tam erant fidei documentis destituti, ut nihil confirmare, proferreque scirent, prseterquam quod ipsi firmiter crederent quid- quid Ecclesia Catholica Eomana crederet : penes eam esse ve- ram Cathohcse fidei doctrinam et Anglos mal^ de fide sentire: horumque prseceptis se minime fidem habere. Qua fidei imperitiaj et ruditate magis oppida regiaj quam optimatum fines laborabant, quia regia oppida AngH frequentabant. Quod causee est, ut pastores, et rustici, nedum uobiles Ibernici veteres, et novi sint in Oathohcse :^dei, sinceri- tate magis puri, et candidi, quam Angloibernij qui in regiis oppidis commorantur. In hac summa cahgine, et ignoratioue dubium non 134 0'SULLEVANI HISTORIuB CATHOLIC^, TOM. II. [lIB. IV. est, quin Iberni divinitus Anglorum concionatores fugerint, luserint, respuerint, et errores fuerint aversati occulto quodam, et abstruso fidei lumine quod ex eo solum multi mire ducebant qubd penes summum Pontificem erat vera fidei scientia et ab eo nove Angli defecerunt. CAP. XXYI. Thadaeus 0'Sullevanus insignis concionatcrr Ibernos confirmat in Fide Catholica. In bis angustiis Deus Optimus Maximus qui suos in summo discrimine constitutos minime deserit, Ibernis subvenit per Thadeum O^Sullevanum Theologum doctorem Seraphicffi Religionis alumnum. Is cum in Hispania litteras sacras didicisset, in Iberniam flagrante hac persecutionis facula revertitur : Dubhlinnam, Manapiam, Corcacham, Lomnacham et alia oppida regia adit. Ditiones nobHium, totamque Iberniam peragrat, evangelicam legem explicans, in ea populum conser- vans, et ab erroribus novis deterrens. Quod tanto sermonis Ibernici iiitore, tanta eruditione, tanta vitse innocentia, tanta fehcitate preestitit, [lOS.jut eum Iberni secundum suum Patritiumj| vocent : quippe per quem Deus iUis conservavit Catholicam fidem, quam per Divum Patri- tium misit. Cum insignis concionatoris fama per totam Iber- niam celebris ad Anglos pervenisset, ipseque ab iUis diligenter in- quireretur, illum Eugenius 0'Sullevannus Bearrse princeps patruus meus occuluit, donec illa inquisitio paululum eonquieverit, duosque perditos homines qui rem ad hsereticos deferre statuerunt, com- prehensos morte plectendo antevertit. Denique Thadseus diem sancte obivit^ paucis diebus ante initium beUi magni, quod infra sum scripturus. CAP. XXVII. Aliquot casus persecutionis scitu jucundi. Eefeeam hic nonnuUos hujus persecutionis casus, quibus, et Iber- norum constantia probatur, et quam vanae et lubricge ipsis hsereticis suae sectse videantur, constabit. Imprimis juvenes nobUes Iberni"^ qui Dubh- Hnnse ab AngHs obsides tenebantur, in templum ducti die, qui festus, * Buried in Kilchree Franciscan Convent, county Cork. " In claustro hujus conventus in ingressu capituli jacet corpus venerabilis fratris Thadaei 0'Suili- bhaine, qui obiit 17 Decembris, Anno. 1597. Hic erat insignis prsedicator, qui multa bona praestitit verbi Dei prsedicatione in tota Hiberniaj cujus mag- nam partem ipse peragravit, praesertim partes magis sylvestres et minus civiles in quibus latrocinandi et meretricandi licentia magis increbuerat. Multse CAP. XXVII.] IBEENIiE SUB ELIZABETHA. 135 et solemnis, ab hsereticis agebatur, Ministris cantu musicaqae per- sonantibus, ingentem clamorem, et vociferationem extulerunt, usum aurium intercipientes, et hsereticas cseremonias impedientes, nec incepto prius destiterunt, quam templo ejecti in pristinam custodiam fuerunt relati unde postea nunquam ad sceleratos ritus fuerunt evocati. Eo die, qui memoriam Dominicae csense festus agitur, hseretici ministri numerosam plebem Ibernorum agricolarum, et rusticorum in templum vi coactam in modum coronse, vel circuli genibus flexam di- gesserunt ! et unus minister gerens magnum tritici panis globum sin- gulis singula frustra porrigebat ! alter ex magna vini amphora potum dabat. Primus rusticorum cnm panem accepisset sinistra manu servavit. Mox vini phialam sumens, merum totum per longam et impexam barbam fudit, simulans se id totum bibisse. Cum verb secundus rusticus va- cuam phialam invenisset, primum alloquens, qiiid est inquit, compater, quod nihil vini mihi reliquisti ? Tum primus illum suo panis frustro in facie percutiens, si ego, inquit, hausi totum vinum, devora tu totum panem." Inde risus sibilus, clamor, et tumultus ortus totum illum hsereticse communionis apparatum subvertit, frustra renitentibus ministris. In quodam pago prope ab oppido Pon- tana (Drohadantha) minister Anglus agebat, qui Catholicum sacerdotem pagi, caeterosque Catholicos magnis molestiis afficiebat nunc sacerdotem conando capere, nunc de vicinis querellas effundendo, connubiis, bap- tismo funeribus aliisque rebus divinis volendo interesse. Cum contigisset, ut quidam vicinus obiisset diem, ejus corpus inhumare caeteri cupiebant sacerdote praBsente, et ministro inscio. SuEoma quiete corpus in tem- plum latum circumdatur a faeminis (nam viri non intererant prse An- glorum metu) sepulchrum effossum jam erat, sacerdotes sacrum Missse celebrare csepit uno puero respondente. Quod hsereticus minister, qui totam noctem vigilavit, cum explorasset, clam, et furtim templum in- gressus juxta fores tacitus stetit donec fuerit sacrum peractum. Tum vero sacerdotem collo deprehendens calicem quoque sacrum capiens, " da/' inquit, '^hunc calicem et veni tu quoque, me- cum captus authoritate et jussu reginae." Tum faeminse surgentes"^ ergo perditae personae utriusque sexus hujus sancti viri monitis et exhorta- tionibus ad frugem meliorem venerunt. Assistebat concilio et auxilio Revdmo. Domino Dermitio G-ratho Episcopo Oorcagiensi ; nec quidquam magni mo- menti sine ejus consilio moliri consuevit, Mooney, p. 52. After detailing the many escapes of 0'Sullivan from the priest hunters, he tells how, after dying near Kilchree, he was carried to the tomb at midnight by a few trusty Oatho- lics. In 1617j there were four Franciscans living near Kilchree, but were not allowed to enter the convent, their exclusion being one of the clauses in the grant of the convent lands to Cormac Mac Diarmuid Mac Oarthy of Mus- kerry. « Sunt ibi sepulturas majoris partis totius illius districtus nobilium, qul magno zelo affectant conservationem loci et sunt et semper fuerunt boni ac liberales benefactores fratribus." Most of those " benefactors" were swept off by Cromwell and William of Orange. * " The only amusement and conversation with which they beguiled the time by day and night, was lamenting their troubles and listeuing to the cruel sen- tences pronounced on the high born nobles of Ireland." Four Masters, p. 865. 136 0'SULLEVANI HISTORIiB CATHOLIC^, TOM. II. [lIB IV. et in miiiistrum manus irapigre injicientes, illum in excavatumj et apertum sepulckrum dimiserunt^ terraque et lapidibus obruere cseperunt. Ille contra clamabat^ veniam petens, atque pollicens se nunquam iu [109.] posterum vel minima Isesionelj sacerdotem, aiit ullum Catliolicum la- cessiturum. Quod cum jurejurando confirmasset, sacerdote jubente a fseminis dimissus est^ et postea juramentum implevit^ paganis nibil molestus, sed acceptior, et charior. Alius ministroclericns Catholicis oiiiciendo tandem defessus, sinit subjectos suse jurisdictionis ad contra- hendas nuptias, infantesque sacro flumine abluendos opera Cathalicorum sacerdotum nti, modo mercedem sibi solvant, et matrimonia sic con- tracta, puerosque sacro fonte lotos in album, vel librum suum refert, ne ab iis quibus visitandi, negligentioresque rainistros puniendi potestas demandatur, coereeatur. Alius quoque minister cum editum in lucem infantem prius occupat, quam Catholicus sacerdos, baptizatum parentibus reddens extorta mer- cede,"^ sic ait. " Parva merces est, sedmerito ; nam si minus integra est^ baptismus etiam meus minus integer est. Ferte filium vestrum baptizan- dum ad Papisticum clericum, qui magis vobis placeatj illique reliquam mercedem reddite. Ego non ignoro, quam difficile vobis sit_, integram mercedem illi, et mihi solvere, tamen hac parte egeo, quippe nihil aKnd habeo, unde mihi victum suppeditem. Idcircb mihi ignoscatis, ob- secro.'^ • The women of Drogheda distinguished themselves on other occasions. Before the year 1610, there was no fixed place for Oatholic worship in the town : the few priests who remained celebrated mass and administered the sacraments in different places and at different hours. In that year the Fran- ciscans opened a chapel, which was twice plundered before the year 1617- On the first occasion all the vestments, chalices, &c. were carried off, but all the brothers escaped ; on the second, Father Francis Helan (sic) a very old priest, was seized at the foot of the altar after saying mass. The other friars disappeared through secret passes known to themselves alone. When old Father Francis was conducted a prisoner through the streets, the women rose, rushed in crowds from all parts of the town, and, after a copious volley of stones and other missiles, succeeded in rescuing him. Deeming it, however, more prudent to bow to the storm, for the sake of the people, he surrendered himself, and was conducted the same day to Dublin, and brought in his friar's dress before the chancellor, the Protestant Archbishop of Dublin. The cap- tain of the escort interceded for him, telling the whole history of the capture and rescue and voluntary surrender, and protesting vehemently that he had never been in so great danger of his life, as from these women of Drogheda. " Hsec risum moverunt simul et iram contra cives incitarunt : frater carceri mancipatus est, et ibi sex mensibus detentus." This seizure was part of a ge- neral plan for taking all the friars and priests, a false brother having promised that he would insure its success. The Archbishop of Dublin, Eugene Mat- thews, narrowly escaped on the same day. The house in which he was living was searched, but he, with another companion, stole out through the windows, | j| over the roofs of the neighbouring houses, and baffled the government priest- hunters. The false brother afterwards confessed his crime, *' Oum magno dolore a nobis per internuntium, veniam petiit et ut speraraus in gratia mor- tuus est." Mooney, p. 18. ~Vi CAP, XXVII.] IBERNI^ SUB ELIZABETHA. 137 Idem minister conjugem suam, quam per plateas deambulantem vi- ciniai pueri solebant destestari, sputisque, et salivis interdum obruere, clerici uxorem appellantes, ea oratione consolabatur, illam non esse conjugem clerici, neque se quidem clericum sed tamen Protestantis ministri munere fungi, nt habeat, unde se alat, et Catholicis magis per se, quam per alios libere, et Catholice liceat vivere. Erat quidam Pseudoepiscopus Anglus* (Leons, i.e. Lyons) qui nuntiantibus delatori- bus, ubi esset Catholicus Sacerdos, nuncium clammittebat ad jubendum sacerdotem ex eo loco fugere, ne a mihtibus deprehenderetur, eoque non invento, nequissimos denunciatores graviter verbis exagitatos jubebat, ne amplius ad se falsa deferrent. Sacerdos quidam fseminse cupidine captus venere non semel se poUuit et a sacerdotibus admonitus, et cor- reptus scelere noluit expiari : imb, qubd publicse turpitudini sacerdotes curationem salubrem adhibere conabantur, hsereticum episcopum adiens profitetur regiam sectam se secutuxum, sibique placere, ut in Ministrorum album adscribatur, et sibi beneficium ecclesiasticum detur. Ad eum verb ita hsereticus episcopus, qui te labores impulerunt, qu8e persecutio coegit, ut Eehgionem tuam antiquam deseras ? Nonne colunt illam ahi te magis pii, te sanctiores, omnique parte longe prse- stantiores? Magna levitas est absque causa a religione desciscere. Putasne nos tibi fidem habituros, qui tam facile pristinam, dudumque conceptam opinionem deposuisti ? Eadem inconstantia a nobis quoque deficies. Ego quidem non ignoro, te non regis amore, non ejus reh- gionis studio, non aha causa, quam cupidine fseminse, quam dimittere nonvis fuisse ductum/ vt ad nos transfugeres. Licebit quidem tibi apud nos esse, minore tamen existimatione, quam si apud tuos fide constan- terque permansisses.f * Down to a late period, the priests, in some places at least, used to collect, after baptising a child, the minister's baptism money. I knew a man who claimed for himself the honour of having been the first in Kilkenny, who re- fused to allow the priest to act as the minister's proctor. This was in the year 1780. f Lyons, at the close of his life, especially from the year 1612, had become less active in persecuting the Oathohcs. He destroyed a portion of the abbey of Timoleague, in 1590, to erect a house with its materials. Information had been given to him that a large concourse of people was to assemble for mid- night mass on Ohristmas night, A. D. 1612, in the abbey of Timoleague j he set out in the evening with a troop of soldiers, and had proceeded three or four miles from Oork on his expedition, when he suddenly became seriously ill, and was compelled to return. Mooney, p. 49. A dangerous expedition for a very old man at night !n the depth of winter. 18 138 0'SULLEVANI HISTORIiE CATHOLIC^, TOM. II. [LIB. IV. CAI>. XXVIII. Insigne miraculum recensetur. Ex tyrannidis hujiis miraculis, quorum nomiulla partim retuli, partim [110.] etiam referam^ plura tamen pKetermittenSj unum liic silencio tacitnsll preeterire non possum rei magnitudine coactus. In Lagenia Ministro- piscopus Anglus Farnse Disecesi ab haereticis suis praefectus apud pa- gum nomine Castellum Ilisium (Caislean Ilisiqui estin 0'Murchuorum ditione) templum Divi Johannis Baptistae nomine dicatum invadens, Yirginis Matris, et ipsius Divi imagines indigenis magna semper veneratione cultas donis a CathoHcis collatis, omamentisque spoHavit, et altari per comites suos Anglos deturbari fecit. Mox iu CathoHcos IbernoSj qubd in id sceleris admittendum opem navare noluerunt, in- stituit crudeHter animadvertere. Quod priusquam exequeretur, piacuH psenas pependit. JN^amque statim dolor iUum totum occupavit, quo vehementer excruciatus, et ad furorem redactus, vastum suum corpus in terram, et obvios lapides propellendo, impiam animam profudit. Ejus cadaver in sacro templo a fratre, et comitibus sepultum postero die extra templum, et ejus xistum ejectum invenitur. Cujus rei au- thores foisse Ibernos AngH putantes corpori rursus inhumato custodias adhibentj sed iterum secunda nocte sepulchro aperto, nuUibi, corpus reperitur. Miraculi magnitudine non modo pseudoepiscopi firater, et comites CathoHcam fidem amplexi sunt, sed etiam effectum est, ut in hunc usque diem nuUus Anglus ausus sit iHud templum violare.* Novum, atque rarum mirum Daniel 0'Murchuus magna vicinorum fre- quentia, ludisque celebravit. * Perhaps this is another version of a story told of Neylan, Bishop of Kil- dare, 1583, 1603. He was a native of Clare, and a Protestant, in the same sense as Myler M'Grath. Kildare and its revenues were good enough during life,- but after death he wished to rest beyond the Shannon with his fore • fathers, in the convent of Ennis, and, he had accordingly erected for him- self there a splendid tomb of marble. One old friar, -who had been allowed to remain and say mass in the convent, did not like the neighbourhood of the de- ceased prelate's remains, On the secondnight after the interment, he removed them, with the aid of a few stout and trusty confidants, and consigned them to the earth outside the town. The fact, by degrees, transpired, but was not, as far as appears from Mooney, invested with any miraculous character, " per totam provinciam evulgatum est ; omnes tamen riserunt et zelum fratris laudaverunt, p. 43." Neylan, too, was an Irishman — the Bishop of Ferns, of whoni our author speaks, was English : Allen, perhaps, who died in 1599, Bi- shop of Down, Connor and Ferns, and was buried in the town of Fethard. The 0'Moores of Leix are sometimes called 0'Morchuui. CAP. XXIX.] IBEENIiE SUB ELIZABBTHA. 139 CAP. XXIX. Generalis regni status breviter describitur. Omnia tyrannidis hujus eventa in medium producere tsediosura fuisset. Per insulam totam sestuosa tyrannis peperit ingentem perturbationem, Catliolicis reluctantibus ministrorum imperip, et jussis, doctrinam fu- gientibus, mortiferos ritus aversantibus ; aliquando ministros fustibus caedentibus, et ipsis noctu, et interdiu terrorem injicientibus ; contra ministris rem ad prsefectos deferentibus, prsefectis Catholicos in car- cerem injicientibus, mulcta coercentibus. Ob hoc regina, et ejus con- siliarii, et prsefecti studium omne, et cogitationes, eb verterunt, ut Ibernos bonis spoliarent, gradu dejicerent, vita privarent. Quod et aute ssepe fuerant couati, rati non aliter Catholicam Eehgionem fuisse extinguendam, quam extinctis his in quorum pectoribus alte insidebat, nec novos errores stabiliendos, eisdem salvis, qui semper eos erant execrati. Igitur multi gravibus poenis coerciti ad pauperiem redi- guntur, multi viri nobiles capite plectuntur. Omnes jubentur tabulaa exhibere, quibus constaret, suarum possessionum dominum ad se per- tinere, ut qua via fieri posset, bonis abdicarentur.* Quod hoc modo facile fieri posse videbatur, cum plerique Iberni tabulas non habuerint, neque curaverint^ cum fuerint suorum finium possessores dominatione Anglorum antiquiores. Itaque toti insulse, et Catholicse fidei excidium, et interitus impendebant. Is erat rerum status, cum bellum illud mag- numcaepit: quod ut auspicemur, nunc tempus est.|| [111-] * He refers here to the compositions, levying of cess, &c. effected in Illster by Perrott, 1584, 1587. See the original documents for Oonnaught in Hardi- man's West Oonnaught, p. 309. DOIIJVI PHILIPPl 0'SULLEYAM BEARIII IBERM, COMPENDII HISTORI^ CATHOLICiE IBERNIiE. TOMUS TERTIUS. Memouabile bellum sum scripturus a mnltis Ibernis cum Elizabetlia Anglise regina. pro Catholicge religionis libertate a principio Anni MDLXXXYIII. ad MDCIII. per annos fere quindecera gestum, quo non modo Ibernia tota fuit penitus devastata et excisa^ sed etiam Anglicse nobilitatis flos deletus, magnisque viribus, sed odiis majoribus dimicatum, atqui ssepius victi qui vicerunt : quse res variis libris digerendse sunt. TOMI III. LIBER I. De Bello quindecem annormn. Partis utriusque dimicandi facultates et apparatus, totiustpic belli summam hoc hbro describam. CAP. I. Qui a Reginae partibus steterint, referuntur. ViRiBUS maxime disparibus est belligeratum. Principio jjro regina et ejus dogmatibus propagandis totius Anglia^, hseretici regni potentia stabat. Eam etiam totis viribus adjuvabat^ illa pars IberniEe^ quse dici- turPinegalda, vel Anglica proviucia, cujus plerique incolse non solum ex Anglia trahunt originemj sed etiam Anglorum sermonem etsi mao-na partc rudem et veterem, leges et instituta servarunt, prasterquam quod CAP. I,] DE BBLLO QUINDECEM ANNOEUM. 141 Catholici sunt."'^ Iii ejusdem amicitia manserunt magistratus, atque civitates Ibernise, quippe genus hominum mercatursej commerciis, variisque rerum contractibus, atque pacis artibus deditum non || facile [^12.] movetur, ut desuetis raanibus arma invisa sumat, etiam pro libertate et fide CathoHca, quam tamen constanter profitetur. Principes vel proceres Ibernise qui non modb longe bellicosissimi sunt, sed et prsecipuam vitse hujus gloriam, et rerum omnium domi- cilium in armis coUocant, in duas factiones magnas atque potentissimas, alteram Anglicam et regiam, alteram Ibernam et Catholicam divideban- tur. Qui genus ex AngHa vel aliunde quam ex Hispania ducunt, hoc est noviores Iberni, regum Angliae indulgentia et beneficiis aucti^ quamvis sunt Catholici, majore tamen parte hsereticorum partes tuendas susceperuntj Ethnicorum et gentilium more praeponentes causam gentis, a qua sunt oriundi, CatholicEe religioni, quam colunt atque venerantur, Aliqui ex horum clarissimis suut nominandi. Principes Iberni noviores, qui a reginse partibus steterunt. MoMONii. — Thomas Buttlerus cognomento Niger^ Urmonii comes ; Barrius Magnus Botevanti vicecomes ; Mac Pieris Dunbunnge baro ; Mac Padrigus Curtius baro ; Buikus Castleconnelli baro. CoNNACHTi. — Ulligas et ejus filius Richardus Burki, Clanrichardse comites ; Theobaldus Burkus Eichardi filius cognomento NavaHs, Eann Mac GuiUiami principatus competitor ; Mac Phoris, vel Bremichamus Dunmoris baro. Lagenii. — Henricus, Gulielmus^ et Giraldus Giraldini Killdarise comitesj San Laurentius Hotse baro. MiDHii. — ^Preston Baligormanse vicecomes ; Nungentus Dabse baro, Plemingus Slanise baro. Principes Iberni antiquiores, qui reginse partes secuti sunt. Ex genere etiam antiquissimo Ibernorum, aKqui magnates novos po- pulares imitati ad amicitiam reginge se receptos habueruiit. MoMONii. — Dionysius 0'Brien Lomnachse princeps, Tomonise comes; Mac Carrha Euscus Carbrise princeps ; Carolus Mac Carrha Dermysii fiHus Muscrise princeps; Maurus 0'Brien Insikennse baro. CoNNACHTi. — 0'Conchur Dounnus planiciei Connachticse princeps. MiDHii. — 0'MelachHnnus. Hi sequentes etiam Midhii, qui vete- resne an novi Iberni sint, controversum est, reginam iidjuvarunt. Barnabal BaHsimiledse baro ; Plunketus Luthse baro, Plunketus Dun- sanise baro, Plunketus KiHinse baro. Quos hactenus rctuHmus, Ibernos AngHcse vel regise factionis vocamus ; quibus adnumerandi sunt Ultonii Anglo Iberni, qui UriHam incolunt et aHi.|| [1 13.] * And more firm, according to some accounts, than the old Irish. Hugh 0'Neil himself before 1594 would go with the Lord Deputy to church, and listen to a sermon ; but the English of the pale, " as soon as they have brought the Lord Deputy to the door depart as if they were wild cats." — Oaptain Lee to Qucen Elizabeth, lar Oonnaught, p. 395, note. 142 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLICiE, TOM, I. [lIB. IV. CAP. II. Qui pro fide Catholica sumpserunt arma, numerantur. In Catholicae fidei defensione veteres Ibemi ex Hispania genus tra- hentes non modo primum locum tenuerunt, sed arx et propuguaculum belli fuerunt : quorum hi sunt clarissimi. Yeteres Iberni qui pro fide CathoHca pugnaverunt. Ultonii. — Comes Hugo 0'Nellus Tironse princeps cum sua factione qui erant sequentes. Mac Engusa Ibachse princeps : Mac Magaunus Aurilise princeps; Mac Guier Paramonachse princeps; 0'Cahanus Arachtse princeps, Jacobus et Ranaldus Mac Donelli Glinnise principes; 0'Hanlonus Auriterrse princeps. 0'Donellus Tirconnellse princeps cum sua factione, qui fuerunt hi, Mac Suinnius Tuethise princeps ; Mac Suinnius ranidse princeps, Mac Suinnius Banachse princeps, 0'Docharta Inisonse princeps, 0'Buillus. MomojSTII. — 0'Sullevanus Bearrse et Beantrise princeps; Daniel O^SuUevanus Magnus, cujus pater* Dunkerrani princeps bellum sus- cipere senectute prohibebatur, O^Conchur Kierrius Arachtse princeps, Donatus Mac Carrha Cormaki filius, Mac Donnacha Allse principatus competitor; Dermysius Mac Carrha Eugenii filius MacDonnacha alter Allse competitor; 0'Driscol Cothlise princeps; 0'Mahunus Carbrius ; 0'Donnobhanus ; 0'Donnochuus Onachtse ; 0'Donnochuus valhs. CoNNACHTi. — 0'Euark.us Brethnise princeps ; Mac Diarmuda Mel- lurgse princeps ; O^KeaUa Imanise princeps. Lagenii. — ^Lagenii tametsi nulli principes a regina defecerunt, nihil- ominus multi viri nobiles arma pro fide susceperunt, quatuor maxime familiarumj quarum principes extabant ; Kebhani, 0'Conchures Iphallge, CMorrse Lisiae, 0'Bruines. Mldhii. — Mac Gocheganus princeps. Hos secuti sunt ex novioribus Ibernise magnatibus nonnuUi. MoMONii. — Rocheus I^aramuyse Vicecomes, Eichardus Buttlerus Montis Gerarti Vicecomes ; Mac Moris Lacsnse baro ; Thomas Buttle- rus Catharae baro ; Patritius Condou Condoniae princeps ; Eichardus Purcellus Luochmse baro ; Gulielmus Giraldinus eques auratus Kierrius EafinnansB dominus ; Edmundus Giraldinus eques auratus vallis ; Ed- mundus Giraldinus eques auratus albus. Eos solum Mc recensui, qui possessionibus atque finibus suis potiebantur, cum pro fide sumpserunt arma. Alios etiam referam in historise serie qui vel ab Anglis defece- runt pessessionibus jam abdicati, vel beUo principatum nacti sunt antea non obtentum, cujusmodi fuerunt Plorentius et Daniel Mac Carrhse, qui aliquandui ClancarrhaB principatum tenueruntj O^Conchur Sligachae * 0'Sullivan More was not in arms either with Fitzmaurice or Desmond. CAP. III.] DE BELLO QUINDECEM ANNGEUM. 143 princeps, Jaimus Giraldinus Desmonise comes^ Mac Guilliamus Burkus, Eaymundus Burkus Leitrimse baro, Huon 0'Morra. Hiprsecipui sunt qui pro CatlioKca religione bellum indixerunt et quos Ibernicam atque Catholicam factionem vocamus : non tamen omnes una conspirarunt ; sed jam alii deponebant arma ; alii illa capie- bant ; alii extinguebantur ; alii renovabant bellum."^ Qubd si simul conjurassent omnes, vel vicissent, vel certe majus negotium hsereticis facessivissent.|| AKi nobiles viri, quorummulti multis eorum quos re- [ii4] tulimus generis claritate minime inferiores^ et factorum celebritate su- periores erant, non tamen familiarum aut ditionum principes suis locis collocantur. Ejusmodi fuerunt Nellus 0'Donellus Asper, Cornelius 0'Driscolus Magni filius, Dermysius 0'Sullevanus pater meus, Machus 0'Briun, Cormakus O^Nellus, CorneHus 0'EeUus, Dermysius Mac Carrha Fuscus, Gulielmus Burkus, Bernardus 0'Kealla, Eichardus Tirellus, Bemardus 0'Morra, Taterus Giraldiiius, Dermysius 0'Conchur, Petrus Lessius, Edmundus 0'Morra, Jaimus Butlerus, Maurus Mac Suinnius, TJlligus Burkus, Daniel Mac Suinnius, Eichardus Mac Gocheganus, Magnus Mac Suinnius, Mauritius 0'Sullevanus, Thadseus 0'Mahunus Carbrius, et alii plurimi partis utriusque, quos longissi- mum, fuisset nominare et ideo hic prsetereo. Multos etiam Ibernise primores, qui rem segniter agentes, et neutram partem bene adjuvantes victoribus obtemperabant, silentio tacitus prse- termitto. CAP. III. Quamobrexn omnes Iberni ab haereticis non defecerint, disputatur. Ex illis magnatibus, qui hsereticis opitulabantur, tres, vel quatuor eraut hseretici, sed scienter errantes, et temporibus servientes ; caeteri Cathohci, qui omnes Pidei CatholicBe articulos firmiter profitebantur : Cathohcos sacerdotes in Hispania, ItaHa, Germania, et Belgio doctrin^, et moribus excultos protegebant : sacrosanctum Christi Jesu corpus summa veneratione suscipiebant, omnes Ecclesise Catholicee ritus vene- rabantur. Quse, cum ita sint non immerito, quispiam fuerit sciscitatus, cur tam clarissimi, et Catholici Principes, cur tam Catholicorum, atque piorum civium societates, respubhcse, civitates, cur tam Christiani milites non modo tulerint hsereticis opem, sed etiam Catholicos pro Ecclesise Catholicse jure, et libertate pugnantes impugnaverint. Equidem puto fuisse hanc Ibernise psenam a Deo propter crimina Ibernorum inflictam. JSTamque civitates, atque magistratus in Ibernos Anglicse factiones principes veteres, et novos, qui ab hsereticis non * The reader must always remember this remarlc. 144 O^SULLEVANI HISTORIiE CATHOLIC^^ TOM. III. [lIB. I. desciverunt, et in suos Oatholicos sacerdotes, qui ad bellum mininie cohortabantur, culpam suam transferunt. Prseterea dicunt se moleste tulisse, qubd a principibus, et nobilitate Catholicee factionis fuerint tam spreti, et pro abjectis habiti, ut ad amicitiam, et societatem non sint rogati. Iberni principes Anglicse factionis non tmam rationem reddunt quamobrera ipsi a regina non defecerint* primum se fuisse perterritos adversa fortuna eorum_, qui se superioribus temporibus a regum Anglise ductu subduxerant : diffisos Catholicos victuros, qui nec a Pontifice summo, nec ab Hispanise, vel Gallise Rege adjuvaban- tur : sperasse regiuam multorum annorum feminam cito, vita defunc- turam, sibique consultius esse ceierem ejus mortem spectare ; quam se fortunasque suas in discrimen deducere : non dubitasse^ quin bello con- fecto, ipsi quorum opera, et virtute regina vicisset, ab illa munus illud pro meritis suis impetrarent, ut possent Christiane^ et CathoHce vivere : timuisse potentiam principum Ibernicse factionis ne ab illisj si vince- rent, possessionibus suis expeUerentur : sibi persuasum habuisse ex parte Anglorum aeque justum fuisse hoc bellum, atque aha, quse Pon- [I15,]tificis Maximi permissu || superiores CathoHci reges Anglise cum multis Ibernis magnatibus non de religione, sed de terrenarum rerum jure, et dominatu gerebant : eo tempore persecutionem in sacerdotes non ingruisse : Catholicos qui hsereticis opem ferant, non fuisse a summo Pontifice excommunicatos, et Ecclesiasticarum censurarum mu- crone percussos : his tamen rebus omnibns non fuisse a conspiratione absterrendos, nisi multi sacerdotes, et rehgiosi eam opinionem asserue- rint, ut non solum fas esset reginse ferre opem, sed etiam Ibernicae fac- tioni resistere, et eandem ferro lacessere. Erant quippe sacerdotes quoque in factiones duas distincti. Omnes ex Ibernorum genere vetere fidei Catholicse defensioni tot^ mente, et omnibus artubus incumbebant. Huc etiam cogitationes, atque nervos omnes intendebant plerique sacer- dotes ex noviore genere, non omnes. Nam aHqui contra factionem Ibernicam, CathoHcamque stabant^ qui apud Hibernos AngHcse fac- tionis principes, atque civitates auctoritate plurimum valebant. De his Ibernorum factionibus certior factus Pontifex summus diplo- mate suo Ibernis omnibus imperavit^ ut CathoHcis principibus non modo non adversarentur, sed opitularentur. Ab alterius factionis studiosis est objectum Pontifices Htteras fuisse falsa narratione surreptas. Qua de re serb relatum est ad Salmantinam, et Yalesoletanam Academias florentissimas, in quibus omnium doctorum calculo Htteras non fuisse surreptitias pronunciantur, et sacerdotum Ibernorum AngHcse factionis * One of the chief causes why the Anglo-Irish of the pale did not rise against i Elizabeth wasj their distrust and national hatred of the Irish. They were, in i every respect, except religion, Englishmen, living west of the Irish sea — un- Irish in prejudices and feelings as thoroughly as any Orange colonist since 1688. The success of the native Irish and degenerate English would be regarded by the Pale English as a national defeat. CAP. IV.] DE BELLO QUINDECEM ANNOEUM, 145 opinio condemnatur anno 1603, postquam bellum est pene confectum, ut suo loco fusiiis demonstrabimus. Quod si integro bello ea factio gymnasiorum judicium accepisset, non dubito, quin arma, quaj pro haereticis sumpsit, in eosdem gessisset. CAP. IV. Non armis, sed artibus variis Ibernos fuisse superatos, Ibernica autem, et Catholica factio non hostis virtute, non hseretico- rum armis, sed vario dolo et stragemmate fuit victa. Illud Anglorum fuit non ultimum stratagemma, quod ubi bellum incsepit, illico perse- cutionem, atque tyrannidem dimittentes nec sacerdotes Ibemos Anglicse factionis, nec saeculares Ibernos suse ditionis lacessebant, vel irritabant, tametsi publicum usum Catholicse religionis nunquam tulerint : qua indulgentia principes Ibernos. factionis Anglicse, sacerdotes aliquos, atque' civitates in amiciti^ continuerunt. Is enim est Anglorum mos, et Ibernicse reipublicse administrandse ratio, ut in bello, dubiisque, et adversis rebus Ibernos ne minima injuria provocent, facient magni, et donis ornent; in pace, et rebus secundis jugulent, deleant, perdant, Knigaldse, vel Anglicse provincise, et principibus Ibernis novi generis toto studio persuadere conati sunt, illos fuisse possessionibus suis, atque finibus pellendos ab antiquis Ibemis, qui pro CathoHca fide arma sumpserunt, si vincerent : qua fallacia faciles homines non modo sibi obedientes, sed mnltos CathoMcis infensos reddiderunt. Hispanorum inauditam crudelitatem, et leges iniquas esse Angli prsefecti, et Ministroclerici per se, et per ahos adhibitos prsedicabant, "ui ab eorum amicitia Ibernos deterrerent ; sed aliter rem habere hodie nuUi Ibernorum non est exploratissimum. 1| [1161 Iberni si millies ab Anglis in bello deficerent, toties tamen ab eisdem in gratiam reciperentiir et reatibus omnibus condonatis insuper donis af&cerentur. Cseterum qni vel semel deficiunt in pace, morte plectun- tur, et Angli ne fidem frangere videantur, illis vel falso novum crimen objiciunt, vel quacumque causa etiam levissima ad inferendam mortem sunt contenti Id ego quidem eb minus miror, quod peena par eos quoque maneat, qui nunquam ab ilHs desciverunt, modo Catholici sint, quibus, etsi nihil pejus odiderant Angli, non tamen cariores habent eos Ibernos, qui hseretici suut, quamvis cum eis famiharius, benignius, blandius adhuc agant, dum eorum opera, et auxiHo in Catho- Hcorum excidium utuntur ; post CathoHcos deletos simiH psena haere- ticos quoque aflecturi, quos Eeque, atque CathoHcos diHgunt, et non ex animo, sed simulate, et metu hsereticos esse, non ignorant. Eodem quoque animo in Scotos esse Scotorum neminem prseterit. Nec est 19 146 o'STJLLEVANI HISTOE.IiE CATHOLIC^, TOM. III. [lIB. I. prsetereundum aliud Protestantittm stratagemma, qui Catliolicorum agros, municipiaj segetes, armenta, ferro, flammaque corrumpebant, ut quos virtute superare non poterant, fame, et inedia vincerent, ueque suorum quidem Provincialiumj vel Ibernorum factionis Anglicae finibus interdum parcentes^ frumentum, et armentum intervertendo, et agri- culturam prohibendo, ne commeatus essetj quo Catholici potiti bellum gererent. Ahena moneta reginse jussu excusa mittitur in Iberniam anno 1601,"^ qua partim regina facultatibus consumptis exercitum alebat, partim Ibernicum aurum, et argentum est surreptum. Quse simul ac bellum est confectum. nihil valere csepit magna jactura Ibemorum, etiam tributariorum regmsd, maxime mercatorum. Quippe persuasum habuerunt protestantes nunquam finiendum fuisse Ibernicum beUum, dum Ibernis commeatus suppeteret^ vel aurum, et argentum, quo iUum compararent : exercitui vero suo Angliam victum suppeditaturum. Hee causse fuerunt, quamobrem tanta vis Ibernorum pauperum exteras gentes, maxime Hispaniam, et GaUiam inundaverit. CAP. T. Ibernos non tam ab Anglis, quam alios ab aliis esse devictos. His malis omnibus possent Catholici curationem admovere, nisi alio majori, et intestino morbo confecti penitus delerentur. Quod plero- rumque Catholicorum principum, (\xd se pro Catholica fide tuenda devoverunt, familise, clientelse^ municipes in contrarias factiones abibant, ahi alios duces^ atque dominos de prineipatu, et dominationis jure cer- tantes secuti. Quorum minus potentes Anglorum partes amplecteban- tur spe obtinendi principem locum in familiis suis, si priucipes domina- tione, principatuque deturbarent, spem iUam AngUs callidci prgebentibus. Igitur homines improvidi privatas causas pubUcse defensioni sacrse Pidei prEeponentes, dum a magnatibus Catholicis^ sociorum, cHentium, municipum animos avertebant, ad Anglos magnas vires conferentes, quod voluerunt, non sunt adepti, et quod noluerunt, effecerunt. Nam- que CathoUcorum procerum suorum consanguineorum possessiones, et hsereditates amphssimas non ipsi, sed AngU sunt adepti, et sacrosancta Christi Jesu reUgio propugnatoribus orba hsereticorum barbaro furori, [117.] et Ubidini jacet objecta.|j Ea enim fuit ars una, qua potuerunt AngU Ibernorum principum vires contundere, qubd eorum dignitates, atque vectigaUa consanguineis ipsorum, qui cUentes, atque socios ab iUis sub- ducerent, poUicebantur, nec tamen finito beUo promissis steterunt. * Moore, IV. p. 124. CAP. VI.] DE BELLO QUINDJiCEM A1S'N0IIUM. 147 Hsec cogitatio Quintum, et Henricum 0'Nelluin Johannis principis filios, et Artum Terentii fiKum in 0'Nellum movit. Eadem principatus affectatio incitavit Nellum 0'Donellum cognomento Asperum, ut ad- versus 0'Donellum belligeraudo Tirconellse excidium afferet. Eadem eemulatio Eugenium 0'Sullevanum in 0'Sullevanum Bearrum patruelem impuHt. Eadem cupido Thadseum 0'Euarkum in 0'Euarkum fratrem instigavit. Eadem libido Mac Gfuirem Angliensem in Mac Guirem stimulavit. Quid Elorentii, Dermysii, DanieHs contentionem, de Olan- carrhse principatu referam ? Quid memorem Jaimum Giraldinum co- mitem ob alterius Jaimi faetionem viribus destitutum ?* Quid repetem sexcenta hujus rei exempla ? Certe Iberni mei, quamvis Catholicse fidei, Rehgionisque divinse cultu, et observantia plerisque gentibus prsestent, hujus tamen belli tempore^ factione, dissidio^ ambitione^ per- fidia TurciSj et hsereticis plurimi deteriores fuerunt. Idcirco fieri mi- nime potuit, quin tot, tantisque discordiis Ibernia penitus devastaretur. Nam, ut Evangelii sacri oraculo proditur, "Omne regnuminse divisum desolabitur." Ego quidem magnopere miror, qubd tamdiu tot dissidia, tot beUa, tot incendia sustinuerit. Quod vero Catholicorum paucitas Protestantium^ et ipsorum auxiliarium multitudinem ssepe superaverit, milites semiermes exercitus omni genere armorum instructissimos pro- fligaverint: exiguse Catholicorum facultates Anglise reginse divitiis, atque potentise anuos quindecim restiterint : ex angustissimis exordio- rum rivulis bellum prseter omnium opinionem eb magnitudinis incre- verit, ut sint hseretici adducti in discrimen Ibernias totius amittendse, non nisi divinitus factum fuisse existimo. CAP. VI. Quis fuerit rerum status in Ibernia hoc bello incipiente ? Hac tempestate Daniel Mac Carrha Clancarrhse princeps, atque BelinsiBe comespacis^quam belli cupidior, setateque senescens Anglorum amicitiam retinere omni studio enitebatur, et insuper opiparis obsoniis, atque splen- didis conviviis deditus amplissimum patrimonium profusis sumptibus obliguriebat. Quod hominis ingenium Angli probe experti, nihil eum persecutioni obstaturum metuebant, modb ipsum CathoHce vivere sine- rent. Portissimum Giraldinorum Momoniorum genus erat pene ex- tinctum. Alii duo Momonii principes potentes hseresis contagione (proh pudor) laborabant.t 0'SiiUevanus Bearrse princeps, et ejus * Almost all these dissensions are chronicled in the Four Masters ; it is not worth the trouble to fix their dates. _+ One of these is certainly Black ThomaSi Earl of Ormond, who was to the Irish Oatholics, during the whole reign of Elizabeth, what his grand-nephew, the first Duke of Ormonde, was during the reign of Oharles I. &c. &c. The second was either Thomond or Inchiquin. M8 0'SULLEVAN1 HISTOBI^ CATHOLICiEj TOM. III. [lib. patruelus Eugeiiiiis ob possessionum jus discordes erant. In Connachta Ulligus Burkus Clanrichardse comes postquam Joannem fratrem occidit, multis Ibernis magis invisis non modo non discessurus ab Anglis, sed in eorum obedientia multos Connachtos conservaturus videbatur. Alii Burki de Eannmaculiami principatu contendebant. Lagenise Principes [118.] Ibemici magis soliti hsereticis occurrere erant ex parte majori extincti.|| KiUdariae comes ab incunabulis hseretice nutritus nullam patrise spem praebebat. Anglo-Iberni principes Lagenise, et Midhise nunquam sublaturi animos videbantur. In Ultonia Terentius 0'Nellus Tironse princeps, et Hugo 0'Nelljis Tironse titulo comes a regina creatus propter ingentem simultatem uterque alteri obstabat^ ne in Anglos ahquid moHretur. Ab Hugone O^Donello TirconeUse principe, et aliis Ultouiis non rebeUandi obsides extorti sunt, vidimus. Potentioribus ita distentis, et impeditis, minus potentes quis crederet aliquid ausuros? Nihilominus aliquis Ibernorum principum timor hsereticos tenebat, quo tamen minime obstante truculenta persecutione, quam superius tetigimus, fidem Catholicam oppugnabant^ postea quam illam in Anglia extirpaverant. DOMINI PHILIPPI 0'SULLEYANI BEAREI IBEMI, TOMI III. LIBEE II. De bello quindecem annorum.* Superiore Hbro partis titriiisque defensores, bellandique facultates, et quem Ibernia statum habuerit, cum bellum ortum est, exposuimus. Nunc ipsum bellum auspicantes describere, iUius semina vel causas, primamque et rudem setatem hoc loco enarrabimus. CAP. I. De Hispanae classis naufragio, Alfonso Leiva, 0'Ruarko, Mac Stiinnio Tuethia; et aliis. Philippus ille Secundus Hispaniarum rex prudentissimus miseratus ca- lamitatem, atque Tartareum statum AngHsej in qua, Mari^ regina in uxorem ducta, breve tempus regnavit, instructissima classe comparata, fortissimum exercitumjj (cujus Lnperator erat dux Mitinse Sidonise) in [119.] eam insulam mittit, mortiferam pestem hseresis, in ipsis cunabulis pro- cul dubio, extincturum ; si incolumis in terram exponeretur. CEeterum peccatis nostris obstantibusj anno Eedemptoris MDLXXXVIII, partim hsereticorum arte, sed maxime tempestate coorta classis longe, lateque dissipatse pars iu Hispaniam revertitur, pars inter Angliam et Belgium * The title given by our author to his third " Tomus" — " the fifteen years' war" is a misnomer. The great war did not commence until Eed Hugh and Hugh 0'Neil had joined their standards, or, at most, until the former, after escap- ing from Dublin Castle, was inaugurated the 0'Donnell, andinvaded Turlough Leinough's principality in 1592. All Ulster did not rise before 1595, p. 1959. It is true, however, that the expulsion of Bryan 0'Rorke, as told in the next chapter, was the remote cause of the war,by drawing Fermanagh, Tyrconnell, and, finally, all Ulster into action. 150 O^SULLBVANI HISTOUIyE CATHOLICiK^ TOM lll. [HB. 11. vi ventorum rapta, Scotiam, et Iberniam circumvenitur ; pars magna naufragium fecit. Aliquo naves in Ibernise* et Scotise littora sestu compelluntur, quibus per acutos scopalos concussis, atque submersis, homines alii pereunt, alii vel nando^ vel prosiliendo vix evadunt. Sos- pitibus ut quemque deprehendebant Anglij mortem inferebant. Alfon- sus Leiva nobiles eques Hispanus post eas insulas circumitas commeatus inopia laborans navim tempestate quassatam in Ultonia applicuit in portum, quem Eugenius Mac Suinnius Tuethise princeps obtinebat. Alii Hispani trecenti post navim in Sligacha, Connachtse portu obru- tam, Bernardi 0'EuarH cognomento " Magni/' Brethnise principis^ qui non longe aberat, sibi prsesidium efflagitant. Id Ehzabetha Anglise regina et ejus prorex Iberniae Johannes Perrottus cum intellexissent, 0'Ruarkum et Mac Suinnium Tuethium jubent permittere, ut regii ministri Hispanos animadvertant. Cui imperio 0'Euarkus et Tuethius responderunt, sibi prohiberi Eehgione Catholica, quam profitebantur, Cathohcos ad necem tradere et etiam infra suam dignitatem esse eos, qui ad tutelam ipsorum fugerant, prodere. Itaque 0'Euarkus trecen- tos, qui ad ipsum venerant, dato duce et commeatu ad Tuethium, apud quem Leiva liavem reficiens agebat, mittit. Ad eundem, qui in ahis Ibernise locis, amissis navibus, naufragium et Anglorum manus effu- gerant, Ibernis duces itinerum et victum suppeditantibus, confluunt. Jam miUe fere Hispani apud Tuethium erant Leivige imperio obtemper- antes. Eo Hispanorum numero Tuethius Isetus, et virtute fretus, Leivse suadet, ut in Ibernia bellum Anghs indicet, se suos obseratos armatu- rum, idem 0'Euarkum facturum : omnes Ibernos pro rehgionis Catho- Hc8B Hbertate conspiraturos : reginse nec opes, nec copias vahdas, nec arces munitas esse ; Iberniam primum, inde Angham facih negotio posse expugnari. Leiva refert id minime sibi hcere, quod a rege suo in man- datis non acceperit : in Hispania verb se cum rege acturum, ut uberi- orem exercitum mittat, qui Iberniam in hbertatem asserat. Et ita commeatu a Tuethio accepto in navim jam refectam mihtes omnes im- poiiit. Sed vix vela ventis dat, cum in plangentis Tuethii conspectu natis hominum multitudine onerata deiuscens cum omnibus obruitur. Qui postea Hispani ex naufragio in Ibemiae httora evaserunt, ab Ibernis in Scotiam ad comitem Bothuehum Scoticse classis preefectum, et ab hoc in Galham vel Belgium mittebantur. Eegina 0'Euarki et Tuethii inobedientiam armis coerceri jubente, Eichardus Binghamus Anghis eques auratus, Connachtse preefectus in O^Euarkum expeditionem facit,t paucis Anghs sed quam plurunis Ibernis coactis. Prseter cseteros Ulligus Burkus Clanrichardse comes * 17 Ships, containing nearly 6,000 men, were wrecked on the shores of Ire- land. Three, with 1,500 men, were cast away off Sligo ; one with 1,100 men in Lough Foyle. See the documents in 0'Donovan's Four Masters, p. 1870. t The Lord Deputy Fitzwilliam, with Bingham, marched against CRorke. Four Masters, p. 1588. CAP. II.] DE BELLO QUINDECEM ANNORTJM. 151 illi prsesto fuit. 0'Rnarkus pridem Maurum Mac Suinnium cogno- miae Yaccam (Muracha na Mart)* ducentos Momonios ductitantem conduxit, pauloque plures obseratos armavit. Neque majoribus viribus pollebat, cum in Droumdhathieret pago ab hostis equitatu|l sclopera [120.] riisque circumvenitur, hastatorum etiam agmine sequenti. Maurus cum ne ultus quidem moriturus videretur, nedum victurus, si tam exiguis copiis cum bostium multitudiue prselium consereret, ex eo pago com- positis ordinibus procedeuSj ipse tergiductor suos cohortans, et hostium impetum sustinens vulneratus plumbea glandine, quae ex narium radice per alluginem transverse missa sinistrum oculum illi ademit. Quo vulnere graviter afflictuSj ciim exercendo muneri minus aptus reddere- tur, reliquos ingens trepidatio invasit, ordinesque laxaturi videbantur nisi avunculus meus Eothericus Mac Suinnius adolescens (Rueri Mac Domhnaill mic Shuinne) Mauri patruit insignibus et armis celeriter indutus succedens, trepidosque confirmans ultimos ordines duxisset. Maurus vubiere curatus, cum bellum redintegraturus videretur, secus fecit. ISTamque lumine sinistro captus, magis capitur et obc8ecatur specie Gorumplathse 0'Euarki neptis ex Quinto fratre, quam raptam atque violatam rursum dimittit. Turpitudine facti O^Euarkus indigna- tus sceleris authorem nunquam postea venia dignatus est. A Mauro et a suis etiam obseratis fortunje cedentibus eodem pene tempore O^Euarkus desertus ad Tuethium peUitur, a quo non modo comiter sed mira et inaudita magnificenti^ excipitur. Ejus arbitrio Tuethius muni- cipia sua, totumque Tuethise principatum rehquit, in illum jus omne rerum administrandarum transferens, et ipse tanquam prsefectus ab eo militibus belli rem gerens. Ubi cum accepisset duos familiarissimos suos 0'Euarki jussu fuisse patibulo suspensos^ ob causam tanto sup- phcio minime dignam amicis suis expostulantibus, qubd totam suam potestatem 0'Euarko permiserit, " sinite^'' " inquit^'' mirari. Is pro- fecto, qui scit jus exercerCj dignior est principatu^ quam egOj qui forsi- tan crimina impunita dimitterem.'' O^Euarkum finibus pulsum regius exercitus secutus, omnem beUi mo- lem in Tuethium vertit. Copiosus erat exercitus ille Anglorum, sed maxime Ibernorum, qui reginse non obsequi, ubi repugnandi potestas esse non vi- debatur minime sibi integrum putabant. 0'Euarkus possessionibus suis amissis auxius et maestus, ut ad eas recuperandas Scotos ducat, Scotiam petit^ J Tuethio invito et inauspicatb. Nam a Jacobo Steeuardo Scotise rege * [0'Flaherty] line 1, p. 1869, Four Masters, ought to be cancelled. The Morough there mentioned was a Mac Swiney, grand-uncle of our author, not Morough na Mart 0'Flaherty. t This battle of Dromahere was fought in January, 1585. Our author appears to confound it with some battle fought in the campaign. against 0'K;orke, March, 1590, by which he was expelled from his territory, p. 1885. Oox, p. 398, adopts our text. X Three of those Munster M'Swinies, sons of Owen, killed in the service of Donnell 0'Donnell, brother of Red Hugh, A.D. 1590, p. 1891. 152 O^SULLEVANI HISTOELE CATHOLIC^^ TOM. III. [lIB. II. (quem postea Angli quoque regem asciverunt) deprehensus ad Elizabeth- am AnghBe reginam Londinum vinctus mittitur. XJbi in consiliariorum csetum productus, ab uno interrogatus, cur genua non flectebat, " non sum'^ inquit " id facere solitus.'"* Tum consiliarius " nonne^' inquit '^es solitus genua coram imaginibus flectere'' "Certe^' inquit ille. " Cur" inquit hic " non idem quoque nunc facis ^" " Quia^' inquit ille " inter Deum et sanctos, quorum imagines venerorj et vos, multum interessCj semper putavi." Brevi post morte plectitur. Qua re divul- gat4 Bemardus ejus filius, a suis 0'Euarkus rennnciatus, paternam hse- reditatem recuperare Tuethio ferente opem secundiore marte tentatt bello rursus in Connachta renovato. CAP. II. Lagenise motus et aliqui casus. SuB idem tempus in Lagenia parvi motus oriuntur, Anglis protestantibus Catholicse religionis oppressoribus edicta regia exequentibus et Lageui- enses graviter coneutientibus. Hanc persecutioiiem fugiens Yaterus Giraldinus cognomento Fuscus ( Vater Riach) ex Kildarii comitis familia, ex Kildariensi tribu in Gloranum pagum apud densissimas sylvas se- cessit juxta !Piachum 0'Bruinem (Fiacha Mac Aodha) ^^gydii fihum, ^* cujus filiam uxorem duxit. Is Piachus patris exemplo protestantium acerrimus hostis erat; contra eos conjuravit in Eustatii vicecomitis conspiratione, sicuti superius vidimus, et iu eorum obedientiam rever- i sus, Catholicis qui ad ipsum protestantium injnrias fugiebant, erat pr£e- ,{ sidium^, alios occultando, ahos palam excipiendo. Ob quod a regiis p^ impugnatus partim su^ virtute^ partim sylvarum densitate sese tutaba- tur J donec incolumitatem et fidem publicam pacisceretur^ quam Hbenter concedebant Angli, ne majores motus concitaret. Juxta hunc Puscus commorans ab Anglis ssepe impetitur, et eosdem vicissim impetit armatis paucissimis stipatus. Anglos finitima loca incolentes deprsedatus Glo- ranem revertebatur. Redeuntem in itinere nanciscitur Dudlius Bagnal ^ Anglus eques auratus Ibernise castrametatoris frater cum cohorte quam H prsesidii caus^ Lethlinnse habebat. Commissa pugn^ Dudlius cum tota fere cohorte occiditur. Haud diu post Vaterus cum peditibus sexar * Remained with M'Sweeny a year. Four Masters, p. 1887, 1905. f Sydney said " he was the proudest man that ever I dealt with in Ireland." On the scaffold he was noble and true, scorning the spiritual aid of the apos- tate Franciscan, Myler M'Grath. See Four Masters, p. 1906. % Appears in the field against Bingham, May, 1593, p. 1937. m .i CAP. III.] DR BELLO QUINDECEM ANNORUM. 153 ginta Unnoniam improviso aggressus prsedam agit,"^ sequentesque But- tleros equitum et peditum numero superiores fundit et fugat, aliquos, prsesertim ducem Petrum Buttlerum comitis Urmonii nepotem ex fratre occidens. Longas Lagenise et Midhise regiones occultis itineribus di- mensus ad Lochsindilem Midhise oppidum (Loch Sindil) in quo multi Angli nequicquam pauperes commorabantur perveniens, horum domus noctu effractis foribus cum commilitonibus ingressus, viros interficit, praedaque onustus domum redit. Ita quia Protestantibus multum damni intulit, nec facile poterat capi, audacia sua et sylvarum densitate defensus, et ne majorum motuum causa foret^ Anglis consultissimura visum est, ut ilium in fidem recipiant reatibus omnibus condonatis. Inito pacto, fideque iuterposita Dubhlinnam ad Johannem Perrotum Ibernise proregem petit. De cujus adventu cum aceepissent Dudlii Bagnalis fratres et consanguinei, sedes in quibus agebat armata manu circumdant. JPuscus inducta galea, scuto Isevee imposito, stricto ferro ostium pugnando solus defendit, donec prorex veniens pugnam dire- merit, et illum factorum impunitate donatum domum dimiserit. CAP. III. Tironse comes, qui Anglis in rebellionis suspicionem venit, in jus vocatur. NoNDUM O^Euarki et Tuethii motus sedati fuerunt, ciim majoribus antevertendis regina distinetur. Namque Hugo 0'Nellus cognomine compeditus (Aodha Gimhlach Mac Sean Ui Neil) qubd matre vinculis impedita fuerit editus, Johannis principis filius e Scotia in Ibemiam reversus|| Guliebno Pitzguhehno Anglo Iberniee proregi refert aliquot [121.] nobiles Hispanos ex Metenensis ducis classe ab Hugone 0'Nello Tironse comite donis ornatos in Scotiam fuisse missos et eisdem litteras traditas ad regem Hispanise, quibus ejus prsesidium in reginam efilagitabat, suam operam pollicens : idque totum Hispanos secum communicasse, existimantes eum Tirono fidum fore, sicut erat consanguinitate con- junctus et rehgione CathoHcus. Prorex et consiHum Ibernise in Strad- baKam Ultoniae oppidum Dubhhnna profecti Tironum in jus vocant, qui crimen objectum incunctanter negat, subdens Compedito inimico suo non esse fidem habendam. Compeditus se singulari certamine crimen probaturum asserit : sed ipse et Tironus stadium ingredi prohibentur. Compeditus se testes producturum confirmat, Die constituta qua tes- tes producantur, Tironus datis vadibus dimissus Compeditum inquirendo * The rising of the Brown Geraldine occurred in 1586. See his feats in Kilkenny, Wexford, and Queen's county, described in the " Government of Ireland" by Perrott, p. 111 . He was in arms again in 1594. Cox, p. 404, 20 154 0'SULLBVANI HISTOEI^ CATHOLICiE, TOM III. [lIB. II. deprelieiidit, et custodise mandat, jussusque a prorege Pubhliiinam vinctum mittere imperio non obediens laqueo suspendit, Midhiensi ho- mine tortore ; nam pietate et amore in Onellam familiam et Johannem principem uullus e tota Tirona potuit viribus ullis deduci, ut Compedito mortem inferret.''^ Inde Dubhlinnam, proregem, et in Anglia reginam adit veniam petitum^ quam impetravit, aliquos (ut creditur) donis cor- rumpendo et regina eo forsitan mota, quod consultum esse judicaret illum etiam deKnquentem contra Terentium OT^ellum Tironse principem servare ea ratione qua fuerat adjutus et auctus. Itaque reversus est in Iberniam datis vadibus comite tJrmonio et Christophore Hatone Angliee cancellariOj sistendi se Dubhlinnse apud proregem quando in jus vo- caretur. Eum paucis inde diebus prorex jubet DublilinnsB comparare ut perpetuo carceri addiceretur. IUe maluit se quam suos vades peric- litari. Itaque Dubhlinnam iter arripit architriclino prsemisso^ qui lauto et splendido convivio parato duces et nobilitatem regii exercitus, ad caenam invitaret, Ipse sub vespertinum crepusculum ad portam Dubhlinnensis arcis equo desihens, proregem qui in ea agebat, adit. Hic illum jubet salvere et valere ; ea nocte corpus ab itineris labore reficere et curare ; convivis non deesse, postero die ad se redire. IUe arce egressus in pratum equum dirigit, quasi animum recreaturus et inde equite uno comite in Ultoniam fugit, ratus id quod erat, vades suos esse jam vadimonii obligatione solutos. Ciim diutius cunctaretur architrichnus jubet convivas discumberCj confirmans illum vel in arce a proregi retineri, vel se de eo nihil certi habere. CAP. lY. Ultoniorum obsides ab Anglis fugiunt. Patjcis post diebus ex Yltoniorum obsidibus Hugo 0'DoneIlus Ruber, Daniel Mac Suinnius Coeruleus, & Huon 0'Gallachurj de quibus supe- riiis locuti sumus^ ex arce Dubhhnnensi fugiunt. Cseterum Buber in Felmium 0'Tuehilem equitem Ibernum, & reginee ministros incidit. Pelmius statuit eum innitis regiis ministris dimittere, haud dubius se fortunarum inacturam jacturum, & in discrimen venturum. Quod malum timens Eosa Ni Tuehil Pelmii soror, & Piachi 0'Bruinis [122.]vxor,ll fratri persuasit, vt suse, atque Eubri simul saluti consu- leret : idque illum. facturum, si ea nocte Eubrum apud se re- tineret in Kehino Castello (caislean Keliin,) donec a marito suo Piacho * This chapter agrees in the main with Oamden, A.D. 1589, 90. See Four Masters, p. 1888. Aodh of the Fetters was a son of John 0'Neil the Proud. CAP. IV.J DE BELLO QUINDECEM ANNORUM. 155 cum armatis venieiite, quasi invito Pelmio in libertatem asseratur, nam magis fratri cavendum censuit, quam marito qui iam solitus erat rebel- lare, vitamque contra protestantes, & pro eorum hostibus vovere. Quo consilio probato, Kachus cum armata, manu Eubro opitulatum con- tendit. Prorex quoque Dubhlinnse certior factus cohortem mittit, quse Eubrum vinctum trahat. Ea nocte tam copiose pluit, vt aqua ripas intejecti fluminis egrediente, circumjectosque campos inundante nullo modo potuerifc Kachus vada trajicere. Interim Augli, qui flumine non prohibebantur, Eubrum Dubhlinnam deferunt. Ybi in eadem arce di- ligentiori custodise mandatur^ in vincula quoque conjectus.* Iterum diebus aliquot transactis cum Henrico, & Arto 0'Nellos lohannis prin- cipis filiis, qui eodem carcere tenebantur agit^ quemadmodum sese in libertatem vindicent. Quod etiam consilium cum Edvardo Eustatio puero amico suo, & cum acerrimo Protestantium hoste Eiacho commu- nicat. Edvardus puer se illi ad fugam daturum quatuor equos polli- cetur. Fiachus itineris ducem, qui illum domum suam ad Muluriam sylvam ducat, & inde in Vltoniam a se incolumem mittendum promittit. Ad constitutam noctem Ruber limam comparavit, qua vinculorum clavos sibi, Henrico & Arto scidit^ & sericam telam longissimam, qua se dimitterent ex arcis celsse fastigio. Intempesta nocte superiore telse extremitate ad latrinam Hgata, Henricus primus capta tela manibus, et inter crura per latrinam descendit, nec socios spectans in Vltoniam itinere arrepto incohimis evasit, Sequitur Euber, qui Artum spectavit. ArtuSj dum prseceps per telam fertur^ lapide ex cloaca forte cadente, male vexatur, vixque se sustinendo est aptus. Edvardus puer, qui equos promiserat, quatuor velocissimos ephippiis instructos per tres proximos ante dies in stabulo habebat, sed iUo die eo inscio peregr^ ablati sunt ab amico. Itineris dux a Eiacho missus prope arcem prse- stolabatur, qui ea nocte, dieque sequente Eubrum, & Artum per avia^ vastaque loca duxit, ne interciperentur. Tempus erat hybernum paucis diebus ante Dominici Natalis festum^t & loca alta nive obruta. Ob id Euber, qui longo itinere, velocique cursu calceos consumpsit pedibus iam nudis nivis rigorem, locorumque asperitatem superans, ungues vt- riusque pollicis pedum amisit nive combustos, & avulsos. Artus, etsi calceos firmiores habebat, lapidis tamen casu graviter afilictus longum, & asperum iter segre metiens Eubrum tardabat. Satis fessi ad noctem perveniunt in subterraneum specum non multis millibus passuum ab sedibus Eiachi_, ibique relictis, vt constitutum erat^ dux rem nunciatum ad Eiachum tetendit. Duo juvenes, qui toto die currentes nihil cibi cseperant, fame cruciabanturj tamen itinere lassi alto somno sopiti noc- tem transegerunt. Jamque die secundo sol preecipitabat, & nullus a Eiacho remissus est. Tertio die inedi^ premente, '''Arte/^ inquit *_ A.D. 1590, after an imprisonment of three years and three months. See an interesting accoimt of the first attempt to escape in the Four Masters, p. 1895, t In the winter of 1592. See Four Masters, p. 1913, 1925. 156 O^SULLEVANI HISTOEI^ CATHOLIO^j TOM. III. [lIB, II. Ruberj en animantia bruta herba, et fronde pascuntur. Igitur nos etianij qui quaravis rationis participes simus, tamen animalia quoque sumus^ eadem brevem inediam toleremus, donec a fido Fiacho cibus suppeditetur.''^ Itaque proximse arboris frondes mandit, & devorat^ sed oblatas reuuit Artus. Interim Piachus nullum lapidem non movebat^ [123.] vt illis cibum subministraret, diu prohibitus ab illis,|| qui ejus suspecti liominis vel levissimos gestus, and motus notabant. JDenique ad ter- tiam noctem, per milites quatuor cibum misit. Artus lapidis casu, longaque inedia confectus nec in os imponere cibum, nec impositum a Rubro, & militibus mandere poterat ; Euber, qui validior erat, et fron- dibus linquentes vires non nihil retinuit, socio ef&ante animam coram pree mcerore comedere recusabat : tamen Arto e conspectu remoto se cibo reficere a inilitibus cogitur. Postquam perturbatio, & tumultus eorum, qui Eubrum inquirebant, sedatus • est, Arto inhumato Euber pedibus seger in Fiachi domum delatus clam curatur, curatumque Pia- chus per Vaterum Giraldinum !Fuscum in Vltoniam ad comitem Tiro- uum, T?ironus ad Mac Guirem & Mac Guier ad ipsius patrem Hugonem 0'Donellum TirconneUse principem mittit. CAP. V. Ruber de injuriis sibi illatis qujeritur, et 0'Donnellus creatus patriam ab hseresi statuit vindicare. Per id tempus "WiUis Anglus cum cohortibus duabus in Tirconnela tributum exigebat, quem Mac Suinnius Banachus iUico aggressus est, ubi de Eubri incolumi adventu cognovit. "WiHis in monasterium quod Munimentum extemorum* dicitur, se recepit. TJbi circumsessus sese Eubri arbitrio permittit, a quo incolumis mittitur jussus ipsius verbis referre^ reginam et ejus prsefectos inique cum Ibernis agere ; religionem Catholicam impie contaminasse ; sacros episcopos, atque sacerdotes in- humane et barbare cruciasse : nobiles Catholicos crudeliter capere et delere ; nefas pro jure habere ; ipsum dolose et perfide deprehendisse ; ob id Anglis nec tributum pensurum, nec obtemperaturum. 0'DoneUns quoque senex sese principatu abdicans, postquam illum viginti fere annos rexit, Eubro filio rerum administrationem et imperium demandavit, ilium principem 0'Donellum nominans et ejus authoritati obedire omnes suse ditioni subjectos jubens, et ipse annos septem quos postea vixit, Ibernorum magnatum exemplo, orationi et divinarum * Dun na Gall, the Franciscan Oonvent. Hugh, immediately after his re- turn. expelled the English and restored the friars. Four Masters, A.D. 1592, p. 1927. CAP. V.l] DE BELLO QUINDECEM ANNOKUM. 157 rerum meditationi vacans. 0'Donellus (hoc nomine deinceps Eubrum appellamus) de more inaugurattis* illum sibi coiisiliorum omnium, atque cogitationum finem constituit, ut patriam^ Catliolicamque reli- gionem, ab Anglorum hseresi et tyrannide vindicaret, cum iis qui ipsi vel quadam observantia vel dominii jure parebant, faciens conjurationem. Hi erant Eugenius Mac Suinnius cognomento Junior Tuethise princeps, qui jam pro Hispanorum salute rebellaverat : Donatus Mac Suinnius Banachse princeps, Daniel Mac Suinnius Panidse princeps, Johannes 0'Docharta Inisonse princeps, 0'Buillus et alii minoris notse, quibus minime defuit O^Euarkus Connachtus Brethnise princeps, qui occisi a regina patre nullam paternse necis ulciscendse occasionem preetermisit. Haud dubitat O^Donellus quin etiam Tironus comes pro Catholica religione arma sumeret nisi ingenti metu Terentii O^JSTelli consanguinei sui Tironge principis prohiberetur, qui veterum inimicitiarum memor videbatur nuUam opportunitatem nocendi comiti prsemissurus, illumque faciU negotio loco|| dejecturus propter propensissimam in se Tironorum [124.] voluntatem. Quem obicem removendi cupidus O^Donellus 0'Nellum primum omnium aggressus et Srabanemf ejus municipium in comitis po- testatem redigens iii parvam insulam lacu munitam compulit. XJbi 0'Nellus medius inter 0'DoneUum et comitem sese continuit;, de beUo nihil curans, quod vel senio erat confectus, vel a Tironis contra Catho- licos non adjuvabatur, vel ipse Catholicus protestantibus opem ferre nolebatj donec biennio circiter post vita fuerit defunctus. CAP. VI. Mac Guier contra Protestantes arma sumit. Edmundus Ibernise primas a regiis occiditur et aliae variae res. In fine proximi autumni,{ Hugo Mac Guier Faramonachse princeps arma contra protestantes cogitur sumere. Namque Midhise ministro- piscopus misit hsereticum ministroclericum in abbatiam quse Cluenes dicitur. Ea est in AuriUa principatu prope Mac Guieris fines. Ubi ministroclericus non modo rusticos et agricolas abbatise subjectos sed etiam proximos Mac Guieris obseratos variis molestiis afficiebatj homines * May 3, 1592. At Kilmacrenan. Four Masters, p. 1929. f A.D. 1592, Four Masters, p. 1933, but the same year Red Hugh, in com- pany with the Earl of Tyrone, made peace with Deputy Fitzwilliam at Dun- dalk. lUd. For the character and death (Dec. 7, 1600) of Red Hugh's father, see ibid, p. 2219. X July, A.D. 1593. Four Masters, p. 1937. 158 O^SULLEVANI HISTORIjE CATHOLICyE, TOM. III. [lIB. II. Catliolicos ad hsereticas cseremonias invitos cogendo, resistentesque pa- pisticse (sic protestantes loqnuiitur) legis, et majestatis Isesse crimine insimulando, atque mulctitia pecunia plectendo, et in miseras pauperum fortunas hiante ore impetum faciendo. Cujus piaculi psenam minime serb luit, dum in sedibus suis nocte comburitur ; cujus rei authorem faisse Mac Guirem Angli arguunt et in jus vocant^ cumque ad diem dictum se in judicio non stitisset, diem de die per frustrationem dif- ferens, exercitus duOj qui illum vel vinctum trahant vel bonis omnibus exuant, conscribuntur. Interim Mac Guier Anglos paucos ex iis qui Connachtam incolebant, deprsedatur. Sub hoc tempus Edmundus Mac Gabhranus Ibernige primas, Archiepiscopus Ardmachae ex Hispania a laimo Flamingo Pontanensi mercatore vehitur, habens ad Ibernos regis Hispanise mandata, vt pro- testantibus pro !Fide Catholica beUum indicant, & ab ipso quam celerri- me auxilium mittendum esse, intelligant : & ad Mac Guieremj qui iam bellum gerebat, profectus, cupidum bellandi virum Cathohci Eegis verbis & auxilii spe in incoepto facile confirmavit. Cum primate Mac Guier Brethnia 0'Ruarld principatu transmissa rursus Connachtam exiguis viribus ingreditur. Ea de re certior factus Richardus Bing- hamus Anglus eques auratus Connachtse prsefectus in illum mittit Gu- lielmum Guelfertum Anglum cum parvis copiis. Ad locum cui Scuto miraculorum [Skieth na bhfeart] antiquitas nomen indidit, occurritur. Ytriusque partis equitatus peditum agmina prseibat, tacitis cornibus procedens. Dies erat densissima nebula perquam obscura. Quare prius fere vtrique alteros offenderunt, quam viderunt. Signo tuba su- bito dato vtrinque in pugnam proruitur. Mac Guier, quo erat prsesen- tissimo semper animo, Guelfertum hasta transfodit, & interimit, eiusque equitatum fundit, & fugat. Mac Guierem non procul ante pedestre agmen sequebatur ; primas equo vectus et duobus tantum equitibus Eehnio Mac Caphrio, et Cathalo Mac Guiere comitatus : in quem, dum Mac Guier cum GueKerto dimicat, altera regii eqaitatus turma ["125 1 incidit. Primas fugiens equo corruit,|| & stratus humi interimitur vna cum Eelmio pugnante. Ex agmine Cathohco pedites, qui primatis vo- cem cognoveruntj etsi illum iion videbant, nebula oculorum usum in- tercipiente, accurruntj & Cathalum stricto ferro pro primate prsehantem existimantes esse ex protestantibus multis vulneribus conficiunt, & pro- testantes equorum pernicitate illsesos dimittunt. Interfecto primate* Mac Guier magis msestus, quam obtenta victori^, & prseda Isetus domum redit. Eursus 0'EuarlcuSj & Mac Guier statuentes non modo pro- testantibus Anghs, sed etiam iis Catholicis Ibernis, qui illis auxihaban- tur, esse of&ciendum in Midhia Inaham OTheralus ditionem deprae- dantur. Cum quibus de prseda csepit equestri prcelio experiri Guhemus OTheralj sed in ipso equitum primo congressu Mac Guier puguEe finem * July 3, 1593, near Tulsk, Barony of Roscommon, p. 1939. CAP. VII.] DE BELLO QUINDECIM ANNOUUM. 159 fecit, qa.i erat felicitate, & virtute, Gulielmum hasta trajiciendo. Quo occiso caeteri nihil amplius institerunt, & 0'Eiiarkus, & Mac Guier 'prseda potiuntur.^' CAP. YII. Mac Guier adverso marte cum regio exercitu dimicat, et Inniskillinam arcem per proditionem amittit. HiEC dum agebantur^ exercitus duo, quos in Mac Guierem conseribi regina iusserat^ comparati sunt. Alteri prseerat Henricus Eagnal eques auratus IberniEe castrametator, et Yltonise preefectus, qui minime sper- nendas copias ex Ibernis, and Anglis prsesidiariis, Ibernisque nuper de- lectis ducebat. Equites babebat septingentos quorum partem majorem, et peditum non parvam perduxit comes Tironus, qui jussus reginse imperio non gerere morem, minime sibi integrum putabat. Mac Guier impendente periculo perculsus O^Donellum^ vt sibi prsesidium ferat, rogat. Ex quo acceptis paucis Ibernis bipenniferis^ & Scotis sagittariis, & abquot obseratis suis armatis longe exiguiores copias, quam hostis, iiabebat, quorum erant equites fere centum. Bagnal cis Ernium flumen cum copiis omnibus constititj inde trajecturus fluminis vadum, quod Prati* nuncupatur, Mac Guierisque obseratoSj qui ed fugerant, prsedatu- turus. Ab altera parte Mac Guier consederat. Vltrb, citrbque missi- libus praelium inchoatur : regii numero militum, armorum generej na- tura loci prestabant. 'Nam, & peditatiis multitudine superiores erant, equites septingentos contra centum habebant, & bombardarios contra sagittarios : neque enim sagittam tam ]onge jaculatur arcus, quam bom- barda plumbeam pilam. Prseterea bombardarii ex sylv^^ quse ad flu- minis ripam pertinebat, Catliolicos in planicie stantes, impune feriebant : et sagittarii in regios arborum densitate protectos minime poterant sa- gittas collineare. Ita cum pugnaretur magno Catholicorum detrimento^ comes Tironus, qui regio equitatui prseerat, calcaribus additis cum omni equitatu vadum penetrat, & in Catholicos impressionem faciens omnes fundit, fusosque insequitur non tamen longe ; nam ab Iberno pedite per femur telo transfixus est, & Mac Guier cum equitatu suo peditibus iert subsidium. Ea pugn^ desiderati sunt CathoHci minus ducenti, ex re- giis perquam pauci. Inter Tironum, qui fuit gravi vuhiere affectus, & Bagnalem ex hac quoque victoria vetus inimicitia augetur, dum vterque sibi gloriam arrogat : Bagnal, quod ipse esset exercitus imperator, & Yltonise prsefectus cseteros imperioregens j|j Tironusj quod ipse magnam [126.] * A ford on the river Erne, half a mile -vrest of Belleek, p. 1940. 160 O^SULLEVANI HISTOBIiE CATHOLICiE, TOM, III. [lIB. II. equitatus partem ductitaverit^ vadum cum equitibus transmiserit, Mac Guierianos in fugam verterit, periculum adierit, & vulnus acceperit.^" Ob id a Bagnale rogatus, vt litteris reginam, & proregem de ipsius virtute faceret certiorem, se illis coram verum dicturum respondit. 0'Donellus, qui cum vberiore equitatu, bombardariis^ & hastatis Mac Guieri suppetias ibat^ ad noctem post pugnam factam pervenit, bostem- que invaderetj nisi per internuncios a Tirono clhm rogaretur, vt ipsius salutis rationem haberet^ protestantes non circumvenienSj dum in eorum castris ipse esset, quse citb foret deserturus, ut deseruit : nam timens, ne ^ Bagnale vinculis mandaretur, & ad proregem vinctus traheretur (vt jussum fuisse credebatur) e^ nocte e castris saucius fugit in Dun- ganinnam municipium suum^ vbi medicamentis adhibitis brevi curatur. Eodem tempore Eicbardus Binghamus Connachtse prsefectus Iniskel- linnam magis intestina proditione, quam vi capit. Ea insula est non raagna Ernio lacu cincta, in qua Mac Guier arcem duplici vallo cinctam tenebat. In hanc Binghamus copiis in Connacht^ conscriptis ex AngHs ahquot, sed Ibernis pluribus Cathohcis signa militaria pedestria quin- decim, & equestria quatuor per Brethniam O^Euarki ditionem tunc temporis vastam, atque direptam perduxit^ vectusque pontonibus, & phasellis, arcem diebus aliquot frustra oppugnat, mihtibus octoginta magna virtute propugnantibus : haud dubius in cassum se vires diffun- dere, dato signo, propugnatores ad coUoquium provocat. Ad eum in castra prodit vnus non satis genere notus, sed cui propugnatores maxime suam salutem, & arcem credebant, qnbd apud Mac Guierem fami- baritate plurimum valebat, ab eoque donis ornabatur. Eilius porcsB, vel scrophse cognominabatur^ nec incongrue : nam prseter- quam, quod staturS, erat inelegante, & facie difformi, iUi etiam duo columellares dentes ore prominebant similes suis, vel apri fulminibus. A Binghamo promissionibus, atque donis corruptusj& victus^ postquam eum eo statuit^ quemadmodum sit arcem proditurus, ad suos, tamquam arcem ad internecionem defensurus, redivit. Binghamus induciarum spacio transacto more solito arcem oppugnat. Propugnatores suam quisque partem tutantur. Pilius scrophse, quasi fortiter, & animose dimicaturus sese in exteriore vaUo hostibus ostentat. Hi illum magno agmine ag- grediuntur. Ille ex composito fugiens locum defensore nudum deserit, & tamquam sese recipiens^ in secundum vallum celeriter confert : qub etiam sequentibus hostibus aditum permittit^ arcis portam subiens^ quam ingresso, miles qui ad portam in stationibus erat, venientibus hostibus portam claudere, & obserare festinat : sed illum filius scrophae stricto ferro percutiendo humi sternens patefactis foribus hostes inducit, qui propugnatores omnes prseter proditorem interemerunt : et senes, pueros, atque fseminas, qui in arcem confugerant ex subKcio ponte, quo insula cum continente conjungebatur, praecipites dederunt. Locato in arce * Four Masters, p. 1941. See Mr. 0'DonovaTi's notes there on the dissen- sions of Bagnal and Tyrone ; also Cox, p. 403. CAP. Vm.] DE BELLO QUINDECIM ANNOETJM. 161 prsesidio Binghamus, & Bagnal celeriter revertuntur, cum Tirono iam diffidenteSj tum O^Donellum, & Mac Guierem majoribus copiis refectum timentes.ll W-1 CAP. VIII. 0'DonelIus Iniskillenam obsidet, et in Hispaniam legatum mittit Oatholici regis opem efflagitatum.|| [128.] PosT regiorum exercituum reditum O^Donellus illato Mac Guieri, damno, sed maxim^ senum, puerorum et fseminarum crudeli clade in- dignatus nuUam ulciscendi moram facere statuens, ad Iniskillinse obsi- dionem, et oppugnationem sese vertit.* Cui qubd senea macbinamenta, quibus arx quateretur deerant, illa eb facilius ab Anglis propugnaba- tur. Qubd O^Doneilus animadvertens et secum reputans difdcile factu esse ut Ibernia et Catholica religio sine externorum principum auxiho ab Anglorum hseresi et tyrannide in Hbertatem vindicaretur^ Jaimum O^HeHum Tuemise Archiepiscopura virum doctrina efc innocente vita probatum legatum mittit, qui PhiHppo II. Hispaniarum monarchse Ibernarum rerum statum pandat ; ab eo decHnatse pene CathoHcee fidei opem petat, quam per Ibernise primatem promiserat et iUi O^DoneUi et ahorum magnatum Ibernorum operam et obedientiam poUiceatur. Antistes a lege humanissime et plusquam regaH HberaHtate exceptus de 0'DoneUi et Ibernorum nobihum animo erga Hispanos, de rehgione, constantiaj fortitudine, et mUitari scientia ; preeterea de insulse tempe- ratione, salubritate, ubertate agri, portuum commoditate, urbium et op- pidorum jucunditate, amsenitate fluminum atque lacuumj et aHis laudi- bus multa exposuit, addens id, quod hodie ambigit nemo insulae hujus peritus, obtenta Ibernia, Scotiamque quoque^ AngHam, HoUandiam vel Bataviam, totamque GaUiam Belgicam parvo negocio ppsse debeUari et obtineri^ et denique CathoHcse reHgioni (quod legationis prora et puppis erat) auxUium regis efflagitans. Antistitis orationi rex primum vix ha- bebat indubitatam fidem propter diversum rumorem de Ibernia dissipa- tum ab AngHsj qui ilHus laudes mendaciorum tenebris involvunt, ne insula florentissima, multipHcique laudum suppeUectiH celebranda, unde AngHa errorum nutrix posset excidi, ab Hispanis expetatur. Ob id Eichardum Stanihurstum istum, qui Anglorum gratiam aucupans ad Ibernicorum infamiam Hbrum edidit, adhibet, quo minime inficiantej quse antistes aiebat, nam erant verissima, denique credens csepit mirari, * Inniskillen is not mentioned in the Four Masters. Its capture (if) by Bingham, musthave been in 1593, p. 1945. It was taken by the Lord Deputy, Fitzwilliam, in 1594, p. 1949. Cox, p. 403. 21 16^ O^SULLEVANI HISTOUIiE CATHOLIC^, TOM:. III. [lIB. II. et IberniEe majorem curam liabere, antistitem prolixis muneribus doua- tum cum legationis responso, data navi dimittens. Navis ex Hispanise oris postquam solvit, rursus ventorum atque tempestatis vi in portum compellitur, dumque tranquillitas et secundus ventus expectatur, in- terim accidit ut prsefectus navi a rege constitutns, in eo oppido (Sant Ander vulgo nominatur) rixans hominem occiderit, qui ne a loci judi- cibus apprelienderetur, antistitem et cseteros in navim impositos^ pro- cellis et adversis flatibus objiciens cum omnibus periit, sestu obruta navi. Paucis inde annis rex Catholicus classem in Ibemiam cum 17,000 militum mitti jubet, quse ad Galletise locum, quse Corcuvion dicitur naufragium fecit 10,000 militum obrutis.* Interim 0'Donellus haud dubius, quin Catholicus rex, maximum Christiani nominis pro- n29.]Piignaculuml| Ibernis opportune ferret opem, ut per primatem fuit poUi- citus, nuUam interponens moram, milites conscribebat Iberrios, et Scotos, et Iniskellinam commeatu intercludebat. CAP. IX. Las-eniffi motus renovantur. Res variae referuntur. ■"o'- EuEsus Lageniorum parvi tumultus renovantur, quibus ansam prsebuit Petrus Giraldinus hsereticus. Is ob inhumanam crudelitatem justitise minister ab Anglis creatus, non modo viros sed etiam fseminas et infan- tes (ea erat truculentia) morte plectebat. Prsecipua quadam libidine Vateri Pusci Giraldini, sangmnem appetebat. Ejus pagum Gloranem cum sicariorum manipulo repente invasit, sed frustra, nam tunc Puscus aberat, et ejus uxor, quse intererat, fuga salutem petivit. Haud diu post Puscus cum Terentio, Felmio, et Baymundo O^Bruinibus Piaehi filiis, affinibus suis, equitibus duodecim et peditibus fere centum, Petri casteUum improviso aggreditur. Poribus primum, inde reliquo castello igne injecto illum cum familia comburit. Interim Angli accolse cum equitum turm4 et peditibus aliquot Puscum circumveniunt, in quos ille faciens impetum paucos vulneribus afficit, omnes in fugam vertit. Hinc ruscus et cum fihis Piachus hostes judicati diligenter, et acriter ab Anglis impetuntur. Puscus in municipio suo Glorane a Protestantibus et Iber- nis auxiharibus, maxime Buttleris improviso circumdatus, sese cum paucis armatis in parvum munimentum, quod repentinos casus timens vallo, fossaque obduxerat, recepit. Istud hostes oppugnant : ille pro- * At the request of Maguire. They besieged it from June to August, 1594, p. 1949. -j- Mihi aliunde non constat. See Cox, p, 406, 410. CAP. IX.] DE BELLO QUINDECIM ANNOllUM. 163 pugnare conatiir. Hostmm multitudine undique aggrediente Pusci frater Giraldus, fortissime prselians plumbea glande confoditur : cseteri plerumque vulneribus afficiuntur. Fuscus qubd et munimentum diu- tiiis tueri nequivit et commeatu carebat, per medios confertissimos hostes erumpens cum paucis evadit. Tempore minime longo transacto, cum vespertino crepusculo per pagos milites distribueret, ipse cum comitibus duobus domum a cseteris dissitam ingressus liostium milites sexdecim offendit. Strictis utrinque gladiis regii quinque graviter vul- nerantur : alter ex duobus Pusci militibus occiditur : ipse mallei ictu fracto pene femore sternitur. Ducem humi jacentem alter comes, qui Georgius 0'Morra vocabaturj tollens humeris impositmn hostium mani- bus eripere moHtuj fugiendo ad commiHtoneSj qui in proximo pago diversabantur. Quoties insectantium cursu superabaturj toties !Fuscum humi rehnquens, stricto ferro cum quatuor aut quinque certabat^ donec socii ad auxilium accurrerint. A quibus Puscus absconditus, cum cu- raretur, a custode suo AngUs deprehenso, capitis timore proditur et Dubhhnnam delatus ferreo verulonge et acutissimo infixus perimitur.'^ Post Pusci necem Fiachus traditur cum regiis copiis quater signa pfos- pere contuhsse.f Sub quam victoriarum prosperitatem, fortima mini- me diu Catholicis secunda vertit alteram paginam. Terentius O^Bruin trium filiorum Piachi natu simul et virtute maximusj quod Anghs patrem prodere constituerat insimulatur. Piachus id eo facilius credi- dit_, quod monitus fertur a Bosa ni Tuehile uxore su^ Terentii noverca, quse Dubhhnnsell ab Anghs custodia tenebatur^J nimiumne mariti vitse [130,] timente, an protestantium arte et fallacia decepta, incertum. Ergo Terentio deprehenso " quia paternus^^ inquit Kachus " amor me non sinit dignd peena perfidiam tuam ulcisci, his te tradam^ quibus tu me eras traditurus^ ut sicut paternam pietatem es expertus, ita hostilis hu- manitatis facias periculum.'" Terentius Dubhlinnam vinctus delatus non modo se falso crimine purgavit, sed totam famiham longe honorificen- tissima morte cohonestavit ; nam stepe ab Anghs rogatus et prsemiis invitatus ut regise sectse subscriberetj maluit Cathohcam Christi legem confitens acerbo supphcio mori, quam negans vivere ; patri prsecipue triste sui desiderium rehnquens, qui brevi quoque, quodam quem fidis- * See Four Masters, p. 1595, who differ in some details from our text. Jan. 16, Deputy Russell marched to Ballinacor, and proclaimed 0'Byrne and the Greraldines traitors. On the 30th of January the traitors burned Crumlin, within ten miles of Dublin : in February theDeputy returned to Wicldow, took and hanged Gerald and James Geraldine, brothers of Walter, and in April brown Walter himself was taken and hanged in chains. Cox, p. 405. f He submitted and was pardoned, Nov. 9, 1595. Surprised andrazed the fort of Ballinacor, August, 1596, and after many battles was killed by the English, May 8, 1597. Cox, 408, 411, 412. Four Masters, p. 2007, 2017. Seetherethe interesting details on the_0'Byrne family. Fiach was called "the firebrand of the mountains." In his latter years he was acting in con- junction with the Northern Irish. . t Taken May, 1595. Coa;, p. 405. No record of her unfortunatestepson. 164 O^SULLEVANI HISTOEIJE CATHOLIC/E^ TOM. III. [LIB. II, simum habebat prodente, et hostes ducente, cum paucis familiaribus regiorum multitudine circumventus capite truncatur. !N"ec ob id tameu ejus filii Fehnius et Eaymundus arma a patre mota omiserunt. CAP. X. Tironus comes ob varias causas protestantihus infensus et magis suspectus redditur. H^c dum aguntur, et O^Donellus Iniskellinnse obsidionem producit, Tironus comes magis indies protestantibus infensus, et suspectus red- ditur. Principio ob victoriam apud Yadum Prati de Mac Guiere ob- tentam gratise a regina Bagnali relatse sunt, Tirono verb ne actse qui- demj aut habitse, quo nihil hic impatientius ferebat : neque tam cru- ciabatur, se digno prcemio fuisse fraudatum, quam eo Bagnalem orna- tum, lcetantem, atque triumphantem : quippe uterque alterum inex- piabibili odio persequebatur multis de causis. Bagnal Ultonise prse- fectus Tirono videbatur in provinciaHum bona facere impetumj et prohibebatur. Tironus Bagnalis sororem fseminam forma conspicuam speciei pulchritudine captus rapuerat, matrimonio sibi conjunxeratj et ex protestaute converti ad fidem Cathohcam fecerat : pactam sibi dotem a Bagnale retineri querebatur. Bagnal ssepe dixerat non tam claritate mariti sororem suam^ et famiHam esse decoratamj quam Papistse rebel- Hone, et perfidi^ esse brevi fcedandamj et ilH esse privignos, quibus, et non sororis suse Hberis, si quos progigneret^ esset hsereditas ampHssima deferenda. Ob has^ et aHas causas uterque alterum in singulare certa- men DubhHnnse provocaverat, congressurique videbantur, nisi ab amicis anteverterentur. Hinc Bagnal nullam incommodandi Tirono^ et in eum accendendi reginse invidiam occasionem prsetermittebat. Insuper Tirono occurrebat Mac Magaunus crudeH suppHcio nuper ajffectus, et eius nomen Parlamenti decreto extinctum; aHique principes Iberni deleti in mentem veniebant. Sed CathoHco viro CathoHcge EeHgionis Hbertas prseeipue aiite oculos obversabatur. Quibus et aHse suspiciones nove accesserunt. Johannes 0'Nellus Tironse princeps cum fuisset h. Scotis miHtibus suis per perfidiam extinctus (ut superius tradidimus) eius quoque possessiones AngHse reginse fuerunt addictae, et si frustra, nam sunt retentse a Terentio 0'WeUo. Inter has Parnia Iberi Mac Magauni municipium, reginee etiam fuit adiudicata eo nomine^ qubd ad Johannem ^ ■-' pretiuebat, et a regina comiti Essexise Anglo dono data.y Sed tunc temporis neque adjudicatio neque donatio executioni mandata est Ibero possessiones suas obtinente. Postea comitis huius iam mortui fiHus Parniam cuidam Johanni Talboio Anglo-Iberno locavit, Talbotusque in OAP. XI.] DE BELLO QUINDECEM ANNOKUM. 165 !Farni8e castellum, et possessionem a reginse indicibus mittitur, frustra a Catholicis objurgatus, qubd minime juste Iberi Catliolici viri posses- siones ab hseretico, qui in eas injusta actione agebat, conduxerit. Iberi verb fihi eam opportunam occasionem rati^ qu^ gerebat 0'Donellus arma, amicorum manu coacta rarniam castellum noctu invadunt. Poribus improvisb ignem admovent. CasteUus inquihnus Talbotus suffocante fumo expergefactus subucula tantum indutus lecto exsilit, foresque patefacit: pone januam absconditus, ubi Iberi liberi cum agmine suo irruperunt, nudus egressus pedibus salutem petit, quem sua familia sequitur^ ejecta, et direpta. Cuius rei culpam Angli in Tironum transferebant, asserentes hoc invito, nihil illos ausuros.* Sub idem tempus Angli, qui Ardmacham Primatis Iberni sedem prsesidio tene- bantj templum ingredi constituunt, resistentemque sedituum et aHos sacerdotes in vincula conjicere. Ad rixam accurens Bernardus O^Nellus, qui tunc forte in oppido erat sacerdotes in hbertatem asserit. Duodecim Anglos mihtes patibulo suspendi jubet. Eehqui prsesidiarii fugiunt, cuius rei authorem fuisse Tironum protestantes pro re certa, indubi- tataque confirmabant.f CAP. XI. Eegius exercitus ad vadum biscoctorum panum a Mac Guiere et Cormako 0'Nello funditur. 0'Donellus Iniskillenam in deditionem accipit, et Anglos Oonnachtse labefactat. In hoc rerum statu Iniskelhnnse arcis prsesidium ab 0'Donello circum- sessum fame premebatur. Ac Pihus quidem scrophse arcis proditor, qui iii ea ab Anghs erat rehctus, sus vorax esuriente ventre afihctus cum commihtonibus quinque noctu per lacum Hntre missus, qubd regionura, et itinerum expertus erat, nunciatum, quanto in discrimine versaretur arx, et a Cathohcis interceptus una cum sociis multis vulneribus inter- ficitur. Nihilominus AngH angustiarum arcis minime nescii suppetias ire festinant. Carnes salsse, caseus magna copia biscocti panis parantur. Preesidiarii mihtes evocantur : Ibernorum delectus habetur ; ex omnibus nuper conscriptis Ibernis, et AngHs prsesidiariis duo miUia, et quingenti coguntur, quoram erant equites quadringenti. His imperator prsefici- tur Henricus Dukus Anglus eques auratus Iphahse principatus prsefec- tus, et castrametator Pool etiam Anglus, de quorum consiHo certior factus O^Donellus, legatos ad Tironum mittit^ Protestantes IniskelHnnse f Occurred, probably, ■when the O^Neilsmarched to Kells and Slane. April, A.D. 1595. Four Masters, p. 1959. Cox, p. 406. t Probably in April, 1595, when Hugh 0'Neil took Blackwater Fort, Oox, p. 406; or in 1596 Ibid, p. 411. 166 O^SULLEVANI HISTORliE CATHOLICJi;, TOM III. [lIB. II. snbsidio venire : id se usque ad internecioiiem proiiibituTmn : quanto in periculo res sit sita^ manifestum esse, & ita Tironum a se pro hoste habendum nisi ipsi in tanto discrimine posito ferat auxilium. Qua le- gatione audit^ diversis curis anxius Tironus distrabebatur, cum animo [132,] suo reputans 0'Donellum|| incerta spe Hispani auxilii gerere bellum, antequam Hispana signa in Ibernia videat ac ita rem Catbolicorum in summo discrimine esse sitam, etiam si ipse ferat opem ; sin rainus Ca- tholicis opituletur, Protestantibus tamen se esse suspectam, & ita vtris- que fore hostem judicatum. Adventante verb reginee exercitu Cormakus 0']SreUus Tironi frater cum equitibus centum, et bombardariis veliti- bus trecentis ad 0'Donellum in castra venltj missusne a Tirono, an suo ductu, minim^ satis omnibus constabat. Mac Guier, & Cormakus cum peditibus mille ex 0'Donelli castris hosti obviam eunt, vt illum incur- sionibus prohibeant, somnoque, & quiete priventj quominus strenue cum 0'Donello posteEi prselietur. Interim Dukus non longius tribus millibus passuum sub vesperum consistit a Earnii fluminis vado.* Ubi tenebris primis a Mac Guiere, & Cormako missis sclopistis densissima plumbearum pilularum vi improvisd obruitur: quos contra Dukus quoque bombardarios suos mittit. Ita vtraque parte per noctem totam eminus preeliaute^ regii periculo, & bombardarum sonitu somno privan- tur. Postero die post lucis exortum Dukus ex universo exercitu ag- mina tria instruens equitumj & scloperariorum alis munita, qudd im- pedimenta magna habebat, jumentorum quse commeatum bajulabant, asinariorum, ealonum, atque meretricum^ ea in duas partes dividit^ alteramiuterprimam, & secundam aciem^ & interhanc^ & vltimam alte- ram collocat, Quomodo instructus milites prseteritae noctis vigilia semi- somnes e castris movens a Catholicis coutinub tela jacientibus gressimi comprimere ssepe compellitur, eosdem vicissim longius removens. Ad horam diei undecimam non longius bombardee iactu a Farnio vado venit. Ybi equites ad pedes descendere jubet, quod erat locus equestri preelio minus idoneus. Hic Mac Guier, et Cormakus cum peditibus miUe totis viribns dimicant. Eorum bombardarii agmini primo fortius reluetantur, & vltimo non modo bombardarii, sed etiam hastati iusistunt. Cseterum primum agmen ferro viam aperienSj & hinc inde Catholicos arcens vadum aggreditur. Interim Catholici bombardarii, qui ultimum agmen impuguabant^ protestantium scloperariorum alas in agmen com- pelluntj illudque plumbeis glandibus continenter carpendo faciunt tre- pidare : ordinibusque iam laxatis incompositum CathoKci hastati irru- endo penitus disturbant, & cum altera parte impedimentprum primum confundunt : deinde ad medium agmen compellunt. Hic medium agmen duplex certamen inibatj alterum componendo vltimum agmen, alterum Catholicis resistendo : sed vtrumque Catholici vrgendo confun- * Now Drumane bridge, five miles south of Enniskillen. Fovr MasterR, A.D, 1594, p. 1953. Coar, p. 403. Nevvs of the battle arrived in Dublin, August 11, 1594. CAP. XT.] DE BELLO QUINDECIM ANNOBtJM. 167 dant, & per alteram partem impedimentorum pellentes agmini primo miscent. Ita totus exercitus turbato, confusoque tumultu penetrat vadum, relicto commeatu, & omni impedimento, equis tantum servatis, qui prsecipuse curse equitibus erant. Mox quid agendum sit, Dukus consultat. Georgius Binghamus lunior redeundum esse censet, ne post amissum commeatum omnes inedia vincantur pari fato cum Iniskellinnse propugnatoribus, quibus opitulari non poterant. Contra castrametator Pool; quod nomen stultum significat, stulte reclamat, & obtestatur, vt arci reginse succurrant. Locus, in quo Protestans constiterat, humi- ditate impeditus erat, vbi equi in uliginem hausti usui esse non poterant. Ideo a Catholicis magis impune missihbus sauciatur. Ob hoc Pool alam scloperariorum contra Catholicos producit, vt eos removeat, dum rursus exercitus per ordines componatur. Cseterum cito caepo destitit tragula trajectus, & occisus.H Quo totus Protestantium exercitus con- [133,] sternatns desertis etiam equis ullo sine ordine, & imperio ad vadum quod ante paulb trajecerat, revertitur. Quo prohibetur a Catholicis fulminatoribus, qui pattim impedimenta diripiebant, partim vadum ob- sidebant. Ynde dubius, quid potissimum consilii caperet, ad aliud angustius vadum, quod supra in flumine intra sagittse missum conspi- catur, concitato cursu sese confert, & in illud prsecipitat prius, quam fuit a Catholicis occupatum. Qua verb celeritate, & trepidatione pene- trabat, & vadum erat altitudine, centum circiter milites subruuntur, quorum super corpora cseteri transeunt. Protestantem ex Ibernis pauci sequuntur, quorum ille paucitatem spernens consistit parumper, dum Dukus Anglici exercitus imperator cum aHis cohortium ducibus armis, & vestibus prseter subuculam exuitur. Quibus tamen exutis non satis levatus, nec aptus currendo inter quatuor Ibernos milites ex suis tra- hitur. Pugientes & pavidos Cathohci ex manibus dimiserunt, diripi- endis impedimentis animum intendentes. ISfam pauci qui ultra vadum fuerunt seeuti statim rediverunt. Ob quod ex protestantibus Anglis, & Cathohcis Ibernis, qui cum iUis stipendium merebant, pauci supra quadringentos flumine, ferroque perierunt. Equi, magna strues armo- rum, commeatus, & omnia impedimenta capta sunt. Inter quse vis biscoctorum panum ingens in ipso vado strata loco novum nomen Beal an tha nam-brisgi indidit. Exercitus regii fusi, & fugati divulgato nuncio Iniskellinna arx ab 0'Donello circumsessa in deditionem venit, propugnatoribus ex pacto dimissis, & Mac Guier est in integrum resti- tutus. Mac Suinnius Tuethius vnus ex authoribus beUi, qui obsidioni in- terfuit, brevi post receptam arcem naturse cedens triste sui desiderium Catholicis reliquit : in cuius locum suffectus est Melmurius Mac Suin- nius Mauri Lenti"^ (Mac Muracha M bhuill) fiHus antecessori constantia minime par, vt inferius apparebit. Obsidione soluta 0'Donnellus me- mor truculentise, qua foeminas, senes, & infantes ex IniskeUinnse ponte * January 26, 1596. Four Masters, p. 1997. 168 0'SULLEVA.NI HISTORIiE CATHOLICiEj TOM III. [lIB. II, Angli prsecipitaverant, cum omnibus copiis Connachtam, quam Ri- chardus Binghamus hsereticd tyrannide oppressam tenebat, inavdit :* incursionibus longe, lateque factis Anglos colonos, & inquiliuos dixipit, fugat, occidit, viro nulli a decimo quinto anno vsque ad sexagesimum nato, qui Ibernice loqui nesciebat, parcens. In Inalia Lomphortun pagum,t quem OTherali ademptum Brunus Anglus hsereticus possi- debat, accendit. Protestantium prseda onustus in Tirconnellam redit. Ea invasione in Connachta nuUus agricola, nuUus inquilinus, nullus omninb Anglus mansit praeter eos, qui arcium, & munitorum oppidorum msenibus defendebantur. Nam qui igne, & ferro consumpti non sunt, bonis spohati in Angliam secesserunt, illos, per quos in Iberniam de- ducti suntj diris obseerationibus prosequentes. CAP. XII. Calvaria acceptis ab 0'Donello auxiliis Bellikiara arcem in suam potestatem redigit, cum regiis prospere dimicat et Mac Williamus creatur. Eo tempore apud 0'Donnellum honorifice erat exceptus nobilis Con- nachtus Theobaldus Burkus cognomento, Calvaria (Teaboid na gcloinn), Vateri filius, Mac Williami principis nepos, qui ab Anglis majorum possessionibus spoliatus,|| et Anthlonise in vincula conjectus, paueis ^^^*'^ ante mensibus fugit. Huic 0'Donellus persuasit, ut majorum hseredi- tatem armis recuperare tentaret.J Ac Calvaria quidem paucis ab eo armatis acceptis in Connachtam reversus Bellikiam arcem obsidet.§ Bam prsesidio tenebat Johannes Mac Kinnilius Catholicus quidem Ibernus, sed reginse fidus, qui cum inedi^ cito laboraturus videretur, iUi suppetias ire protestantes constituunt. Qui ex exercitu Duki ad Yadum biscocti panis fusi non fuerant militaris cinguh desertores ; prse- sidiarii ex oppido Galvise acciti nuperque conscripti milites in pagum Connachtse vocatum Angulum murorum (id significat Ibernicum nomen Kul na gchasil). Erant omnes peditum quatuordecim cohortes, et * March, 1595. Four Masters, p. 1961. t Longford, April, 1595, p. 1965. t A.D. 1595, p. 1975. § Belleek, a rocky ford on the Moy, a mile north of Ballina. Four Masters, p. 1982, A.D. 1595. They do not record the other hattles, Ouil na-g-caiseal, in the parish of Ballinrobe. Iniscua, in the parish of Orossmolina; Nephin, a mountain in the parish of Addergoole, Tyrawley. Tribes of Hy Fiachrech, Beal an tha an leather, is, probahly, a mistake for Baile ata leatain, now Bally- lahan on the Moy, a little south-west of Loch Oon. Our text is consistent, if the succours from G-alway, on the direct road to Belleek, having attempted to pass the Moy at Ballylahan, were compelled to retire and move along the western shore of Lough Conn. CAP. XH.] DE BELLO QUINDECJ.M ANNORUM:. 169 equitum turmse tres ; quibus PooUurtus Anglus imperator preeponitur. Ducura cohortium notissimi erant Dudus Anglo-Ibernus, Hugo et Gu- lielmus Mosthenes Anglo patre et Iberna matre nati, Georgius Bing- hamus Junior^ et Minche Angli. Hi jubentur commeatum inferre in Bellikiam Castellum (Beal liki) ; qua de re certior factus Calvaria majoribus auxihis ab 0'Donello missis, cum militibus miUe I^ool- lurto pergit obviam in itinerum angustiis illum adoriturus, et ex com- modo pug-uaturus. rooUurtus Angulo murorum profectus, et circiter viginti miUia passuum dimensus, per agros factis incursionibus agifc preedam. Inter prsedandum milites quos Calvaria prsemiserat, sparsim atque vage incurrentibus regiis obvii facti circiter sexaginta trucidant. Prseda tamen congregata I^ooUurtus Tadum corii (Beal an tha an leathair) trajecerat, copiasque distribuerat in agmina duo, inter quse prgedam, commeatumj et reliqua impedimenta media agebat ; ipse fami- haribus comitatus, tanquam arce munitus medius iens. Hic accolse propter prsedam irritati et milites a Calvaria prsemissi improviso ex iti- nere adorti in impedimenta irruunt, vaccas fugant, sarcinas diripiunt, commeatum pene totum auferunt, FooUurtum multis vulneribus confi- ciunt, seseque recipiunt in tutum, frustra renitentibus iis, qui ex agmi- nibus accurrebant. Inde regii imperatore et commeatu amisso msesti in Iniscuoam vastum tunc atque desertum pagum sese conferunt ; ubi dum triduo se ab itinere reficiunt, inedia macerantur, exiguis biscocti panis congiariis et aqua viventes. Quse dum agebantur Johannes Mac Kinnilius post consumptum commeatum herbarum foUis atque cauHbus aliquandiu famem toleravit; quibus tandem minime suppetentibus, inedia excruciatus sese Calvarise arbitrio permisit. Id edocti regii ex- ercitus duces alia via revertuntur ad fines Theobaldi Burki cognomine NavaUs (Teaboid na luing) Ean Mac WiUiami principatus competitoris, qui magis h^c contentione et Calvariae odio quam protestanlium amore in reginEB amicitia semper mansit. Eedeuntes apud Nevinnum OneauHum montem (Nebhinn onneabhH) Calvaria nanciscitur hora diei circiter septima, et usque ad quintam pomeridianam sequitur, nuuc eminus, nunc cominus continenter pugnans. CathoUci inferiores erant numero, tamen Ibernici bombardarii, et Scoti sagittarii ab O^^DoneUo missi mira dexteritate jactiis colUneabant. AngU prse fame, ne armis quidem sustinendis erant idonei ; et ita eos ex ordinibus extractos in commiUtonum conspectu Iberni jugulabant. Ob id Iberni reginse stipendiati et pro se et pro sociis AngUs defendendis duplo majus cer- tamen inibant. Eo die occisi sunt ex regiis quadringenti, inter quos Dudus Ibernus et Minche Anglus succubuerunt. CathoHcis nuUum memorabUe damnum iUatum fuisse accepi. Brevi post hsec O^DoneUo authore, Calvaria creatur Mac WilUamus princeps,"^ quo nomine nobis quoque deiuceps vocabitur.|| [^37.] * December, 1595. Four Masters, p. 1989. 170 0'SULLEVANI HlSTORIiE CATHOLIC^, TOM. III. [HB. II. CAP XIII. Anglorum prsesidium Portmore pellitur, et in Mimichano Castello obsidetur. Indies hi motus augelDantur. Est in Ultoma fluvius qui dicitur Iber- nis Magnus, sed Anglis Aqua IVigra vel quod aliis Ibernise fluviis lucidis, et puris turbidior fluit, vel quod ipsi Angli nigro et adverso marte ad illum signa ssepe contulerunt. Ad lioc flumen erat castellum hujus beUi casibus clarum (ut inferius constabit) eodem nomine Anglis nun- cupatum Aqua Nigra, sed Ibernis Portmor, hoc est munimentum magnum : estque tribus millibus passuum ultra Ardmacliam ecclesias- tici primatis IberniBe sedem, et septem citra Dunganninam Tironi co- mitis municipium. Quo casteUo a quibusdam Ibernis, Angli milites reginse prsesidiarii et hsereticus ministroclericus peUuntur.* Equites quoque Mac Magauni Munichanum casteUum AuriliBe principatus caput famUise suse inique ademptum sententia proregis ut vidimus, Anglorum prsesidio firmatum obsident, et commeatu prohibendo inedia ad dedi- tionem coacturi videbantur.f Ardmachse rixa orta^ ut vidimus, inter sedituum maximi templi sa- cerdotem Catholicum et quosdam milites Anglosj quidam nobilis Iber- nus, qui tunc forte adfuit, omnes reginse praesidiarios satis vexatos et partim vulneratos nonnuUis occisis oppido toto expuUt. Quarum om- nium rerum culpam Angli in O^NeUum conferebant. * A.D. 1595. Morrison, i, p. 34, t See Four Masters, pp. 1971, 1987. Cox, 405, 407- Monaghan garrison was relieved twice in 1595 : on May 25 by Raynall : Jidy 7th by Norris and Russell. DOMin PHILIPPI 0'SmEVAiNI BEARRI IBEMI, TOMI III. LIBER in. DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. Belli primam et rudem Betatem vel pueritiam vidimus. Sequuntur magis ardua, atque adeo scitu digniora et auditu jucundiora. Quse in- ter 0'Nellum Magnum belli ducem, 0'Donellum et alios Ibernos ex altera parte, et ex altera Johannem Norrisem clarissimum Anglorum imperatorem, Russellumj Burughum superbum proreges, Kildarium comitem^ Binghamum, et alios regise factionis propugnatores acriter et cruenter gesta sunt^ libro prsesente referemus. CAP. I. Utriusque partis bellandi, pugnandique apparatus et patroni. Comes Tironus, princeps CNellus inauguratur. His Catholicorum motibus, ea rerum perturbatione et prseliorum adver- sitate vehementer anxia Elizabetha Anglise regina toto pectore incumbit in Iberniam pacandam, Catholicorumque vires infringendas. In Gu- lielmi !Pitzgulielrai, qui Iberniam proregio munereregebat^H administra- ^ '^ tione abdicati locum, Gulielmum Russellum suificit anno 1594.^ Ex Gallia milites Anglos veteranos, qui contra Philippi II. Catholici regis exercitum stipendium faciebant, revocat : in Ibernia et Anglia delectus fieri jubet. Johannes Norris Anglus eques auratus cum Anglis Gal- liensibus veteranis mille et octingentisf in Iberniam quam celerrime appeUit. Quos ibi regios milites Ibernos et Anglos veteranos et ty- rones invenit, sibi conjungit. Nulla interposita mora in Ultoniam exercitum movet^f Munichano castello, quod ab equitibus Mac Ma- * Aug. 11, 1594. t 2,000 veterans and 1,000 recruits. Cox, p. 406. In Feb. 1595. Four Masters. X Not immediately. Hugh 0'Neil came to Dublin, Aug. 15, four days after the Deputy Russell was sworn in, and gave such an explanation of his conduct as satisfied the Coimcil. On the 19th of August, Russell marched from Dub- lin through Meath, and round by Sligo to Enniskillen, which he relieved, not without suffering considerable loss on his march. He returned to Dublin, Sept. 9th, 1594. Cox, p. 404. 172 0'STJLLEVANI HISTORI-a: CATHOLICiEj TOM. III. ' [lIB, III. gaunis circumsessum fuisse, superius diximus, opem latuius, ut videba- tur. Per hosce dies fato functus est Terentius,* qui princeps 0'Nellus erat, et comiti Tirono, ne gereret cum Anglis bellum impedimento fuisse credebatur. Cujus interitu Tironus princeps, O^Nellus a suis Ibernorum more renunciatur (quo nomine a nobis deinceps vocabitur.) Tamen ad Norrisem litteras mittit, quibus ab eo petit, ut cum ipso mitiis agat, ipsumque malit in reginse et sua amicitia servare quam bostem experiri ; se nihil unquam in regiam coronam fuisse machina- tum, et ab semulis injuste accusari ; idemque reginam per litteras rogat. Utrasque verb litteras Bagnal Ultonise prsefectus acerrimus 0'Nelli hostis interceptas suppressit.f 0'Nellus cum suarum litterarum re- sponsum diutiiis cunctarij et liostem appropinquare} videret, se parat ut ei occurrat et Municlianam arcem simul subsidio prohibeat, quod Mac Magauni equites exigua manu, quam habebant, non poterant prsestare. Illum comitabantur Mac Guier vir fortissimus Faramonachse princeps, qui magister equitum erat, 0'Kahanus, aliique nobiles, qui equitum et peditum circiter duo millia ductitabant. Norris ad quatuor circiter millia equitum et peditum exercitum auctum, armis instructissimum fertur liabuisse ; qui erant Angli veterani Gallienses, Anglo-Iberni, ve- teres Ibernij prsesertim 0'Hanlonus Ultonius Auriterrse princeps, qui ultra Bonnum flumen se pro summo signifero regio, hsereditario jure gerit. Adfuit Bagnal UltonJBe prsefectus, ac ipse quidem Norris animo simul et rei militaris scientia maxime prsestabat, in Gallico et Belgico bello, dum adversus Hispanorum constantiam pugnaret, laudem et no- men adeptus nec immerito : nam revera fuit omnium Anglorum sui temporis prsestantissimus imperator, etsi in hoc beUo inconstans fortuna, vel (ut verius loquar) divinum judicium ei minime faverit. CAP. II. 0'Nellus et Norris ad Pratum fontis primum signa conferunt et Munichanum Catholici in deditionem accipiunt. NonEis dux tantus cum exercitu suo Auriliam Mac Magaunorum di- tionem ingressus non procul a Munichano in campum, qui Pratum ♦ A.D. 1595. Four Masters, p. 1985. + Cox, p. 406. Hugh fought the enemy with all their own weapons except cold-blooded murders. He was educated in the court and camp of Elizabeth, and could play with the arms of Oecil. % Norris and Eussell, according to English accounts, did not march to the North until June, 1595. On the 23rd of that month they proclaimed, in English and Irish, 0'Neil, 0'Donnell, &c., traitors ; but, after marching one mile beyond Armagh, towards Blackwater Fort, they deemed it prudent to return, left a garrison in the cathedral, relieved Monaghan July 7 ; and Rus. sell was safe in Dublin on the 18th. Cox, 407, and Four Masters, 1969. CAP. II.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 173 Fontis* (Cluoiu Tiburuid) dicitur, pervenit : ubi copias suas hosti spec- tandas prsebet. 0'J^ellus imperator nihil imperitior, sed viribus longe impar occurrit. Ibi duarum bellicosisimarum insijarum duo longe clarissimi duces primum signa conferunt. Erat ille locus planicies aperta, & patens sed humiditate parum impedita. Ex circumiectis uliginibus aquse confluentes vadum faciebant, per quod erat Anglis commodius transeundum. Illud vadum O^Nellus obsidet ; adire tentat IVorris ; eum removere 0'Nellus conatur. Equestris simul pugna, & bombardariorumvelitatio|| circum vadum incipit. Equites regii armorum [139.] munimine, Iberni hominum dexteritate praestabant. Iberni ftdminatores collineandi scientia longe antecedebant. Quod commodum ssepius commune partis vtriusque erat : nam in regio exercitu ssepe plures erant Iberni, quam Angli. Eegii bombardarii bis a Catholicis confutati sunt, reclamante Norrise, qui ultimus omnium pugna excedebat. Ac sub eo quidem equus plumbea glande confossus cadit. Omnes partis utriusque . equites Mac Guieri non iujuria primas concesserunt. Cum Norris segrius ferret suos bis rejectos locum non sustinuisse, Jaimus Sedgreius eques Ibernus Midhiensis, corporis, & animi robore excellens ipsum, & Bagnalem ita alloquitur. '' Mittite mecum equitum turmam, & ego poLLiceor vobis, O^Nellum esse mihi ex ephippiis saltem detrahendum." Consistebat O^Nellus ab altera parte vadi quadraginta equitibus, et bombardariis paucis stipatus, inde prselium contemplans, et imperia dans. Tertio equites, et bombardarii pugnam redintegrant. Et Sed- greius quidem comitatus turma electissimorum equitum Ibernorum, et Anglorum vadum aggreditur. In ipso vado pauci equites cadunt a seloperariis corporis O^Nelli custodibus icti. Nihilominus Sedgreius in 0'NeUum irruit : uterque in alterius lorica hastam frangit. Mox Sed- greius O^Nellum coUo deprehensum ex equo deturbat ; O^Nellus invi- cem Sedgreium ex equo detrahit : ambo in certamen validse luctse manus conserunt : 0'Nellus prosternitur, qui tamen animo tanto fuitj ut jacens Sedgreium sub lorica inter femina per genitalia stricto pugione confos- sum interfecerit. Circum Sedgreium octodecim equites splendidi regii succumbunt, et signum capitur : cseteri fuga salutem petunt : unk quo- que omnes regise copise pedem referre coguntur, septingentis plus minus * Olontubrid, near Monaghan. Four Masters, p. 1971. Cox, p. 407- Norris left Dublin August 1 1, fought a battle against 0'Neil, in which both the Norrisses were wounded ; relieved Monaghan (Oox) and was in Dublin on October 11. The Four Masters describe a battle occurring within the same time, in which the Norrisses were wounded, and 0'Neil was victorious. But that battle, they say, wjis fought between Armagh and Newry. The scene of the battle fought in May, 1595, against Norris and Russell, p. 1987, agrees much better with Olontubrid, and with the details of the battle in the same month (25th) near Monaghan, described by Oox, p. 405. It is true the Eng- lish accounts mention Bagnall only as commanding there ; but, it seems very strange that K.ussell, who had returned from his Wicklow expedition, May 15, and Norris, who had landed in February, should be " refreshing themselves in their quarters" when 0'Neil had been besieging Monaghan since April. 174 o'sULLliVANI HISTOUIiE CATHOLIC^, TOM. III. [lIB. III. desideratis Catholici pauci sunt vulneribus aflfecti : eorum nullus me- morabilis numerus occisus. Postero die redeuntem Norrisem, et nitrato pulvere non satis abundantem 0'Nellus secutus ad Yiam Finnuis infes- tius occmrit : ubi O^Hanlonus summus exercitus regii signifer crure vulneratur, et alii glandibus plumbeis confossi cadunt. Municlianum arcem, quam tribus peditum cohortibus, et equitum turma Hinchus Anglus tenebat, inedia coactus dedidit :* ipse ex pacto incolumis dimit- titur. CAP. III. In Connachta duas arces Anglis ademptas Catholici tuentur. H.EC dum in ea Ultonise parte, quse Midhiam contingit et Angliam respicit inter 0'Nellum et Norrisem geruntur, altera quoque Ultonise pars quse ad Connachtam pertinet et ipsa Connachta per 0'Donellum et Richardum Binghamum minime satis erat pacata. In Connachta Georgius Binghamus Junior Sligacham arcem cum peditibus ducentis, quorum pars erant Iberni, tenebat. In qua prsesidii causa lelicto UUigo Burko Eaymundi £lio nobili Iberno cum parte mi- litunij ipse cum cseteris in (Jltoniam duobus phasellis vectus Eathme- lanemt municipium Mac Suinnii Panidi^ qui tunc aberat, invadens monasterium CarmeKtarum diripit, religiosis in arcem fugatis. Ouustus prseda Sligacham revertitur. Cum divideretur prseda, milites Iberni jure suo fraudati Ulligo videntur : qui cum iisdem agit, quemadmodum Binghami et Anglorum injurias ulciscantur. Uiem qua castellum illis P4Q n adimat, eonstituit. || Ea cum venisset, Iberni Anglos aggrediuntur. Binghamus ab Ulligo pugione confossus^ et cseteri, vel occisij vel fuga salutem petentes devastatse religiosse domus Carmehtarum pcenas sacri- legii luerunt.t Arx 0'Donnello traditur, qui in ea UUigum prsesidio prsefecit. Sub idem quoque tempus Baleanmotam castellum Georgio Binghamo majori Tumultachus^ et Cathalus Mac Donachse eripiunt.§ Sequente autumno,|l sub quod tempus Norris cum dSTello minus prospero marte contendit, Eichardus Binghamus ad Sligacham recupe- randam, et occisi consanguinei pcenas de UUigo sumendas facit expedi- * According to English accounts Monaghan was surprised hy 0'Donnell, Mac Mahon, and a son of CNeiFs, after a truce had been concluded from Oc- tober 27 to January 1. Cox, p, 408. t May, 1595, Four Masters,^. 1969. X June, 1595. Four Masters, p. 1973. § AU North Connaught rose and seized or destroyed the enemy's castles, p. 1975 ; but Ballymote was not taken until August, 1598, p. 2075. II This date tends to identify our author's Clontubrid with the battle de- scribed by the Four Masters, p. 1971. Cox, p. 407. CAP. IV.] DE BELLO QUINDECIM ANNORtJM. 175 tionem. Ulligum Sligaclise obsidione cinctura oppugnat, UUigus cum propugnatoribus egressus pro munitionibus quotidie certat. 0'Donel- lus obsidionem soluturus cum mille, et sexcentis militibus auxilia ve- nire festinat. Apud Duraranem in hostis conspectu tentoria pandit. Duobus primis diebus interlabens flumen utriusque partis equitatus adequitans jaculis leviter ultro citroque velitatur. Tertio die Eothericus 0'Donelli frater cum Felmio Mac Daveto, et alio equite fluvium trajec- tus castra contemplatur. In iUum Martin Anglus, qui in Binghamo exercitu prsestantissimus eques habebatur, procurrit, turma sua^ cuius dux eratj stipatus. Eothericus admisso equo ad suos adcurrit. Martin sequeus suorum primus vadum traijiciebat. Quem Pelmius conversus hasta trajectum, et interfectum in ipso flumine equo deturbat, et ipse cum Kotherico, et alio commilitone incolumis evasit. Postero die ob- sidionis quarto^ Binghamus, obsidio"^ relicto domum redit, qnem 0'DoneUus secutus missilibus carpit. CAP. IV. Russellus prorex et Norris cum 0'Nello parum prospere dimicant. Binghamus Sligacham arcem acriter quidem frustra tamen oppugnat. Sbquente annot O^lSTellus ab Anghs hostis patrise et proditor publica- tur : et vere jam appetente in illum Eussellus prorex et Worris regii exercitus imperator faciunt expeditionem. Est iu Ultonise finibus op- pidum nomine lui quod Angli semper vaJido prsesidio custodierunt. Ex eo regii cum universis copiis egrediuntur ; quorum illud erat expK- citius consiHum ut Ardmacham urbem Ibernici primatis sedem in suam potestatem redigerent. Cseterum vix miUibus passuum octo proces- serunt cum ad Ecclesiam prati (Kill Cluona) iUis O^JNTellus obviam venit cum duplo minoribus copiis, comitatus a Mac Guiere, 0'Kahano, 0'Hanloni fihis et ahis nobilibus viris; ubi post meridiem incsepto prselioj regii male vexati lurem sese recipere coguntur. Eo die sunt occisi Cathohci ducentij regii sexcenti. Neque Binghamus quidem dormit. Tomoniae et Clanrichardse comites Ibernos evocat : Connach- tse delectum habet : Midhienses preesidiarios et equites Anglo-Ibernos recipit. Cum signis militaribus viginti quatuor Shgacham obsidione vallatum oppugnat. UUigus Burkus cum propugnatoribus egressus pro munitionibus acriter dimicat. Tandem ob oppugnatorum multitu- dine in arcem compulsus ex tuiribus, pinnis, fenestris, et reliquis mu- nitionibus missiha jaculando hostes arcet. Eegii muchumj beUicum machinamentum militibus subter agentibus arcis muro admoventjj mu- [141-] * See a long aceount of this siege, Four Masters, 1977, A.D. 1595. ■f Same year, note supra, p. 172. t A.D. 1595, described hy the Four Masters, p. 1971 or 1987. 176 0'SULLEVANI HISTOEIiE CATHOLIC^, TOM. III. [lIB. III. rumque forare et subruere incipiunt. tJlligus magnse molis trabe funi- bus ligata ex arcis fastigio nunc dimissa, nunc in dta sublata^ muchum et milites qui sub eo latebant, conterit.* 0'Donellus obsessis auxilio veniens appropinquat. Binghamus fugit. In oppugnatione regii sex- centi milites obierunt. Arcem vero, quod erat tam laboriosum defen- dere. 0'Donellus demolitur. CAP. Y. Regii cum Catholicis de pace agunt, Ardmacham occupant, cum 0'NelIo minus secimde contendunt. Regii quod armis miniis secunde rem gerebant induciis factis cum 0'Nello et 0'Donello de pace agunt. Ad eos Henricum Walopum Ibemiee questorem et Eobertum Gardinerum judicem maximum legatos mittunt, sciscitatum^ quibus conditionibus essent contenti. 0'NeUus a Bagnale laborum atque mefitorum suorum prsemium interversum, se falsis criminibus accusatum et de injuriis aliis graviter queritur : inter alia petit ut omnibus reatibus condonatis^ sibi, suisque liceat, Catholicam Romanam religionem profiteri et nunquam ipsorum fines adeant reginse judices et ministri. Idem 0'Donellus et cseteri petunt, multum prius de injuriis questi.t luterim mille pedites Angli, qui in GaUia Belgica, apud Batavos ad- versus Hispanos stipendium faciebant revocati in Iberniam mittuntur, quos et GaUienses et Ibernienses veteranos Ibernos et AngloSj tyrones Anglos in Momoniis, Lagenia, Midhia nove conscriptos equites, et .titu- lares viros Anglo-Ibemos, justum exercitum et 0'NeUi copiis ter ma- jorem RusseUus prorex et Norris in Ultoniam celeriter movent.J l^emine repugnante in Ardmacham clarissimam Ibernise metropolim et longe reUgiosissimam perveniunt^ fugientibus reUgiosis, sacerdotibus, sacris virginibus, et aliis oppidanis, oppidum natura immunitumj et armis orbum ingressi sacra templa violant, in equorum stabula et pro- phanos usus vertentes : in Divorum simulachra sseviunt : gaudio exul- * Four Masters, p. 1983. i- A.D. 1596, January 8. Morrison, p. 113. Four Masters, 1997. One of the English commissioners was the apostate Myler of Cashel. % Neither the Four Masters nor English authorities record any invasion of Ulster by Norris or Russell, after the commissioners had been appointed, January 8, 1596, to offer terms of peace. The seat of war during 1596 and a great part of 1597, was in Connaught, between the indefatigable Hed Hugh and Connacians on one side, and the English on the other. 0'Neil does not appear at all. CAP. VI.] DE BELLO QCJINDECIM ANNORUM. 177 tantes ultra procedunt, haud dubii quin tam valido exercitu ea sola expeditioue omnes 0'Nelli et Catholicorum vires contunderent, et ani- mos frangerent. Caeterum non longius mille et quingentis passibus ab ArdmacliS, sunt progressi, ciim. eis O^^JSTellus suas exiguas copias ducens occurrit, sed serius forsan quam ipse volebat, qui eos ab Ardmacha removere cupiebat. Ad Vadum Otirensis Ecclesise (Beal antha Kill- otir) viam obsidet, et Gallienses atque Belgenses veteranos Anglos Isetitia triumphantes infeste aggreditur^ turbat, propellit :^ incompositos in Ardmacham sese recipientes sequitur, multos occidens et vulnerans. Cathohci tantum quadraginta sunt desiderati, inter quos duo viri nobiies Earmodirrhius 0'Hanlonus et Patritius Mae Guillius succubuerunt. Eegii relictis Ardmachse quingentis militibus prasfecto Prancisco Staf- furdo, equite aurato ; cseteri reversi non procul a Duudalga coustiterunt, ubi prorex totum negotium administrandi bellum in 0'Nellum Norrisi rehnquensj ipse Dubhlinnam redit, ut rebus Lagenise et Connachtse provideat. CAP. VI. Ne pax ineatur Hispani legati prohibent : Ardmachse praesidium Divus Patritius ' mireaffligit.il [142.] RuEsus utrinque agitur de pace : a regina conditiones Catholicis sacer- dotibus et sascularibus sequae et honorificse offeruntur. Ab 0'Nello, 0'DoneIlo et aliis Ibernis obsides accipiendi conditiones justas et ho- n^stas, et amplius uon rebellandi dantur. CBetermn priusquam pax inita, et arma e manibus dimissa sunt, Cobus et aHi Phihppi II, His- paniarum regis legati ad 0'Nellum et 0'Donellum pervenerunt, regio nomine jubentes Ibernos forti animo esse, exercitum illis sine mora a rege Catholico, subsidio mittendum esse. Qu^ legatione effectum est,t ut de conditionibus minime convenerit, et bellum utrinque sit redin- tegratum. 0'Hanlonus, Mac Engusa, et tota Ultonia prseter prsesidia, quse regii tenebant et Anglo-Ibernos Urilige conspirarunt. lu Lagenia bellum ardet et Connachta erat minime pacata. Ac 0'Nellum quidem Ardmacha urbs sacra ab hsereticis contami- * June 29, 1595. It was manifestly this rencontre that compelled Russell and Norris to return and fortify Armagh, after having marched one mile be- yond it. Cox, p. 407. Four Masters, p. 1969, who do not, however, mention any battle, except that the Irish pursued the enemy to the gates of Newry. t Oox, p. 410, A.D. 1596? 23 178 O^SULLEVANI HISTORIiE CATHOLICiE, TOM. III. [LIB III. nata vehementer angebat, quam statuit subsidio et commeatu interclu- dere, firmatam valido preesidio non ausus oppugnare. Sed Divus Patritius Ibernise prseses et custos, qui primus urbem illam Deo conse- cravit, quod oppidum sanctum ab hsereticis impie polluebatur sceleris supplicium differre noluit, Is enim creditur antistes ille fuisse qui pontificalibus vestibus indutus^ Anglis noctu saepe conspicuus apparebat, efc est minatus, hastis ferreas cuspides ademit et bombardis plumbeas glandes, nitratumque pulverem extrahebat. Cujus rei terrore Romhus Anglus dux cohortis ad insaniam pene redactus est/ et Baker Anglus cohortis optio in templi pinnas a prsesule deductus juravit se nunquam amplius templa violaturum et divinam vindictam timens militia desert^ ad fidem Catholicam conversus psenitentiam agere ceepit. Quem ego casum contemplans non possum cohibere lachrymaSj et non miserari horum temporum conditionem et Ibernorum non modo novorum sed etiam veterum complurium pravum ingenium et insaniam, qui cum Cathohci fuerint^ tamen opem tulerunt Anghs hsereticis, qui iu Ardma- cham oppidum sacrosanctum, prsesidium intulerunt, illudque contamina- verunt ; in Divi Patritii Iberniae prsesidis, aliorumque Divorum imagines manus impias injecerunt, et ipsum Deum in divino Eucharistise sacra- mento praisentem fugarunt, pedibus etiam calcaturij vel mucronibus confossuri, si fuissent assecuti. Neque tantum fleo ssecularium homi- num inscitiam, quantumignorantiamcrassampastorumj magistrorumque nostrorum, aliquorum sacerdotum, qui in hoc bello hsereticis fuisse obediendum et opitulandum minime negarunt. Baker, miles Anglus hsereticus, Divo Patritio jurejurando confirmat, se nunquam in poste- rum Iberniae templa violaturumj et ne juramentum frangere cogatur, mihtiam, stipendium, emeritum gradum, honorem deserit, et (proh dolor) Anglo-Ibernus Cathohcus sacerdos Ibernis Cathohcis non suadet, ne Anghs haereticisj qui Divi Patritii templum violant et ejus defensores oppugnant operam navent. CAP. YII. 0'Nellus commeatum Ardmachse missum intercipit : prjesidiarios multos stra- tagemmate perimit : Ardmacham in deditionem accipit. Carlinnum castellum [143.1 capere frustra tentat.|l Ut redeamus ad institum, Ardmachse prsesidium ingens pediculorum vis rodet, plagaque multos extinguit ; neque diu post fames invadit. Cujus rei sohciti regii tres peditum cohortes, et unam equitum turmam cum commeatu mittunt. Quos 0'Nellus ad Buedum montem cum co- CAP. VIII.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 179 hortibus octo et aliquot equitibus intercipiens nocturno prselio opprimit, commeatumque capit. Postero die sub lucis exortum, partem suorum equitum et peditum Anglorum vestibus indutam et capta signa gestan- tem commeatum ad oppidum versus agere jubet. Ipse cum cseteris sequens fictam atque simulatam pugnam init. Equites utrinque dextere concurrentes in loricis hastas frangunt : bombardee crebro exploduntur, ad quorum sonitum et flammam milites cadunt illsesi. Quod conspica- tus Staffiirdus Ardmachani prassidii preefectus dimidiam partem prsesi- diariorum adferentibus commeatum suppetias latum mittit. Abest ab Ardmacha bombardse jactumonasterium, quod prsesidiarios praetergressos a tergo adoritur Quintus 0'Nelli filius in monasterio cum peditibus aliquot in insidiis collocatus, et ex altera parte O^Nellus cum his omni- bus qui ficte pugnabant, invadens in conspectu Stafiurdi delet. JSTeque dudum post StafFurdus ipse Ardmacham 0'Nello dedit inopia cibi coactus et ad suos ex pacto dimittitur. Abest ab Ardmacha milKbus passuum viginti quatuor, et lure octo, CarHnnum, castellum natura et opere munitum flumini imminens, quod a dimidia cohorte Anglorum tenebatur j quibus cum erat Thomas Kel- lodeus et alii octo Iberni. Thomas ex pacto quodcum 0'Nello inierat, cum suis octo Ibernis Anglos improviso aggressus sex occidit, cseteros castello expellit. !Fuit O^Nellus Thomse pollicitus ea nocte ad gallici- nium se ad castellum recipiendum venturum, et Thomas usque ad ma- tutinum crepusculum in castello expectavit. O^Nello vero diutius cunctante castellum deserens fugit. Albente caelo O^Nellus ante cas- tellum cum suis copiis consistit, et veritus ne esset ab AngHs retentum proprius accedere non audet, donec a Thoma detur signum. Angli qui fuerant castello ejecti, conspicati 0'Nellum consistentem et e castello signum non dari, rati id quod erat, castellum a Thom^ fuisse derehc- tum, ipsi illud vacuum ingressi defendunt. 0'NeIlus ea spe frtistratus redit.* CAP. VIII. Norris Ardmacham secundo occupat: Norrisium munimentum condit : utrumque amittit; cum 0'Nello infauste pugnat. Iterum Norris cum universis copiis Ardmacham petens ab O^Nello de- sertam preesidio cohortium quatuor, quibus Henricum Daversem equitem auratum prsefecit, munit. Inde Portmorem ire contendens eum etiam locum, ab 0'Nello castello diruto, et sedibus incensis occupat. Ulterius * For the English version of some of the facts in the two preceding chap- ters, »ee Camden's Elizabeth, A.D. 1596. 180 O^SULLEVANI HISTOKI.E CATHOLICiE, TOM. III. [lIB. III. progredi ab 0'Nello proliibetur iii conspectu cum suis copiis castrame- tato in ipso itinerej unde ex commodo posset prseliari. Norris muni- mentum incipit condere, quod de suo nomine Norrisium (Mouiit Norris) dixit. CNeilus opus conatur impedire. Per multos dies dimicatur, aliquot utrinque cadentibus sed regiis pluribus. Denique Norris in novo munimentOj relicto prsesidio sub Williamse duce, revertitur. Post cujus reditum et hoc munimentum et Ardmacham O^Nellus brevi in [144.] suam potestatem redigit,|| prsesidiarios commeatu intercludendo, quos ex pacto incolumes dimisit. Rursus Norris cum viribus omnibus Ard- macham recuperatum proficiscitur. In Auriterree (Orior) finibus, ad ecclesiam Collis Maculati (Molachbreac) 0'NeIIus prselio experitur, hostesque turbat et fundit, qui a Norrise restituti pugnam redintegrant. Rursus ab 0'NeIlo fulminatorum et Mac Guieris magistri equitum operaj et virtute propulsantur ; secundo a Norrise confirmati renovant prselium. Tertio a Catholicis acriter dimicantibus loco cedere^ pedem- que referre compelluntur, et ipsum Norrisem bombardica glande vulne- ratum multi perhibent. Hoe die utriusque partis equites, Mac Guieri palmam non injuria concesserunt.* CAP. IX. Norris in Connachta cum 0'Donello de pace frustra agit, et bellum nihil felix gerit. PosT di'6m hunc non amplius Norrisem cum 0'NeIlo signa contulisse comperio. In Connachtam vero profectusf Anthloniae consedit et vires omnes congregat. Eo conveniunt Tomonise et Clanrichardse comitesj Navalis, aliique magnates Iberni factionis Anglicse : Anglo- Iberni ; Momoniarum, Lagenise, Midhise delectus ; Iberni et Angli ve- terani ; subsidium ex Anglia nove missum. Decem circiter millia equi- tatusj et peditatus habuisse fertur. Quem contra 0'DonelIus suas * According to the English accounts, Norris was permitted by 0'Neil to revictual Armagb, Oox, p. 412, January, 1597. The other events recorded in this chapter do not appear in the Four Masters, but they may be received on the word of our author ; as Norris was in May 1597, ignominiously deprived of his command in Ulster, in conseqtience of his bad success. Our text seems to confound Mount Norris (IX) miles from Armagh on the Newry road) with Portmor on the Blackwater. t A.D. 1596, while 0'Neil was amusing the English with offers of peace. Four Masters, p. 2001, who estimate tbe combined forces under Norris at 20,000. The account of this Connaught expedition (ihid) agrees substantially with our text. CAP. IX.] DE BELLO QUINDECIM: ANNOEUM. 181 copias, quinque millia coUigit. Eum tunc temporis comitabantur ex Ultoniis Mac Suinnii tres et 0'Docharta, cum ipso, vetusto jure con- juncti, virque fortissimus Mac Guier : ex Connachtis 0'RuarkuSj Mac Williamus, 0'Kealla, Mac Diarmuda, 0'Conchur Buber, O^Dudius. Ad illum etiam venit Maurus Mac Sihius nobilis eques Momonius cum militibus trecentis, postquam duos circiter annos in Momoniarum sylvis latitans et inde erumpendo haereticis, ut poterat, damnum inferens, multum laboris pertulit. Interfuerunt aliquot ecclesiastici prsesertim Raymundus 0'GaUachur Luci episcopus et IberniEeviceprimas^* quieos qui a regio exercitu ad Cathohcum transibant, excommunicationis Liga- mine solvebat. Norris cum suo tanto et tam instructo exercitu Anth- louia procedens ad Baleanrobuiam pagum (Baile an Eobu) in Eanma- cuiUiamo principatu pervenit ; ibique cis flumen constitifc. Nam ab altera parte fluminis 0'DoneTlus consederat. Primo die, nocteque se- quente missilibus utrinque minime seguiter pugnatur. Postera luce Norris dato signo coUoquium petit. CoUoquendi potestatem facit 0'DoneIlus. Ex coUoquio eb ventum est, ut de pacis conditionibus ageretur. Oranes dies induciis sancitis de pace sermo instituebatur ; noctes totas infeste dimicabatur, aliis in aliorum castra irruptionem facientibus, vigiles et exploratores capientibus, cominus et eminus cer- tantibus. Evenit ut nocte una qua NavaHs, vigihas agebat, regii tre- centi succubuerint. Ex Norrise ad O^DoneUum nonnulli transfugerunt, prsesertim Thaddseus 0'Ruarkus, O^Ruarki frater, qui apud comitem Urmonium consanguineum suum a pueritia egit. Inter agendum de pace Norris obtulit 0'Donello, O^Euarko, Mac Williamo, et abis magna prsemia ut in reginse gratiam redirent. Quse res eo minus profuit, quod his diebus navis Hispana in munimentum ecclesiarum (Dun na gcheauU) venit, ^''Nello, 0'DonelIo, et aliis Ibernis Catholici regis nomine suasum ne ab incsepto desisterent, et Hispanos opem laturos. Ita cum mensem integrum res fuisset acta,|| Norris rediturus castra [145.] movet. Hlum sequitur 0'DoneIlus ultimos ordines, alasque novissimas missilibus graviter vexans. Nec tamen suis laborantibus succurrendum fuisse statuit Norris, donec Catholici, qui eos impetebant proximam sepem transilirent ; qui enim sepem transirent eos a suis impune jugu- landos existimavit. Quod etiam 0'Donellus animadvertens equo cele- riter vectus ad sepem currens, inde suos avide transituros revocat. Norris hac spe frustratus fortunam suam diris impreeationibus insec- tatur, qubd in Ibernia angustissimo terrarum orbis puncto fecerit jacturam glorise quam magna virtute, reique militaris scientid, in Gallia, et Belgio fuit assecutus ; msestus quseritans hostium imperatores a se scientia rei bellicse non superari et ab eorum militibus suos robore et * After Magauran's death. See note supra, p. 158 ; also Lombard's Oom- mentarius, p. 431. The excommunication here referred to, is that pronounced in the Bull of St. Pius V. against Elizabeth, and her adherents. ] 82 O^SULLEVANI HISTOEI^ CATHOLICiEj TOM. IH. [lIB. III. constanti^ vinci. Ac meritb, profectb tantus imperator de fortunae mutabilitate querelas effundebat. Namque judicio omnium, quos de hac re consului, erat omnium Anglorum qui h^c tempestate floruerunt, scientia rei militaris et animo simul primus, et in Galliaj Belgioque suum nomen casuum prosperitate celebravit. Quamobrem non dubito, quin divinitus faerit constitutum ut Cathohci plerumque summa fselici- tate, regii verb etsi fortiter et animose, tamen infaustissime sint prseliati. JSTeque mirum, namque procul dubio, Cathohci Iberni, qui in regio exercitu erant, impugnatse Catholicae religionis conscientia sinistriiis rem gerebant ; et Angli belli, preehique laboribus perferendis non erant tam firmi et idonei ac Iberni, et 0'Nellus sequum sibi locum adoriendi Norrisem studiose eligens ex commodo praelium committebat, quod ipsi necessarium fuisse videbatur, qui militum numero erat inferior. CAP. X. Lagenise res aliquot memorantur. Norrisis prodigiosa niors. Jam me Lageniorum res vocant, qui tametsi parvis viribus magna tameu constantia et virtute pro CathoHc^ rehgione manum conseruerunt. Postquam Piachus 0'Bruin vir strenuus, et haereticorum hostis acerri- mus fuit per perditionem extinctusj ejus filii Pelmius, et Eaymundus arma a patre mota non omiserunt.^ Dnm Eaymundus in Lagenia tu- multus in hseveticos excitatos ducit, Pelmius in Ultoniam ad O^Nellum contendit, auxilium petitum, a quo receptis peditibus fere trecentis et quinquaginta duce Bernardo O^Morr^ cognomento iFusco (Eiach) La- genio nobili laboranti fratri quam opportunissime tulit opem, totamque paternam hsereditatem, jam pene amissam in suam potestatem redegitj secundis aliquot velitationibus factis. Inde Bernardus Anglos qui Lochgarmensem tribum habitabant, et Ibernos Anglicse factionis re- pentinis incursionibus deprsedatur. Agentem prsedas AngUcse cohortes quatuor cum quadringentis auxiliaribus Ibernis in aperta planicie asse- quuntur. Bernardus agmine instructo ex quadringentis peditibus Iber- iiis (haud plures habebat) alese pugnse sese commisit et ope divina vicit. Angli ad unura trucidantur.f Eorum auxihares Iberni non pauci de- siderantui. Cseteri fuga salutem petunt. Auctus est Lageniorum motus Huone 0'Morr^ virilem togam sumente. Is erat filius Rotherici, * Fiach 0'Byrne was killed in May, 1597. From August 15 to Christmas same year, his son and others were plundering Leinster. Four Masters, p. 2043. Aid having been sent by 0'NeiI, Camden. On the 7th oi December they slew two troops of soldiers stationed at Maryborough. See also Oox, p, 414. t One of the battles referred to, p. 2043, A.D. 1597. CAP. X.] DE BELLO QUINDECIM ANNOEUM. 183 de quo superius mentionein fecimus, et a Fiacha 0'Bruine occultus, et nutritus una cum fratre Edmundo a JFiachi filiis in Lisiam mittitur,* nondum setate satis hello maturus,|| ubi auxiliaribus gentilibus, et patris [146.] obseratis aliquot, Lisise principatum, majorum suorum hsereditatem hse- reticis adimere tentat. Ad ejus novos motus supprimendos obviam veniens Warhamus Sahncher Lisise prsefectus propulsatur militibus circiter quingentis amissis.f Ex iis quse EusselH et Norrisis tempore in Ibernia gesta sunt, hsec perstrinxi, qui quoniam minus auspicato bellum administrabantj imperio sunt abdicati successore dato^ et Nor- risi Momoniarum prsefectura relicta, quo munere fungens intra triennium quam prodigiosissime mortem oppetivit :J namque sicuti fertur Moalse (Mallow) cum noctu luderet, quidam^ corpore vestibusque Niger, in conclave improviso intrat, quocum Norris, ludo relicto, sese in cubicu- lum abdidit, amotis arbitris prsBter unum puerum qui juxta ostium clam consistens coUoquium audivit, quod hujusmodo fuisse traditur. Niger, ' Tempus est/ inquit, ' ut rationibus nostris summam manum impona- mus.'' ' Noh/ inquit Norris, ' id facere, donec Ibernicum beUum con- fectum relinquamur.' ' Nullo modo/ inquit ille, ' diutius expectabo, quia constituta dies jam cessit.' Mox strepitus ingens sonat, quo moti lusores et domestici, cum cubiculum foribus effractis ingressi fuissent, Nigro, qui quin Diabolus fuerit non dubitatur, nuHibi reperto, Nor- rissem invenerunt genibus flexumj colloque et cervice ita tortum, ut oc- ciput pectori et os dorso immineret, sed adhuc vivum, atque jubentem seneatores tibicines et tympanistas convocari, ut ipsius mortem cantu celebrarentj quibus canentibus intra dimidiam horam animam profudit. Ejus corpus aromatibus atque fragrantissimis odoribus curatum in An- gham transfertur. Quem ego casum memoria repetens equidem de- mentia hsereticorum obstupefio, cadaver, hominis impii honore magno colentium, sacra vero divorum martyrum inhumata projicientium. Licet etiam coUigi quantam Deus optimus maximus 0']Vello prselianti operam tulerit, qui non modo Norrissem, peritissimum Anglorum imperatorem, omni pugnandi apparatu superiorem, seepe profligaverit, sed ipsum etiam Diabolum, qui illi ex pacto fuisse opitulatus creditur, vicerit. * According to the Four Masters, Owen Mac Rory 0'Moore had recovered his territory and slain the two Cosbies before the death of Fiach 0'Byrne, p. 2007 ; also Dowling^s Annals, f Probably the battle recordedin the Four Masters before June, A.D. 1598, in which 410 soldiers, lately arrived from England, were slain on the borders of Leinster. They landed at Dungarvan, and were marching to assist Ormonde in his expedition against Leix. X A.D. 1597j autumn. Lombard describes his death, p. 397, but with none of the extraordinary details given here. His wound never perfectly healed, and eoncealed through pride, suddenly mortified and reduced his body to a mass of putrefaction. In Belgium, when commanding the English troops, he had rifled the cathedral of Mechlin, destroyed the shrine and scattered the relics of St. Kumold. 184 O^SULLEVANI HISTORIiE CATHOLIC^, TOM III. [lIB. III. CAP. XI. Burughus prorex et Kildarius comes cum Catholicis adverso marte bellum gerunt. Annus ab ortu Domini millesimus quingentesimus nonagesimus sep- timus cum verteretur, Tliomas Burughus Baro vir animo elatus^ manu larguSj belli prseceptis imbutus, comitate gratus in Iberniam prorex missus adventu primo suo, qua erat urbanitatCj et affabilitate, aliquot Lageuiorum, et aliorum Ibernorum animos in se con- vertit. Cum 0'Nello, O^Donello, et aliis unum mensem inducias componit.* Per quas cum de pacis conditionibus minime con- venisset, majorem belli molem in 0'Nellum vertit. Illi copiosus exer- citus, qui antea sub Russello, et Norrise meruerant, et nove ex Anglia missi ; quibus cum in Ultoniam proficiscitur. Sequuntur Midhienses Anglo-Iberni cum justis copiis duce Barnabale Balisimiledse Barone. Quo procedente Balarriecham pervenerat Eichardus Tirellust cmn qua- dringentis peditibus ab O^Nello missus, ut motus, vel in Lagenia ri47 T augeret, ^®^ ^^ Midhiamoveret.H Is Tirellus Anglo-Ibernus erat, sed Catholicus, sicut cseteri, et injuriis Anglorum provocatus e carcere, ad 0'Nellum fugerat, Ei cum tam exiguas vires esse Barnabal com- perisset, in illura mittit filium suum peditibus mille stipatum, haud dubius, quin adolescens dignum aliquod facinus faceret, quo proregem magno merito sibi devinciret. Tirellus miles veteranus prselio expertus Midhienses fundit, et fugat, atque multis occisis Barnabahs filium captum ad 0'Nellum defert, a quo fuit postea pretio commutatus. BurughusArdmacham,et Portmorem^quas O^Nellus deseruit, occupat. Progredi frustra tentat ab 0'Nello prohibitus, qui duobus castriss vias occludit : in alteris erant Mac Magaunus, et frater 0'Nelli Cormakus, et Artus in Colle madido (Druim fluich) castramentati intra duos jactus bombardse ad hostem, in via, quse ducit ad Pinnam superbam (Benburb) : in alteris 0'Nellus ipse cum Jaimo Mac Donello Glinnise principe tentoria pandit ad Pontem Masanum (Tober masan). Prorex itinere prohibitus Norrisium munimentum, quod 0'Nellus diruerat, resedificare coepit, opus impedire: interdiu,et noctu ab equitibusj et peditibus maxime jaculatori- bus cominusj et eminus levia prselia committuntur. 0'Nello venit auxilio 0'DonelluSj J cujus equitatus, cum hostis equitibus, et Terentio 0'NeUo Henrici filio O^Nelli fratre uterino, qui reginse partes sequebatur egregie manum conseruit. Nocte, qua Catholici in regiorum castra impetum fecerunt, fama tenet, proregem fuisse vulneratum, quse verane sit, in me periculum non recipio. Constat illum ex castris reversum • Oox, p. 413. f Tyrrell in arms, A.D. 1597, p. 2043 ; but this battle against Barnwall not recorded specially. :}: 0'Donnell was busily engaged elsewhere at that time. CAP. XI.J DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 185 Killdario comiti imperium relinquentem intra paucos dies e vit^ discessisse. Kildarius imperio leetus, et glorians, quod prorex efficere non potuit, prsestare conatur, ulterius progredi. Per sylvam, et vias occultas cum nobilioribus equitibus et magis strenuis militibus procedens, postquam itineris maximam difficultatem superavit, nuncio allato Catliolici occur- rentes prselium committunt : quo sunt occisi sexaginta equites regii et inter eos Turner exercitus regii Tesserarius maximus, Franciscus "Waghan Proregis levir, Thomas Walenus Angli. Comes Killdarius hastarum ictibus equo turbatus, rursus in equum impositus a duobus fratribus 0'Hikiis Ibernis suse uutricis filiis, male concussus, vulneratus fugit, et paucis etiam post diebus moritur. 0'Hikii dum herum in equum imponunt, ipsi circumventi interficiuntur. Multi regii fuerunt vulneribus afijecti : quotquot eo in loco h castris aberant, fusi, et fugati in castra compulsi sunt.''^ Citb regius exercitus domum redit^ postquam inter Portmorem, et Pinnam superbam a fine veris per menses circiter quatuor cum Catholico dimicavit, et praesidio Portmore sub Thoma Williamse Anglo, et Ardmachse relicto. Mox quoque Iberni, quos Burughus reginse conciliaverat, rebellarunt.tH [148.] * For different accounts of Lord Borough's northern campaign, see Lom- bard's Oommentaries, 399; Four Masters, p. 2021, 2035 ; Oox, p. 413. Ac- cording to the two latter, the action in which the Earl of Kildare came by his death occurred in the first expedition of Borough to the Blackwater. Borough himself having returned to Dublin, marched again to relieve Portmor ; lost many of his men, was wounded between Armagh and Portmor, and died be- fore the end of August. Lombard, who wrote in 1600, records but one ex- pedition of Borough, and one battle in which the Earl of Kildare and Borough were mortally wounded : the former died at Drogheda, the latter at Newry. 'f' Borough did not leave Dundalk before the 20th of July. — Four Masters, p. 2021 ; and he was dead before the 30th of August — Cox^ p. 413. 94, DOMINI PHILIPPI 0'SULLEyANI BEAREI IBEIINI, TOMI III. LIBER lY. DE BELLO QUIITOECIM ANNOEUM, AcTA sub Eussello, Norrise et Burugho vidimus. Illa quidem acria fuerunt^ sed acriora sequuntur. Quae Urmonio comite regii exercitus imperatore usque ad Bagnalis castrametatoris necem gesta sunt, hoc libro continentur. CAP. I. Henricus Bagnal Ardmachae fert opem, et in 0'NelIi castra facit impetum. MoRTUO Burugho Thomas Buttlerus cognomento Niger, Urmonise comes Ibernus regii exercitus imperator creatur.'^ Adamus Loftus Ibernise Chancellarius, et Eobertus Gardinerua Judex, proregis munere funguntur ; quorum tempore res varise, scituque minime indignee gestse sunt. CNellus cum Ardmachse preesidium victu indigere intellexisset, illi commeatum intercludere statuit.f Yere ex hybernis evocato milite apud Tumulum album (Mollach ban) mille et quingentis passibus ultra Ardmacham lurem versus castra collocat : qua regiis lure Ardmacham peteudum existimabat. Ad Ardmacham Cormakum fratrem cum quin- gentis militibus, ut prsesidiarios eruptionibus prohibeat, constituit. Henricus Bagnal Anglus eques auratus, Ibernise castrametator et Ultoniae prsefectus obsessis suppetias iens cum cohortibus viginti quatuor et equitum turmis decem lure proficiscitur : quo cum O^Nellus quin in ipso itinere confligeret, non dubitabat. Cseterum Quintus 0'NeUi filius nothusj qai patri iratus paucis ante diebus ad Anglos * November 15, 1597 — Cox, p. 414. t For intermediate negociations, see Four Masters, p. 2025 ; Cox, p. 414. CAP. H.] DE BELLO QUINDECIM ANNOEUM. 187 fugerat, et Terentius CNellus Henrici filius, 0'Nelli frater uterinus, qui antea erat apud eosdem, locorum peritissimi Bagnalem cum omnibus copiis, et impedimentis per ambages et occultas vias, prseter 0'Nelli exercitum clam duxerunt. Mox Bagnal pedites mille trecentos, et equitum turmas tres Ardmacham cum commeatu mittit, quibuscum Cormakus pugnat, dum commeatum inferunt, et dum ipsi ab oppido discedunt. Sed superiorem numero hostem ab oppido non potuit arcere. Interim Bagnal cum cseteris copiis in O^Nelli castra impetum facere duxit. Ac Terentius quidem et Quintus O^Nelli^ itineris duces, et qubd O^Nelli sanguinem non sitiebant,, etsi fuerint illi irati, et qubd ob privatas causas pejus erant animati in O^Hanlonumj qui jam Catholicorum partes sequebatur, in illud castrorum cornu quod 0'Hanlonus tenebat^ Bagnalem ducere conati sunt. Sed longe prseter opinionem illis occidit : nam ubi 0'Hanlonum esse existimabant ibi erat 0'Nellus. Itaque viginti quatuor equites ab O^Nello in vigiliis et excubiis extra castra dispositos improviso circuinventos regii vel occidunt vel capiunt : castra invadunt : 0'Nelli prsetorium circumeunt : O^Nellus et qui in ea fronte castrorum erant, semisomni fugiunt ; regii tentoria derelicta diripiunt:|| calones aliquot dormientes interficiunt. [149.] 0'Nellus viribus coUectis liostem ea parte castrorum rursus expellit, cedentemque, magnam diei partem sequitur missilibus carpens. Quo eventu Bagnal Isetus commeatu in Ardmacbam illato^ 0'Nello parte castrorum exuto, et paucis desideratis.* CAP. II. Rupus Fargusiae arcis prsefectus Anglus a GrlinnisE principe interimitur, et Barnabal Midhiensius dux a Mac Magauno funditur. Hyeme sequentef Joannes Chicliester Anglus eques Auratus, qui Eupem jFargusiam arcem firmo prsesidio tenebat^ cum peditibus quin- gentis, et equitum turma prsedatum egreditur. Cui fit obvius ad Alfracham tumulum, et vadum Jaimus Mac Donellus Glinnise princeps peditibus quadringentis, et equitibus sexaginta stipatus. Bombardarii bombardarios aggrediuntur ; a Catholicis regii propulsantur. Johannes cum equitatu veniens auxiho bombardarios suos restituit in pugnam; et Catholicos recedere cogit. Jaimus quoque equitatum in pugnam ducens bombardariis suis confirmatis in Johannem proruit, et tribns hastsB ictibus percussus, lorica tamen defenditur. Johannes occisus * All Hallow tide, A.D. 1597 Four Masters, p. 2048. + The events in this chapter not recorded by any other authority known to the editor. 188 O^SULLEVANI HISTOEIiE CATHOLICiB, TOM. HI. [lIB IV. equo labat, cujus etiam equitatus, et peditatus terga vertit. Sequitur Jaimus per tria circiter millia usque ad arcem, per quod intervallum, regiis, ut quisque k Catholicis cursu superabatur, occisis, vix cladis nuiicii effugerunt. Barnabal baro cum Midhiensibus copiis Anglo- Ibernis^ et aliquot Anglis cohortibus Auriliam devastans h. Mac Magauno Aurilise principe funditur, et fugatur. CAP. III. Portmorem arcem 0'NeIIus, et 0'DonelIus frustra oppugnant. Bernardus 0'Morra cum regiis fseliciter signa confert. 0'Nellus quando quidem frustra conatus est Ardmachse praesidium conameatu intercludere, Portmorem saltem munimentum cibi inopia in suam potestatem redigere molitur.'^ Quod obsidenti 0'Donellus, qui venit auxilio persuasit, iit expugnare tentaret. Ejus altitudinem con- jectura dimensi, scalas quse quinos homines amplitudine capiebant. faciunt, perfectasque munimento incipiunt admovere. Eos propug- natores primum crebris torraentorum ictibus arcere festinant, et appropinquantes bombardicis pillulis impugnant, ab iis vicissim impug- nati. Arci scalse applicantur. Cseterum propugnatores qui didicerant scalas in se asdificari, fossam quse' munimentum circumdabat, excavando profundiorem effecerant. Ob quod scalse plerseque ad cacumen arcis non pertingebant. Ita qui ad summos scalarum gradus pervenerant, altius ascendere non valentes,, deficientibus scalis, cum propugnatoribus frustra prseliantur. Quse vero scalse ad arcis summitatem pertinebant tam paucae fuerunt, ut facile primi ascensores occisi sunt, antequam a commilitonibus fuerunt adjuti : centum viginti catholici interierunt et inter eos Maurus Kevanus nobilis Lagenius, et strenuus miles Belgensis fortissime pugnans. Caeteri defessi oppugnatione relicta, pristino more munimentum obsident. Hoc tempore Huon 0'Morra, non dubius esse se longissime|| imparem ^ ■-' viribus hostium sustinendis Ultoniam petit rogatum O^Nellumj ut Lageniis subsidium mittat.t Interim Bernardus 0'Morra, belli La- geniensis adrainistrationem suscipiens cum Anglis et eorum auxiliaribus Lochgarmensibus Anglo-Ibernis septies prospere dimicat, capiens septem vexilla, et quatuordecem tympana militaria.J * Four Mastersj p. 2059 ; but they do not give those details. t In the summer of 1598 0'Neil sent 1500 veterans to aid the 0'Moores. — Lombardj p. 402 ; Cox, p. 414. t Prohably the battles recorded by Lombard, g. 406, in which 2,000 foot CAP. IV.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 189 CAP. IV. Urmonius Comes a Lisia repellitur, et Huon Catholicis auxilio venit. Utb,umq,ue pericnlumj et Lageniensis motus, et Portmor arx com- meatus inopia laborans praeter csetera Elizabetham Angliae reginam angebat, quse sedulo suis, ut utrique damno eant obviam, et Lageniorum tumultum pacent, et Portmori munimento subsidium ferant, imperat. Ad id ex AngUa tyrones mittuntur : prsesidiarii evocantur : Ibernorum provincialium delectus habetur : eqnitum, et peditum omnis generis millia circiter octo coguntur. Ex iis, qui vel senio confecti, vel setate immaturi praeliando idonei videantur^ dimittuntur. Angli tyrones nuper acciti in prsesidiis coUocantur. Ex cseterorum numero Iberni, et Angli pedites quater mille, et quingenti, et equites quingenti robore, reique militaris peritia electi ad opitulandum Portmori destinantur. Ex aux- iliaribus Ibernisj paucisque militibus legionariis Ibernis, et Anglis millia duo^ quorum erant equites pauci, ad Lagenienses motus supprimendos Urmonio Comiti attribuuntur. Quibus haud dubitabat Urmonius, quin subigeret Lisiam, et omnes Lageuise motus pacaret. Lisiam^ in qua plus esse negocii videbatur, primum aggreditur.* Bernardus O^Morra, qui pedites tantum trecentos habebat, in summis rerum angustiis Ur- monium auso prohibere minime cunctatur, itinerum angustias obsidens. In illum Urmonius mittit pedites mille Ibernos, et Anglos Duce Jaimo Buttlero nepote suo ex fratre Edvardo. Bernardus loci natura fretus prsehari non dubitat. Jaimus copiis in duas partes divisis illum adit. Unde Bernardus commoditatem loci deserere coactus, cum altera parte, in qua Jaimus erat, in plano missilibus^ maxime bombardicis pilulis dimicat, et pilulae jactu vulneratus magis animo accensus, quam frac- tuSj suos cohortatns acrius pugnat. Jaimus duplici plumbea glande trajectus vir religione CathoHcus,, et genere clarus pro hsereticis praehans miserrime perivit. Quo interfecto cseteri terga vertunt. Et altera quo- que copiarum pars auxilio veniens funditur. Eugientes Bernardus se- cutus stragem multorum edidit, majoreriique fecisset^ nisi Urmonius, and 100 horse (Ware), after landing in Waterford, under the command of Sir Richard Bingham and Sir Samuel Bagnall, were harassed and reduced on the march to Dublin. Oox, p. 415, gives a different account of this expedition of Bagnal. * June, 1598 Four Masters, p. 2057, Lombard, p. 403, who all agree ex- cept in slight details. 190 o'sULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC-'Ej TOM. III. [lIB, IV. subveniens pavidos recepisset : qui re infecta h, Lisia discessit. Bernar- dus intra quatriduum vulnere moritur. Cuius obitu tota Lagenia non magno negocio fuisset forsitan pacandaj nisi Huonis O^Morrse peroppor- tunus adventus conspiratos confirmasset. Quo tempore Huon ab 0'Nello petebat auxilium^ apud illum eratj Eaymundus Burkus Lietri- mas Baro possessionibus orbus. Quemadmodum enim superius demonstravimusj Johannes Burkus Liet mse Baro ab XJUigo fratre suo Auglorum permissu fuerat occisus Raymundo filio impubere relicto, et baronatus administratio reginse abjudicata eo nomine^ qubd Anglorum instituto penes regem solet esse tutela nobilium setate minorum. Baro- natus autem administrationem regina dono dedit Phintoni Anglo Iber- [I51.]iiije consilii secretario,|| a quo illam pecunia emit XJhgus ClanricharclBe comes Eaymundi patruus, et ita in possessionem missusj Haymundo, qui jam per setatem tutela exierat, Baronatum restituere differebat. Eay- mundus intenta lite illum Anglorum^ et reginse judicio superavit. Caeterum, quia sub hoc tempus bellum exardebat, priusquam Baymundus fuit possessione potitusj omiserunt Angli sententiam suam executioni" raandare, ne comitis viri potentis iram tam periculoso tempore laces- serent. Idcirco Baymundus 0'Nelli opem implorabat ad paternam heereditatem recuperandamj dSTellus Tironse defendendse intentus, quia diiferebat auxiliumj spem tantum preebenSj Baymundus una cum Huone in Lageniam proficiscitur, ac etiam Dermytius O^Conchur"^ vir nobiles ex Connachta, quos omnes Connachti/qui finibus pulsi apud ^''Nellum agebantj sequuntur. Richardus etiam Tirellus, cujus men- tionem fecimus, ab Huone conducitur, quibus cum Huon Lisiam venit eodem die, quo Bernardus cum hostibus pugnavit, sed nec pugnam in- tegram, nec Uxmonium a Lisia discedentem potuit assequi. CAP. Y. Catholici, regiique publicam pugnam acerrimam totis viribus committunt. Bagnal perimitur. Ardmacha et Portmor a Oatholicis recuperantur. In Lagenia dum hsec aguntur, Henricus Bagnal Anglus eques Auratus Ibernise castrametator, et Ultonise prsefectus in oppidum lurem in Ul- tonise finibus situm, et valido hsereticorum prsesidio munitum non longius a Portmore munimento millibus passuum undeviginti majorem regium exercitum ad opitulandum Portmori ducens pervenit. Inde tertiis castris substitit in urbe Ardmacha. Erat Bagnal militaris artis * Four Masters, p. 2056, 2059. They mention Dermod 0'Oonor Don, p. 2145. CAP. V.] DE BELLO QUINDECIM ANNOEUM. 191 peritus, et quod raro in imperatore invenies, consilio simul, et animi magnitudine prsestans, in rebus secundis cautus ; in adversis animosus, in victos, et deditiones minus contumeliosus Anglis plerisque qui nun- quam convitiis parcunt. Itaque gentis suse dncum audeo paucos illi conferre, anteponere pauciores. Erat 0']S[ello non solum publica causa Eeligionis, et reginse., sed etiam privatis inimicitiis infenissimus. Du- cebat quatuor millia, et quingentos pedites sub signis quadraginta, et totidem cohortium ducibus^ optionibus, signiferis, et tesserariisj et equi- tes quingentos sub signis octo, quorum magister erat Monteguus An- glus. In universo numero paulb plures Iberni^ quam Angli stipendium faciebantj veterani omnes, Angli superstites eorum, qui vel duce Jo- hanne Norrise in Gallia belligeraverant, vel a prsesidiis Belgicis fuerant acciti, vel ab hujus belli principio rei militaris regulas in Ibernia perce- perant : Iberni quoque qui sub bellicGe disciplinse prseceptis contenti in legionibus reginse stipendium merentes suse virtutis documenta ssepe prgebuerant. Erant ibi nonnulli juvenes Iberni genere clari^ prsesertim Melmorrus O^Eelli priucipis filius ab raram staturfe elegantiam, et mi- ram faciei venustatem cognomento Pulcher, et Christophorus SanLauren- tius Earonis Hotse filius. Ibi uuUus tyro, nuUus militise rudis. Omnes omni genere armorum instructissimi : pedites, et equites cataphractarii : bombardarii alii gravibus, alii levibus sclopis ad pugnam parati^ |1 gladio, [132.] et pugioni accincti, galeis capita munientibus. Totus exercitus plu- ineis apicibus, sericis baltheisj cseterisque militaribus insignibus folgebat. -^nea machinamenta rotis vehebantur, trahentibus equis. Sulphurei pulveris, globorum ferreorum, atque plumbeorum vis magna suppetebat. Caballi, bovesque, biscocti panis^ salsse carnis^ casei, butyri^ servitiae sat et exercitui in victum^ et arci Portmori in commeatum portabaut. Impedimenta muliones comitabantur^ lixarum^ pabulatorumque numerus magnus sequebatur. Distabat a Bagnale Portmor arx tribus millibus passuum Ibernicis ab O^Nello obsessa, et inedia laborans. Qui cum de Bagnalis adventu intellexissetj contra illum castra mota miUe passibus ultra munimentum, et intra duo miUia passuum ad Armacham coUocatj relictis paucis, qui Portmoris propugnatores eruptionibus prohibeant. Eo die Catholici recensuerant peditum quatuor millia^ et quingentos^ et equites circiter sexcentos. Interfuit 0'Donellus^ qui Conuachtos duce Mac Williamo Burko stipendiatos circiter mille, et TirconneUos suos, utrosque ad nu- merum duorum miUium duxit. Caeteri O^Nellum, ejus fratres, et con- sanguineos, et magnates cum eo veteri jure conjunctos sequebantur. Ac plane eo- convenerat omnis fere Ultoniae nobiUs juventus, atque multi Connachti juvenes ortu minime obscuri. Erant tamen armis longe inferiores, namque tum equitatus, tum peditatus erat levis arma- turse prseter paucos bombardarios gravium scloporum. Ob id 0'Nellus de hostis apparatu prseliandi, militis robore, ducis animo deliberato cer- tior factus^ dubium erat, quin vir cantus locum depereret, nisi Earfasius O^Clerius Ibernicorum vatum interpres confirmasset Divi Ultani vatici- 192 0'SXJLLEVANI HISTORIiE CATHOHCifi, TOM. III.- [lIB. IV. nio fuisse prsedictum eo in loco hEereticum fuisse profligandum, et prse- sensionem Ibernico metro prolatam in libro divinationum sancti osten- disset. Qua confirmatus 0'Nellus ad pugnam suos liac oratione cohor- tatur. "Quod a Deo OptimoMaximo (viri Christianissimij atque fortissimi) summis precibus ssepe petivimus, atque contendimus, id, et ampHus etiam hodie divino quodam raunere sumus assecuti. Ut pares aliquando cum Protestantibus dimicaremns, Deum, atque coelites, semper, exora- mus. Huc orationes nostraSj huc vota iutendimus. Jam vero non modo pares, sed etiam plures numero sumus. Igitur qui pauciores ag- mina hseretica fudistis, eisdem plures obstabitis. Ego quidem non in exanimi cataphractaj non in tormentorum inani sonitu, sed in vivis, et intrepidis animis constituo victoriam. Mementote, quoties nobiliores ducesj majores copias, et i])sum etiam Bagnalem miniis parati, et in- structi superaveritis. Angli nec animo, nec virtute, nec prseliandi con- stantia fuerunt unquam cum Ibernis conferendi. Qui verb Iberni con- tra vos dimicaturi sunt, Catholicas fidei oppugnatse, sui sceleris, atque schysmatis conscientia consternabuntur : eadem Catholica fide vobis vires augente : hic Christianam religionemj patriam, liberos, uxores de- fendendum. Hic Bagnal heereticorum omnium acerrimus vester hostis qui in bona vestra impetum facit, qui vestrum sanguinem sitit, qui meum honorem oppugnat^ debito suppHcio af&ciendus. Hic ulciscendum dedecus illud, quod, ego apud Tumulum Album accepi h Bagnale parte castrorum ejectus. Hic mors commiUtonum vestrorum,, quos in Port- moris oppiignatione amisimns, vindicanda, et arx ipsa, quam diu obsi- detis, dum eam commeatn intercluditis, expugnanda. Hic obtinenda victoria, quam vobis Dominus Divi Ultani praedictione pollicetur. Ergo [153.] Deo^ll cseliGoHsque juvantibus rem fseHciter gerite." Contra Bagnal ita suos aUoquitur. '' Eortitudine vestra, commilitones invictissimi, fretus, vos mihi socios elegij rudes, atque ignaros in prsesidiis constituens, et feces omnium, homines imbecillos Urmonio Comiti reHnquens, quorum ignavia sequo iUum rem fsede gesturum putavi, ac mihi promisi gloriosam victoriam opera vestra reportandam. Id namque vestrse magnanimitatis, atque virtutis periculum semper feci, ut non possim non concipere hodiernse victorise spem indubitatam, atque certissimam. Neque credo, quin fa- taH quadam fseHcitate tot casus adversos, tot discrimina, incolumes eva- seritisj ut hodie fauste vincendo totam vitam decoretis, commiHtonumque vestrorum d rebeUibus, atque perfidis adversa fortuna Norrisis, et Buru- ghi peremptorum mortem ulciscamini. Quid? Audebunt ne iusani corpore nudo cum armatis, cum viris corporis, et animi robore prsestan- tissimis congredi. Demens ego sim, si eonspectum vestrum sustinue- rint, et nisi hodie totam Ultoniam sub jugum mittatis, totamque Iber- niam reginse subigatis, ipsique ingente prseda potiamini. Mementote vestrae vurtutis, qui me duce Ardmachge opem tuHstis, 0'NeUo nou mi- nima parte castrorum ad Tumulum Album exuto. Ad vesperum, qui CAP. V.] DE BELLO QUINDECIM ANNOEUM. 193 mihi 0'Nelli, vel 0'Donelli caput dono dederit, huic mille auri libras polliceor, et singulis recipio pro meritis gratias quam accumulatissimas, et d, regina, et a me esse referendas. Eamus, properemus, ne victoriam nostram differamus." Concione absoluta Bagnal ante solis exortum Ardmacha castra movet decimo quinto circiter die, quam comes Urmonius fuit eI Bernardo 0'Morra repulsus. Hastati in agmina tria erant digesti, quse preeibant et sequebantur equitumj et fulminatorura alse. Sereno, et grato die vexillis explicatis, tubarum clangore, tibiarum concentu, tympanorum militarium sonitu homines, et equi ad pugnam accensi per laetam plani- ciem nemine prohibente procedunt. Mox excipiebat iter angustius ju- niperis, sed humilibus, atque rarissimis consitum. Hoc Bagnal ingressus hora circiter septima a quingentis imberbibus adolescentibus, bombar- dariis velitibus ab 0'Nello missus densissima globulorum grandine per totum arboretum continuata obruitur. Yelites pone juniperos stantes, et inter arbores cursitantes, equites atque pedites eminus jactu sternunt, et eo tutius, quod et equites regii propter juniperos esse non poterant, vel suis adjumento, vel Catholicis impedimentOj et prseoccupantibus ve- litibus locus erat sequior, quam venientibus regiis: Ab his augustiis magna diffiicultate Bagnal denique copias expedivit non parum vexatas acri velitatione, et tristes ob impune receptum damnum a velitibus, qui puerile, atque ridiculum hominum genus videbantur. Lata planicies usque ad Cathohcorum castra succedebat. In hanc egresso Bagnale regius equitatus in Catholicos velites quam celerrimo gradu currit. Cse- terum per primam planieiei partem in ipso maxime itinere, sed et circum illud O^Nellus, crebras foveas, atque fossas excavavit stratis super virgu- lis, et fasno sparso dissimulatas. In quas cataphractarii eqilites incauti cadunt, casuque crebo equorum simul, et assessorum crura franguntur, qui, ut a soeiis levarentur, haud absque contentione Catholici velites sinunt. Stratagemmate regius exercitus non nihil animo fractus equi- tibus, atque peditibus aliquot desideratis^H et sauciatis in minus impedi- [154.] tum planum pervenit. Hic 0'Nelli velitibus defessis vegetesj et integri succedunt, h Bagnale quoque velites, et gravis armaturse bombardarii in certamen prodeunt. His occurrunt CathoHci equites ferentarii, vel levis armaturse. Cataphractarii cataphractarum munimine tutiores locum obtinebant. Ferentarii dexteritate, et velocitate prsestantes, et iterum atque iterum circumactis equis in pugnam redeuntes vubiera plura infe- runt, loco tamen cedentes. Cataphractarii hastis sex circiter cubita longis dextero femini innixis cominus pugnant. Perentarii armati hastis longioribus, quas medias manu tenentes super dexterum humerum gerunt, rarb nisi ex commodo feriunt, interim tela ligneo hastili quatuor fere cubitorum ferrea cuspide infixa jaculantes. Ita Bagnal procedens ssepe ab O^Nelli levi armatura subsistere coactus, ssepe etiam eandem repellens haud procul a Catholicorum castris substitit hora diei fere un- decima. Hic planicies illa dupHci uligine hinc, inde coarctabatur, et inter utramque uliginem humile, et tenue vallum altitudine quatuor 25 194) 0'SULLEVANI HIST0EIJ3 CA.THOLIC;E, TOM. III. [LIB. IV. pedum, profundiorem vero fossam interius per quartam miUiarii partem 0'Nellus duxit, magis, ut esset hosti impedimento, quam sibi adju- mento. Inter medium vallum, et regium exercitum exsiliebant turbidi coloris lattices ex uliginibus coeuntes. Unde forsan locus multis dicitur Vadum pallidum {Beal atha bui,) etsi aliis placeat vadum Sancti Buiani vocari. Pro vallo, et utroque exercitu equitumj et fulminatorum pugna vehementius instauratur. In sestu pugnse sclo- perarius Anglus, qui nitratum pulverem inter pugnandum consumpsit, sulphur sumpturus in lagenam in qu^ erat, forte injecit manum, qua bombardicum funem ignitum tenebat. Injecto igne accensa lagena, et duse proximse nitri plense nonnullos combustos in serem tollunt. In- terim Bagnal contra Catholicorum vallum, et agmina disponit senea machinamenta, quorum unum sulphure, et globis onustum, dum ex- ploditur, vehementia pulveris in varia frustra diruptum interficit cir- cumstantes nonnullos. Cseteris Bagnal vallum discutit, et hastatorum Catholicorum agmina tormeutis nuda verberat, eorum equitibus, et bombardariis, qui pro vallo continenter certant, minime obstantibus : aliquot partes valli solo sequat, et ab eo arcet agmina : in quorum locum irrumpunt duo prima regia agmina, alterum adversus O^Nellum, alterum adversus 0'Donellum Isevum comu tenentem, et aliquot agmiuum or- dines vallum transgrediuntur, in quorum subsidium agmen ultimum ducit. Eodem tempore equitatum et bombardarios Catholicorum intra vallum pulsos regius equitatus, et bombardarii sequuntur, et sequo jam loco utrique strenue prseliantur, et utrique mixti viri viros amplexi equis detrahunt. Hic hastati Catholici, qui tormentorum ictibus i vallo fu- erunt remoti, videntes tormenta non esse jam hosti usui, sese in agmina regia convertunt, nondum tamen manum conserunt. Eodem temporis momento Bagnal qui munitus erat cataphracia, et casside ex calybe factis, gravis sclopi jactum sustinentibus ratus se jam vicisse, ut liberius Isetam prselii faciem videret et facilius respiraret, armaturae gravis pon- dere fatigatus, cassidis conspicihum aperit, et toUit, nec prius demisit, et clausit, quam jacuit humi exanimis plumbea glande fronte confossus. [155.] Cujus morte tertium agmen,|l in quo erat, magna trepidatio invasit. Ag- mina duo ad quse ducis extincti nuncius nondum fdt perlatus, rem fortiter gerunt. Catholici quoque nihil segniter prseKum committunt. 0'Donellus bombardariorum virtute sese tuetur. 0'Nelli agmen magis pericHtari videtur. In hoc ancipiti rerum statu O^Nellus, qui juxta suum agmen equo insidebat cum equitibus quadraginta, et totidem bombardariis, bombardarios jubet, ut regiura agmen glandibus carpant. Obedientes imperio bombardarii non parum molestant, et ordines cogunt laxare agmen fulminatorum ope nudum. Perculsis O^Nellus addit ter- rorem cum quadraginta equitibus in medium agmen laxatis habenis irrumpendo. 0'Nellum sequens suum hastatorum agmen clamore sub- lato regium in fugam vertit hora fere prima pomeridiana. Id conspicati ii quoque qui cum 0'Donello certant, agmine turbato terga vertunt. Monteguus etiam cum equitatu pedera refert. Bombardariorum alae CAP. VI.] D£ BELLO QUINDECIM ANNORUM. 195 sese fugae mandant. 0'Nellus, (yDonellus, et Mac Giiier, qui prseerat equitatui, fugientiuin tergis heerent. rossa, vallumque regiis erat ma- gis impedimento tunc fagientibus, quam antek aggredientibus, qui ca- dentes alii super alios fossam implent, et jacentes ungulis equorum peditumque pedibus obteruntur. Ultimum agmen, in quo Bagnal erat, duoe mortuo msestum et trepidum turbatis aliis auxilio non erat. Ta- men Melmorrus 0'llellus cognomento Pulclier trepidos jubet adesse animo et secum hosti resistere, speciosius esse interfici prgeliantes, et ultos, quam fugientes impune occidi, et adhuc fieri posse, ut hostis im- petum sustineant, ipsumque repellant. Pulchri cohortatione nonnulli confirmatij maxime juvenes Iberni cum eo consanguinitate conjuncti redintegrant prselium. Quibus pugnantibus Pulcher sese in omnes partes vertit, ut magis laborantibus, et periclitantibus opem ferat. -Caeterum illi pauci, qui cum eo manserunt, et a regiis deserit et ^ Ca- thoHcis circumventi multis vulneribus affecti cadunt et Pulcher ipse solus relictus pugnans fortissime, sternitur.* Et omnes regii efTusa fuga salutem pedibus quserentes per planiciem, qua venerant, et arboretum, inde Ardmacbam usque dissipati, et palantes occiduntur. In Ardmachse templa sese receperunt equites, et circiter mille, et quingenti pedites. Perierunt prselio regioriim plus duo millia, et quingenti, et inter eos Bagnal exercitus imperator, cohortium duces viginti tres, multi optiones, signiferi, et tesserarii. Capta sunt signa militaria triginta quatuor, omnia militaria tympana, tormenta beUica, magna vis armorum, et totus com- meatus. Neque victoribus quidem pugna fuit incruenta, etsi enim minus ducenti fuerunt desiderati, tamen plus sexcenti fuerunt vulnerati. In Ardmachse templa, quae regiorum prsesidio tenebantur, qui sese ab- diderunt, a victoribus obsidentur. Monteguus cum equitatu noctu tenebrarum auxiHo fugit. Eum sine ordine, et effusa fuga fugientem ex CNelli castris secutus Terentius 0'Hanlonus cum parte equitatus impedimenta, et equos ducentos capit, duces tres interficit ; Bomlius etiam Anglus dux cum die sequente juxta iter, tabacci herbse fumum fistula sorberet, deprehensus occiditur. Pedites ex pacto inermes di- mittuntur, Ardmacha, et Portmore O^Nello traditis.jj [156.] CAP. VI. Lageniorum et aliorum varii casus prosperi. Hujus pugnse prosperitate et opportuno Huonis CMorrse adventu La- genii plures animos sustulerunt ad arma pro fide et hbertate capienda, * For the different accounts of this battle, collectedby Mr. 0'Donovan, see Four Masters, pp. 2059, 2075. Lombard, 403. It was fought on the river Callen, about two miles north-east of Armagh, August 10, 1589. 196 0'SULLEVANI HISTOEl^ CATHOLIC^, TOM. III. [LIB. IV. prsesertim Daniel Kevanus cognomeuto Hispaniensis, quod in Hispania, annos circiter quatuor fuerit commoratus. Huon Lisiam totam in suam potestatem redegit prseter Portum arcem et alias duas. Daniel Hispa- niensis Midhise magnam partem, quod in Anglos pro Catholic^ religione non conspirabat ferro et flamma devastat. Eaymundus Burkus Urmonia minore, quse non procul a Lisia est, Comitis Urmonii ditioni erepta potituj, in ejus arcibus in deditionem acceptis praesidia collocans.''^ In Connachta multi ab Anglis deficiunt. In eosdem aliqui Ultonii qui antea mutabant, confirmantur. * The Ormonds in the north of Tipperary. See Four Masters, p. 2079. Burke kept only one castle for himself on Lough Derg to command a pass into his father's territory, Olanrickard. DOM.mi PfllLIPPI 0'SUILETANI BEAREI JBEMI, TOMI III. LIBER V. DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. CiETEEA quse Urmonio regii exercitus imperatore ; item quje Essexio prorege et primo tempore administrationis Blunti contigerunt, nnnc scribemus. Quse quidem res cruentse et varige sunt, bello jam in Mo- monias translato. CAP. I. Momoniarum rerum status, cum bellum in iis caepit describitur. In Ultonia, Lagenia, et Connachta, quse scripsimus hactenus dum ge- runtur, Mac Carrha Magnus fato fungitur,* relicta Helena fiha JPlorentio Mac Carrbse Pusci filio, matrimonio collocata, qui de haereditate de- functij cum Anglise regina litigabant. Daniel etiam Magni fihus nothus, se nec paterna hsereditate indignum nec Helense sorori postpo- nendum putabat, sed litem intendere non audebat apud Anglos, quos sequos sibi judices fore non sperabat. Suspicio vero non deest^(| quin in [157.] illos suam operam fuerit pollicitus, modo ab O^NeUo ab obtinendum paternum principatum adjuvaretur. Jaimus quoque et Johannes Gi- raldinus dolebant se Desmonise comitatu abdicatos, cum eorum pater Thomas, contra Giraldum comitem fratrem suum, reginse partes fiierit secutus. Ob quod 0'Nelli opem implorasse fenuitur. Dermysius et Donatus Mac Carrhse de Allae principatu lite contendentes judiciis et sententiis regiorum judicum stomachabantur. Aliique quoque et pub- lic^ rehgionis causa et privatis injuriis in Anglos erant minus bene animati. Cseterum omnes summa quiete fruebantur, et Anglis minus tunc lacessentibus quam ahas, ob temporum pericula, et Momoniis ipsis minime rebellantibus prseter paucos, qui facultatibusj viribusque parum * Four Masters, A.D. 1596. ] 98 0'SULLBVANI HISTORI^ CATHOLICiE, TOM. III. [LIB. V. pollentes vix aliqmd relatu digmim gesserunt. Ita Momoniae copia rerum, quse ad victum pertinebant, abundantes, suos, Connachtos mul- tos, et Lagenios aliquot, devastata patria victum quaerentes alebant. Earum prsefectus Johannis Norris obierat diem, ut vidimus ; cui frater Thomas Norris vir bellicse disciplinse non ignarus successit. CAP. II. Quemadmodum bellum sit in Momonias translatum et qui ab Anglis statim defecerunt. In hoc statu rerum Petrus Lessius nobilis eques Momonius vir animi plenus, nee eloquentise inanis Anglos, in quos aliquod crimen com- miserat, fugiens, in Lageniam Huouem 0'Morram adit, eique persuadet, ut in Momonias faciat expeditionem :* id plerosque Momonios sum- mopere exoptare : rebeUandi cupidos esse : omnes Giraldinos Jaimum Giraldinum creaturos Desmonise comitem, et ducem secuturos : Mac Carrhas Desmonise aliquem sibi principem electuros. Quod Huon consilium probans, 0'Nello consentiente, in hanc opinionem amicos suos, qui in Lagenia bellam administrabant, movet. Hi erant Eay- mundus Burkus Lietrimse baro cum Gulielmo fratre, Dermysius O^Conchur cum duobus fratribus Oarbrio, et Quinto, Eichardus TireUus. Huon ducens pedites octingentos, et equites circiter triginta celerius omnium opinione in Momonias ire contendit, Lisise custodia Edmundo fratri demandata. Comes Urmonius regii exercitus imperator, illi obviam iturus yidebatur, sed non ivit vel Huonis celeritate anteversus, vel prselio experiri non ausus. Thomas Norris Anglus Momoniarum prsefectus suse provincise non ignarus esse a provincia hpstem. arcere, praesidiarios milites, Momoniarum delectum, Momonios optimates, quam maximas brevitate temporis vires potuit comparare, Moalam pon- vocat, prae se ferens ibi velle cum Huone confligere. lUi Huon appro- pinquans magnificas litteras scribit, quibus ab eo petit, ut acie dimicet. Quam conditionem Norris recusans MoalsB constituto prsesidio Corca- cham refugit. Huon sequitur, et ejus veUtes cum Norrisis ultimo agmine leviter missilibus pugnant. Sine mora multi prseter opinionem Momonii ab AngUs deficiunt, Patritius Giraldinus, qui Mac Moris, et * This expedition to Munster vras early in Autumn, 1598. 0'Moore and his associates recovered all the territories of the Creraldines, except Oastle- main, Askeaton, and Mallow. — Four Masters, p. 2077-2083, and expelled the English undertakers, of whom 1800 fled to Waterford, and sailed home to England Lombard, p. 408. Sir Thomas Norris was compelled to abandon his splendid palace at Mallow, and retire to Oork or Oarrigaline. CAP. III.] DE BELLO QUINDECIM ANNOHUM. 199 liacsnaae Baro dicitur, Gulielmus Giraldinus eques Auratus Kierrius Eafinnanse doniinus, Edmundus Giraldinus eques Auratus vallis, Ed- mundus Giraldinus eques Auratus Albus et omnes fere nominis Giraldini Momonii/lj quorum plerique Jaimum Giraldinum Desmonige C'^8.] comitem renunciarunt, quo nomine 4 nobis etiam hinc erit appellandus. Conspirarunt etiam Dermysius, et Donatus Mac Carrhse Allse principa- tus competitores/Daniel, Mac Carrhffi Magni filius, Patritius Condon, ^!P°."?°'^^^'^^. Onachtse, 0'Donnochuus Vallis. Desciverunt quoque alii viri clarissimi, Eocheus Earamuige vicecomes, Eichardus JButtlerus Montis Gerarti vicecomes, qui 0'Nelli filiam uxorem habuit, Thomas Buttlerus CatharaB[,baro, et ahi : sed plures in reginae amicitia manse- runt, non solum civitates oranes, et magistratus, sed principes, vel optimates. Illico ex Connachta confluunt multi, qui depopulata patria, inedia laborabant, et h Momoniis armantur, ducibus Dermysio 0'Con- chure, Gulielmo Eurto, Eichardo Tirello, Bernardo 0'Kealla, et aliis. Momonii quoque milites conscribuntur, et duces creantur. Ita iu Momoniis beUo accenso, Huon in Lageniam revertitur. CAP. III. Momoniorum cum Anglis et inter se contentiones. In finibus eorum qui in reginam arma sumpserunt^ quotquot erant Angli bonis spoliati dimittuntur. Eorum aliquot castella expugnantur relatu minime digna prseter Molathibiam arcem (Molathibh) quam regii triginti constituti a Nicolao Bruno Anglo equite aurato tenebant. Hanc Gulielmus Burkus, Thomas Giraldinus, cognomine " Juvenis,'' equites ex genere Mac Carrhse, qui Mangum flumen accolebant, cum trecentis pedibus aggressi, pinnas et fenestras bombardicis pilis obruuntj propugnatores arcentes. Propugnatores fortiter et animose munimen- tum tutantur missilibus. Eorum unus tam mire coUineabat, ut oppug- natores sexdecim plumbeis glandibus vel interfecerit, vel vulneraverit. Castello muchus admovetur, sub quo milites latitantes murum subruunt. In ruina propuguatores accurrentes acriter prseliantur, quibus tandem repulsis oppugnatores ingrediuntur : super quos pro- pugnatores pavimentum et tabulata diruta, dimittunt ; quse dum cadunt, oppugnatores pede paululum relato rursus redeuntes arce expugnata propugnatores occidunt. Dermysius Mac Carrha principatus Allse competitor, ratus superesse neminem se digniorem Mac Carrhee Magni principatu et nomine, Connachtis conductis et amicis vocatis ad occu- pandum illum principatum fugientibus Anglis contendit. Cui Daniel, Mac Carrhse filius nothus occurrit stipatus agmine suorum amicorum 200 0'SULLEVANI HISTORI-ai CATHOLIC^, TOM. III. [lIB. Y. et Connachtorum quos conduxit, asserens principatum et nomen partis ad se jure pertinere. Datis utrinque vadibus standi judicio rectorum arbitrorum a pugna recedunt. Sed Daniel qui in principatu restitit, a Daniele 0'Sullevano Magni fratre Mac Carrha inauguratur. Mox a Daniele qui jam Clancarrhse principatu potiebatur et a Jaimo Desmonise comite armati mittuntur, ut alios Momonios qui ab Anglis non defe- cerunt, ad defectionem cogant et tributarios vel stipendiarios faciant. In Mac Carrham jPuscum et Carbrios missi terrestri prselio prospere, sed cum 0'Driscolibus navali advers^ dimicant. Alia varia prselia inter ipsos Momonios regios et eos qui a regina desciverunt, non sine partis utriusque csede committuntur. Ab Anglorum ductu et imperio sese subducunt alii coacti, alii sponte^ alii neutro modo : ahi victoribus [159.] obtemperantes utrique parti stipem solvunt.* H CAP. IV. Thonias Norrisis in Oatholicos expeditio prima. Ita Catholici Momonii dum aHi alios impugnant et conficiunt, oppor- tunam occasionem nactus Thomas Norris Momoniarum praefectus Corcachse vires suas colligit. Provinciahum Ibernorum delectum instituit ; veteranos et nuper ex Anglia missos conjungit : ahquot Momonios principes suse factionis convocat, qui omnes duorum milhum et quingentorum numerum explent. His copiis in agmina tria divisis^ ut ex Kilmuchalloga oppido veteranos prsesidiarios deducat, etibityrones coustituat proficiscitur. Id inteUigens Q-ulielmus Burkus, qui in Ochellano agro erat ad viam nomine Abharram (Bealach Abharra) cum peditibus tre- centis agmen ultimum (qui erant tyrones AngH sagis rubris induti) die Satumi improviso adortus fundit, et in medium agmen fugat, multis occisis, impedimentis captis^ et inter illa caniculis festivis et venatoriis quos in deliciis Norris habebat. Tamen Norris Kihnuchallogam se contuht, unde proximo die Lunse redeuntem ad Tumulum Scutorum (Ard Scieth) assequuntur Desmoniae comes, Vicecomes Montis Gerarti, Baro Catharse, Baro Luachmse, Gulielmus Burtus, et Richardus Tirellus numero fer^ pares, totamque diem per octo millia passuum * Our ordinary authorities supply no means of testing the facts given in this and the two foUowing chapters. In the beginning of spring, 1599, 0'NeiI, at the request of the Munster Irish, sent 3,000 men, under the com- mand of his son, Con, to confirm the good work which 0'Moore had com- menced. Con remained in Munster nearly the whole spring Four Masters, p. 2095 ; Lombard, p. 408. CAP. V.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 201 pugnatur, aliquot utrinque sauciatis, et desideratis, sed regiis pluribus, ex quorum nobilibus cecedit Tamquinus Anglus, neque pugnandi finis primus factus est, quam Norris in Killnamoliacham (ecclesia Tumulorum) se recepit. CAP. Y. Thomfie Norrisis expeditio seciinda. EuRsus Norris in Catholicos expeditionem parat, ducens duo millia et quadringentos pedites et equites trecentos cum quibus Eochei vice- comitis fines ingressus Oppidopontem (Eaile an drohid) castellum natura et opere immunitum a vicecomite desertum occupat. Inde Oppidocastellum (Baile an Caislean)* arcem natura et prsesidio firmio- rem, quse quingentis passibus aberat, petere cogitat. Eam vicecomes ad internecionem statuit defendere : cui opportune venerunt auxilio, Daniel Mac Carrha qui Clancarrhae principatum obtinebat, comes Desmonius, Dermysius O^Conchur, et Gulielmus Burkus cum duobus millibus et quingentis circiter peditibus et equitibus minus centum. Inter Oppidocastellum et Norrisem castris coUocatis, illum constituunt ausu prohibere. Cumque ille exercitum movisset, ejus alas in agmina se recipere et universum exercitum ad pristina castra redire cogunt. Castra cum bombardarii oppugnassent, crebris tormentorum ictibus re- moventur, locoque cedentes Catholicos regius equitatus^ et bombardarii sequuntur, et ad ipsorum tormenta compellunt. Tormentorum vero vim fugientes regii rursus ad sua reccurrunt sequentibus Catholicis : neque per aliquot dies est dimicatum. Inter utrumque exercitum tumulus erat Isetus et nihil invius quem obtinere victoriee loco ducebant: ac obtinentes interemptorum hostium capita fustibus infixa celso loco ostentabant. Alteri ut suorum capita ab ignominioso loco auferrent omnes nervos extricant, unde non parum acris pugna oriebatur. Hoc modo cum dies duodecim fuisset pugnatum majore regiorum quam Catholicorum damno^lj Norrisque de tumulo non amplius contendens [160.] potius rediturus quam progressurus videretur, ut illum reditum etiam occluderent, relicto Oppidocastello firmo prsesidio Catholici juxta Oppidopontem, et ISTorrisis stativa in loco viae imminente consederunt. Quorum castra Norris ante lucis exortum productus equitibus et Septingentis bombardariis gravibus pilorum grandine improviso obruit : ex ea fronte propugnatores nonnullos subito terrore perculsos fugat. Gulielmus ex alio cornu auxilio veniens, suis confirmatis JSTor- risem in fugam vertit et ad castra secutus aliquot equites et pedites ■ vulnerat et occidit. Postero die Norris impedimentis prsemissis ante * Oastletown Roche. Baile an droghid, is Bridgetown. 26 202 o^suLLEVANi historijE catholic^, tom III. [lib. V. lucem Corcacham celeriter petit, quem Catholici secuti, ad Monasterium Montis (Mainister na Mona)* regios ducentos haud impigre interimunt: caeteris dimissis amplius prosequi desistunt. CAP. VI. Thomas Norris et Castelconnelli baro cum suo fratre occiduntur. Aliqtjot inde mensibus Thomas Burkus Castelconnelli baronis frater qui ab Anglis descivitj receptis a Eaymundo barone et ejus fratre Gulielmo miUtibus in Muscria Kurkia, castella non satis munita expug- nabat. Quse circa loca Norris, qui cum exercitu erat, cum equitibus amplius ducentis et peditibus mille in Thomam ire contenditj iUumque cum equitatu et bombardiis ad KiUthiliam nanciscitur. Thomas qui ducentos tantum pedites tunc habuit, loco cedere putavit. Ea re non contentus ISTorris in ejus ultimos ordines cum equitatu proruit ; in cujus impetum Thomas sese convertit^ et Johannes Burkus nobiHs Connachtus Norrisem hasta per galeam ferit, in capite ferream hastse cuspidem re- Unquens : Worris vulnere aiflictus Moalam redit ubi intra quindecem dies moritur.f Dermysius O^Conchur centum miUtibus comitatus per lines Eichardi Burki CastelconneUi baronis iter faciens a barone et ejus fratre Thom^, jam AngUs conciliatis, ducentibus trecentos pedites ex obseratis suis et tres cohortes regias Lomnacha missas circum- venitur. Quos in summo discrimine vitse et ingente desperatione aggredi coactus, fundit et in fagam vertit, baronemque et ejus fratrem Thomam occidit. CAP. VII. Insikinnse barone submerso Oonnachtse prsefectus Bealantha-sanium (Beal antha Sani) arcem obsidet : 0'Donellus obsidione liberat et Olanrichardam invadit. H^c in Ibernia dum geruntur, Donatus 0'Conchur in AngUa de SU- gachse principatu cum regina parum sequo judice Utigabat^ neque pos- sessiones integras impetrans neque consequens potestatem in Iberniam redeundi, ne bona vi retenta tentaret armis recuperare turbulento tem- * Monanimy, on the Blackwater, near Bridgetown. t June, 1599 Four Masters, p. 2116. CAP. VII.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 203 pore, quo multi rebellabant. Illi relinquebat regina Baleanmotham arcem (Baile an motba) non Sligacham ; sed cum Sligacha est redacta in ^■'Donelli potestatem tunc ilH offerebat Sligacham non Balean- motham : cum utramque amisit utramque concessit, et facultatem in Iberniam redeundi^* totumque principatum quomodocumque posset re- cuperandi et semper obtinendi. 0'Conchur ad Coniersem Cliffordum Anglum equitem auratum venit ilhs diebus quibus is in 0'DoneIlum expeditionem faciebat^ quatuor mihtum|| millia ducens et inter iUos [161.] auxiliares Ibernos minime obscuri nominis, Tomoniae et ClanrichardBB comites et Maurum 0'Brienem Iniskinnse baronem. Cum quo exerci- tu Bealanthasanium 0'Donelli castellum obsessum proficiscitur. Pol- licitus trajicere Bealanthasanium vadum quod CDonellus occupavit Vadum prati (Beal antha Cuoiu) aggreditur. In ipso vado, ut aHas, 0'Conchur et Maurus baro de virtute certabant et dum uterque alterum prsecedere conatur Maurum suus equus in alveum lapsus discutit, et Maurus armorum pondere gravis in. imum flumen haustus amphus non extitit. Cliffordus vadum trajectus frustra repugnantibus paucis ab 0'Donello dispositis arcem obsessam quatuor tormentis oppugnat. Eam tenebat Huon Craphurtus Scotus cum octoginta mihtibus quorum erant sex Hispani, cseteri Iberni. Primo die oppugnationis regius pedes deaurata cataphracta insignis ad arcem propius audacter accedens pila bombardica sternitur ; cui cataphractam extrahere cupiens socius, dum incautiiis appropinquat, glande quoque plumbea trajicitur. Tertius idem ausus jactu occidituTj et tres simul a propugnatoribus armis et vestibus exuuntur. 0'Donellus ad quem ex suis militibus pauci adhuc convenerant, arci tentat opitulari. Equestre prselium fit quo 0'Conchur fortiter dimicans vuhieratur. Eo conatu cum 0'Donellus dejiceretur, regii liberiiis arcem tormento quatiunt, pilis penetrant et ejus frustra diruunt : vineis quoque admotis msenia transfodiunt, et in subruta parte cum propugnatoribus manum conserentes propeUuntur. Eursus alio consilio capto cuniculum in arcem dirigunt, per quem armati ingressi, tabulatis et fornice a propugnatoribus dirutis et dimissis obruuntur. Interim 0'Donellus noctu et interdiu in castra regiorum impetum facit, eos oppugnatione prohibens et somno privans. Ad illum jam omnes fere stipendiati et obserati, 0'Ruarkus et alii auxiliares confluxerant, neque procul aberat 0'NeUus auxilio veniens. Regii majores Catho- iicorum vires timentes, ab 0'DonelU acrius indies pugnis quassi, et de- fessi, obsidione soluta, tribus tormentis relictis, quartoque vix in navim, qua fuit vectum, imposito, summo mane fiumen, per quod venerant trajicientes, in vadum cui nomen est Semita heroum (Casain na gchuiri) * The Four Masters describe Donagh 0'Conor Sligo, as coming from Eng- land in the harvest of 1596, with English auxiliaries, to recover his territories, which had been invaded and plundered by Red Hugh, p. 2003, 2005. See the battles (ibid) p, 2009, 2011, 2013. 204 O^SULLEVANI HTSTORI-a; CATHOLIC^; TOM. III. [lIB. V. sese tam incomposite prsecipitant, ut nonnnlK obruantur.* iFugientes sequitur O^Donellus interimens nonnullos. Mumine et ferro eo die regii trecenti perierunt. Inde Clanrichardee principatum 0'Donellus invaditjt ubi equites pauci Clanrichardenses ejus alse equitum occur- rentes terga vertunt, multitudinem veriti. Unum eorum vehementius insequitur Magnus O^Donelli frater, qui tunc primum militare sagum induit. lUe ad pedes descendens in uliginem impeditam et equo inviam fugit. Magnus quoque equo desiliens sequitur illum. Ambo strictis gladiis et involutis scuto Isevis singulare certamen committunt, quo Magnus hostem interficit. Illius principatus non parva pars devastatur. Oppidum JBalarria scalis admotis espugnatur, et cohors Angla quse ibi preesidio erat occiditur. Neque diu post, fines Iniskinnse baronis, Terentii 0'Brienis equitis aurati, et 0'Sachnisii, O^Donellus prsedatur. CAP. YIII. Huon cum Urmonia pugnat, Crochanum castellum Ophalii expugnant : et de [162.] Patre Archero.|| Inteeim in Lageuia Huon 0'Morra Portum Lisise arcem commeatu inter- cludendo in magnas angustias deducit. Comes Urmonius regii exercitus imperator arci laturus opem cum amplius quatuor millibus equitatus, et peditatus Dubhlinn^ profectus ad rivulum nomine Yadum Nigrum (Antha dubh) pervenit. Ubi Huou circiter mille, et quadringentos mihtes ducens illum in apertS, planicie aggreditur.J Arciter, et contentiose * This expedition marchied from the Abbey of Boyle, July 24, 1597, and commenced its disastrous retreat August 15, that is about the same time that Borough and Kildare were killed by 0'Neil. The Four Masters agree with our text in many of the most minute details, p. 2025, 2035. See ibid, p. 2047> the singular dispute between the rranciscans of Donegal and the monks of Assaroe, about the body of the Baron of Inchiquin, who had been drowned in the Erne. After lying three months in the monastery of Assaroe, the remains were disinterred by decision of 0'Gallagher, bishop of Derry, and 0'BoyIe, bishop of Raphoe, and conveyed to the convent of Donegal, because the ances- tors of the Baron had been for a long time buried in a Franciscan convent in his own country. t Not until the end of Autumn. Four Masters, p. 2037, and then not to Clanrichard, but as far as Slieve Baune and Elphin, the plains of Boyle, &c., on which he left not a single head of cattle. He did not invade Olanrickard r until the autumn of 1598, p. 2085. V.- ^, --ti • ^ ^ t I* is probable our author confounds here the defeat of Ormonde by ^AVV' v''-'-.£'^v •'''-^^'' / 0'Moore, in 1598„.p. 2077 (before 0'Moore went to Munster) with the resis- tance given to EsSex at Blackford, when marching with Ormonde from Athy to Maryborough, in May, 1599, p. 2113. DymmoKs Treatise on Ireland,-p. 31,32. On the former occasion, though Ormonde succeeded in relieving Maryborough, he lost a great number of men, and was himself wounded. CAP. VIII.] DE BELLO QUINDJiCIM ANNORUM. 205 dimicatur. Huon hostis alas ad agmina ssepe compellitj itidem hostis multitudine repulsus. Urmonius eo die milites sexcentos amisit, quo- rum corpora jedibus accensis combussit^ ne intelligeretur tantum sibi damni fuisse illatum. Nam mos est Anglis occisos suos oculendij hostes verb in publicis locis spectandos coUocandi. Catholici sexaginta succu- buerunt : circiter octoginta sunt vulneribus affecti. Urmonius multitu- dine militum iter sustiiiens in arcem commeatum intulit. Cathirius, Mauritius, et Johannes 0'Conchures* Iphalii equites cum centum pe- ditibus improvisb scahs altissimis admotis Cruochanum castellum, quod in Ihaha principatu Thomas Morus eques Auratus, et Siffiirdus Angli prsesidio tenebautj ascendunt, et propugnatoribus occisis expugnant. Bursus comes Yrmonius regii exercitus imperator, et Huon O^Morra uterque in alterius conspectum copias perducit.t Erat tunc apud Huo- nem pater Jacobus Archerus e Societate Jesu, Ibernus vir CathoHcse religionis amplificandse studiosissimus, perindeque hseresis hostis ac- cerrimus, et ob id ab Anglis odio inexpiabili habitus ; quippe qui pri- mum 0'NellOj deinde Huoni, tandem 0'Sullevano, et aliis Cathohcis prava dogmata oppugnantibus, suo studio, consilio, suaque opera, et industria minime defuit, ac sua etiam authoritate Catholicorum agmen cogens cum hBereticis signa ssepenumerb contuHt. Hic religiosus mo- tus spe reducendi Urmonium ad sanam mentem petit, ut liceat coUoqui. Colloquendi facultatem Urmonius non negat. Itaque ex altera parte Urmonius, Dionysius 0'Brien Tomonise comes, Lomnachseque princeps, et Georgius Caruus Anglus Momoniarum prsefectus equis vecti ; ex al-% tera verb religiosus Archerus pedes tribus Ibernis militibus comitatus in utriusque exercitus conspectu ad coUoquium conveniunt, nulla incolu- mitatis fide interposita. Ibi Archerus, qui linguam AngHcam optime callebat propter Caruum Ibernioum idioma non intelligentem, Anglico sermone pie, sancteque suo more incipit facere verba. Eum Urmonius interrumpit futile quoddam argumentum in Summi Pontificis sanctita- tem objiciendo. Qua re subiratus Archerus cum pristinum oris habi- tum ahquantum mutasset, et simul baculum, seu stipitem, quo seniles artus sustinebat, dextera forte toUeretj tres Iberni pedites, qui eum comitabantur, Anglici sermonis ignari, velle rehgiosum stipite cum Ur- monio congredi, existimarunt. Quamobrem periculum, qubd inermi rehgioso ab armato impendere putabant, antevertere cupientes duo Ur- * Not recorded by the Four Masters, but, p. 21 87, we iind that the O'0o- nors of Offaly had been, from the year 1596 or 97, in arms Tcith the patriots, and had taken all the English forts except Philipstown. They slew 500 ca- valry and wounded the commander, Ohristopher Blanch, shortly after Essex's arrival in Ireland. Lomhard, p. 417. t April, 1600, not to fight but to parley. Our author's account of this proceeding is opposed both to the Four ili«sfers, p. 2167j and the jffifterma Pacata, vol". i. p. 42. Very few lives were lost. The place where Ormonde was taken is pointed out near Uskerty-wood)^8 miles from Kilkenny, on the borders of the parishes of Muccalee and Gowran. . . Tlv^ 306 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC^j TOM. III. [lIB. V. moniuin aggressi equo deturbant, tertius quoque ferrum stringit : in quorum auxilium pluxibus accurrentibus ex Catholico exercitu, multitu- dinem veriti comes Tomonius, et Caruus se fugse mandant. In Ar- cherum regii magn^ turba proruunt : quibus Cornelius 0'Eellus ab Huone missus occurrit. Utrinque equestri pugna et bombardariorum velitatione dimicatur, donec nox prselium diremerit. Postero die pars utraque ab eo loco disoessit. Urmonius ab Huone custodise mandatus ad fidem Catholicam ab Archero convertitur. Sed 0'Welli jussu ve- [1 63.] terum amicitiarum memoris incolumis dimissus iterum ad pristinum|| hseresis vomitum redivit.* De Axchero verb silentio involvendum non est, eum hsereticis non modb terrori, sed etiam adeo vel admirationi, vel stupori fuisse, ut per maria siccis pedibus incedere, per aerem volare, aliaque supra hominum vires assecutum esse crediderintj inde non Ar- cherum, sed Archidiabolum rectius appellandum esse confirmantes. 1/^ j CAP. IX. Quid egerit comes Essexius in Momoniis et Lagenia. Res varias narrantur. Tanditj per tot regios imperatores, et exercitus re infoeliciter gesta, statuunt Angli summis viribus Catholicos extinguere.f In quam rem Eobertus Essexise comes, qui tunc temporis omnium Anglorum primus famS, rerum gestarum habebatur, authoritate nulli secundus Ibernise Prorex, et exercitus regii imperator creatur. Qui Londino profectus sub finem Martii mensis anno millessimo quingentesimo nonagesimo nono (ut docet Camdenus) Dubhlinnam appuHt. Ubi ex iis, qui nuper ex Angha venerant, et in Ibernia fuerant, comparatOj quam maximo po- tuit, exercitu, in O^Nellum facturus expeditionem videbatur, et ita in illum 0'Nellus sese parabat, et etiam O^DoneUus 0'Nello laturus opem. At ille prseter omnium spem in Momonias ire contendit septem millia peditum, et equites nongentos ductitans. Cui in Lagenia per iter an- -/ f ' , ^ xi - ^ « / * Set at liberty in June, 1600,,p. 2179. Cox, p. 427. f Essex was more tolerant taan his predecessors. The Catholics were al- lowed by him to celebrate mass publicly in chapels or otber houses, but not in parish churches ; some priests were discharged from prison, and some Oatho- lics knighted. When the Oatholic mayor of Waterford escorted him to the church-door, but respectfuUy declined going farther, the Earl observed that it was no part of his business to inquireinto men's consciences. Lomhard, p. 413, 415. This was the scanty toleration of their public worship allowed to the Irish Oatholics, who, with great loyalty, if not with great regard for their own interests, fought under the banner of the virgin Queen. . CAP. IX.] DE BELLO QUINDECIiVI ANNORUM- 207 gustum exercitum ducenti factus obvius liuou O^Morra cum quingentis peditibus ultimum agmen fundit, aliquot milites, atque duces occidit, spolia, et inter csetera multas plumeas apices capit. Unde locus hodie di- citur Transitus plumarum* (Bearna na gchleti). In Momonias Essexius cum pervenisset, statim obsidet Catliaramt arcem Thomse Buttleri Baro- nis, in qua tantum septem, vel octo bombardarii custodise caus^ erant re- licti. Arci auxib'o veniunt comes Desmonius^ Raymundus Baro, et ejus frater Gulielmus ducentes miUe tantum pedites, et equites paucos^ copias regiis minime conferendas (neque enim se paraverant, quod existimabant in se Essexium tam citd signa non fuisse laturum.) Ad arcem aditus erat per pontem, quem Tinkel Anglus tribunus militum non invalida manu tenebat. Secundo die obsidionis Gulielmus Burkus cum peditibus quingentis^ et ducentis equitibus arci opitulatum profectus Yinkelem ex ponte ejicit nonnullis regiis interemptisj et Jaimo Thomae Baronis fratre cum quinquaginta peditibus in arce prsesidio coHocato incolumis revertitur. Tamen arx continue tormentis quassata diruitur, Desmonio non obstante^ qui nullum pngnandi tempus intermittendo, conabatur oppugnationem prohibere. Decima nocte oppugnationis Jaimus cum militibus prostratam arcem rehnquens ad suos fugit. Essexius in arce relicto preesidio Lomnachan adit, Catholicis non ausis occurrere. Inde Asketiniam petit, preesidium firmaturus. Jam Daniel Mac Carrha, Comesque Desmonius duo millia, et quingentos milites coegerant, cum quibus itineris angustias obsident. Primo ad hostem versus venientem fuit constitutus Gulielmus,, secundo Dermysius 0'Conchur in locis planis, expeditis : ultimo Vaterus Tirellus, et Thomas Plunketus in ipsis itinerum angustissimis faucibus cum quingentis, et octoginta militibus sunt coUo- cati (Moin Eobhuir) . Inter quos si medius hostis circumveniretur (ut spe- rabatur) [| impune delendus videbatur. Ac ita illud fuisse imperium datum [1 64.3 a Petro Lessio tesserario maximo, ut illum Yatems et Thomas primum, deinde Dermysius, et Gulielraus a tergo adorirentur, multi confirmant, sed Vaterus et Thomas contrarium efferebant. Itaque die Saturui, Es- sexius copias in quatuor agmina distinctas ad angustias ducit, 3a;mque Tomoniee, et Clanrichardse comites, et Mac Pieris Baro primum agmen ex Ibernis mihtibus habentes GuHelmum, et Dermysium prsetereunt nemine repugnante, ut erat jussum. Deinde Vaterum, et Thomam prsetereuntes ex angustiis in planum sese conferebant. Quod cum Dermysius vidisset ratus per perfidiam a Vatero, et Thoma hostem di- * Bearna na Gcleiti. The exact position of the pass of Plumes not ascer- tained ; the action in the text agrees very well with tfiat described in DymmoKs Treatise, p. 32. Essex, after relieving Maryborough, had marched about six miles towards the county of Kilkenny, when he found it necessary to fight his way through a narrow pass, about a mile long, and hemmed in on all sides by a thick wood. Many of the forlorn hope, with Oaptain Boswell and Gardiner, were cut off. The scene of this action is a mile beyond Oroshy Duff hill. ■}■ Dymmok's Treatise, p. 34. Four Masters, p. 2114. There is some discre- pancy in details. 208 0'3ULLBVANI HISTORI^ CATHOLICJE, TOM. III. [LIB. V. rnitti, in sequo loco, ubi erat, coepit preeliari, et d multitudine hostium cedere loco coactus ad Gulielmum sese recipit. Ambo rursus prseiium redintegrantes tres horas hostes secuti arciter dimicant, sed parum damni inferentes, quia fait hostis angustiis dimissus, in quibus Vate- rus, et Thomas totis viribus resistere debebant. Caeterum hi causaban- tur, sibi imperatum fuisse, ne prseliarenturj donec alii pugnam inchoa- rent, sed contrarium multi affirmant, et dicunt illos pactos fuisse cum Essexio per quendam Tirellum, ne ipsi obessent.* Ut secundum crimen punirentur Daniel Mac Carrha censuit, non tamen comes militum se- cessionem timens. Postea rixa orta Tiiomas fuit a Petro Lessio inter- fectus. Ut redeamus ad rem; Essexius Asketiniam pervenit, in cujus castra Catholici nocta faciunt impetum. Asketinia firmiore preesidio munita Es- sexius ulterius progredi non ausus dieLuuEe sequente redivitper aliuditer. Ubi ex arboreto juxta Einiteri pagumf (Baile an Ehiniteri) Catholici erumpentes primum, ultimum, et media agmina simul invadunt. Henricus Norris eques auratus Anglus, Johannis, et Thomge frater in Catholicos equo vectus firmo bombardariorum agmine vallatus plumbea glande confossus equo corruit. Ahi ex regiis multi, et ex Catholicis nonnidli desiderantur : nam ab hora non^ ante meridiem^ usque ad quintam po- meridianam fuit pugnatum_, donec Essexius Crumuisel consederit. Unde rursus Desiam usque Desmonius sequitur per sex dies noctu, et interdiu praelians, et ejus exercitum extenuans.§ Post Essexii reditum Dubhlinnam arx Cathara a Jaimo Buttlero Baronis fratre prsesidiariis Anghs occisis, brevi recuperatur.|| - Secundam expeditionem rursus Essexius facit in 0'Conchures Ipha- lios, et 0'Morras, cum quibus parura prospere pugnans exercitum indies minuit.^ Quare in 0'Nellum profecturus ex Anglia subsidium petit.** * See tliis battle described in the Four Masters, p. 2117. It was fought at Rosver, in the parish of Adare, Dymmok, p. 36. Our author alone details the misunderstanding and dissensions between the Irish leaders. Olanrickard, after meeting the Earl at Limerick, had returned to Oonnaught. f Dymmok,p. 36. Four Masters, p. 2119. Finiterstown, in the parish of Adare. X Oroom Oastle. % Four Masiers, p. 2119. Dymmoh, p. 37 - The latter never admits tbat Essex suffered serious loss, though, when the expedition returned to Dublin, at the end of July, " the soldiers were wearied, sickly, and their number more than a man could believe, diminished." — Camden. II Not until May, 1600. Hibernia Pacata, vol. i. p. 76. ^ DymmoTi, p. 42. ** Neither the Four Masters nor our author mention the reverse of Essex in Wicklow. Dymmok, p. 41. It is the same as that described by Lombard,p. 417j who mistook the scene of the action. CAP. X.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. £09 CAP. X. Connachtse prEefectus ab 0'Donello praelio peremptus. Per idem tempus ClifforduSj Ccnnachlss prsefectus, statuit cum 0'Do- nello terra marique gerere bellum ; primum aggredi Sligacham, et arcem quam ^•'Donellus diruerit, resedificare. Ad id O^Conchur Sligachus trans CorsHebhum montem circum Sh'gacham Connachtos circumit, hortans atque rogans^ nt ab 0'Donelli desciscant. Ilh paucis equitibus stipato turma ex equitibus 0'Donelli forte fit obvia, et illum commissd pugu^ll paucisque occisis in Knlmunium* castellum compellit, ubi ab[165.] 0'Donello circumsessus oppugnatur. 0'Conchur, qui dies circiterqua- draginta castellum strenue propugnabat, jam inedia videbatur in dedi- tionem venturus. Id intelhgens Cliffordus expeditionem celerius facit, ut Shgachanij sicut animo constituerat^ recuperet, et 0'Conchuri obiter ferat opem. Theobaldum Burkum, cognomento Navalem, Eanmacul- hami principatiis competitorem, cum classe, quk commeatus, tormenta belhca, calx, et alia materies ad reficiendam arcem vehebantur jubet Galvia solvere, ipse cum CBeteris copiis pedestre iter arreptuius. Id 0'Donellus minime ignorans pedites quadragintos, ducibus Mac Suinnio Panido et Mac WulHamo^ SHgachse prsesidio disponit. O^BuiHo imperat, ut cum equitibus ducentis Kulmuni casteUi obsidionem continuet, ipse cum peditibus et 0'Docharta CorsHebhum montem, quo CHffordo erat iter faciendum, occupat. Per illum montem duobus itineribus^ altero nimis angusto et impedito^ altero latiore aditus patebat. In impedito cohortes tres aUocat, jussas venientem hostem prohibere, donec phires auxiho mittat. In itinere patentiore ipse et 0'Docharta cum peditmn miUibus duobus, invict^ acie, tentoria pandit. Nec procul 0'Ruarkus consedit cum peditibus centum quadraginta. Interim Navahsf cum navibus et phaseUis viginti in SHgachse portum appulit, exsihre in ter- ram non ausus, CHffordi adventum preestolatur. CHffordus ex Ibernis et Anghs legionariis, et Ibernis auxiharibus duo mUHa et quingentos pedites electse juventutis, et tres equitum turmas cogit. Inter auxiH- ares notissimi erant 0'Conchur Dounnus Planiciei Connachticse prin- ceps, Melmarius Mac Suinnius, Tuethise princeps, qui iratus 0'DoneUo niiper ad Anglos defecerat, et Eichardus Burkus DunkiUini baro, comitis UUigi fihus. Chffordus AnthloniS. procedens cum signis mili- taribus, pedestribus triginta sex, et equestribus tribus, BuUiam pervenit. 0'Donellus in ea montis parte, quse dicitur PaUidum'''' [Bealachbui],J arbores hinc inde csedi^ in via sterni jubet, ut venientibus hostibus * Colooney : according to the Ji^our Masters, p. been with Essex in the Munster expedition. t Four Masters, p. 2123. % Bellaghboy, near Ballinafad. 27 2121. 0'Conor Sligo had 210 0'SULLEVANI HISTORIiE CATHOLIC^, TOM. III. [lIB. V. impedimento, et resistenti sibi munimento sint : nam in eo loco statuit dimicare, citra quem duobus fere millibus passuum castra collocaverat. Jamque appropinquante die festo Yirginis Matris Assumptse Catliolici omnes per confessionem a peccatis expiantur, pridie festum jejuuant, et ipso festo Christi Domini corpus accipiunt. Erat illa dies obscura nu- bibus et pluviosa. Ob quod O^Donellus putans hostem non moturum castra, ipse ad Iter pallidum (Bealach bui),ubi excommodocertare posset, omisit movere. Cseterum Mac Suinniusratuseamcommodamoccasionem, qudd O^Donellum propter pluviam ex peUibus non exiturum judicabat, Cliffordo persuasit, ut iter arriperet. Chffordus Griffino Markamo equiti aurato Anglo, magistro equitum, cum equitatu Bullise relicto, quod iii monte non posset, per equites rem commode geri, ipse cum peditibus incustoditum aditum occupat. Yix communioni Catholici imponebant finem, cum equites exploratores reversi retulerunt hostem fuisse PaUidum Iter et csesas arbores transgressum. Extemplo jubet O^DoneHus milites cito capere cibum, quo firmiores prseliando sint, mox ita alloquitur. ' Marise Deiparse Virginis Sacrosanctge ope hostem hse- reticum ciim antea semper vicimus, tum hodie potissimum profligabimus. [166.] Virginis nomine heri jejunavimiis, et hodiernum festum celebramus.|| Ergo eodem nomine fortiter et animose cum Virginis hostibus pugne- mus et victoriam obtinebimus.' Qu^ oratione militibus ad pugnam ve- hementeraccensis^sexcentosbombardariosprseraittitducibusEugenioMac Suinnio Tuethio, et ^gydio TuHioque O^Grallachuribus jussos hostem impetere, et tardare, dum ipse hastatorum agmina instruat. Hostis ex itinerum angustiis in medium, et planum, montem ascenderat, et hora diei circiter undecima pluvia cessabat, cum 0'Donello fulminatores oc- currunt. Ibi sequo loco ingente juventutis animo plumbeis piluhs eminus acerrime coepit pugnari, et mutua vulnera inferri. Iberni ful- minatores cedunt, qui ducibus objurgantibus rem male geri, et pro Vir- gine parum strenue dimicari, convitiis exagitati pudore simul, et studio rei bene gerendae pro Virgine, moti veiitationem redintegrant. Vix credibile est quanto animo, quant^que constantia et dexteritate partis utriusque bombardarii pugnaverint. Eegii scloperarii ad hastatorum agmina compelluntur, et ipsa agmina pilorum grandine obruta, et vul- nerata, circumventa fronte, et ab utroque latere, ter sese in gyrum ver- tunt, inscia quid agant. Perculsis 0'Euarkus addit terrorem cum centum quadraginta peditibus veniens Catholicis auxilio. Quo viso universus regiorum exercitus terga vertit, magn^ strue armorum relicta.* Catholici insequuntur. 0'Donellus cum hastatis, etsi properabat, non tamen est nactus pugnam integram. Quare credo non nisi Virginis Matris ope regios fuisse a fulminatoribus in fugam versos. Eugientium atque palantium tergis hserent Cathohci per tria millia passuum. Clif- * For accounts of this battle in the Curlin mountains, see Four Masters, p. 2125, 2133. JDymmok, p. 45. It was fought August 15, 1599. The spot where Clifford fell is still pointed out by tradition. CAP. Xr.] DE BBLLO QUINBECIM ANNOEUM. 211 fordus a militibus Ibernis duobus, quibus magnum prsemitim proposuit, diu levatus tandem cursu superatus occiditur, per latiis trajectus hasta. Arbores caesse et impeditum iter fugientibus magno impedimento erant, ubi non modo arma sed et vestes relictse sunt. Vix evasit Dunkillini baro. Mille passibus a BuUia occurrit fugientibus auxilio Grif&nus cum omni equitatu, primosque Catholicos hostem incomposite sequentes et occidentes in fugam vertit ; sed O^Ruarko Catholicos recipiente et confirmante et hostibus resistente, duo vulnera accipiens duplici glande, alterum dextera manu, alterum dextero femine, equitatmn pedem referre facit. Eursus sequuntur Catholici usque ad BuUiam, quo Griffinus se recipit. Perierunt ex regiis cum Chffordo prsefecto et Henrico Eat- cliSiio aUo nobUi Anglo mille et quadraginti, qui fere Angli et Anglo- Iberni Midhienses erant, nam Connachti propter locorum peritiam faci- lius sunt elapsi. Ex CathoUcis centum quadraginta fuerunt vulnerati et desiderati. Capta sunt regiorum omnia fere arma, signa et tympana mUitaria, impedimenta et multse vestes. 0'NeUus qui 0'DoneUo aux- iUo veniebat duorum dierum itinere aberat. CUffordi nece divulguta NavaUs classe Galveam revehitur. 0'Conchur sese 0'DoneUi arbitrio permittens ab eo in integrum SUgachee principatum restituitur aUis donis cumulatus et sacramento rogatus ipsi deinceps in Protestantes fore auxiUo.^ll [167.] CAP. XI. Quid Essexius in Ultonia gesserit ? Seq,uente mense Septembri comes Essexius ex AngUd recepto subsidio fines Ultonise ingreditur. Eo 0'NeUo cum suis copus sese ostendens per Haganum petit, ut coUoquendi potestatem faciat. Essexius re- spondet se postero die in acie esse conveniendum. Qua die ex utraque parte missi equites et fulminatores leviter veUtantur. Eursus dSfeUus coUoquim petit, quod Essexius diutiiis negandum non putavit. Ambo ad interlabentis fluminis ripas accedentes ,soU hinc inde loquuntur.f Ex quo efPectum est ut octavo die Septembris rursus convenientes uterque comitatus octo ex nobUioribus sui exercitus inducias fecerint usque ad Kalendas Mau sequentis anui ea lege, ut uterque posset * FouT Masters, p. 2137. \ This conference was held at Anagclart bridge, on the Lagan, between the counties of Louth and Monaghan. — See other accounts of it, Four Mas- ters, p. 2139 ; Dymmok, p. 98 ; Tracts I. A. Society. There was no iight or skirmish. The journey to the north occupied altogether from the 28th of August to September 9th. 212 0'SULLEVANI HISTORI^ CATHOLICiE, TOM III. [lIB. V. bellum renovare^ si diebus quatuordecem ante alterum admonuisset. Brevi Essexitis receptis a regina litteris acerbissimis ob rem male ges- tam acriter objurgatus eam in Angliam adit vigesimo octavo die Sep- tembriSj a qua conjicitur in vincula, 0'Nellus Anglis nunciatum mittitj inducias jam nullas esse administratione rerum abdicato, et in carcerem coujecto Essexio, qui eas fecerat et servare promiserat, et ut illi suis rebus consulant, et ab ipso caveant, diebus quatuordecem elapsis. Neque diu post Essexius capite plectitur. CAP. XII. Pontificis Maximi et Hispanise regis legati in Iberniam veniunt. Quid 0'Nellus in Momonia fecerit, quid Bluntus prorex in Ultonia ? Mac Guier et Momoniarum prfiefectus mutuis vulneribus succumbunt. Paucis inde diebus* in Ultoniara venerunt Erater Mathseus Ovetensis Hispanus DubhliimEe Archiepiscopusj et Martinus Cerda nobiHs eques Hispanus deferentes a Summo Pontifice omnibus qui pro fide in Anglos arma caperent, indulgentias, et peccatorum veniamj et 0']Srello phoenicis pennam, et a ilege Catholico Philippo Tertio (nam Secundus obierat diem) viginti duo milha aureorum nummorum in mihtum stipen- dium. Hispanis legatis reversis, 0'Nellus relictis in Tirona vahdis prsesidiis ipse cum nonnuUis belli sociis non spernendas copias ducens, et visum frustulum sacrosanctse Crucis^t quod in monasterio SanctEe Crucis fuisse fertur, et exploratum Ibernorum animos^ et an hostis auderet occurrere, in Momonias hyeme media procedens in agro Cor- cachano tentoria coUocat.J Ubi Mac Guier e castris digressus ab Edmundo Mac Caphrio signifero suo Nello CDurnino, et uno sacer- * Oerda or Lerda did not arrivewith his two ships until the beginning ofthe year 1601 — Lombard, p. 452. TheBull of Olement VIII.j to which the text alludes, is dated Rome, April 16, 1600 — Ibid, p. 468. Another Spanish captain, Ferdinand de Barranova, had arrived with two ships immediately after 0'Neirs conference with Essex — Ibid, p. 425. Our author, perhaps, like many other writers, confounds these two events. f The relic was there then (and I hear is still preserved) j the monks were still in possession" of the monastery. " The holy cross was brought out to shelter and protect them, and the Irish presented great gifts, alms, and many offerings, to its keepers and monks, in honour of the Lord of the Elements." Four Masters, p. 2163. X 0'Neil left the north on this expedition in January, 1600, and returned about the end of March. He was encamped during twenty days at Inischarra about eight miles from Oork, and received the submission of nearly all the English and Irish of Munster, except the towns. Among the few who did not attend his levee was our author's cousin-german, the 0'iSullevan Beai-e CAP. XII.] DE BELLO QUINDECIM ANNORTIM. 213 dote comitatus incidit in Warhamiim Salincherum Anglum equitem Auratum Momoniarum prsefectum equitibus sexaginta stipatum. Inter eos praeter publicas iuimicitiarum causas ea etiam privata semulatio erat : quod Mac Guieri Iberni, Warhamo Angli prseter omnes partis utriusque equites fortitudinCj et dexteritate palmam,|j et principem [168.] locum deferebant. Mac Guier conspecta hostilis equitatus multitudine, nec fugere, nec sese dedere ex sua dignitate esse putavit. Sed additis equo calcaribus in medios hostes proruit. IUum hasta vibrantem plumbea glande ex bombardula Warhamus ferit. Nihilominus Mac Guier "Warhamum hasta appetit et ictum evitare cupientem capitis dechnatione per cassidem transfigit, et hastam a capite pendentem re- Hnquens stricto gladio per medios hostes evadit, duobus equitibus etiam sauciis, et sacerdote sequentibus : rursusque circumacto equo proruens omnes fundit^ et fugat, nec longe secutus priusquam in castra venit ad O^Nellumj equo descendens a sacerdote expiatus ex vulnere animam efflat.* Cuius equus inedia perierit. "Warhamus quoque ex vulnere ad insaniam redactus intra dies quindecim e vita discessit. 0'Nellus secum deferens Donatum Mac Carrham Allse competitorem, ne in Anglorum gratiam rediret, in TJltoniam revertitur, Urmonio comitCj qui videbatur prselio dimicaturus, nihil obtsante.t Vertebatur annus millesimus sexcentesimus, cum Carolus Bluntus Montis Iseti baro cum proregio imperio mense Eebruario iu Iberniam mittitur. Qui profectus in Ultoniam omnium antecessorum minime progressus Fa- ehartam tantum perveiiit. Ubi tribus amphus mensibus castramentatus, et ab 0'Nello quotidianis preeKis et vallo, fossaque ductis in itinere inter- clusus aditu ad Ardmacham et lurem, infecta re Dubhlinnam redit.J 0'Nellus nihil memorabile darani fecit prseterquam, quod Petrum Les- sium Momonium strenuum equitem, cuius superius mentionem fecimusj bombardsB jactu in capite vulneratum desideravit.§ i.e. Donnell, son of Donnell, son of Dermod. Does this account for the very succinct narrative of the Munster expedition in the text ? — See Lombard, p. 431 for the arguments by which 0'Neil endeavoured to rally tohis standard the Munster Catholics. It is manifest that the letter of Olement VIII. had not arrived before the Munster expedition, p. 463. * MarchS, 1600. "Prope Oorkagium fortiter contra haereticos pugnans, post multas antea partas victorias, vietor cum parvis eopiis vulnus lethale ac- cipit, ex quo antequam ad castrum rediret, mortuus est.". — Mooney, p. 32, who was probably on this Munster expedition, as he saw the aged Bishop of Cork about this time See Four Masters, p. 2161. t Four Masters, p. 2165. % Mountjoy marched to the north three times in 1600: May 5 ; July 12 ; September 14. None oi his expeditions lasted three months. Twice he ad- vanced to Newry, but not to Armagh. On the 20th of September he was encamped at Faughard, four miles beyond Dundalk — Moryson, vol. i. pp. 150, 185 ; Four Masters, pp. 2223-2225, who, of course, ^ive an account of those expeditions quite different from the English authorities. § He had lately returned from Munster, Cox, pp. 430, 431. DOMLM PHILim 0'SULLKVANI BEARRl IBERNI, TOMI III. LIBEE VI. DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. HucusaUE Catliolicorum foelicitas processit. Hinc vero non modo cepit declinare^ sed et labare, ut sequentibus libris constabit, et maxima parte prsesente ; quo contentiones acerrimse, cruentissimsequEe referuntur. CAP. I. Quemadmodum Oathoiici sint viribus diminuti, summatim dicitur. Angli in summum discrimen amittendse Ibernise deducti, neque ignari ex Hispania fuisse Catholicis auxilium mittendum, variis cogitationibus distrahuntur, quemadmodum huic malo eant obviam ? Denique statuunt, ut totam Iberniam ad quam maximam possint, pauperiem, et rerum ino- piam deducant : ipsos Ibernos quibuscumque conditionibus sibi conci- lient, reconsiliationem abnuentes dolisj et artibus perdant et alios in alios concitent, quas ad res fortuna sunt adiuti. Principio senea moneta [169.] excusa in Iberniam mittitur,!! qua omne Ibernum aurumj et argentum in Angliam substrahitur, ipsaque brevi csepit nuUius esse pretii.^ Quo eflPectum est, ut Iberni pecunia sua defraudati, sint ad ingentem pauper- tatem redacti. Segetes quoque scindunturjf et alia damna inferuntur. * Cox, p. 435. f Morrison, Four Masters, &c. &c. passim. "Postea successit vastatio regionum omnium ita ut in plerisque Hibemise partibus liceret aliquando qua- draginta miliaria campestris peragrare, nullo homine conspecto, nullisque animalibus praeter volucres cseli et feras bestias terra;. Hinc tanta fames orta est ut homines se mutuo aliquando comederint, licet id raro, sed carnibus equinis vesci erat magis assuetum. Terrae non colebantur, et fructus terrse, si qui in locis tutis sati erant, ex proposito comburebantur ab inimicis. Ego ipse vidi exercitum Anglorum segetes falcibus scindentes, mense Julio, dum adhuc vix spicas producerent, ut hoc stratagemate incolas fame perimerent." Mooney, p. 93. OAP. III.] DE BELLO QUINDECIM ANNORXJM. 215 CAP. II. Huonis 0'Morrae nece Lagenia pacatur. Blunto Proregi suppetias eunti Porto Lisise principatus arci Huon 0'Morra militum numero inferior occnrrit, et ex suis incaute egressus plumbea glande confossus cum uno comite solus occumbit :* cujus morte Lagenii fere omnes animo consternantur^ et a Blunto Prorege citb in amicitiamrecipiunturDanielHispaniensis.t Pelmius 0'Bruin, 0'Tuehiles equitesj et alii^ totaque pene Lagenia bello defessa, et vastata pacatur prseter Eaymundum 0'Morram Huonis fratrem. CAP. III. Momoniarum bellum confectum. MoMONii, quod adhuc facultatibus ad gerendum bellum validi non po- terant facile viribus ab Anglis debellari, hac arte sunt eversi. Ploren- tius Mac Carrhse Magni filius cum regina de Clancarrhse prineipatu litigabat, ut vidimus. Cui Eegina potestatemfecit illum principatum quoque modo posset^ adimendi Danieli Mac Carrhsej et semper obti- nendi. Plorentius a clientibus, obseratis, et amicis accipitur, et Daniel deseritur, ne a Desmonio quidem comite adiutus. Sed brevi Ploren- tius J ipse vinctus ab Anglis in Angliam mittitur, ubi in Londinam arcem custodiendus detrusus est, et Daniel viribus destitutus cum Anglis im- punitatem paciscitur. Ita dimidia pars virium eorum, qui in Momoniis bellum administrabant, infringitur. Contra Desmonium etiam comitem Jaimum, alius Jaimus Giraldinus adolescens filius Giraldi Comitis custodia, qua tenebaturj in Anglia so- lutus, et Desmonise comes a Regina inauguratus in Iberniam mittitur, ubi a multis Ibernis accipitur.§ Verum quia comes Catholicus rem * August 17, 1600. See eulogy of the Four Masters on the brave Owney, p. 2179. He had nearly finished the campaign before he fell. Mountjoy had a horse shot under him, and was in great dauger. Cox, p. 428. The 0'Moores paid a heavy-penalty for their valour and patriotism, " non licet cuique nato in tota illa regione (Lisise), quse pene integrum comitatum continet, sistere aut habitare in aliquo loco infra triginta milliaria a finibus suse patrise." — Mooney, p. 94. t Autumn, 1600 Four Masters, p. 2189. % Taken treacherously by Oarew, in August, 1601 — Four Masters, p. 2263. § Before he went to the Protestant church, with Myler M'Grath af Kilmal- lock ; but, when contrary to the earnest prayers of his lieges, he proved himself 216 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC^, TOM III. [lIB. VI. fotiter gerebat ; Angli Dermysio 0'Concliuri ejus legato ampla prsemia promittunt, ut comitem ipsis tradat. Dermysius allectus, et prsemiis, gratia junioris comitis, cujus sororem in uxorem duxerat^ Catholicum comitem vinctum in Castricastello (Caislean an Lisin) custodise mandat ut Anglis inde tradat.''^ Cujus rei fama divulgata, Mac Morris Lacsnse baro, Dermysius Mac Carrha !Fuscus, eques auratus Kierrius, Gulielraus Burkus, Bernardus O^Kealla, Petrus Lessius mille et octingentos mili- tes ducentes illud castellum oppugnant. Haud procul aberat Dermysius, qui militum numero inferior non est ausus obsidionem solvere, spectans Georgium Caruum Anglum equitem Auratum Momoniarum praefectum, qui Killmuchallog^ profectus, ut castello ferat opem, missis a Mac Morise militibus, qui iter occluderent, prohibetur. Comes in libertatem vindicatur obsidionis die septimo pactis obsessis, ut cum O^SuUevano Magno, et ahis obsidibus ad Dermysium dimitteretur.f Dermysius qubd, et in Catholicos tantum scelus admiserit^etAnglis fidemnon potueritim- plerejneutrossibitutos esse ratus inConnachta cum suis revertitur. J Cum [170.] eo Eichardus Tirellus factus obvius pugnam committitj§ipsum vulnerat,|| et ex ejus militibus multis interfectis 0'Sullevanum Magnum, et alios Momonios in libertatem asserit.H Dermysius vix fuit ex vulnere curatus, cum h Navale prseHo perimitur. Ad quam rem Ibernis sig- nificabat JSTavalis se fuisse motum feditate sceleris Dermysii in Desmonium^ et Anglis, quod Dermysius fuerit semper hostis a heretic, " after sermon and service was ended, coming forth from the church, he was railed at and spat upon by those that, before his going to chureh, were so desirous to see and saJute him. From thenceforward none of bis father's foUowers, except some few of the meaner sort of freeholders, resorted unto him : but the truth is, his religion, being a Protestant, was the onley cause that had bred this coyness in them all ; for, if hee had been a Romish Catho- lick, the hearts and knees of all degrees in the province would have bowed to him." — Hibemia Pacata, vol.i. p. 164. Master Boyle,thefortunate Ohancery clerk, afterwards known as the great Earl of Oork, was a spy at this time on the young Earl. * June 18, 1600. This treachery was the first and chief cause of the dissolu- tion of the confederacy established by 0'Neil in Munster, and left them at the mercy of Oarew, supported as he was by the influence of the two greatest names in Munster, Thomond and Ormond. Myler M*Grrath had a principal part in working up 0'Conor toperpetrate the treason, and received from government as hisshare of thereward, £123 13s. IJd. Margaret, wife of 0'Oonor, andsisterof the Protestant Earl of Desmond, received £100 — Hibernia Pacata, vol. i. p. 65, 91, 97j 193. Castle Lisin is in the townland of Oastle Ishin, parish of Knocktemple, in the north of the county of Oork. — Four Masters, p. 2173. t Four Masters, p. 2173. Hibernia Pacata, vol. i. p. 102, 103. X He was driven out ot Munster with most of his provincials. — Four Mas- ters, p. 2175 ; Hibernia Pacata, i. 122. § On his retreat into Oonnaught, it was by Burke, of Castleconnell, that 0'Connor was attacked. — Hibertiia Paeata, i. p. 122. y Hibernia Pacata, i. pp. 88, 152. CAP. IV.] DE BELLO QUIUDECIM ANNOHUM. 217 reginse.* Gulielmus Burkus> cui cum comite de stipendio non conve- nit, in Duheliam ad baronem fratrem sese confert. Quibus domesticis perturbationibus dum Catholici fluctuant, et conficiuntur, Caruus Yalli- rupem (Cloch Gleanna) equitis Aurati vallis arcem tormentis qnassam in suam potestatem redigit.f Desmonius sexcentos tantum pedites ha- bens in Duheham tendit, ut cmn Raymundo Barone, et Gulielmo, qui magna principatus illius parte erant potiti, sese conjungat.J Ei prselia- atus parum damnum fecitj prseterquamj qubd Manritium filium nothum fortiter pugnantem amisit.§ Febribus inde laborans dum in latebris curatur, ab equite Aurato Albo Anghs traditur|| a quibus Londinum missus in arce custodise mandatus diem obit. Sed prius mortuus est ejus competitor comes juvenis in Anghamcompositis rebushis revocatus.^ Mac Moris, Petrus Lessius et aHi ad O^Nellum fugiunt. Cseteri sese AngHs concihant. Ita Momoniarum bellum conficitur. CAP. lY. 0'Nelli vii'es diminutae. Ultgnii partis 0'Nelli,quorum fines erant belli sedes^opibus^et viribus exhausti, et ideb minime potes bellum diutius ducere^ ab 0'Nello, ut ipsis per eum liceat cum Regina pacem inire^petuntjet impetrant; illo sin- los laudante, qubd tam diu, et fide in ipsius amicitia manentes pro Ca- tholica Religione, et patria pugnaverint ; non enim ignorabat eos summa rerum inopia coactos in Anglorum amicitiam redire.** Matengasam, 0'Hanlonum, Iberum Mac Magaunum luli filium Bluntus recipit in gratiam, et Ardmachamft usque, et inde Portmorem progressus in eis * See account of 0'Conor's death, Four Masters, p. 2185, Pacata Hibernia, i. p. 122. He was on his way to Munster, whither he had been invited to meet his brother-in-law, the Protestant Earl of Desmond. He was killed at Crort, county Galway. t July, 1600 Four Masters, p. 2175 ; Pacata Hibernia, i. p. 113, t Pacata Hibernia, p. 151; Four Masters, p. 2187. Duhelia should be Elia, i.e, Ely, in the north of Tipperary. § Sept. 16^ 1600 Pacata Hibernia, i. p. 149. II May 29, 1601 Pacata Hibernia, vol. ii, pp, 241, 245 ; Four Masters, n. 2261, ^ *f November, 1601. — Four Masters, p. 2265. ** Moryson, vol. i. p. 227; Cox, p. 438. June, 1601. tt June 22, 1601,— Four Masters, p. 2259. 38 21 8 0'SX!LLEVANI HISTORIJE CATH0LIC-d5, TOM. III. [LIB. VI prsesidia coUocat. Ulterius procedere prohibetur ab 0'Nello licet viri- bus satis invalido, qui post Blunti reditum Ardmacham improvisd in- gressus propugnatoribus equos omnes aufert."^ CAP. V. 0'Dorielli vires magna parte infringuntur. 0'DoNELLUs solus integris viribus poUebat, cui sunt hunc in modum maxima parte contusse. Quod fines suos prosperis prseliis terra tuta- batur, Connachtam belli sedem faciens^ classis in Angfia instruituj^ quse inter Scotiam, et Iberniam vecta in Peurum lacum in ejus finibus situm appellit.t In ea nullus Ibernus noti nominis erat prseter Melmarium Mac Suinnium Tuethium, qui iratus ab 0'Donello defecerat : in ipsum ad Iter Pallidum eo die, quo Cliflfordus occisus est, pugnavit, et in La- geniafortiter dimicans abEssexio equitis Aurati nomine ob virtutem fuit donatus, et inde in AngHam profectus. Qua verb nocte Angli in hunc portum venerunt, ex navi sese in mare prsecipitans, et naudo evadens^ 0'DoneIlumque adiens, et flexis genibus pre- catus, veniam, et omnium rerum suarum restitutionem obtinet, Angli, qui quater mille erant duce Henrico Dockrio equite nYinAurato e navibus descendentes Lucum oppidum episcopaleH Divi Columbse prsesidio clarum lacui imminens, et immunitum occupant, et opere, machinamentisque muniuiit.J Secundo die,§ quam in terram exsiluerunt, 0'Donellus accurrens centum sexaginta octo equos eis adimit, et rursus equos juxta oppidum pascentes Catholici rapiunt, quos sequuntur Angli. Equestre prselium fit. Hugo 0'Do- nellus cognomento Junior Docrium telo per galeam fixo, fracto cranio vulnerat. Anglus eques bombardula juxta posita Danielis 0'Gal- lachuris equitis Iberni oculum nitrato pulvere comburit, sed plumbea glans prseter oculum, et nares emittitur. Daniel extorta bombardula Angli caput contundendo cerebrum exprimit. Angli in oppidum com- pelluntur, unde postea rarb erumpebant. Idcirco 0'Donellus Johannem 0'Dochartam Inisonse principem, et Nellum 0'DoneUum cognomine • Probably the aifair referred to, Cox, p. 438, June, 1601. + May, 1600.— Four Masters, p. 2189. I Four Masters, p. 2193, and Dowkra's Narrative. — IMd. § On the29th of July, 16U0, according to Dowkra, who admits that in the fray he was " deprived of his senses, and lay for dead." Maelmurray Mac Suiney was at this time in Dowkra's army, and was the person who put the horses into Red Hugh's power. See Four Masters, p. 2207. CAP. V.] DE BJELLO QUINDECIM ANNOHUM. 219 Asper coiisaiiguineum suum Quinti filium Calvachi principis nepotem jubens adversus eos rem gerere,"^ ipse Tomoniam invadit, et magna parte diripit, domumque incolumis revertitur. Interim Docrii legatus Luco egressus ob O^Docharta prselio occiditur. Jamque penitebat Anglos in. I^eurum venisse, et a nullis Ibemis adjuti procul dubio cito rever- terentur, nisi Artus 0'Nellus Terentii principis filius ad ebs se contu- lisset; quo internuncio eis etiam Asper conciliaturf ob has causas, qubd illi cum 0'Donello simultas erat ob Leffiriam municipium, quod Aspero a patre traditum sibi 0'Donellus adjudicavit, Pinni castellum (Caislean na Pinni) Aspero dans : quod etiam sperabat si Augli vincerent, se futurum 0'Donellum, et suse familise principem, sicut illum statim Angli ceperunt nominare, magnis aliis propositis prsemiis. J Itaque cum 0'Donellus rursus in Tomonia iter cepisset, Asper eam occasionem oppor- tunam ratus, ad Anglos se confert (ob id a NoUa conjuge sua O^Donelli sorore desertum), quibus Leffiriam, quam ipse custodiEe causa tenebat, tradit.§ In ea Angli decem cobortes prsesidio coUocant. Td 0'DoneUus cum inteUigeret, Tomonicam expeditionem relinquens, haud procul a Leffiria, stativa disponit. Erat Asper vir animo magno, et audaci, et rei mihtaris scientia prseditus, atque multos a sua parte TirconeUos ha- bebat, quorum opera, et virtute fretus in plano cum Catholicis manum conserere non recu.sabat : fidem tamen CathoUcam semper retinuit hse- reticorum cseremonias aversatus, sicut et Artus, qui citb e vita disces- sit. Circum Lef&riam verb, et Lucum a regiis, et Catholicis acriter, et saepe dimicatum est. || MemorabiUs est equestris pugna, qua regiis fuga- tis Magnus 0'Donelli frater Asperum loco cedentem hasta transfossurus fuisset, nisi ejus ictum removeret Eugenius 0'GaUachur cognomento Junior ipsius Magni comes, pietate, et amore in O^IsTeUam suorum dominorum famiUam motus. In quam famiUam dispari animo fuit CorneUus 0'GaUachur, qui Aspero persuasisse fertur, ut ad Anglos fa- ceret transitionem, et Magnum vulneravit apud Moninem juxta Lef- firiam ; ubi equitatus utrinque incomposite concurrit, et Magnus equo vectus inter quinque equites Ibernos regios ab Aspero in dextero latere hasta percutitur, et circumventus a CorneHo sub humero icitur. Has- tarum cuspides licet loricam non penetraverint, tamen Magno in corpus infixerunt. Eothericus fratri auxiUo veniens Asperi pectus hasta appetit : Asper loris tractis equi caput toUens, ejus fronte ex- cipit Eotherici ictum, quo equus fixus exanimis cum Aspero corruit. Sed Asper h, suis levatus Leffiriam revertitur 0'DoneUo cum peditibus appropinquante. Magnus ex vulneribus egit animam intra * Four Masters, p. 2209 ; but dates are very unsatisfactory. t Art 0'Neil deserted June 1. Nial Garbh on October 3. Without the aid of those traitors Dowkra acknowledges he cpuld not have kept his ground. t Four Masters, p. 2209. Dowkra, Ibid, p, 2205. § Four Masters, pp, 2205, 2211. 11 These details in accordance with Dowkra and Four Masters. 220 0'SULLEVANI HISTOEliE CATHOLICiE, TOM. III. [lIB. VI. decimum quintum diera, et brevi Cornelius ab 0'Donello deprehensus [172.] laqueo strangulatur.*|| Alia die pedites Anglos octo Luco lignatum egressos Rothericus duobus equitibus comitatus offenditj et aggressus sex interimit, et unum, qui se esse Britonem dicebat, captum dimittit. Octavus, qui tesserarius cohortis erat, magna virtute prsestitit, a Ro- therico ssepe hasta percussus, et humi prostratus, rursus, illEesus cito surgebat torace e bubali corio madido defensus, et stricto gladio Eotheri- cum impetebat, eique in dextero brachio sexdecim ictus impegit, a quibus Eothericus loricae manica fuit protectus, qui cum hasta fugientis e manibus hostis sanguinem effundere non posset, stricti gladii pericu- lum facit, quo etiam nullo modo corium potuit scindere, corii ne firmi- tate, an artis magicse carmine obstante, ignoro. Jamque tesserarius proximum flumen tentat transmittere. Transeuntem hastse ictu Eo- thericus sternit, et hastse dorso ejus impositae innitens sub aqua deti- nuit, donec aqua submersum spiritum effundere coegerit. Phaselli commeatum vehentes Luco Leffiriam per lacum placido cursu deferun- tur. Juxta Leffiriamj ubi se lacus coarctat, Cathohci concurrunt, ex ripis phasellos missilibus obruentes. Lef&ria prgesidium ad pugnam egressum in oppidum compellitur. PhaselU cum militum victu, vesti- tuque capiuntur : quo die regiorum multi succubuerunt. Eothericus in femore fuit pilula leviter vulneratus. Sub hoc tempus 0'Conchurt Shgachae princeps, qui in eam suspicionem nonnulHs venit, ut in 0'Donellum aliquid mali moliretur, ab ipso custodise mandatur. 0'Dochartat diem obit (vulnus 0'Donello magnum) Cathirium filium puerum relinquens, qui quod rebus gerendis ineptus erat, rdmius 0'Docharta Inisonse princeps ab 0'Donello creatur. Qua re infensus Hugo Cathirii nutritius^ et csetera factio ab 0'Donello desciscentes Beartam arcem InisouEe principatus caput Anglis tradunt. Jam 0'Donellus, in magnas angustias erat deductus Luco, Leffiria, et Inisona amissis, 0'Conchuris, quem captum tenebat, auxilio defectus, et Connachtis militibus, quos stipendiatos habebat, seditiosis et non satis obtemperantibus. Tamen Inisonam invadit, ubi Cathirii factio magnam armentorum vim Binnine loco natura^ et vetusta munitione, munito claudit. IUum 0'Donellus expugnare, Cathiriani defendere constituunt. Connachti 0'Donelli jussu in primo agmiue constitui no- luerunt. Tirconellorum cohors primo loco disposita in munimentum irrumpitj quam Connachti minime sequuntur. Ob quod ea cohors Cathirianis numero minime par, multis glandibus obrutaj et partim deleta ex altera munimenti parte vix evasit. Interim Asper ingente Tirconellse principatus cupidine flagrans haud * Foiir Masters, p. 2217, who exclaim, " Woe is me, that these heroes of Kinel Connell were not united — for, while they remained so, they were not hanished from their territories !" t Four Masters, p. 2249. X Four Masters, p. 2237. CAP. V.] DK BELLO QUINDECIM ANNORTJM. 221 segniter rem gerit. Audacis animi vir, et itinerum egregie peritus Ibernos suse factionis, et Anglos terra, et aqua Lef&ria ducens clam, et improviso in monasterium Franciscanorum Minorum nomine Munimen- tum externorum (Duin na gaull) pervenit, et in eo consedit, prsesidium quoque locans, et muniens in diruto castello, qnod sagittse missu abest, et in alio monasterio Pranciscanorum ordinis tertii, quod Planicies Parva nuncupatur, dimidium milliarium distante, fugientibus religiosis, ^ quibus in illum usque diem sancta, et inviolata ccenobia tenebantur. Quo effectum est, ut 0'Donellus mobilia bona^ et impedimenta in Sliga- cham principatum mittere sit coactus, ipse cum exercitu Munimentum externorum circumsidens tres fere menses pro monasterio, et arce cum Aspero dimicat, nunc vineas in muros agens, nunc musculos,|| etpluteos [173.] illis admovens. Ac regii quidem violati monasterii paenas luerunt : namque noctu sulphur, vel opera alicujus ab 0'Donello adhibiti, vel casu, vel divinitus accensum monasterium subito comburit, partim per aerem tollens.'^ Propugnatores partim igne consumuntur, partim tecto, et pariete labante obruuntur. Hanc occasionem 0'Donellus opportu- nam ratus in monasterium irruptionem facit. Asper suos cohortatus ahos arma capere cogit, alios non potuit confirmare pavore perculsos, et phasellis Lef&iriam fugientes. Dum Catholici noctis obscurissimse tenebris_,incendio nondum extinctOj quod sibi nociturum putabant^si in monasterio essentj paucis ab Aspero constitutis, et confirmatis obstanti- busj monasterio potiri tardantur, interim Asper non nescius, haud sibi milites superesse, qui die possent adusti monasterii parietes sus- tinere, animo suo prsesentissimo non destitutus, per occultam viam solus egressus ex Planicie Parua monasterio dimidia cohorte deducta monasterium incendio consumptum, et prsesidium pene nudum tuetur. Ea nocte regii circiter mille ferro, flamma, aqua, et monasterii ruina perierunt : inter quos inventus est lapidibus obrutus Quintus 0'Donel- lus Asperi frater. Ex Catholicis quinque vel sex tantum sunt desiderati. 0'Dohellus pristino more ducit obsidionem. Ex altera parte comes Clanrichardus reginse jussu faciens in 0'Do- nellum expeditionem in Olphinnam oppidum episcopale regias copias duxit. Eo quoque 0'Donellus obviam ei venit. Dies aliquot equitatus, et bombardariatus utrinque velitatur, et iufecta re comes revertitur.t * The monastery of Donegal was burned Sept. 29, 1601. — See two accounts of the event, Four Masters, p 2251. For another version, by Mooney, -who was sacristan in the convent before its destruction, see Appendix. t Four Masters, p. 2251. 22^ O^SULLEVANI HISTOBJJK CATHOLIC^, TOM. III. [lIB. VI. CAP. VI. A CNello et 0'Donello missi auxilio in Momonias revertuntur, de Comite Olanrichardo et Derraysio Episcopo. In his angustiis cum 0'NeUuSj et 0'Donellus positi essent, tamen cum Donato Mac Carrha Allse principatns competitore^Thadseum 0'Euarkum, et Raymundum Lietrimse Baronem ductitantes milites ampMs mille mittunt, ut Momoniarum beUum instaurent, et Desmonio comiti viri- bus contuso subsidium ferant."^ Caeterum in itinere, et Donatus in- fseliciter perit plumbea glande confossus ab uno ex duobns bombardariis qui in prsetereuntem exercitum duas glandes ex latebris jaculati sunt, et Desmonium fuisse captum fama divulgavit, ob quod Thadseus, et baro Momonias adire desistunt. Quos ne redire quidem sinere comes Clanrichardus existimavit cum suis copiis infeste secutus : quem tamen illi agmine reflexo in medio plano propulsarunt : quo ex tempore intra dies quindecim comes obiit :t de cujus morte duplex fama fertur, asse- rentibus aliis vulnere in hoc prselio accepto eum periise, aliis verb morbo fuisse consumptum. Ei fiUus successit. Apud CathoUcos fuit occisus per hosce dies Thadaeus 0'Brien Terentii fiUus summse nobiU- tatis adolescens pro CathoUca fide fortissime pugnans.J CathoUcorum infceUcitati adscribendum est, qubd sub id lempus fato functus sit vir integerrimus, atque clarissimus Dermysius Mac Carrhus Corcachse, et [174.] Cluenise episcopus,||§ qui annos viginti,, et ampUusinhac insula in fide retinenda magnopere insudavit, dumque beUum hoc gerebatur, mo- vendis CathoUcorum animis, ut Christianam pietatem armis defende- rent^ multum studii, et laboris impendit : cujus interitu Ibernorum concordia iion minima parte elanguit. Quse ob merita in Dei ecclesiam et Ibernise regnum coUata, cum ejus caput AngU diu frustra impe- * Redmond Burke and his associates in arms marched from Ulster on this expedition early in spring, 1601 Four Masters, p. 2229 ; Pacata Hibernia, ii. p. 222. f Died in May, 1601. He -was a steady loyalist after murdering his brother. X Four Masters, p. 2235. § The precise date of his death is not known to the editor. For some years he had been the only Catholic bishop in Munster. — Lomhard, p. 431. CNeil, when encamped at Iniscarra, in March, 1600, sent a petition to the pope, re- questing him to appoint to the vacant Munster bishoprics the persons recom- mended by the bishop of Cork and Cloyne, who is described as being then nearly sinking under infirmities and old age. — Hibemia Pacata, vol. ii. p. 311. About this time Ulster lost 0'Gallachur, bishop of Derry, who was killed by the English in Oireacht Ui Oathain (0'Kane's CountryJ on the 15th of March." — Feur Masters, p. 2239. CAP. VII.] DB BELLO QmNDECIM ANNOIiUM. 223 tiverintj* tandem illius interfectori, vel deprehensori grandem pecunise summam constituerunt ; quin etiam tam inexpiabili odio eum prosecuti sunt, ut illius etiam consanguineos labefactare, non destiterint. Ex quibus Thomam Mac Crachum antistitis nepotem ex fratre Thoma de- prehensum ad fidem CathoHcam deserendam cogere, et prsemiis, et ter- rore sunt conati. Qua spe dejecti, magni, et maxime Catholici animi virum securi percusserunt. Sed quoniam in episcopi mentionem in- cidimus, illud ejus magnum, atque rarum mirum nequeo silentio prse- terire^ quod chirographum vix mal^ effingeret, aliam verb ne litteram quidem unam visus sit unquam scribere : cum tamen adeb disertus, atque sapiens evaserit, ut doctor in utroque jure creatus sacram Theologiam Lovaniee annos aliquot publice sit professus (quippe tanto ingenii acumine, tamque fehci memoria poUebatj ut ne discipulus qui- dem necesse habuerit, lectionem notis excipere) et de doctrina Chris- tiana libellum Ibernice scriptum posteris reliquerit, cujus praeceptis in hunc usque diem juventus in ea insula excoUtur.f CAP. YII. Johannis Aquilse adventus in Iberniam. HiEC in Ibernia dum geruntur, Philippo III. Eegi Cathohco curae fuit Ibernis ferre opem, qui justum exercitum comparari fecit, quemadmo- dum 0'Nellus, et 0'Donellus petierant. Is exercitus cum iu Iberniam trajiciendus fuisse sperabatur, regia classis mittitur in Terceras insulas, ut, et Anglorum classi, quae eo adiisse ferebatur, obviam iret, et navibus Indicum aurum, et argentum asportautibus prsesidio esset. Qua mora efficitur, ut exercitus Ibernise designatus majori parte sit dissipatus, militibus morientibus, et fugientibus. ReHquo proficitur imperator Johannes Aquila eques Hispanus rei militaris peritus, qui in Gallia Armorica contra GalloSj et Anglos magna virtute prestitit. Didacus Brocherus splendidus eques Hispanus ex Religione Hivi Johannis arti- bus rei bellicse terra, marique clarus ex Terceris reversus, regia classi, cui prseerat, Aquilam accipiens in Iberniam solvit, qui in altum cum fuisset provectus, orta tempestate classis in duas partes dividitur. * He had a narrow escape in November, 1600, at Lisbarry, where he -was concealed in a "poore, ragged cabin," with the Earl of Desmond, in the forest of Drumfinnin. Desmond escaped, «' but Mac Craghe was met by souldiers, cloathed in a simple mantle, and torne trowsers, hke an aged churle, and they neglecting so poor a creature, not able to earry a "weapon, suffered him to pass unregarded." — Pacata Hibernia, p. 191. t Not mentioned in the ordinary catalogues of modern Irish compilations. 224 0'SULLEVANI HISTORIiS CATHOLIC^, TOM. III. [lIB. YI. Altera pars septera navium Petri Zubiauris propraetoris navim sequens et pelago diu errans in Gronium G-alletise oppidum ventorum vi defer- tur. Altera pars^ quae major erat, prsetoriam navem secuta anno mil- lesimo sexcentesimo primo mense Septembri in Keansaliam appulit Momoniarum oppidum, quod hseret portui magno, et tutissimo meri- diem spectanti. Cui etiam. imminent duo castella hinc, inde extructa, quibus si tormentis firmata teneantur, invitis, haud facihs est aditus in portum, Ab altera parte tumulus surgit, unde machinamentis dis- positis oppidum potest commodius vel oppugnari, vel propugnari. Ab occidente flumen abluit importando subsidio idoneum. Oppidani animo libentissimo^ et obviis (ut aiunt manibus) Aquilam Hispanum impera- [175.] torem^ll et ejus exercitum (duo millia et quingenti pedites erant) ex- pulso Anglomm prsesidio^ in oppidum intulerunt. In quo Aquila se diu non mansurum putans, in Eincarrano (Rinncharrain) altero ex duobus castellis, quse portui imminent, cohortem unam prsesidii causa ponit : bellicum machinamentum unum e navibus exponit, causatus illis navibus, quas Zubiaur ducebat, machinamenta sibi decreta portari. Inter iUum, et cohortium duces, Mathseumque Ovetensem Dubhlinnae Archiepiscopum simultates, et dissensiones oriuntur. Daniel O^Sullevanus Bearrse, et Beantriae princepg Aquilse nunciatum mittit, sibi, et amicis suis miHtes mille armatos esse, et totidem inermes con- scribendos, modo ille suppeditet arma, quibus instruantur, eoque numero se proregi iter occlusurum, et obsidionem prohibiturum, donec ^•'Nellus, et 0'Donellus auxilio veniant. Aquila respondit (ut 0'Sul- levanus mihi retulit) armorum copiam sibi non esse, quod a Zubiaure ferebantur, et aliorum etiam Momoniorum animos minime solicitat, O^Nelli, et O^Donelli consilium expectans.* Bluntus Ibernise Prorex erat tunc temporis Anthloni8e,t quo copias suas accersiverat, non ignarus Hispanos in Iberniam expeditionem facturos fuisse, ut exploratores AngH monuerant. Unde Keansaliam petens cum comite Clanrichardse, Anglo-Ibemis, Ibernise consilio regio, regiisque copiis omnibus, quse hominum septem milha contine- bant, Aquilam obsidione vallat, Eincarranum haud magno negocio ex- pugnat. Keansaliam dispositis in tumulo tormentis acriter oppugnat. Illi comes Tomonius, qui tunc temporis in Anglia erat, cum octo millibus tyronum Anglorum auxilio mittitur. Altera parte reginse classis por- tum occupans oppidum tormentorum ictibus discutit. Hispani nihil animis constemati properant oppidum propugnare, eo tormento, quod ipsi e navibus exposuerunt, et duobus, quse erant in oppido, hinc Anglicas naves oppugnatione removere, inde hostium castra infestare. * According to Pacata Hibernia, p. 251, none of the Irish, except a fe.w dependants of Florence M'Oarthy, had offered their services to the Spaniards at Kinsale. t In Ormonde Castle, Kilkenny. CAP. VIII.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 225 et taberaacula diruere, interdiu pro muro fortiter, et animose dimicare, noctu facere crebras eruptiones, excubitores, et circitores interficere, tormentis clavos infigere, quo modo, majore Anglorum, quam Hispano- rum clade dimicatur : nam in consereuda manu est Hispani peditatus nota firmitas. Carolus Mac Carrha* Ibernse cohortis, quse ex Hispaiiia profecta erat, dux contra Anglos fortiter prsehans cecidit occisis prius duobus Anglis ducibus, et clavis tormento infixis. Principio obsidionis 0'Sullevanus Bearrse princeps a prorege evocatus imperio non paruit, causatus oportere se domi spectare, ut fines suos a finitimis hostibus defendat, cum quibusdam familiaribus suis fictumj atque simuiatum bellum gerere incipiens.f CAP. VIII. Zubiaur in Iberniam appellit, et cum reginse classe secunde pugnat. ZuBiAUE cum navibus septem, quibus munitiones, et commeatum vehebat^ rursus Aquilam secutus Juxta Portu castellum (Cuan an Caishlean) (castellum, et portus ejusdem nominis est in Ibernia) non procul a scopulis errans periclitabatur, Tunc temporis illum locum possidebant, Dionysius, Dermysius^ CorneHus^ Thadseus, et Darius 0'Driscoles fratres, qui Zubiauri aditum ostenderunt, et castellum tra- diderunt : J et eum Dermysius vir prudens, et Latinse Hnguse non in scius regni statum docuit. Brevi classis reginse optime instructaj|| etriYg-i militum numero superior portum ingressa Zubiauris naves non ad pugnam satis instructas, sed vectorias, navigatione vexatas, et Httori appHcatas, atque casteUum machinamentis nudum tormentorum ictibus impune verberat, et ipsi AngH in terram descensuri videbantur. Cse- terum Zubiaur h, Dermysio de rebus egregie edoctus, et impendens sibi periculum prsevidens aHter, ac Aqnila fecit ; Htteris missis O^Sullevani Bearrse principis auxilium nomine CathoHci Eegis imploraverat. CSul- levanus, et pater meus Dermysius, qui tunc in Beantria erant, leucas quinque Portucastello, intra horas viginti quatuor post receptas ^ubiauris Htteras, cum peditibus qxiingentis, et paucis equitibus electse juventutis iUi prsesto fuerunt eodem temporis momentOj quo AngH in Hntres exsiHebant, ut Hispanorum paucitatem * A Dermond M'Oarthy, pensioner of the King of Spain, is mentioned (Pacata Hibernia, p. 371) as killed in this assault. t Not confirmed by Pacata Hibernia, p. 400. None of the protected or pardoned Munster Irish roseuntil G'Donnell came amongst them. t Pacata Hibernia, pp. 400, 401. Z9 226 0'SULLEVANI HISTORIi*: CATHOLIC^, TOM. III. [liB. VI. terrestri prselio opprimerent. Adfuit etiam". 0'Driscol Magims cum Cornelio filio, et aliis, 0'Donnoblianus, et equites Mac CarrhsB. Quorum adventu Anglus territus se navibus continet, et Zubiaur Isetusj et confirmatus tormentis ex navibus expositis Anglicam classem biduum acerrime oppugnat. Hic igniti globi vehementissimo sulphuris impetu jacti Anglorum naves a prora ad puppim usque transfodiunt, homines, et tabulas in mare propellentes. Prsetoria navis multis tormentis quassata prsecipufe conflictatur. In ea primo Zubiauris jactu-homines sexaginta^ qui mensis discumbebant^ extin- guuntur. Sequentibus etiam ictibus milites^ et nautse passim eadnnt. Ob id in eam ex reliquis navibusmilites subsidio confluunt. Ea denique pen^ oppressa, et reliquse turbacEe scissis funibus', anchoris relictis fu- gam capiunt secundo vento leviter inflante, quippe quse adverso coactse tandiu morabantur. Eo prselio succubuerunt Angli quingenti sep- tuaginta quinque. Ex Catholicis unus interficitur Hispanus Zubiauris consanguineus, duo vulnerantur alter Hispanus alter Ibernus."'^ Hinc Dermysius O^Sullevanus pater meus Vascum Sahavedram Hispanum ducem cum ejus cohorte ducens, eisque commeatum, et jumenta sup- peditans, Dumbeam etiam Bearrae principatus principem arcem et por- tum 0'Sullevani jussu tradit^f et menses circiter duos victum dat, eo- demque machinamenta, globos seneos, nitratum sulphur, plumbum, bombardicum funem., csefcerasque munitiones missis Portucastellum pha- sellis vehi facit^ ut in illum porfcum, qui tutus, et celeber est, Hispanis navibus aditus pateret^ et eo hostiles prohiberentur. 0'Driscol quoque preesidium Hispanum in portmn suum^ et castellum ad rem gerendam opportunum intulit.J CAP. IX. Apud Keansaliam Oatholici infoeliciter rem gerunt. O^DoNELLUS^ et ejus socii 0'lluarkus, Mac Diarmuda, Mac Suinniils Tuethius, 0'Kealla, Eaymundus Baro, Eothericus, et Capharius fratres, Daniel, O^Concliuris SHgachi frater, Gulielmus Burkus, Eaymundi ba- ronis frater tria militum miUia, quorum equites quadringenti erant. * The version of the landing of the Spaniards and the action at Castlehaven, in the Pacata Hibernia, p. 403, agrees in some very minute particulars vrith. the text, but, of course, denies the English loss, and claims a victory. t Pacata Hibernia, p. 401- See 3id, p.- 408, Donald's letter, transferring his allegiance to the king of Spain. X Pacata Hibernia, p. 400. CAP. IX.] Dia BELLO QUINDECIM ANNORUM. 227 moventj ut Aquilse ferant opein. His Caruus Anglus Momoniarum prse- fectus peditus quatuor millia, et quingentos, et equites quingentos ex proregis castris ductitans in UrmonisB comitatum obviam tetendit; ubi calles, et viarum angustias intercludit. CDonellus magnis igni- bus accensis, ut castrorum speciem ostenderet, praeter Caruum, exercitum noctu incolumem duxit et diversis in locis 0'Nellum quadraginta dies spectat.|| Caruus voti minime compos copias[177.] suas ad proregem ad Keansaliam"^ reducit. 0'Nellus occasionem nactus Midhiam invadit, ubi AngloSj et Anglo-Ibernos longe^ lateque deprsedatus domum spoliis ouustus revertitur, occiso Darsio Platinae domino, qui secutus ad prselium lacessebat. Inde Keansaliam media hyeme petit. Eum comitabantur Mac MagauntiSj Mac Guier occisi ia Corcachano agro frater uomine Cuconnactus, Eaynaldus Mac Donellus Glinnise prineeps^ Mac Moris Lacsnse Baro, Eichardus Tirel- lusj ex alii ex sua familia, qui omnes duo milliaj sexcentosque pedites, et equites quadringentos expeditos ductitabant.f Cum quibus 0'Nellus in Orriria Barria O^Donellum assequitur. Unde ambo in ea Carbrise parte, quse Kenealmeka dicitur, castra collocant. Eo venit O^Sulleva- nus Bearrus ducens copias suas, cum quibus Portucastelli fuit, et Hispanos trecentos a Zubiaure acceptos duce Alfonso Ocampo. 0'Sul- levanum secuti sunt 0'Conchur Kierrius, Daniel 0'Sullevani Magni filiusj MagnuSj et Daniel Mac Suinnii, et alii equites. Hinc omnes profecti apud Culcarrinnam sylvamj mille passibus ab hoste locata castra vallo circummuniunt. Ubi inter se, et Hispanos, Anglos medios magnis dif&cultatibus continent, prohibentes, ne ad eos ex oppidisj et civitatibus, aut ulla parte frumentum, commeatusque supportetur et intercipientes eos, qui castris pabulandi causa exibant. Quamobrem Angli non longo spacio progressi, ut habeant celerem receptum^ in angiistiis minus libere,, et audacter pabulantur, et accepto modico detri- mento, vel hoste procul viso sarcinas projicientes fugiunt : inde dies omittentes noctu pabulantur : postremo nullo modo pabulatum castris egredi audent : et quidquid antea commeatus habuerant, totum pene consumunt. Ita eos primum inedia, mox fames, tandem pestilentia invasit.§ Ibernorum exercitus copia rerum abundabat. Hispani quo- que in plures dies victu minime carent, quem^ vel ipsi ex Hispania vexerant, vel oppidum prsebetj ab hostium irruptionibus tuti^ et sua virtute, et munitionibus, quas fecerant. Optimates Momonii, qui eo * Foi- 0'Donneirs march to Kinsale, see Four Masters, pp, 2277-2279. Substantially they agree with the text. — Pacata Hibernia, vol. ii. pp. 376- 379. f CNeil left Tyrone about November 8. The Four Masters mention his invasion of Meath ; but they had no record of particulars of his expedition until he joined 0'Donnell on the Bandon river, p. 2279. t About a mile and a half from Kinsale, on the road to Cork. § Four Masters, p. 2281. Note, ibid. 228 0'SULLEVANI HISTOELffi CATHOLIC^, TOM. III. [lIB. VI. usque neutram partem juvabant, se Catholicse religioni, patriseque de- fendendse non defaturoSj auxilio quam celerrime venturos,"^ poUicentur. Iberni milites legionarii, et auxiliares, quorum virtute fretus Anglus locum tenebatj 0'Donello per-internuncios promittunt ad eum ante tri- duum se transituros, fidemque coeperunt implere, binij terni, et deni Anglum deserenles. Quod si omnium transitio spectaretur, jam de Anglo fuisset actum : nam ex quindecim millibus militum, quos habe- bat obsidionis initio, octo miUia, ferro, fame, frigore, morbo occubu- erantj quorum pars major erant ex Anglia nuper auxilio missi tyrones inertes, periculij et laboris impatientes. Eeliquorum vix duo millia erant Angli, cseteri Iberni, et Anglo-Iberni. Quibus periculis prorex perculsus statuit obsidio excedere, Corcacham se recipere^ et dumtaxat mcenia defendere, quo modo sine conflictu, et vulnere Catholici victo- riam possent obtinere. Cui rei peccata nostra obstiterunt. Imprimis Aquila missis crebrb litteris iterum, atque iterum vehementer contendit, ut 0'Nellus se cam ipso conjuugat. 0'Nellus, 0'Sullevanus, et alii ne rem eo discriminis deducant, sentiunt, sed potius Ibernorum transi- tionem, et hostis fugam specteut. 0'Donellus, et alii plures contrarium censent. Itaque vicit major parst prudentiorem. Dies constituitur, qua 0'Nellus sub matutinum crepusculum juxta hostium castra consistat, ut [178.] ^qiiila faciens ex altera parte eruptionem se cum illo conjungat.|| Qua de re Aquilse litterae 0'Nellum datse a prorege intercipiuutur. 0'Nel- lus triplici acie instructa in eum locum ire contendit. Angli^ qui Ca- tbolicorum consilium minime ignorabant, adhuc noctu eo in loeo^ in quem 0'Nellus venire constituit, tympanorum militarium strepitu,, tubarum clangore, bombardarum sonitu falsam, fictamque pugnam ineunt. Aquilse exploratores missi simulatam speciem pugnee > fuisse retulisse traduntur. 0'Donellus cum acie sua totam noctem imperitia ducum itineris errans procul aberat. 0'Nelli, et 0'Sullevani acies pugnse classicum audientes, et arbitratse Aquilam esse egressum in destinatum locum celeri cursu noctu perveniunt. Unde hostibus in munimenta regressis, cum in quiete summa, et silentio castra vidisset, stratagemma intellexerunt : et paululum sub armis moratse cselo jam albente ultra prsefixum sibi locum paulo pergunt, et primi ordines 0'SuIlevani aciei, quse prima erat, non longe a vallo substitunt, non tamen ab hoste visi humili tumulo conspectum prohibenle. Cum clare illuxisset, admirans 0'Nellus Aquilam nec erumpere, nec pugnse signum dare, cum 0'Sullevano, Hispanis cohortium ductoribus, et paucis aliis in tumuli cacumen ascendit. Unde hostis castra intentissima medi- * According to the Four Masters, all the Irlsh of Munster, except Donnell Mac Oarthy Reagh and Cormac Mac Carthy, came to 0'Donneirs camp, on the Bandon river, and promised him assistance, p. 2279. — Pacata Hibernia, vol. ii. p. 400. t Four Masters, p. 2283. CAP. X.] DE BELLO QLriNDEClM ANNORUM. 229 tatione contemplatur. Ea vallo, fossa, turribus, tormentis erant muni- tissimaj milites in armis, equi fraenati. Ibemos etiam numero supera- bant : nam multi ex castris, prsecipue Momonii pabulatum, et frumen- tatum pridie illius diei profecti aberant. 0'Donellus cum acie tertia non pervenerat. Quamobrem 0'i^ellus ex ducum sententia in alium diem difierens, agmina pedem referre jubet. Quse quingentos passus reversa 0'Donellum offenderuut, et eodem momento temporis proregis equitatus adfuit, quem vadum proximi fluminis trajectum 0'Donellus cum equitatu suo adcurrens per idem vadum repulsum in fugam vertit. Eursus proregis equitatus reversus vadum trajicere tentat. 0'Donellus ratus illum inter se, et vadum facile opprimi posse, loco sensim cedit, quod dum facit^ pars ipsius equitatus vel casu, vel alicujus dolo, et per- fidia agmen ipsius 0'Donelli aversis equis ingressa, pedites cogit ordines laxare. Incompositi pedites sese fugse mandant. Idem facit 0'Nelli agmen, et etiam 0'Sullevanij hostibus minim^ cogentibus et principibus frustra reclamantibus. Ita panico terrore omnes perculsi sunt, vel po- tius divina vindicta fugati. Fugientibus regius equitatus nihil audaci- ter liseret, putans in insidias se trabi. Multi equites Iberni, qni ab Anglorum parte stabant, Catbolicos frustra confirmant, suadentes^ ut in prselium redeant, seque illis fore auxilio. 0'Nellus, et 0'Donellus eos in pugnam reducere non potuerunt. 0'Sullevanus, Tirellus^ Hispani duces cum paucis reversi bostis impetum partim sustinuerunt. Hoc die* succubuerunt ex 0'Nelli exercitu pedites ducenti ; ex Anglis tres viri nobiles. Comes Clanrichardus ob virtutem equitis Aurati nomine h Prorege donatur. CAP. X. 0'Nellus in UltoTiiam revertitur : 0'Donellus in Hispaniam soluit : Aquila sequitur. 0'Nellus, qui recepto damno, nihil viribus . invalidior erat, pris- tino more statuit, cum hoste gerere bellum.[| Id tamen suis [179.] minime potuit persuadere. Namque 0'Euarkust qui Thadseum 0'Euarkum fratrem suum in Brethnia relictum^ velle illum principatum in suam potestatem redigere audierat, ad defendendas possessiones re- vertitur : quem Rannaldus imitatur : utriusque exemplo alii moventur. Qui 0'Nellum quoque satis invitum redire cogunt. 0'Donellus munus * January 3, 1602. See different accounts of this unfortunate battle, collected by Mr. 0'Donovan, pp, 2283-2289. t Four Masters, p. 2325. 230 o'sULLliVANI HISTOllLE CATHOLIC^j TOM. III. [lIB, VI. suum Eotherico fratri delegans, cum Eaymundo Burko, et aliis paucis in Hispaniam subsidium petitum proficiscitur.* 0'Sullevanus Momo- nios suos et Hispanos a Zubiaure receptos eolligens, Eicbardum Tirel- lum, Gulielmumque Burkum. stipendio conducens Anglmn commeatu prohibere et cogere^ ut obsidione soluta, castra relinquat, constituit,t Aquilse scribens, ne virtutem suam deserat, ne animo deficiat, ueu oppidum tradat. Cseterum Aquila cum hoste fsedus percusserat ea conditione, ut sibi liceret cum exercitu suo, et rebus omnibus in His- paniam redire, et oppidum non tradere, donec receptis a prorege navi- bus, et nautis, solveret, datis obsidibus naves rursus dimittendi.J Ita Aquila revertitur amissis ' in . ea expeditione quingentis peditibus, et Anglis in KeansaKse tantum obsessione desideratis amplius octo milli- bus, qui ferro, fame^ frigore, pestilentiaque perierunt. 0'Nellus et Eothericus O^Donelli frater Momoniis rehctis in itinere uterque alterum dimittit. O^JSTellus in Tironam perveuit.§ CAP. XI. Rothericus Reginse reconciliatm-. EoTHEEicus cum Lacum Sindilem Midhiae oppidum praetergredereturj oppidani opifices, et mechanici Angli, et Anglo-Iberni prsesidiariij ut Eothericum sequantur, seque rem fortiter gesturos persuadent, et fidem liberare cupientes, alii sudibus, ahi gladiis, alii hastis armati praslium temerarie ineunt : a Eotherici equitatu leviter vulnerati facile terga vertunt. Fugientes in pugnam restituere, prsesidiarii moHuntur, sed utrique ab equitatu circumventi delentur ducenti circiter, vix sospitibus cladisnunciis.y Eothericus domum reversus menses aliquot ventris fluxu laborat. Interim regii ex Munimento externorum, terra, et aqua facientes expe- ditionem Bealanthasanium castellum nemine prohibente obsidione cinc- tum tormentis diruunt. TuUius 0'Gallachur, qui castellum cum quin- quaginta sex Ibernis, et Hispanis quatuor tenebat, diu fortiter, et ani- mose pro muro dimicans, eo jam prostrato cum militibus noctu fugit, * Four Masters, p, 2291 ; Pacata Hibernia, yol. ii. p. 424. I He was appointed by 0'Donnell and 0'Neil generalof the Munster forces. Four Masters, p. 2291. J See the Articles of Capitulation in the Pacata Hibernia, Don Juan, after his return to Spain, was imprisoned on the accusation of the Irish fugitives and deservedly, if not for treachery, at least for gross incapacity. § Fotir Masters, p, 2327. II Not recorded by the Four Masters. CAP. XI.] BE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 231 relicto solum Eugenio 0'Duithire segro, qui postero die regiis ingredi- entibus unum explosa bombarda interficit, et hasta vibrata incolumitatem paciscitur, sed illi fidem Anglica religione hostes servarunt, h quibus armis exutus un^ cum feminis^ et pueris trecentis occiditur.* Oliverus Lambordus Anglus eques Auratus Connachtse prsefectus Sligachse prse- sidium constituturus facit expeditionem. Rothericus, qui jam conva- luit, eum in Corsliebho monte prselio fundit, multos occidens^ donec fugientes Bulliam se receperint, et inde Eoscomaniam se arripientes cum equitatu, et fulminatoribus, quos singulos singuli equites in equorum coxendicibus portabant, nactus non paucos interimit. Bursus Oliverus Sligacham copias ducens a Eotherico, et 0'Conchure Shgacho, quem Eothericus vinculis solvit, haud procul a Bullia prospere pugnantibus pro- hibetur. Sligacham tamen, quam Angli terra adire non potuerunt, mari occupant.|| Namque ibi septem Anglicse cohortes duce Leonardo Guesto [180.] equite Aurato improviso expositi se celeriter muniunt. Segetes cir- cumjectas Rothericus jubet metere. Ad prohibendos messores Angli egrediuntur ; Eothericus messoribus prsesidio currit. Inita pugna tre- centi Angh sternuntur cseteris in munitiones fugientibus.t Etsi Angli Ibernicorum principum titulos, et nomina exhorrentes edictis sgepe relegari jusserunt, ahquando tamen ajquo animo ferebant, ut in ipsorum perniciem principes crearentur Itaque Eichardus Burkus DEemonis falcati filius k Eegiis Mac WilHamo receptis a Eotherico copiis pugna perimitur.J In Hispania interim exercitus comparabatur in Iberniara cum O^Donello transmittendus, nisi is infseHcissime diem obiisset, cujus interitu divulgato, Eotherici socios ingens mEeror, et Hispani subsidii desperatio invasit.§ Mac Suinnius Banachusjl ad Asperum se confert. Tuethius suo consilio regebatur. Eothericus quoque sulphure, cseterisque munitionibus exhaustis una cum 0'Con- chure Sligacho, et ahis cum regina fsedus icit.^ Asper, 0'Donellum se ab OThrile inaugurari facit : ob id ab Anglis, qui Ibernorum mag- natum titulos, nomina, et inaugurationem delere volebant, Luci cus- todiee** mandatur. IJnde fugiens ad densam sylvam cum suis opibus * The castle of Ballyshannon taken March 25, 1602. — Four Masters, p. 2329. t A different version of Rory 0'Donneirs conflicts with Lamhert and the English garrison of Sligo, during the summer and autumn of 1602, is given by the Four Masters, pp. 2330, 2335. t A.D: 1601 Four Masters, p. 2267. § See the account of 0'Donnell's reception in Spain, and his death. — Four Masters, pp. 2293, 2299. Father Synnott, preceptor of our author, wrote an account of it in a letter^ February 4, 1602, to Ireland, found in the castle of Dunboy, hy Carew, who gives part of its contents in the Pacata Hibernia, vol. ii. p. 478. II Four Masters, p. 2329. i At Athlone, December 14, 1602. — Four Masters, p. 2335., and Dowkra's Narrative, ibid, p. 2342. ** Four Masters, p. 2343. A.D. 1603. 232 0'SULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC^, TOM. III, [lIB. VI. et factione se recipit Eothericus, et Docrius conjunctis copiis illum bonis spoliant, et ei vires contundunt. Unde eificiturj ut ex ejus fac- tione fseminse, pueri, et viri ad quater mille, fame perierint, ipseque ad pauperiem redactus in Angliam fugerit, Anglis minus charus, et acceptus, quam Rothericus.'^ CAP. XII. 0'Nellus pacis conditiones accipit. Bluntus post Hispanorum reditum ea hyeme reliquias exercitus reficit, Samuelem Bagnalem Ardmaehae prsesidiariis commeatum ferre jubens ; quem quindecim cohortes, et quatuor equitum turmas ducentem ad Tumulum crucis 0'Nellus cum militibus mille adoritur. Primum equi- tes, mox sclopetarii, denique hastati utrinque in pugnam proruunt. Samuel subsidium tulit, sed imlites septingentos amisit, et O^Nellus circiter septuaginta. Sequente veref Bluntus copias Anglo-Iberno- rum auxiliis auctas in Tironam movet. Portmorem munimentum reae- dificare coepit, de suo nomine Caroleum munimentum nuncupans. Ul- terius progredi prohibetur factis ab O^jSTeUo secundis aliquot velitationi- bus. Sed 0'DoneIli mortui allato nuncio, 0'Nellus quoque a suis deseritur rerum inopia, et desperatione coactis, Quare quadringentis tantum militibus stipatus in Conkeiniam J (Glean chon Kein) densam val- lem se abdit, ibique tutari conatur. Ejus municipia ab hoste incenduntur, et segetes exciduntur, ducibus itinerum, et opem Anglo ferentibus Quinto, et Henrico 0'NoIlis Johannis principis fiHis, quos Tironi multi sequeban- tur. Sulphur, et munitiones, quse Patritius O^DonniUus firmo munimento, et prsesidio custodiebat, jumentis imposita ad regios defert. Hoc tem- pore, anno jam millesimo sexcentesimo tertio Elizabetha Anglise re- gina e vita discessit, a qua moriente Anglise consilium facultatem per- [181.] cutiendi cum 0'NeIlo foederis impetrat. Et 0'NeUus quidem,|| etsi hostem vaUis aditu duplici prospera veUtatione prohibuit, tamen con- sumptis facultatibus, munitionibus amissis, undique circumventus, auxilii spe destitutus, et ignorans reginam esse fato functam pacis con- ditiones accipit.§ * Four Masters, p. 2343, 2345, 2347. t June, 1602. X Gleaunconcein, a valley between Oastle Dawson and Lough Neagh. § Submittedin Mellifont Abbey March 30, 1603. For the frightful mea- sures adopted to starve his adherents into submission, see Four Masters, p. 23^5, and Moryson, Mountjoy carried out to the letter the sanguinary plan drawn up in detail by the poet Spenser, in his " State of Ireland. " CAP. XII.] D£ BELLO QUINDECIM ANNOEUM. 233 0'Ruarkus* adhuc possessiones medias inter aliorum finestenens non erat Anglis consiliatus, ad quem Mac WilKamus fugit. Contra Mac Guirem Cornelius Mac Guier consanguineus suus Mac Guierf a regiis creatusj ab Ibernis Mac Guier Angliensis nominatur, quo clientes, et oberatos a Mac Guiere subducente, Paramonachse principatu regii potiuntur, Mac Guiere ad 0'Euarkum pulso : Mac Gocheganus etiam non erat pacatus. * Four Masters, 2343, 2349. He ■was driven to the woods in the opening of spring, 1603, by Eory 0'Donnell and the English. f Moryson, vol. ii, p. 170. July, 1602. 30 mim PHILIPPl O^SULLEVANI BEARRI IBERNI, TOMI III. LIBER VII. DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. Reuum Ultonise, Lagenise, Connachtseque finem fere vidimus. Nunc qnse snnt in Momoniis, acerrime, contentiosissimeque gestse duce O^Sul- levano Bearree principej vel ipsius Eerumnse bellicse varietate, et difficul- tate mirse, et stupendse nos vocant. CAP. I. 0'Sullevani socii, et vires, et quid hyeme prima gesserit. PosT fasdus Aquilee 0'Sullevanus in Hispaniam mittit Dermysium O^Driscolem probatse fidei, et prudentise virum celerem opem rogatum, et Danielem filium suura natu maximum paternse fidei pignus, et obsi- dem. Quibus cum una ego quoque puer, et alii juvenes nobiles veni- entes a Carazense comite GalletiBe praefecto viro vetusta nobilitate claro, et in Ibernicam gentem maxime pio honorificentissime sumus excepti."^ Ubi ego Patritio Sinoto (Patric oig Sinot) populari meo, grammaticoj [182.] et rhetorico polito, et limato Latinse lingu8e,|j Eotherico Vendanna His- pano ingenii acutissimi philosophise, sed aHis aliarum doctrinarum prse- ceptoribus sum usus. Interim 0'Sullevanus omni ratione, et studio conandum putavit, ut usque ad Hispani auxilii adventum se, ab hostis impetu defenderet.t Ei auxilium ferunt Daniel Mac Carrha Clancarrhse * June 7f 1602, from Ardea. Our author is not mentioned in Pacata Hi- bernia, vol. ii. p. 425. t For the adherents of 0'Sullevan, see Four Masters, p. 2305 ; Pacata Hi- bernia, p. 492. CAP. 11.] VE BELLO QUINDECIM ANNOKUM. 235 principis filius, Daniel, 0'Sullevani Magni filius, Cornelius, et Dermy- sius 0'Driscolis Magni^ filii, Dermysius O^Sullevanus pater meus, Der- mysius, duo Dionysii, et Morentius Mac Carrhae Pusci, equites Mac Suinnii, Dionysius 0'Driscol cum suis fratribus. Ad eum confugiunt O^Conchur Kierrius, Mac Moris Lacsnse Baro, eques Auratus Kierrius, eques Auratus vallis. Johannes Giraldinus comitis frater, Jaimus But- tlerus baronis Catharae frater superiore bello suis possessionibus ejecti. 0'Sullevanus Gulielmo Burko, Richardo Tirello, et aliis conductis, obseratorum delectu conscripto, et sociorum auxiliis millia militum circiter duo juventutis electse comparat. Quibus ea hyeme Tor- rentirupem (Carraig an neasaig) arcem, quam solum in Beantria tenebat Eugenius O^Sullevanus semper reginse partes secutus,* partim aggere, turribus, vineis, musculis, pluteis oppugnatam, partim seneis tormentis quassatam in suam potestatem redegit. 0'Donnobhanum ad Anglos reversum, et alios Anglorum auxiliares deprBedatur. Regias copias, quse in Momoniis erant, terrore perculsas in oppida munita, et arces compellit. CAP. IT. Regiorum apparatus, et potentia. Carui expeditio prima. Mac Carrhae mors. His motibus Angli vehementer soliciti, et anxii, quam maximam pos- sunt belli molem in 0'Sullevanum constituunt vertere. Georgius Ca- ruus Momouiarum prsefectus Corcacham regias copias convocat. Auxilia Ibernorum accersit. Illi prsesto fuerunt, aliquot Anglo-Iberni, et hi Momonii magnates, sine quibus Angli parum negocii possent O^Sulle- vanot facessere, Dionysius 0'Brien Lomnachse princeps quondam, et TomoniEe comes, Mac Carrha Euscus Carbrise princeps, Carolus Mac Carrha Muscrise princeps, Barrius Magnus Botevanti vicecomes, 0'Donnobhanus, eques Auratus Albus, Eugenius 0'Sullevanus 0'Sul- levani quidem patruelis, hostis tamen infestissimus, Dermysius 0'Sulle- vani Magni frater, Dionysius et Elorentius Mac Carrhse fratres, qui 0'Sullevanum deseruerunt : Urmonise comitatus delectus, et auxiliares ab aliis missi. Totus exercitus continebat plus qnatuor millibus mili- tum, quorum vix quingenti erant Angli. Ceeteri erant Iberni, et Anglo-Iberni, qui desperatis rebus d regina desciscere minime sibi tutum, et integrum existimabant. Cum his copiis Caruus Cor- cachat egressus Martio mense anno millesimo sexcentesimo secundo * Four Masters, p, 2305. t 3,000 Four Masters, p. 2305 ; 1,700 effective men, Pacata Hibernia. ISTot Carew himself, but the Earl of Thomond, commanded this iirst expedi- tion, if we can believe Pacata Hibernia and the Four Masters. 236 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLICiE, TOM. III. [lIB VII. in Beantriam improvisb pervenit, et navibus,- atque phasellis, quse prae- miserat^ in Fuidia* insula coliortes octo praesidio collocat : seque iterum Corcacham celeriter arripit. In Tuidia regii se vallo, fossaque muniunt. G^SuUevanus navigia conquirens illud prsesidium oppugnare decreuit. Interim regii duos menses in insula cunctati, ab 0'Sullevano subsidio interclusi, et metu territi insulam deserentes, Eugenii 0'Sullevani ductu Corcacham iter capiunt, 0'Sullevanus secutus fugientibus adimit impedi- menta, sed paucos occidit^ quia h Caruo cum universo exercitu veniente [183.]auxilio juxta Beantriamt fuerunt excepti.H Dermysius Mac Carrha in Carbria Anglorum auxiliares preedatur, quem prsedas agentem patruelis suus Mac Carrha Tuscus paucis comitatus nancisciturj et uterque alte- rum comiter amplexus dimittit. Eundem rursus Euscus majore militum manu comparata prosequitur, missilibus eminus carpens. Dermysius vir sceleris purus utramque partem ^ pugna deterrens, et Euscum no- mine appellans ab ignavo mihte, plumbeo globulo confoditur, triste sui desiderium 0'Sullevano relinquens.J CAP. III. Carui secunda expeditio : Dumbeae, et Bese excidium, Dominiui 0'Calani Martyrium. Iterum Caruus auctis copiis supra quinque miHia hominum omnes 0'Sullevani vires statuit contundere^ in Beantriam perveniens in Au- geHo BubrOj (Gurtin Rua) patente planicie castrametatur, inde in Bearram penetrare cogitaus, Dumbeam castellum, et cseteras O^Sulle- vani arces oppugnatum. O^Sullevanus iter occupans quingentos ab hoste passus, tentoria figit militum numero longe inferior, sed virtute, et loci commoditate fretus hostem incursionibus prohibet, et commeatu intercludit. Caruus se vaUo^ fossaque muniens menses duos§ castrorum finibus milites continet, donec proxime ad maritimam oram applicent naves octodecim rostratse, et rectse^ et alise minores Manapia, Corcacha, et ex Anglia missse, in quas exercitum impositum juxta Dumbeam ex- ponit arcem obsidens. IUam tenebant centum viginti pedites ab * Whiddy island, in Bantry bay, three miles west of Bantry. Other autho- rities record its occupation, and the retreat of the Earl of Thomond, but not the evacuation of the island by the garrison. + Carew arrived with the forces from Oork, May 1, 1602. — Pacata Hiber- nia, Book iii. cap. iii. t Dermod was killed May 13, 1602. — Pacata Hibernia, ii. p. 541. Dublin edit. § Carew, according to his own account, was detained at Bantry only one month — Pacata Hibernia, pp. 527? 545, vol ii. Dublin edit. CAP. III.] DJE UELLO QUINDECIM ANNORUM. 237 0'Sullevano constituti duce Bichardo Mac Gochegano viro nobili : qui munitiones egressi pro muro cum hoste fortiter dimicant, illum arcis oppugnatione diu prohibentes : et intra munimenta compulsi ex pinnis, fenestris atque turribus sese firmiter tuentur. Caruus aperta vi tor- menta in arcem agere tentans cum a propugnatoribus prohiberetur, et eruptionem facientibus, et missilia ex munitionibus jaculantibus fossam homine cubitos duos altiorem in arcem dirigit, et rursus transversum aggerem obducit magna propugnatorum contentione pro viribus opus iuterrumpentium : et in fossam cum e castelli turribus non esset pros- pectus, per eam trahit tormenta quinque, quibus in transversa fossa dispositis arx contiuue quatitur. Interim propugnatores frequenter erumpunt hostem ex oppugnatione dimovere conantes, levia prselia co- minus committendo, et eminus ex munitionibus ignitos globos bombar- dis, tormentisque faciendo. Jam verb crebris tormentis laxata lapidum, moeniumque compage arx deficiebat. Magna pars concidit, pars alia consequens procumbebat, Per ruinam regius exercitus in arcem im- petum facit. Utrinque magna csede facta propugnatores impetum sus- tinet. Eegii rursus pergunt eminus arcem tormentis consumere, et bombardis propugnatores ex muro, turribusque dimovere. Ingente fragore frusta munimenti ruunt, trahentia milites secum, saxaque collisa armatos obruunt. Regii per ruinam irrumpunt, quos propugnatores globulis, et lapidibus consternunt, hastis transfigunt, gladiis jugulant, admotis clypeis, saxisque revolutis deorsum per ruinam prsecipitant, totaque repellunt. Adhuc regii munimentum tormentis eminus oppug- nant, et machinis tutb convellentibus, munitionibus aflatim corruentibus, propugnatore passim cadente non datur libera facultas ruinse defenden- dse : per eam propugnatores irruunt,|| et in aulam, ad quam usque, cas- [184.] tellam erat collapsum, cohortes tres signa inferentes dimidiam occupant. Ibi propugnatoribus occurrentibus manus cruenter conseritur : multis utrinque vulneribus inflictis, multis viris interemptis, regii terga vertere coguntur, aulam, et rninam totam deserentes. Qui sauciis receptis ite- rum irruptionem faciunt recente, vegetoque milite cum defesso, et vul- nerato, et magna multitudine cum paucis confligentes. Primum de ruiua dimicatur : unde propugnatoribus expulsis cohortes septem in aulam aquilas conferunt eb sibi iniquam, quod in ea se non poterant explicare. Ibi in longam moram pugna protrahitur : multi mutuis vul- neribus succumbunt : magna corporum, atque armorum strages jacet. Aula tota sanguinis rivulis fluit. Propugnatorum pars longe maxima cadit j prsesertim Dux Eichardus, cujus animi magnitudo cum generis claritate de principatu contendebat, maxime strenue praelians inter ca- davera semianimis procumbit, multis, atque lethalibus vulneribus aflectus. Eehquorum etiam nemo non vulneribus afiligitur. Superstites aulam relinquentes in inferiora tabulata se recipere com- pelluntur. Unde acerrime pugnantes tantum cum virtute, tum desperatione, quse ad honeste moriendum ssepe magnum incitamentum est, valuerunt, ut hostem pvimiim aula deinde, arce tota exuerint. Ilhcb 238 O^SULLEVANI HISTORIiE CATHOLICiE, TOM. III. [lIB. VII. nox dirimit pugnam. Postero die regii rem per legatioiies conficere ducunt. Propugnatores dejecta, labefactataque majori arcis parte, amisso duce, vulneribus fatigati^ multis malis defessi, pacti^ ut incolumes dimitterentur, castellum dedunt mense Septembri'^ decimo quinto die obsidionis. Postquam regii sunt castellum ingressi^ Eichardus nondum exanimis cum Anglicum sonum audiisset, linquentem animum revocat, et sulphureo pulveri, cujus non exigua facultas erat in castello, ignem pergit applicare, hostes procul dubio corabusturus, nisi, antequam rem perficeret, spiritui destitueretur. Pactum et fides, Anglica religione dedititiis servatur : nam viri, et feminse laqueo strangulantur. Quot oppugnatorum perierint, non inter omnes convenit, nonnuUis asserenti- bus succubuisse sexcentosj aKis paucioresj aliis plures. Eisdem diebus^ quibus arx Dumbea oppugnatur, Eugenius O^Sulle- vanus, et Johanes Bostokus Anglus in Beam insulamt navibus vehun- tur, in qua erat monasterium a Bonaventura Episcopo Hispano extruc- tum^ sed a piratis dirutum, templum sancto MichaeH Archangelo dicatumj et castellum a patre meo Dermysio conditum, quod pauci milites Cornelii O^Driscolis praesidio tenebant. Subito hostis adventu insularii pavidi ad aras, pars supplex confugiunt, pars latebras petunt, pars in castellum se recipiunt, quod armati pauci, tormentis, et muni- tionibus nudum, hosti incolumitatem poUicenti tradiderunt. Angli suo more facinus committunt multb magis ad crudelitatis, quam glorise famam insigne. Castello diruto, templo et tectis incensis, tam prsesidi- arios armis exutos, quam cseteros, senes, infantes, et fseminas in unum coactos gJandibus confodiunt, gladiorum ictibus lacerant, hastis trans- figunt. Ahi infantem, et nutricem, a qua sinu gestabatur, ensibus ad capulum infixis trajiciunt, alii puerulos hastis transfossos trementes, atque palpitantes sociis ostentant. Omnes denique catena vinctos per prseruptos, atque acutissimos scopulos in mare prsecipites dant, globulis, et lapidibus obruentes. Ita Catholici circiter trecenti, quorum major pars patris mei Dermysii obserati erant, perierunt. [185.] Quibus rebus actis regii navibus a Bearrasolventes,|| Corcacham re- deunt, Dominicum 0'Colanam laicum religiosum e sacra Societate Jesu, qui ad ipsos a Dumbese prsesidio internuncius fuerat missus, de- ferentes.J Is a Protestautibus Ministroclericis argumentorum callidi- tate frustra impugnatus, propositis magnis prsemiis, prsesertim ecclesi- * See an account of this siege, Pacata Hibernia, Book III. cap. viii., ac- cording to which it commenced onthe 7th and ended on the ISthof June. " So obstinate and resolved a defence had not bin seene within this kingdom." — Ibid. Archer and Oollins had the chief share in sustaining it. f This island, called Bea by our author, must be Dursey, at the point of the peninsula between Bantry and Kenmare bays. On the 12th of June, Oarew sent Bostok and Owen 0'Sullivan to take it. They succeeded, and massacred the inhabitants. — Pacata Hibernia, ii. p. 563. X The enemy said he surrendered at discretion. — Pacata Hibernia, ii. p. 672. CAP. IV.] DE BELLO QUmDECIM AN5J0IIUM. 239 asticis dignitatibus invitatur, ut a Christi religione desciscens Anglorum dogmata profiteatur. Quae ille spernens equoram caudis tractus, patibulo suspensus, et per pectus, acutissimis cultris sectus Deo spiritum reddidit anno MDCII. die mensis Octobris ultimo. iEtatis flore in GaUiae motibus sub Henrico IV. Eege eques stipendium meruit. Ad meliorem vitge frugem conversus Compostellae se religioni alligavit. Patribus Ochellse oppidi in Ibernia civibus natus est.^ CAP. IV. Dermysius 0'Driscol ex Hispania revertitur, eodem Cornelius mittitur, aliquot regiorum arces 0'SuUevanus capit. Pee eosdem dies, quibus O^SuUevanus has clades recipit, Dermysius 0'Driscol ex Hispania reversus 0'Sullevano tradit a Catholico Eege viginti milUa nummorum aureorum in militum stipendium,t litteras, quibus auxilium promittitur, et ahquas munitiones. Post verb amissam arcem, 0'Sullevanus Cornelium CDriscolem O^DriscoLis Magni filium in Hispaniam mittit celeriorem opem efflagitatum.J Interim ipse nihil animo fractus in Museriam ad urbem Corcacham versus milites miUe ducens duo casteUa, Chorirupem, (Carraig na chori) et Munimentum jucundi prospectus (Duin Dearairc) admoto pluteo, musculoque in suam potestatem redigit. Accolas in deditionem venientes secum in beUum conspirare cogit :§ 0'Donnochuum vaUis dominum iuterceptum Muchroumum arcem dare, et secum conjurare compeUit. Muchroumi vero dum moratur cis Lium flumen, Carolus Wulmontus, et Samuel Bagnal cum mUUbus duobus miUtum Ulud flumen trajicientes ab eadem * He was executed at Youghal, his native town. In his youth he had held a commission in the army of the League : it is insinuated that his life would have been spared had he repented of his " treasons/' or informed of his former associates. — Pacata Hibernia, pp. 577j 578. Collins, it appears, was his Eng- lish name. f Pacata Hibernia, pp. 546, 552, records the landing of a Spanish ship at Ardea, in the Kenmare river, June 5,with supplies in monejr, X Pacata Hibernia, ii. p. 584. On July 5, and with him the renowned Jesuit, Pather Archer. § This expedition of 0'Sullivan not recorded in detail in the Pacata Hi- bernia, vol. ii. p. 635. Oarrig na chori and Dundearairc are marked on the map of Muskerry (ihid. p. 590), both on the Lep — ^the latter about 6> the former about 10 miles west of Macroom. 240 O^SULLEVANI HISTOEIjE CATHOLICjE, TOM. III. [lIB. VII. cum 0'Sullevano septentrionali parte fluminis in Pontirupem"^ (Carraig an Drohaid) castello non longius una leuca consistunt.f Magna diebus h.is repente cooritur tempestas, tantseque praeter consuetudinem incre- bruerunt aquae ut interruperint pontes. Quare regii non videbantur ausuri per flumen redire. Quam occasionem 0'Sullevanus opportunam ratus^ relicto Mucliroumi praesidio, cnm copiis amnem trannans, et Bunneum fluvium aqua summos militum humeros superante penetrans, per Corcachanum agrum incursionibus longe^ lateque factis in Bearram magnam prsedam agit. Post cujus reditum regii Pontirupe Muchroumum profecti arcem obsident. JEdificiis, quae castellum circumstabant, prsesidiarii ignem ingerunt, ne ex illis ipsi facihus oppugnentur. Ex sedificiis ita in cas- tellum incendium funditur, ut uUi nullo modo potuerint occurre. In ipso castello triginta milites, qui illud obtinebant, a flamma ad ferrum (quemadmodum in rebus adversis fieri solet) confugiunt, et per medios atque confertissimos hostes erumpentes, fumi nubibus, crurum pernici- tate, propinquitate sjlvse, sua virtute, ne vulnere quidem accepto, incolumes fceHciter evaserunt.J CAP. T. Muscriae principis difBcilis fuga, 0'Sullevanus munitam arceni expiignat, [186.] ^* ^^i^ i SuB hoc tempus Dionysius, et Plorentius Mac Carrhge fratres ad Anglos ab 0'Sullevano odia vertunt.§ Ad eundem Thadsei Mac Carrhse filii se conferunt, sed hi Hispana pecunia recepta, rursus ad Anglos transeunt, denunciantes Carolum Mac Oarrham Muscrise principem cum 0'Sulle- vano clam, et per internuucios amicitiam, et fsedus inire. Ob hoc Ca- rolus Corcachse conjectus in vincula de capite periclitatur.|| Quo cum periculo Eugenius Mac Suinnius eetate adolescens, sed animo plusquam viriK, et aHi sex familiares animo statuunt Hberare, se pro domino dis- crimini objicere non abnuentes. Eugenius Caroli cubiculum noctu * Macroom was the property of Cormac Mac Oarthy, Lord of Muskerry, ■who had been a loyal subject until the summer of 1602, when he was arrested on a charge of conspiring with Father Owen Mac Egan to assist the Spa- niards. Oormac is the same as the Charles of our author. For the siege of Macroom, by the English, see Pacata Hibernia, ii. pp. 602, 634. t Carraig an drohaid, on the Lee, about four miles east of Macroom. There is an account of an engagement of Bagnal with Tyrrell in the west of Muskerry, about the end of October, 1602 — Pacata Hibernia, ii. p. 642. % Captured about the Ist of October, 1602 — Pacata Hibernia, ii. p. 635. § About July. — Pacata Hibernia,ii. p. 584. jl Pacata Hibernia, ii. pp. 598,^600. CAP. V.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 241 ingressus, quasi aliud agens clavo lima scisso compedibus alterum pe- dem solvit, eique per feuestram fugiendi potestatem facit^ accensa lucema foras porrecta signum dans, ut sex socii desilientem excepturi appropinquent : sed et Carolum diu trepidantem, atque timentem ex alta fenestra se prsecipitare, dat prsecipitem, ipse alia incolumis efiugiens. Excidentem Carolum sex conjurati extenso pallio illsesum in aere prius- quam terram attigit, excipientes, ad oppidi murum cum furto properant. !Fugientis vinculis lapides percutientibus vigiles sonum sentientes una cum vicinorum tumultu sequuntur. Jamque per urbem totam concla- matur : ad arma canitur. Lucernse, facesque per compita, domorumque fenestras accenduntur. Interea ex sex Caroli militibus duo subsistunt sequentium impetum strictis gladiis parumper sustinentes. Eeliquorum quatuor^ duo se ex muro primum dejicientes Carolum ab aliis duobus demissum exceperunt : alii quatuor ab altis mcenibus desiliunt, et omnes sex Carolum levantes per vada Lii fluminis oppidum circumfluentis partim nandoj partim pedibus penetrando eripuerunt."^ Carolus equum conscendens, qui ad fluminis oram preparatus erat, ad 0'Sullevanum profugit. 0'Sullevanus rei fama per omnium ora volitante certior factus cum dimidio exercitu in Muscriam fugienti obviam ice festinat. Ubi Carolus fedus percutiens 0'Sullevano deinceps suum studium, et aux- ilium non defuturum pollicetur. Obiter 0'SuIlevanus tentare existimavit an Eupem Lemurum castellum (Carraig an pbuca)t quod Tbadsei Mac Carrhse filii preesidio tenebant, in suam potestatem redigere posset, in- jurias ab ilBs illatas ulturus ? Erat castellum loci natura munitum, expugnatuque difficillimum. In illud imprimis via tormentis non patet inter montes, et sylvas locatum, nec cuniculus dirigi potest in petra satis abscissa^ et praerupta erectum, quam duplex lapideus murus, alter juxta radicem, homine cubitos duos altior, alter magis celsus prope ver- ticem cingit : et ab inferiore ad superiorem murum per semitam an- gustam, et prsecipitem ascenditur. Tamen fulminatores quingenti ab 0'Sullevano dispositi arcis fenestras, turres, atque pinnas plumbeis globulis obruunt propugnatorem removentes, iUique defendendi potes- tatem adimentes. Trepidi propugnatores sinistre, adversoque marte rem gerunt, ingente pavore omnium pectora percurrente : alii bombar- das, dum explodunt sulphuris impulsu dirumpunt : alii se sulphure casu comburunt. Interim missi ab 0'SuIlevano hastati, primi muri foribus admoto igne consumptis, per petram repentes ad secundum ascendentes valvas partim incendunt partim ef&ingunt, Jamque castellum subruere incipiunt, cum propugnatores metu perculsi in deditionem veniunt. Quibus inermibus ex pacto dimissis, arx diripitur. In ea Hispanum argentum, quod ab 0'Sullevano Thadsei filii receperant^U et alise varise [187.] * Christmas Day, 1602. See a dififerent account of this escape in Pacata Hibernia,p. 632. t Marked on the map of Muskerry a few miles north of Macroom. Pa- cata Hibernia, ii. p. 596. The siege not recorded. 31 242 0'SULLEVANI HISTOKI^. CATHOLIC^j TOM. III. [lIB. VII. opes ab accolis custodienclse repositae inveniuntur. Hoc/ et alia duo castella Chorirupemj et Munimentum jucundi prospectus, quse Muscriae principatus finibus continentur, 0'Sullevanus Carolo tradidit prsesidiis custodienda.'^ Ipse Corcachanum agrum ad oppidi suburbia deprsedatus, et militibus liybernandi causa per pagos distributis, justiti£eque Protes- tanticse ministris occisis, onustus spoliis in Bearram revertitur. Hoc tempore Carolus Wulmontust Dunkeranum arcem mille militum prsesidio tenebat. Jld quem AsketiniS, venientes cohortiuni duces tres, et aHos Anglos, et Anglo-Ibernos genere, et militari dignitate non obscuros in- tercipiens Daniel CSullevani Magni filius pugna peremit. CAP. YI. 0'Sullevanus a suis desertus Bearra pellitur. In hoc sestu belli de O^Donelli interitu ntincius in Iberniam affertur, quo iij qui 0'Sullevanum sequebantur, spe Hispani auxilii, et animo torpent. Imprimis CarolusJ cum tribus arcibus, quas ab 0'Sullevano recepit, et reliquo Muscrise principatu desciscit. Daniel Mac Carrha, eques Auratus Kierrius, Daniel 0'Sullevanus, et alii Anglorum gratiam aucupantur.§ Tirellus cum suis miKtibus^ quorum tribunus erat, in Connachtam se arripit. || Horum defectione audentior Anglus magnati- bus Momoniis, Anglo-Ibernis, et universis regiis copiis convocatis miUia circiter quinque miKtum, quorum vis. quingenti Angli erant, comparat. Quem exercitum Carolus Wulmontus Anglns Bearrse prsefectus creatus in vaUem Asperam, (Gleaunn Garaibh) ubi 0'Sullevanus erat ducit in Agro anus (Goart na Kailli) castra collocanSj et publicCj voceque prse- conis edictum promulganSj quo reginee nomine omnibus ab 0'SuUe- vano desciscentibus impunitas promittitur. 0'SuUevanus ad armatos paucos redactus quatriduum continenter cum hoste pugnat, quo spacio a suis indies magis deserebatur, ita ut paucos supra trecentos habuerit : quorum pars longe major Connachti erant.^ Et Connachti quidem uno consilio castra, et excubias noctu relinquentes in Connachtam iter ca- * 0'Sullivan is not mentioned as meeting Cormac Mac Carthy — Tyrrell is. — Pacata Hibernia, ii. p. 636. f i. e. Wilmot Paaata Hihemia, ii. p. 645. % Submitted October 21, 1602 Pacata Hibernia, ii. p. 637. § Pacata Hihernia, ii. p. 652. U On the 27th of December, 1602. — Pacata Hihernia, ii. p, 655. ^ Pacata Hihernia, ii. p. 657, where a different version of the proceedings in Grlengariff and of 0'SulIivan's flightns given. GAP. Vi:^.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 2^t3 piunt. Quos O^SuUevanus, 0'Conchur, Dermysius 0'Sullevanus pater meus, Gulielmus Burkus, et alii viri nobiles paucis coinitati sequuntuv cum illis, quos retinere non potuerunt, satius ducentes fugere, quam sinc militibus in hostis manus incidere. Ita 0'Sullevanus Aspera valle pel- litur vix quindecim militibus desideratis, et hostibus trecentis id qua- triduum ferro^ frigore, morboque consumptis. Eegii Bearram totam multis opibus locupletatum devastant, Ardeam, et Torrentirupem* arces in deditionem accipientes, 0'Sullevani uxore, Johanna Suinnia matre mea, aliisque nobilibus feminis in saltibus, et montium jugis sese occu- lentibus. CAP. VII. Oarbrii, et Regii utrinque adverso Marte climieant ; duo sacerdotes occiduntur. Mac Moris possessiones assequitur. Hoc tempore duo Dionysiij et Tlorentius Mac Carrhse, Dermysius O^Driscolis filius,|| Thadseus 0'Mahuni Carbrii filius, Maurus, et alii[i88.] equites Mac Suinnii, in Carbria erant, in quos Mauritius Giraldinus eques Auratus Albus, Taaffus Anglo-Ibernus equitum turmae dux, Muscriij et Faramuyi pedites, nonnulli Angli, omnes circiter quadrin- genti Corcacham se conferunt. Illi armatorum numero inferiores erant. Utrinque ad Cladacham sylvam parum prospere dimi- catur. Priore die Thadseus Muscriis peditibus occurrens quatuordecim occidit, cseteros in fugam vertens. Posteriore die^ idem^ Mac Carrhse equites, Dermysius, et Mac Suinni equites offendentes peditatus hostilis tumulLum, circiter quadraginta interficiunt. Eodem momento alii Mac Carrharum pedites dissipati a regio equitatu circumventi viginti interi- muntur^ cseteri funduntur. Pugientium tergis vehementer hseret eques Auratus Albus, et in invium equo locumj Thadseum 0'Cruelium cogno- mento Euriosum secutus equo desiht, ferroque congressus duobus digitis laevse manus annulario^ et auriculario simul^ et equo a Purioso exuitur. Inter hos tumultus Eugenius Mac Eoganusf integerrimse, et innocen- tissimse vitse sacerdos, qui Eoma nuper reversus est doctoris sacraj * That is, Oarriknesse, on the river Ouvane, four miles from Bantry. They did not surrender until 0'Sullivan had fled from Glengariff. — Pacata Hibemia, ii. p. 660. t See the English account of this engagement, and Owen Mac Egan's deathj January 5 (O. S.), 1602, in the Pacata Hibernia, ii. p. 661. He was buried in the abbey of Timoleague. " In hoc conventu jacent ossa S. Mar- tyris Domini Eugenii Mac Egan, qui assistens exercitui Catholicorum contra haereticos ad mortem vulneratxis et pro mortuo relictus taridem obiit cum magno exemplo caritatis et zeli. Sepultus est in claustro juxta angulum occi- dentalem et aquilonarem, et desuper est crux parva in pariete." — Mooneij, p. 49. 244 O^STTLXBVANI HISTORIiE CATHOLIO-®, TOM. III. [LIB. VII. TheologiEe iusignibus decoratus, et in episcopTim Eosge a Sumino Pon- tifice designatus, dum vestibus ecclesiasticis indutus arma spiritualia manibus gerit^ altera Breviarium altera Eosarium,, tamen a regiis inter- ceptus ferro prosternitur lethaKter ictus : qui querentibus, atque ploran- tibus amicis ipsum esse a regiis occisum, ''mihi,'' inquit, "miseri, vitam att ulerunt, sibi mortem consciverunt." Cum animam exhalaret, in ejus orej circumque faciem lucidus splendor apparuisse fertur. Dermysius Mac Carrha cognomine Euber Conaldi filius sacerdos, cum pietate motus milites utrjusque partis vulneribus procumbentes in ipsa strage, et ultimo mortis puncto a peccatis expiaret, deprehensus a regiis Corcacham defertur. Ubi cum protestantium prsemia respuisset, equi cauda per vicos attractus, patibulo suspensus, semianimis sectus, et intestinis exinanitus in publicis locis, triste Cathohcis spectaculum ab Anglis coUocatur. Post hahc contentionem equites Mac Carrhse, et socii cum cognovis- sent O^Sullevanum fuisse pulsum, in reginse fidem venerunt prseter Thadseum O^Mahunum, qui per inducias captus capite plectitur. Mac Moris per Yallem Juncosam, (Shebh luachra) et Kierriam paucis comi- tatus inquirentes regios mihtes fugiens, et Anglis damnum inferens vix impunitatem, barouatusque restitutionem impetrat. Ita Momoniarum beUum pacatur.* CAP. VIII. 0'Sullevani casus varii, et pugnse pene quotidianae per septem primos fugae dies. Ntjnc O^SuIlevanus hostium manus fugiens, quos tulerit casus, et quam periculosos, arduosque videamus. Iter illi superandum longum erat leucarum circiter centum : tempus incommodissimum hybernum : mili- tes pauci quadringentorum numerum non explentes, quorum erant equites tredecim, ceeteri pedites hastati, et sclopistse, paucique peltati : fceminarum, atque calonum major turba. Vise omnes ab hostibus ob- sessse ; argenti magnum pondus ipsius interfectori constitutum. Unde effectuTO est, ut labores vix credibiles pertulerit summaque discrimina adierit. Quas res ordine suo breviter enarro. Anno redemptoris nati millesimo sexcentesimo secundo pridie Kalendas Januarias 0'Sullevauus [189.] ab Aspera|| valle profectus inde viginti sexmillibus passuum in Muscrise finibus apud locum, qui Acharas indigenis vocatur, ad noctem ten- toria coUocat. Postero die Kalendis Januariis anno millesimo * Piicata Hibernia, ii. p. 880. CAP. VIII.] BE BELLO QULNDECIM ANNOKUM. 24-5 sexcentesimo tertio de quarta vigilia egressus in Baleburniam* pag- num sanctse Gubenetfe prsesidio celebrem ante meridiem pervenit. Ubi milites, quse quisque vota susceperantj solutis, nova nuncupant, donaque offerunt, felix iter Divam precantes. Quos inde profectos Tha- dsei Mac Carrhee filii accolarum manu coUecta insequuntur, ultimos or- dines missihbus carpeutes, propulsique ab 0'Sullevano alis fulminatorum iterum, atque iterum reversi veUtantur. Quo genere pugnse quatuor horas continenter dimicatur, nonnullis utrinque vulneratis. Denique cum acie universa 0'Sullevanus faciendo impetum, nonnullosque inter- ficiendo hostem fugat. Et viginti quatuor millium passuum spacio eo die transacto in 0'Kimbhit populo, vespertino crepusculo statuit taber- nacula. Excubiis dispositis corpora via fatigata milites quieti tradunt. Quos accolsB noctem totam ejaculando magis molestia, quam vulnere afficiunt. Fames quoque vehementer macerat, quia toto die nihil cib ceperant, commeata, quem in unum tantum diem portaverant, con- sumpto. Sequente luce O^Sullevanus militem per vaUis Juncosee radicem Lomnacnam versus urbem movet, qua non procul ab itinere erat An- glorum prsesidium prsefecto Ouffo, cum quo, et subiectorum coacta manu, Barrii vicecomitis nepos vadum fluminis O^SuUevano transeundum oc- cupat. De vado ultrb, citrbque horam circiter unam globulis ignitis dimicatur. Demum Cuffus locum deserere, compeUitur. In ea pugna ex CathoUcis ceciderunt quatuor; regii plures succubuerunt, multi vuhieribus sunt affecti, et plures forsan perirentj quamvis fuerint nu- mero superiores, nisi CathoUcis obstaret, ne eos insequerentur inedia, et lassitudo. CathoUci suis mortuis sepultis saucios lecticis miUtaribus alternis vicibus portantes eo die triginta milUbus passuum iter factis in loco inani, et ingente soUtudine vasto juxta AharlseJ sylvas intempesta nocte ponunt stativa, prse fame, lassitudine, somno vigiUas agere vix sustinentes. Insequente die, cum se leguminibus, et aqua refecissent, ante soUs ortum recto itinere tendunt. SoUto more incolse insequuntur, Gibbones, equitis Aurati Albi obserati, Lomnachse urbis accolse, AngU pauci, numero quidem plures, rei tamen miUtaris minus experti, non acie, sed tumultu contendentes. Tamen audacter, et ferociter confligunt in prius, et posterius agmen, et impedimenta, quse media agebantur, simul impressionem facientes. Eerreis catapultis utrinque certatur. Tam densi globulorum imbres circumquaque voUtant, ut 0'SuUevano, * Ballyvourney, a valley six miles west of Macroom. The Four Masters make this the first nighfs halt, p. 2313. t Barony of Duhallow. j The battle with the Barries was fought, according to the Pacata Hibemia, p. 658, near Liscarroll. It is not probable that, after such a contest, 0'Sulli- van could march the same day so far as Aharlow wood, which was near the town of Tipperary. The Four Masters state that the end of the third day's march was Ardpatrick, in the barony of Ooshlea, county of Limerick. — p. 2313. 246 0'SULLEVANI HISTOEIiE CATHOLIC^, TOM III. [lIB. VII. iiec mortuos suos liumandi, nec vulneratos bajulandi, ut consueverat, facultas fiat. Tantum caliginis, et tenebrarum aeri sulphurei pulveris fumus offundit, ut pars utraque partis alterius intuitu ssepe privetur. Postquara per octo continenter horas ita contenditur, ad noctem in Syl- vam monachorum (Cuill na Monach)* O^Sullevanus pervenit : ubi ignes instruuntur : nam simul ac pugna cessabat, frigus hyemis durissimaj torquebat, etmilites^ quos post famem inedia invasit, caulibus^ et radici- bus herbarum, arborumque frondibus vescuntur. Postera luce procedentium novissimis ordinibus hostilium bombar- dariorum pugna instat donec ad Dunochellium (Dun oigh chilli)t cas- tellum fuerit ventum, quod cibum inveniendi cupidi militcs expugnant. Quidqnid erat parati cibi, qui primi irruperuut, protinus devoraut. [190.] Ogeteri ad tritici, fabse^H hordei granis vescendum instar pecudis sese vertunt : sarcinasque portantes millia passuum circiter viginti emensi in SuluchodeJ pago consident. Hoc die Dermysius, 0'Sullevani filius natu secundus, annum agens secundum pauperis Bearri fidei commissus relin- quitur, qui a quibusdam nobihbus clam nutritus biennio post in Hispa- niam transmittitur. Hinc summo mane ad Eehmi montem (Sliebh Peilimi) versus iter arripiunt. Qua copise longe majores ab IJrmonio comite missge viam obsident. Ea re cognita Catholicos ingens metus invasit. Quia tamen eb res erat deducta, ut hostibus volentibus inviti prseliari cogerentur, illos prius aggredi constituunt. Quod hostes cum comperissent, majori pavore perculsi loco excesserunt. Cseterum fame vehemeuter oppri- mente Thomas Burkus et Daniel 0'Malla cum peditibus sexaginta prse- dam, cibumve quseritandi causa, 0'SuIlevani injussu a via paululura digrediuntur. Hos repente hostes adorti, Dauielem cum mihtibus viginti interficiunt, Thomam capiunt, cseteros fugant, quos 0'Sullevanus subsidio veniens protexit, Thomamque statim fractis vincuHs ab hostibus fugientem cum galea quidem, sed ense, hasta, pugioneque spoliatum recepit, et in Leatracha§ pago constitit : ubi in ecclesiam satis angustam, ejusque xystum suos conjicit. Erat in eo pago castellum, a quo glandium missu et propugnatorum eruptione per totam noctem infestatur. Castelli * The barony of Kilnamanagh, county of Tipperary. f Now Dunohill ; the same, apparently, as Baile na coille of the Fmr Masters, now Ballynakill, in the parish of Tome, barony of Kilnamanagh, p. 2314. According to the Four Masters, two nights were spent in Kilna- managh. X It would have heen a retrograde motion to come down from Kilna- managh to Sulchoid (Solloghod) four miles north-west of the town of Tip- perary. The Four Masters, with more consistency, mark the fourth day's march from Ardpatrick to Sulchoid, and thence next day northward to Kil- namanagh. § Latteragh, eight miles south of Nenagh. From Sulchoid to Latteragh an impossible day's march: very feasible from Kilnamanagh, even with a battle on the road. CAP. IX.] I)E BELLO QUINDECIM ANNORUM. 247 impetum sustinet, et uberiorem hostium turbam non procul castrame- tatam districtis gladiis^ bombardis dispositis, et intentis hastis in singula momenta prsestolatur, militibus alternatim vigilias agentibus, somnum- que carpeutibus. Jam dies erat Januarii sextus, cum albente cselo, procedenti O^SuUe- vano concitata ignitorum globorum tempestas illuxit : erat quippe hsec quotidiana salutatio, qua illum jubebant hostes, et vespere discedentes valere, et mane venientes salvere. Per diem totum agmini ultimo pugna continenter imminet, utrinque nonnulHs cadentibus, non eb fcantum 0'Sullevano iniqua, qubd pauci cum multis signa conferebant, sed etiam, qudd adversus recentes, et vegetos defessi, et saucii praelium inibant. Missilibus sohto more certatur. Cum 0'Sullevanus subsistit, hostes terga dant, cum progreditur, concitato cursu sequuntur. Nocte certamen dirimente in Brosnacham vicum 0'Sullevanus pervenit. CAP. IX. 0'Sullevanus in summum discrimen deductus quam miro artificio Dermysii fuerit liberatus ! Hio in summum discrimen 0'Sullevanus videbatur deductus, qudd Sininnum, amnem amplum_, et navigabilem non poterat transmittere, phasellis, atque navigiis ab hoste remotis, et cauto poenis acerbissimis, ne iUum ullus portitor transportaret. Propter inediam etiam milites viribus destituuntur, Ob id animos omuium ingens desperatio subit. In hoc ancipiti statu rerum pater meus Dermysias 0'Sullevanus se navim brevi confeeturum, et famem militum extincturum profitetur. Postero die qui septimus erat Januarii mensis, Dermysii consilio in Brosnacham densissimam,"^ atque tutissimam sylvam sese abdentesj et coesis arboribus in valli speciem compositis, fossaque leviter facta cir- eumvallantes, biduum duas naves ex viminibus, et arboribus condunt, equis duodecim occisisj quorum coriis navigia integuntur, H et carnibusrigi n omnes vescuutur prseter 0'Sullevanum, Dermysium, et Dermysium 0'lluallachanum. Navis,cujusDermysius fuit architectus huncin modum conficitur. Vimina crassiore parte terrse infixa, et ad medium invicem reflexa, restibusque revincta corpus navis constituebant : cui e solida tabula, statumina, transtraque interius adduntur. Exterius coriis un- decim equorum cooperitur, remis, atque scalmis coaptatis. Carina, et materiei necessitate, et saxa, cautesque vitandi causa erat plana : longi- * Oalled by the Four Masters " Ooill-f hine ;" by our author Brosnach, from its vicinity to the little Brosnach. 248 0'SULLEVANI HISTOEI^ CATHOLiaE, TOM, III. [lIB. VII. tudo pedum viginti sex^ latitudo sex^ et altitudo quinque, praeterquam quod ad fluctus propellendos prora magis aliquantum eminebat. Altera navisj cujus construendse equites CMallse magistri erant, viminibus sine jugis contexta habens carinam circularis formsej instar parmse, et latera longe altiora, quam carina exigebat, contenta fuit uno equi corio, quo carina est obducta. Hse naves ad Sininni oram nomine Portulachanum* mihtum humeris noctu portantur, quibus O^Sullevanus suos clam tra- jicere coepit. CMallse milites decem suam navim conscendunt. Ceb- terum navis, cum parvse, tum ineptas structuras pondere pressa in medio fiumine cum hominibus obruitur. Dermysii navis, quse triginta simul armatos capiebat, alios incolumes transtulit^ equos nantes a puppi loris trahens. Oriente die post milites transmissos donatus Mac Eoganus, qui Sylvas Eubras (Cuillthe Eua)t castellum prope tenebat^ armata manu impedi- menta circumveniens, coepit sarcinas diripere, calonum cruore solum spargere, fceminas incusso pavore in flumen injicere. Thomas Burkus , cum hastatis circiter viginti, totidemque fulminatoribus in excubiis, et insidiis, ab 0'Sullevano dispositus, ut commodius cseteri flumen traduce- rentur, suos in pugnam cohortatus Donatum improviso adortus cum comitibus quindecim interficit : reliquos vulneribus fere affectos in fu- gam vertit. Catapultarum sonitu excitati accolse ad utramque ripam fluminis confluunt. Quare Thomas cum excubitoribus^ fseminse, calo- nesque trepidatione tanta, et tumultu naviculum implendo submergunt, ita tamen proxime ad oram, ut nemo perieret, et navis iterum aquis subducta excubitores trajecerit. Calones alii naudo flumen penetrant : alii non facta per accurrentes accolas transmittendi potestate in varias partes dissipati sese occultant. Navim, ne sit hostibus usuij O^SuJle- vanus jubet dilacerari. CAP. X. 0'Sullevanus regias copias longe superiores numero mire fundit. Ex amnis oris 0'Sullevano proficiscenti ne momento quidem temporis ab hostium occursationibus vacatio datur. Illum 0'Madinus incolatum tumultu conflato missilibus carpit. Quibus nihil territus 0'Sullevanus * Now Portland, in the parish of Lorrha. — Four Masters, p. 2319, who sub- stantially corroborate the text. "i- Four Masters, p. 2317- Egan's castle, " Coilte ruadh," i. e. Kiltaroe, on the Shannon, parish of Lorrha, opposite the ford. CAP. X.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 249 curn in Planiciem comitis (Machaire an Earla)* pagum ante meridiem venisset, milites fame pressi dnas in partes sese dividentes alternis vici- bus impetus hostium sustinetj et sedes ingressi, tritici, fabarum, et hordei sarcinas colligunt, granisque, et zithi^ vel cervisise potu sese re- ficiunt. Quod cibi, et potus genus siccis palatis, et esurientibus ven- tribus nectar, et ambrosia videbatur. Quidquid aliud alimenti in pago fuit, incolse dimoverant. Hinc 0'Sullevanus procedens, armatos octo- ginta prseire, mox impedimeuta sequi jubet, ipse cum militibus ducentis (nam non plures tunc habebat) agmen claudens.|| Hic aliquot defessa [192.] jumenta relinquerCj et milites nonnullos, vel via fatigatos, vel vulneribus affectos deserere insequentium ejacnlatione cogitur.f Ad locum nomine Acharem (Achara em Omanni){ cum pervenisset, Henricus Malbius Anglus, Thomas Burkus comitis ClanrichardEe frater, et Eichardus Burkus cum quinque peditum cohortibus, duabus equitum turmis, et accolarum manu veniunt obviam : qui equorum hinnitu, ar- morum internitentium fulgore, clangore tubarum, modulis tibiarum, tympanorum militarium sonitu paucitatis Catholicorum mentes pertur- bant, ingenti Isetitiee perfusi, et ante victoriam triumphantes. Catholici vehemente timore perculsi sunt. Milites octoginta, qni praeibant im- pedimenta prsesidio nuda relinqnentes ad primum hostis aspectum fugam arripiunt. Cseteros 0'Sullevanus ita alloquitur. " Ita cum tulerit casus infestus, nostraque sors infeelicissima, ut nou de opibus, non de patria, non de liberis, atque conjugibus nostris jam nobis hodie cum hostibus hsec contentio sit, sed de vita nostra, quse sola nobis superest, hoc temporis momento lis armis discernatur, quis vestmm (per immortalem Deum rogo) non eliget in acie potius dimicans gloriose cadere sanguinem suum vindicando, quam, sicuti pecudes, quse nuUam rationem decoris habent, fsede fugiendo inultus interimi ? Prse- clare majores nostri, viri animi maguitudine insignes nunquam non ho- nesta morte fugse dedecus vitarunt, etiam tum, cum fugae locus esset. Eorum vestigia sequi nobis quoque speciosum erit, prsesertim cum fuga minime salutem possit afferre. En planicies longe, lateque patens sine paludibus impeditis, sine densis sylvis, sine latebris ulHs, quibus fugien- tes occulamur. Populi finitimi nihil nobis tuti sunt. Auxilia nobis nullus venit. Yias, atque calles hostes obsident. Kos etiam longo itinere lassi sumua inhabiles currendo. Quidquid ergo prsesidii reli- quum est, id revera totum in animi vigore, brachiorumque fortitudine collocatur. Igitur agite, et obstate his, quibus animo, robore, rebus gestis, fide sacrosancta prsestatis. Eecordemur per hosce dies, hostes, ubicumque nobis occurreruut, fuisse divino quodam munere fugatos. Desuper £1 Beo victoriam dari credamus. Christum Bominum in peri- culis extremis, suis adesse, et pro ejus nomine, et sanctissima religione * Clanricbarde's plain, south east of the county Galway. t Thewhole party then only 300, according to Four Masters, p. 2317. t Aug-hrim PJy Many, the territory of the 0'Kellys. 32 250 0'STJLLEVANI HlSTORIjli; CATHOLIC^^ TOM III. [lIB. VII. cum hsereticis, et eoruni fautoribus nos manus conferere cogiteraus, nihil timentes inanem hostium multitudinem, qui non concurrent ad rem gerendam tot, quot nos sumus^ uedum tam praestantes. Quin eos terga daturos spero, cum nos adverso vultu resistentes cognoverint, ut vos iide, fortiterque facturos spero." Quibus verbis 0'Sullevanus finera vix imposuit, eum in eum regius equitatus iaxatis hahenis invehitur, pedites hastis transfigere^ et nngulis equorum terere, ordinesque turbare conans. Infesti equitatus impetum 0'Sullevanus declinaturus per locum, qui proximus erat humidum, et uliginosum ad rarumj et humile arboretum versus non longe distans aciem ducit. Equites regii ad pedes descendentes cum hastatis suis sese conjungunt : et utrique per uliginem currentes 0'Sullevanum ante- vertere, et arboretum prseoccupare properantj acie jam non satis com- positaj ordines laxantes. Regii vero bombardarii 0'Sullevani tergo acriter instant. In quos 0'Sullevanus Gulielmura Burkum cum qua- draginta sclopistis, mittit, qui fulminatoribus quatuor decim amissis ab hostis multitudine ad 0'Sullevanum rursus compellitur. Eodem tem- poris momento 0'Sullevanus agmen in hostis aciem, quee intra jaculi [193.] missum aderatjH repente retorquet, a nobilibuSj et magnanimis secutus, a trepidis vero et ignavis desertus. Quo repentino, et inopinato reditu apud regios magna trepidatio subito oritur : qui in ordines coire jussi, alii in ultimos ordines refugiunt ; alii sequentes alios in vertiginem sese circumagunt ; alii se fuga3 mandant. Nobiliores tamen_, et fortissimis quique animis prEediti loco firmi 0'Sullevanum adversi spectant. Ante pauio, quam ad hastse longitudinem venitur, fulminatores viginti, quos 0'Sullevanus circum primos ordines habebat, regios undecim glandibus prosternunt. Mox utriusque partis patroni strictis gladiis^ et hastis vibratis concurrunt. Primum Mauritius 0'Sullevanus cohortis dux cum Eichardo Burko congreditur, sed priusquam gradum firmavit, a Eicnardoj qui loco firmusstabat, hasta in pectore percussus prosternitur supiuus, illsesus tamen cataphracta munitus. Richardo secundb conanti hasta impetere Dionysius 0'Hinguerdel gladii ictu dexteram manum amputat; eum etiam Mauritius celeriter surgens hasta transfodit, et semivivum jacentem Hugo 0'Phlinnus ense finit. Dermysius 0'Hual- lachauus, et Cornelius 0'Murchuus Malbium occidunt. Inde confuse^ et, ut sors alios aliis miscebat, dimicatur. Inclinata in regios pugna, Thomas Burkus, qui erat gravi armatura indutus^ asseclarum opera equo impositus elabitur. Eeliqui, facta corporum^ et armorum strage non sensim, sed effusa fuga proximum castellum Acharem petunt. 0'Con- chur in pugna fortissimo cuique par victoriam clamat. Eugientium tergis hajrent victores. Ac illi quidem, qui in adversos hostes cum 0'SuUevano proruere nou smit ausi, aversos eoncitato cursu secfcantur, gloriam victorise ab aliis obtentse magno clamore sibi arrogantes, et in- tempestivi timoris dedecus fera^ et faisa magnanimitatis specie purgare cupientes. Haud tamen longe fusoSj sequuntur^ quia 0'Sullevanus le- ceptui canere jussit, conspicatus Johannem Bustokum cum cohortibus CAP. X-I.] BE BELLO QUINDECIM A>fNORUM. 251 aliquot fugientibus suppetias venientem, qui una cum illis in Acharem castellum se recipit. Dum hoc accidit, Malbii bombardarii, et tumultus eorum, qui Catholieorum agmen sequentes totam diem telis infestabant, 0'Sullevani impedimentis diripiendis occupantur, et acie regia fus^, fuga etiam salutem petunt. In pugna regii circiter centum ceciderunt, copiarum flos, Malbius imperator, Richardus Burkus, signiferi tres, totidem cohortium tesserarii, plures mrnipulorum ductores, cseteri fere equites Iberni, Anglo-Iberni, et Angli. Victores quatuordecim, quos memoravi, succubuerunt. 0'Sullevanus armis, et insignibus hostis coUectis eo vespere, et nocte sequente circum fluentium hostium multi- tudinem fugiens per O^KeaUee fines tanta celeritate fertur, ut nonnullos milites in itinere lassos, et somno pressos reliquerit.^ CAP. XI. Bidui sequentis aerumnse repetuntur. PosTERO die sub auroram Divae Marise monte (Sliebh Muire)t supe- rato, O^SuUevanus cum propius ad pagos accessisset, Anglorum tym- panis pulsatis, et insignibus ostensis, quse hostibus ad Acharem supera- tis cepit, suos miUtes regios, et Anglienses simulat, ne ab incolis cibaria occulantur. Quse tamen ars iUi minime profuit : namque pecudibus, et armentis amotis, cibo, potuque abscondito, vel in casteUa relato,|l [194.] MacDavid pagorum dominus magno hominum numero, sed majori parte inermi conflato cum missUibus eminus petit, toto die infeste secutus, cibo prohibens. O^SuUevanus in OphUnni montem, (SUebh Iphlinn){ sylvas densas se vespetino crepusculo abdit. Ubi ignibus accensis milites perpetua superiorum noctium vigiUa, ingenteque labore vexati lassa corpora quieti tradere vix CBeperunt, cum quidam ad eos venit, nunciatum accoUs deUberatum, atque fixum esse, eos summo mane cir- cumvenire, et delere. Quamobrem majoribus ignibus, perinde ac si adessent omnes, accensis, citb discedunt, ingentes labores propter itine- ris, atque temporis incommoditatem perpetientes. Ita pluvia obruuntur, ut prse gravitate vix madida vestimenta sustineant : in altam nivem, * Pacata Hibernia, p. 659, admits this victory and the loss of Malby. The phlegmatic Four Masters exclaim — " It is scarcely credible-that^the^like number of forces, fatigued from long marching, and coming into the very centre of their enemies, ever before achieved such a victory in defence of life and renown as they achieved on that day." — p. 2319. t Mount Mary, near Castle Kelly — p. 2316, The Four Masters desert iis here. t Near Ballinlough, in the west of Roscommon, — p. 2316. 252 O^SULLBVANI HISTOllIiE CATHOLIC^; TOM. III. [lIB VII. velut in foveas delati hauriuntur : dumque alii ab aliis levantur, potius commilitones detrahunt, quam sequuntur. Neque tenebrse minus mo- lestiarum afferunt : namque^ si qua sydera internitebant, arborum rami, alius alio impMcati, et perpetuam sepem objicientes conspicere prohibent. Ergo non ahter, quam cseci errant ad sonum notae vocis coeuntes. Quin et ventus^ qui quatiendo ramos, majorem, quam pro flatu, sonitum red- debat, non parum usum aurium intercipit. Tamen scientia ducum iti- neris sylvam penetrant, millia passuum quatuor emensi. Albente cselo cum accolse Mac Davide duce, stativa ab 0'Sullevano deserta circumstantes, nihil praeter ignem invenissent, fugientis vestigia secuti, illum hora diei cicciter nona nacti missilibus premunt, donec in editi collis cacumen sit ventum. TJbi nonnulli 0'Sullevani milites, quos vires lassitudine, et fame deficiebant, Jurant se potius cum hoste extremam belli fortumam tentaturos, quam loco discessuroSj priusquam cibum, et somnum capiant, in idem jusjurandum ceeteros adigentes. 0'Sullevanus negocio non deest, eos hortans, ut in virtute spem omnem reponant : nec in militibus quidem, quamvis paucis (quippe qui non plus sexaginta pugnando habiles extabant) et labore, confectis ad prse- lium studium, atque virtus derideratur. Nam celeriter se instruentes faciunt copiam dimicandi hostes, rati eos, qui, vel magna rei bene ge- rendse fiducia pugnandi potestatem faciunt, vel serumnosam vitam perosi lionestam mortem expetunt, inultos non perituros maluerunt ad uxores incolumes redire, quam salutem in discrimen deducere. 0'Sullevani milites duobus interfectis equis, postquam omnes ad satietatem comede- runt, praeter tres, qui antea etiam equina carne vesci noluerunt, ad noc- tem usque horas circiter sex somno longo, placidissimoque capiuntur. Mox peronibus ex equorum corio factis (nam consumpsersant calceos) in sylvam, quee Diamhbhrach, id est sohtudo nuncupatur, cursum dirigunt. Quam cmn ingrederentur, sopore rursus opprimente sine ullo ordine dissipati stratis passim corporibus, periculi obliti, quo quemque loco sors collocabat, in lucem quiescunt. Quod 0'Sullevanus animadvertens, atque secum esse tantum comites duodecim imperat ignem struere, ratus id quod fuit, vagos cum expergiscerentur, ad flammam concur- suros fuisse. CAP. XII. JEriimniE tridui recensentur. CuM dies illuxisset, accolge novi ignis raysterium in tanta solitudine [195.] spectatum venientes,|| ciimmultum diem cum 0'Sullevano sermonecon- sumpsissent, cibum etiam grafis attulerunt, Olivero Lombardo Con- nachtse prajfecto referentes, a bubulcis ignem illum extructum fuisse. CAP. XII.] DE BELLO QUINDECIM ANNORUM. 253 Hic Catholicorum nonnuUi ob temporis asperitatem, et vise longitudinem pedibus segrotant. 0'Conch.ur summopere laborat. Cujus rei causa sequentem etiam diem ad noctem in ea sylva 0'Sullevanus commoratur. Nocturnum iter omnibus necessarium erat, sed O^Conchuri eo acerbius, quod equo incedendi facultas nou erat, itineribus publicis, et equo per- viis ab hoste passim obsessis, et ideb tendendum per calles angustissimos atque adeo impeditas valles, ut non, nisi alius ab alio sublevati ssepe eniterentur. Itaque 0'Conchur, qui supinus humi jacebat, ita pedes alloquitur. An non superiorum noctium tredecim difficiUimos casus pertulistis ? Cur unius laborem exhorretis ? Nonne, mollissimi pedes, mihi caput charius totiusque corporis salus jucundior vobis est ? Quid prodest haetenus fugisse, sl modo vestra ignavia in hostium manus in- cidimus ? Ef&ciam profecto, ut hanc segnitiem discutiatis." Mox quam maximo potuit nervorum conatu, et armorum pondere pedes terrse in- cutiens, saniemque, pus, et sanguinem exprimens, surrexit, cum cseteris iterfacere incipiens. Tum verb dux itineris requirebatur, quem Deus providit. Nam homo lintea veste indutus, pedibus nudus, per tempora candida vitta cinctus, oblongum stipitem ferrea cuspide infixa manu gerens, et form^ ad injiciendum terrorem aptissima factus obvius, 0'Sullevanum, et cseteros salute impertit, et ab illis vicissim salvere jus- sus sic exorsus est. " Scio vos Catholicos esse varia calamitate depressos, hBereticorum tyrannidem fugere, ad Acharem collem regias copias fu- disse, et ad 0'Euarkum, qui millibus passuum quindecim hinc distat, vadere, sed duce indigere. Quamobrem me cupido invasit, vos eb du- cendi." 0'Sullevanus animo diu pendens cum demum homini fidem habuisset, aureos nummos ducentos ei numerari jussit. Quos Ule reci- piens hoc munus, "inquit," non in prsemium, sed in vestri erga me grati animi significationem accipio, qui grato animo statui hoc meum offieium in vos conferre. Carpentibus iter caligo noctis, ignota regio, dux sus- pectus metum multipUcat. Lubrica saxa vestigium faUentia, nix vento cumulata, lassitudo, pedum tubera varie miseros fatigat. Prseter omnes 0'Conchur torquetur, crescentibus doloris causis. lUi magnas pedum atque crurum partes occupat inflammatio : inflammationi Uvor succedit : pustulEe in pa,Uoris locum transeunt : in tuberculorum sedem ulcera serpunt. Vehemens erat cruciatus, ebque solum tolerabilis, qubd propter Christum Jesum ferebatur. Summa quiete noctis in humilem pagum nomine Montem Vicarii^^veniunt^ubi igne, et venali cibo refecti cum discedere constituunt, 0'Conchur, cujus ulceribns ignis crustas obduxerat, non poterat stare, nedum ambulare, illiim commUitones quaterni humeris vehunt, donec jumentum derelictum, senio confectum, strigosum, utroque lumine captum offendant, in quod iUum imponentes, nuUo immisso frseno, nuUis stratis ephippiis, acutis macri dorsi vertebris assessorem pungentibus, alii cfficum jumentum ducunt, alii verberibus agunt. Cum Corshebho monte superato, in planum esset deventum, * Knockvicar, in the barony of Boyle. — p, 2317. 254 0'sULLEVANI HISTORI^ CATHOLICjE, TOM. III. [lIB. VII. 0'Conchur pedibus caepit incedere. Post diem exortum dux ostensa procul 0'Euarki arce 0'Sullevanum, et casteros valere jussit^ confirmans omne periculum esse declinatum. lUi hora diei circiter undecima in Lietrimum castellum veniunt ad numerum triginta quinque redacti, []96.]quorum erant armati octodecim^|| calones sexdecim, et una fcemina. Caeteri, qui plus mille fuerunt ex Bearra profecti, vel perierunt, vel a duce desciverunt, vel lassitudinCj seu vulneribus in itinere detinebantur. Aliqui, bini, ternique sunt secuti. lUud miror Dermysium 0'SuUeva- num patrem meum senem fere septuagenarium, et fragilis sexus fseminam eos labores strenue sustinuisse, quos juvenes setate florentes,, atque ner- vis validissimi nequaquam perferre potuerunt. 0'Euarkus 0'SuUeva- num honorificentissimo hospicio recepit, aegris curationem adhibere, et omnibus res necessarias administrare jubens, sicut et Mac WiUiamum, et Mac Guierem ad se pulsos protegebat. 0'SuUevanoque suppetias iturus erat, si hic diutius cunctaretur.* * The FoTir Masters do not agree with our text in all the minute dates of this extraordinary retreat of 0'Sullivan from Glengariff to Leitrim. Our author, it may be presumed, had his account from his father in Spain ; and except when clear evidence is against him, he ought to be preferred. DOMINI PHJLIPPI OmLEYANl BEAHIil IBERiNI, TOMI III. LIBER VIII. DE BELLO QTJINDECIM ANNOEUM. QuoMODO maximis prsesentis belli ducibus vires contusse sint est expli- catum. Adhuc nonnuUos conflictus scitu non indignos : quemadmodum Anglise regin^ defunctaj Scotise rex Iberniam obtinuerit, et an justum bellum Iberni gesserint ? ut hic tomus absolvatur, enarrabo. CAP. I. Adversus regios 0'Sullevanus, et Mae Guier secunde pugnant, et hic possessiones recuperat. O^SuLLEVANUS apud O^Euarkum dies aliquot commoratus cum milites paucos fugse reliquias refecisset, ipse^ Mac Guierque Richardo Tirello, atque trecentis armatis comitati, sed calonibus, et inermibus pluribus sequentibus, ut cum 0'Wello de bello redintegrando agant, proficiscun- tur, iter difficile suscipientes. Nam O^NeUus millibus passuum amplius centum|| distabat: flumina tria, quse tunc hyberno tempore pedibus adiri [197.] non poterant, in Ernium inclytum lacum influentia erant trajicienda : ex interjacentibus regionibus prseter alia loca lacus totus cum suis insulis CEeteraque circumjacens Mac Guieris ditio regiis prsesidiis tenebatur, duce Cornelio Mac Guiere, eognomento, Eubro, Mac Guieris patruele, qui partes Anglorum secutus, et a sua factione Mac Guier creatus h cseteros Mac Guier Angliensis nominabatur : et ad reginse gratiam multos Ibernos, maxi-me MacGuiericse gentis obgeratos^et clientes convertit,cumtamen ab Anglorum delusa religione, non minus, quam alii semper, abhorruerit. 0'Sullevanus, et Mac Guier oblatis ad votum pontonibus flumina tra- ducunt. Cujus rei nescii Mac Guier Angliensis, 0'Melachinnus, et Laurentius Esmundus cum armatis quingentis ex stativis per lacum lintribus, navigiisque vecti fluminis ultimi vadum nomine Bealtarbertum 356 0'SULLEVANI HISTORrit; CATHOLIC-*;, TOM III. [lIB. VIII. frustra obsident^ 0'Sullevano, et Mac. Guieri obviam ire cupientes. 0'Sullevanus, et Mac Guier millibus passuum sex ultra vadum ea nocte consederunt. Postridie cum comperissent hostes ad vadum in insidiis distineri, eorum castra quse sex aliis millibus passuum aberant, aggressi capiunt : in illis ea die, nocteque commorantur propugnatoribus quin- quaginta patibulo suspensis, et magna armentorum, gregumque prseda congregata. Postero die Mac Guier ratus eam opportunam occasionem pra^dandi qua hostes ad vadum millibus passuum duodecira distans prgestolabantur, cum militibus ducentis expeditis, castris egressus per socios, et fautores Anglorum incursiones facturus ire contendit. 0'Sul- levanus, cui solum armati centum erant relicti, veritus, ne absente Mac Guiere ab irruente hostis multitudine, cujus adventum timebat, oppri- meretur, castris direptis, incensis tentoriis ad Alfarcanam densam syl- vam cum spoliis se recepit. Brevissimo post tempore hostes, qui allato castrorum expugnatorum, prsedseque ablatse nuncio suis navigiis sunt reversi, non procul expositi cum in 0'Sullevani conspectum pervenis- sent, aciem vindice animo construunt. 0'Sullevanus primo loco dispo- sitos armatos habens, a tergo calones, pueros, atque fseminas longos stipites pro hastis gerentes, velut in subsidiis collocat, ut multitudine hosti incuteret terrorem. Begii fiduciam, quam 0'Sullevanus rei bene gerendse pras se ferebat, admirati, et multitudinem, cujns fama etiam nu- merum superabat, contemplati, Mac Guierem cum militibus ducentis abesse ignari, multum diem ancipites consumunt, an expediat pugnam committere ? Interea sub vesperum Mac Guier cum ingente prasda incolumis redit. Eegii suam sortem execrantes, qubd 0'SuIlevani arte delusi victoriam ex manibus dimiserint, pedem referunt, castrorum di- reptorum, prsedaeque amissge testes, et animo tuendi tantum prsesidia, quse in lacus insulis habebant, donec uberiores copiae subsidio mitteren- tur navigia petunt. Erat in itinere, quo tendebatur ad naves, vetus munimentum desertum, e minutis lapidibus eonditum, fossa circumsep- tum, et celsis arboribus ad marginem consitum (0']MeIIi castrum indi- genis nuncupatur, qubd in eo solitus erat 0'Nellus Mac Guierem inau- gurare.) In id castrum regii contemplantibus Catholicorum explorato- ribus ea nocte se recipiunt, qubd ante tenebras non poterant ad naves venire. Inde proxima luce profecti ad navigia, hora post solis exortum circiter quarta cum venissent, Edmundo cum paucis transmisso, a Ca- tholicis, qui agmine tacito sequebantur, repente dato pugnse signo cir- [198.] cumveniuntur. II Eepentino, et inopinato casu perterriti alii tanta con- tentione, et tumultu naviculas conscendunt, ut nonnuUi deprimantur, alii tanta multitudine proxima navigia onerant, ut una cum iUis se sub- mergant : ahi in lacum se prgecipitantes armis graves in profundum hauriuntur : alii ab Ibernis jugulantur. Una fuit navis cseteris paulo major, quae cum fuisset interius fugientibus impleta, exterius etiam pa- vidis circumdatur, qui a summis scalmis penduli, uncisque manibus navem tenentes ascendere nituntur. Quo in statu fune, quo navis erat ad aggerem alligata, deprehenso, ipsa glandium imbre obruitur. Sed CA.V. II.] DE BELLO QUINDECIM ANNOUIIM. 257 tamen fune scisso evasit, plerisque eorum, qui pendebant vel jaculo con- fossis, vel lacu submersis. Angliensis cum filiis duobus, et militibus tribus parva lintre vix salutem fuga petit. Cum 0'Melaclilinno qua- dringenti ferro, et aqua perierunt. Inde Catbolicis in_ laciis insulas vectis, prasidiis septem captis, propugnatoribus suspensis, Angliense, et Esmundo fugatis Mac Guier in integrum fere restituitur. CAP. II. Mac Guierj et alii in Anglorum gratiam accipiuntur. O'0onchur Scotiam petit. 0'Su11evanus ad 0'Ruarkum revertitur. Alii pacantur. Mox O^SuUevanuSj atque Mac Guier tridui itinere prseteritis Anglorum prsesidiis in Conkeiniam vallem perveniunt. Ubi compererunt 0'Nel- lum fuisse Dubblinnam profectum pacis conditionibus acceptis, quem- admodum demonstratum est. Unde rursus reversi, Mac Guier in An- glorum amicitiam receptus est, sicut et alii Ultonii secundum conditiones O^Nello datas : 0'Sullevanus ad O^Suarkum redivit. O^Conchur Kier- rius uno comitante Scotiam petens a Jacobo Rege honorificentissime accipiturj et in Angliam accito in possessiones restituitur. Tirellus, Guliehnus Burkus, et ahi ad Anglos se conferunt impunitatem, et sti- pendium paeti. In Lagenia Eaymundus 0'Morra redactus ad pauper- tatem, et a suis desertus incolumitatem paciscitur. CAP. III. 0'Ruarkus possessionibus spoliatus diem obit. Mac Williamus in Hispania moritur. Interea Momoniarum motibus post O^SuUevanum pulsum sedatis, ex iis militibus, qui adversus eum stipendium fecerant, ex Acharemensis cladis rehquiisj Ibernorum, et Anglo-Ibernorum auxihis in O^Euarkum Angli conscribunt exercitum trium miUium armatorum cujus summa potestas OUvero Lombardo Connachtse prsefecto delegatur. Lombardus Martio mense anno 1603, ad citeriorem Sininni ripam non procul h. Lietrimo casteUo copias ducit : ubi vadum trajicere tentans ab 0'Eu- arko, qui parvam miUtum manum paratam habebat, per dies duodecim repellitur. Nocte decima tertia cohortes septem Johanne Bustoko duce 33 258 0'STII,LEVANI HISTOIlIiE CATHOLIC^, TOM. III. [lIB. VIII. lintribus, atque pontonibus clam transvectse in Mocliarda peninsula, ejusque sacello se vallo, fossaque citb muniunt. Locus is erat, ex quo Bustokus facile posset agros 0'Ruarko subiectos incursionibus de- prssdari, atque devastare. Quod ipse probe intelligens sexto, quo fuit in eo commoratus die cum militibus trecentis egressus preedam agit. 0'Euarkus nactus, adimere spolia conatur. Praelio tentato funduntur Angli. Alii cum Bustoko duce trucidantur ; alii in munitiones trepide [I99.]revertunturj dueis amici, et manubiorum nuncii.|| Victores duo tantum sunt desiderati. Ob quod non mediocris amnis trajecti pceni- tentia cepit Anglos, magisque proculdubio eos poeniteret, nisi fortuna nusquam Ibernis nocendo fatigata tunc temporis magnopere sseviret. JNamque Thadeeus 0'Euarki frater non uterinus, qui jam Anglorum partes sequebatuTj cum 0'Euarko de natalibus, et bsereditate conten- dens, ab altera parte aggressus plerosque clientes, obseratosque a fratre avertens majorem Bretlinise principatus partem occupat. Ipseque 0'Euarkus cum in febrim veheraentem incidisset, desertus ab iis, qui- i ^ bus jurisdictionem demandavit, factis induciis diem obit.* 0'Sullevanus |-| incolumitatem tantum per diffinitum, et breve dierum spacium impe- t ^ trat. In quo rerum statu Eex HispanifE Philippus III. Martinum L Cerdam legatum cum duabus navibus sulphuris, et aliarum munitionum f ^ plenis^ et triginta milhbus aureorum nummorum ad 0'Nellum, et Eo- 1 1 thericum mittit, qui si prius id subsidii accepissent, arma procul dubio ] non deposuissentj iliis vero depositis regis pecuniam, et munitiones ac- ■{ cipere noluerunt. Cum Cerda Mae Williamus in Hispaniam se con- 1 fert ; ubi brevi moritur. Eodem quoque tempore Cornelius O^Driscol, ii quem in Hispaniam ab O^Snllevano missum fuisse docuimus, acceptis a _ jj rege Catholico duobus millibus aureorura in Momonias applicat. Ubi , 1 cum 0'SulIevanus non esset^ in Hispaniam revertitur, uxorem suam i ] et alias fseminas duceiis. * In January, 1604. and was buried in the Franciscan convent of Ross Iriala, near Headfort, county of Galway. Four Masters, p. 2349. " Solita- rius admodum locus est prope flumen, et palude circumdatus, ita ut non sit in- gressus per totum ambitum nisi per unam portam et viam stratam lapidibus per ducentos passus. Nunc ibi habitant (1616) sex fratres clerici et duo laici : officium faciunt in choro, et guardianus prasdicat cum magno fructu." Mooney, p. 36. The friars had never been ejected totally from that convent : the earl of Olanrickard had lately purchased it from the family to virhich it had been granted at the suppression : the Protestant Archbishop of Tuam, though *' a great persecutor," had not molested the friars until the year 1617 ; they re- ceived notice (from himself it was believed) that he intended to seize them, and escaped. " Prorex et senatus regius illi vitio verterunt quod fratres tam prope habitare permiserit." CAP. IV.] DK BELLO QUINDBCIM ANNOE.UM. 259 CAP. IV. Momoniarum Urbium motus. PosT Iberniam pacatam interitus Elizabetlia Anglise Eegin», quse paucis ante diebus rabie, et ingentibus cruciatibus laborans animam efflavit, divulgatur. Quo cognito Manapia, Corcacha, Lomnachaque Momoni- arum nrbes cum interjectis aliis oppidis incertsB;, cui principi deberent obtemperarej consilium sibi capientes^ Missarum solemnia publice cele- brare, pristinosque ritus ecclesiasticos observare curant. Quod antea si fecissentj dum Ibernici magnates^ totaque Catholicorum factio viribus poUebat, Angli toto regno pulsi fuissent. Tunc vero temporis deerant, a quibus juvarenturj efdefenderentur^ solse vero hEereticorum potentiae obstaturae non videbantur, quod et rei exitus probavit. Namque An- ghse consilium Jacobum Steuuardum Scotise regem in suum etiam regem summa celeritate ascivit. Quod procul dubio nunquam fecisset propter antiquissimas inimicitias^ quse Anglis cum Scotis intercedunt, nisi intelligeret, Angliam errorum domicilium non aliter in sua vesania fuisse defendendam, non ignarum Ibernis, qui nunquam a fide Catho- lica deterreri, et in Anglorum sententiam duci potuerunt, et Scotis, quorum regi Anglise sceptrum hsereditario jure deberi videbatur, duabus bellicossimis gentibus repugnantibus, cum Angha male fuisse agendum^ quse priscis quoque temporibus devicta illis obtemperavit. Jacobo sceptrum tenente Carolus Bluntus cum regio exercitu Dubhlinna Manapiam venit. Ad quem Johannes Vitus"^ Sacerdos theologise doctor in castra cum legatione Manapia missus^ crucifixi Do- mini imaginem gerens, et ostendens, proregi confirmat, Mana- pios nuUi principi, qui Cathohcam religionem vexet, et aiiligatj libenter obtemperaturos. In eandem sententiam loquitur Fr. Ed- mundus 0'Keallachanus ordine divi Dominici, vir sanctitate, et scientia insignis, et frater Candidus ex ordine divi Ber- nardi vir hercule non modo nomine^ sed etiara doctrinaj pietatejj [200.] moribus, candidus. Bluntus pro temporis angustiis, et necessitate quse animo agitabat, dissimulans, leviter religiosos,, et doctorem tractans^ blandeque respondenSj Manapiam, et alia minora oppida recipit in deditionem. Corcachi majus onus in hoc interregno sustinuerunt. Namque Anglorum prsesidio expulso cum Carolo Wulmonto Momo- niarum propraetore eminus, cominus, de moenibus^ pro murOj in portu * White wrote an aceount of the revolt of the Irish towns, A translation of the greater part of it was inserted by the editor in Duffy's Catholic Maga- zine. The towns had been loyal during the whole of Elizabeth's reign ; but, as usual, their services were forgotten when the danger had passed. 260 o'sULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC^, TOM. III. [lIB. VIII. et navalibus, terra, marique duos mense quotidianis decertationibus dimicant. Qua contentione plures Carolianarum, quam Corcachornm desiderati feruntur, sed utrique pauci.'^ Cum Bluntus pervenisset, ejus arbitrio Corcachi sese permiserunt de novo rege certiores facti. Bluntus ubi fuit oppidum ingressus, tres publice suspendi, imperat, Christopho- rum Muriachumj virum rei militaris scientia prseditum, quod CaroManis militibus non levi detrimento faerit, Eugenium Latinse linguse praecep- torem, quod cum Christus Dominus in Eucharistise sacrosancto sacra- mento per urbis vicos magna totius oppidi pompa, et incredibili Isetitia gestaretur, in cselum suspiciens manibus expansis Deum oraverit^ ne unquam sineret, Corcachse invalere eam potentiam, quse morem tam fsehcem, sanctum, divinumque violaret^ et Gulielmum Bulerum quod Dominico Sarfeeldo judicihomini plane truculentissimo vitio verterit cru- delitatem^ qua sacerdoteSj et sanctos, atque innocentes viros capite soli- tus erat damnare. Inde motuum authores inquirit, de houestissimis quibusque civibus acerbissime, crudelissimeque decreturus, nisi illi unius Gulielmi Meachi magnanimitas obstitisset. Qui magis volens unum se pro civibus omnibus mori^ quam una cum universis perire, se rebellionis unum fuisse persuasorum principemque, qui cseteros omnes moveritj et impulerit, profitetur. Quam ob asseverationem in carcerem, et vincula conjectus, si dimitteretur absolutus, videbantur et reHqui quoque culpa vacare ; sin damnaretur, omnes ejus consilii participes simiH psena coercendi. Igitur qusestionem sicut Anglorum consuetudo fert, cogitur subire, hoc est sese permittere judicio duodecim virorum, qui judicent, esset ne reus criminis, ut reus judicatus ad AngHci judicis arbitrium suppHcio afficeretur, quemadmodum superius fuse demonstra- tura est. GuJielmus civium suorum virtuti diffisus duodecim Ibernicos equites, quorum nonnulH cum 0'SuUevano CathoHcorum partes fuerunt secuti, ad jus de suo capite dicendum elegit. Sed et illud hic memoria repetendum est, viros duodecim, si reum contra judicis AngH voluntatem absolvant, psena saltem pecuniaria repetendum ssepe plecti. Cujus mulctge metus ne viros duodecim a Gulielmo Hberando terreat, Corcachi, qui suam salutem a GuHelmi absolutione pendere sciebant, duodecim viris polHcentnr, se pro iUis soluturos omne ses, quo sint mulctandi. Equites magno non solum mulctse, sed etiam vitse periculo reum audac- ter, et intrepide absolvunt, Ipsi vero non mediocris summse pecuniariae damnantur, cumque Corcachi nummos non reddidissent, equitum aHi seris multitudiue sunt ad pauperiem redacti, alii, qui non erant solvendo, exteras gentes petunt. GuHelmus quoque carcere dimissus in Hispa- niam se contuHt, ubi quadraginta nummis aureis menstruis a rege Ca- thoHco donatus moritur. * Smyth saw in the castle of Lismore a MS. accouiit, by Boyle, of this re- volt, — History of Corh,vol. ii. p. 95, CAP. VI.] BE BELLO QUINDECIM. ANNOEUM. 261 CAP. V. 0'NelluSj et alii, qui bellum gesserant, regem in Angliam adeunt.|| [201.] His diebus 0'Nellus, Eothericus CSullevanus, Asper, et alii magnates Iberni in Angli erant, quo causa novo regi gratulandi, et de rebus suis agendi, se contulerunt. 0'Sullevanus nuio modo potuit finium suorum restitutionem, aut impunitatem impetrare. A rege verb Catbo- lico, ad quem fugit, trecentis nummis aureis menstruis, et cruce eques- tris ordinis Divi Jacobi (qua etiam ejus filii Daniel, qui brevi diem obiit capite forte vulneratus, et Dermysius ornati fuerunt), et comitis titulo donatur, et Dermysio patri meo quinquaginta aurei singulis men- sibus, et aliis multis alia beneficia assignantur. O^Nellus jubetur a Jacobo rege possessiones suas retinere, et comitis Tironse titulo conten- tus esse. Rotlierico principatus 0'Donelli relinquitur, comitisque Tir- coneUse titulus donatur. Aspero illse tantum possessiones, quas habuit prius, quam ad Angios defecerat, adjudicantur, et baronis titulus offer- tur, Ille ira percitus titulum accipere noluit, et in Iberniam postquam redivit, Dubblinnse in senatum ad regium consilium productus sena- tores, et gentem Anglicam asperrimis verbis exagitat, non ab Anglis, sed ab ipso, Catholicos fuisse devictos, atque debellatos, et Iberniam Anglise Coronse defensam, a consilio, et Anglis improbe, et perfide cum ipso agi, neque fidem impleri. Inde se ipsum, quod unquam Anglis fidem habuerit, et eos adjuverit, execratur, dirisque imprecationibus devovet. Itaque, ut Asper erat asper, sic asperrime peroravit.''^ CAP. YI. Post bellum quis fuerit Iberniae status ? Ita bellum hoc confectum est, Ibernia pene tota devastata, et eversa, ingenteque inedia, et fame omnes invadente, qua multi compulsi sunt canes, atque catos edere : multi ne his quidem suppetentibus pereunt. Neque homines tantum, sed etiam bruta fames occupat. Lupi sylvis, et montibus egressi homines inedia debiles invadentes laniant. Canes foetida cadavera, partimque in cinerem versa sepulchris extrahunt. Ita- que nihil erat, nisi squaloris plenum, et vera Trojse direptse imago a Virg. lib. i. ^neid descripta. Quis cladem illius noctis, quis funera fando Explicet.? Aut possit lachrymis cequare dolovem? * See Four Masters, p. 2343, 2347- 262 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLICJi;^ TOM. Itl. [lIB. VIII. TJrbs antiqua ruit multos dominata per annos. Plurima perque vias sternuntur inertia passim Oorpora ; perque domos, et religiosa Deorum Limina: Nec soli poenas dant sanguine Teucri. Quondam etiam victis redit in praecordia virtus. Victoresque cadunt Danai : crudelis ubique Luctus : ubique pavor, et plurima mortis imago. Ob hoc Ibernise universum pene excidium multi Iberni per exteras gentes sese diffuderunt. Ingens turba in GaUiam, longe maxima in Hispaniam confluxit. Exnles causa fidei benigne, comiterque a Catho- licis excipiuntur. In eos Eex Hispanise fuit tanto amore, ea pietate, et munificentia, ut vix ullus possit, aut oratione complecti, aut auimo as- [202.] sequij quantum illi debeant :|| omnes principio quam honorificentissime suscepit donis ornans : nobiHoribus menstruos nummos vectigales, pro sua cuique conditione assignans, aliis militare stipendium constituens. Ex illis in Gallia Belgica legionem conscribi jussit^ quee prius sub Hen- rico et post Henrici interitum sub Johanne 0']SreUi principis filiis con- tra Batavos fideliter, et strenue pugnavit. In regia quoque classe maris Oceani cohortes aliquot stipendium fecerunt magna virtute prgestantes. Post Catholicura regem inter Ibernorum exulum patronos clarissimus Brigantise Dux Lusitanus, Cardinalis Surdis Burdigalse Archiepiscopus GaUus, Carazense Marchio Hispanus, et Eabius 0'NeUus VaUsoleti urbis dives civis non infimum locum obtinent. CAP. YII. An Iberni juste gesserint hoc bellum ? Ex historia nostra verissime tradita plane coUigiturj ab Ibernis contra reginam Angliae, et regise factionis Ibernos beUum seque^ et juste fuisse susceptum. Quod aUqui sacerdotes Anglo-Iberni neque asseverarunt, neque Anglo-Ibernis, et Ibernis suaserunt. Quos contra malo in prse- sentia judicium doctorum Salmanticse, et VaUisoleti clarissimorum gym- nasiorum producere, quam in re tam aperta^ et conspicua disputare. Id CathoUcorum Ibernise beUum gerentium rogatu serb prolatum ita se habet. Censura Bociormi Umversifatum Balmantic/B, et ValUsoleti de pra- senti IheniicB hello, et eorundem declaratio Utterarum sanctissimi Domini nostri Clementis Fa^a VIII. swper eodem hello. Illustrissimus princeps Hugo 0'Nellus bellum gerit cum Anglise regina, et Anglis ob Oatholicam religionera tuendam, ut scilicet liceat illi, et Ibernis CAP. VII.] DE BELLO QUINDECIM ANNOEUM. 263 libere Oatholicam religionem proiSteri, quam libertatem vi, et armis Anglise regina conatur eripere. Duo nunc circa hoc bellum in dubium revocantur .- alterum est, an liceat Catholicis Ibernis prsedicto principi Hugoni in eo bello favere armis, et quibuscumque aliis modis ? Alterum j an eisdem Oatholicis liceat pugnare contra prsefatum principem citra mortale peccatum, et Anglis in eo bello favere armis, et quavis alia ratione ? prsesertim, cum si Anglis hoc auxilii genus negent, manifesto vitae periculo, aut amittendi bona temporalia sese exponant. Et praeterea cum ipsis Oatholicis Ibernise a Summo Pontifice sit permissum, ut possint prsedictEe reginae Anglise obedire, ac, ut legitimam reginam, tributa illi soluendo, recognoscere, videntur id prsestare posse, quod subditorum est, pugnare scilicet adversus reginse rebelles, qui debitam ei obe- dientiam negant, et terram illius ditioni subiectam usurpare videntur. Ut utrique qus&stioni satisfiat, tamquam certum est accipiendum, posse Ii>omanum Pontificem fidei desertores, et eos, qui Catholicam religionem oppugnant, armis compellere, ac coercere, cum alia ratio non suppetat tanto malo occurrendi. Est prsesterea, ut firmum constituendum, Anglise reginam Catholicam religio- nem oppugnare, nec permittere Ibernos Oatholicam fidem publice colere ; eademque de causa praedictum principem, et ante eum alios, quos Apostolicse litterse Olementis Octavi commemorant, bellum adversusillamsuscepisse.|| His [203.] ita constitutis, facile prima qusestio expeditur. Citra qusestionem namque est, posse quoscumque Oatholicos dicto principi in praedicto bello favere, idque magno cum merito, et spe maxima retributionis seternae : cum enim prsedictus princeps bellum gerat authoritate Summi Pon- tificis ob tuendam religionem Catholicam, ad idque eum Pontifex per suas lit- teras adhortetur, et omnes Christi fideles, ut ex ejus litteris constat : atque principi in eo bello faventes multis gratiis prosequatur, ac si bellum contra Turcas gererent, nemo jure dubitaverit, et susceptum bellum justum esse, et magni esse meriti pro Catholica religione, quae onmium maximum bonum est, tuenda pugnare. Est etiam de secunda quaestione omnino certum, eos omnes Oatholicos peccare mortaliter, qui Anglorum castra contra prffidictum principem sequun- tur, nec posse illos seternam salutem consequi, nec ab ullo sacerdote a suis peccatis absolvi, nisi prius resipiscant, ac castra Anglorum deserant. Idemque de illis censendum est, qui armis, et commeatibus in eo bello Anglus favent, vel quid simile tribuunt prseter ea tributa consueta, quae ex Summi Pontifis indulgentia, et permissione eis licet reginae Anglia, aut ejus exactoribus sol- vere, Hsec assertio hac apertissima ratione confirmatur. Quoniam per lit- teras Summi Pontificis satis est compertum, Anglise reginam, et ejus Duces bellum gerere injustum contra prajdictum principem, et eos, qui illi favent. Cum enim Pontifex dicat Anglos adversus Catholicam religionem pug- nare, eosque non minus, ac Turcas oppugnari debere, eisdemque gratiis eos oppugnantes prosequatur, quibus contra Turcas pugnantes pro- sequitur, quis dubitet, bellum ab Anglis adversus exercitum Oatholieum om- nino iniquam geri ? At nemini licet iniquo bello favere, aut illi adesse sub poena seternse damnationis. Peccant ergo gravissime Oatholici, qui in castris haereticorum contra praedictum principem pugnant in bello aperte iniquo, et injusto, et omnes, qui eidem bello favent armis, aut commeatibus, aut quacum- que alia ratione, quae per se belli progressum juvent, nec possent rationem inire indifferentis obsequii. Nec eos quicquam juvat Apostolicas litteras surreptionis notare : stirreptio enim intervenire non potest, ubi nuUa narratur petitio eorum, in quorum favo- rem expeditur. At Summus Pontifex aperte in illis docet se, et antecessores suos sponte exhortatos fuisse ad illud bellum gerendum Ibernos principes, ac fideles omnes : et ad eos magis provocandos magnis eos gratiis, ac indulgentiis donat. Qui ergo fieri potest, ut surreptitiae sint litterae, quae solam exhorta- : tionem magnis gratiis erga assentientes cumulatam continent ? Nec possunt 264 0'SULLEVANI. HISTOM^ CATHOLICiE, TOM. III. [lIB. VIII. Oatholici Anglis faventes rationibus in secunda qusestione adductis se tueri ? nuUum enim peccatum mortale committendum est, etiamsi vita, aut res fami- liaris amittenda sit. Ea vero, quae bellum injustum per se prpmovent, ac ju- vant, exercere, aperte peccatum est mortale. Permissum est etiam Catholicis haereticae reginae id genus obsequii praestare, quod Oatholicam religio- nem non oppugnat. Nec fuit, nec potest esse Pontificis mens ea obsequia circa reginam eis permittere, quae aperte cum fine, et scopo ipsius Pontificis de promovenda in Ibernia Catholica fide, ac religione pugnant. Hanc autem ejus esse mentem, et scopum litterae ipsae apertissimae declarant. Ex quibus omnibus satis manifestum relinquitur, illustrissimum principem Hugonem 0'Nellum, et alios Catholicos Ibernias bellum gerentes adversus reginam Haereticam ortho- doxam fidem oppugnantem nuUo modo rebelles esse, neque debitam obedien- tiam negare, aut terras reginae injuste usurpare, quin potius illos justissimo bello se, terramque suam ab iniqua, et impia tyrannide vindicare, sacramque orthodoxam fidem (ut Christianos, ac Catholicos decet) pro viribus tueri, atque defendere. Quae omnia, et singula nos infra scripti, ut certissima, et verissima judicamus, et approbamus. Datum Salmanticse secundo Februarii anno Domini millesimo sxecentesimo tertio. Doctores Salmanticenses. Fr. Franciscus Zumel Decanus Salmant. Mag. Alphonsus de Ouriel sacrje Theologie primarius professor. Fr. Petrus de Herrera Mag. Doctor Fran- ciscus Sancius. Fr. Dionysius Juberus. Mag. Andreas de Leon. Fr. Petrus de Ledesma. Fr. Martinus de Peraca. Doctores Theologi Vallisoletani, D. Franciscus Sobrino Decanus. D. Alfonsus Vacca de Santiago. D. Johannes Oarcia de Ooromel. Mag. Fr. Johannes Nigron. D. Torre. Fr. Josephus de Luxan. Vallisoleti octavo Martii anno millesimo sexcentesimo [204.] tertio.l) Patres Societates Jesu. P. Johannes de Ziguenga. P. Emanuel de Eojas. P. Oaspar de Mena Professores Theologiae in Oollegio ejusdem Societatis Salmanticensi. P. Petrus Ossorius in eodem Collegio Ecclesiastes. * Hsec est Academiaruia censura, qua liqtddo constat, quanta ignora- tione^ et caligine erraverint illi Iberni, qui in hoc bello Protestantibus opem tulerunt^ et Catholicos oppugnarunt : quamque insanam, et vene- nosam doctrinam attulerint nonnuUi doctiores vulgo habiti, qui ssecu- lares homines ad reginsa partes sequendas exhortati a fide tuenda averte- * See a tolerable translation of this document in the Pacata Hibernia, ii. p. 430. It was found among the papers oi Owen Mac Egan. No signatures, except those of the three Jesuits, are appended to the English version. CAP. VIII.] DE BELLO QUINDECIM ANNOEUM. 265 runt. Ex tota etiam historia constat, quam exiguis viribus Cafholici bellum suscipientes valuerint, quanto animo, quantaque virtute rem gesserint, quam mirandas victorias obtinuerint, ad quantum discriminis reginse, regiorumque potentiara deduxerint : quam utrinque fuerit di- micatum ad Ibernicae, et Anglicse nobilitatis internecionem, et Catho- licos non hostis armis, sed dolis, et maxime suorum defectione, et per- fidia, inedia, et universo psene regni excidio coactos, pacis conditiones accepisse. Supersunt nunc acta sub Jacobo rege referenda. MNIS TOMI TBRTII. 34 mmm PHiLirpi csulleyani bearri iberki, COMPENDII HISTORIiE CATHOLICJi] IBERNIJl. TOMUS QUARTUS. QuANTAS Ibernia calamitates sub HenricOj Edvardo^ et Elizabetba re- gibus AnglijB bello, paceque pertulerit, tribus superioribus tomis est explicatum. Nunc ad exquisita molimina, tartareaque inventa descri- benda, quibus Anglij Jacobi Rege. Ibernise Catliolicosj sacrosanctamque Christi Jesu religionem delere conati suut, toto pene terrarum orbe inscio; contra, Ibernorum pro Christiano nomine retinendo labores, atque conatus referendos stylumj pugillaresque sumamus. Quee sane Catbo- licas rehgionis aflHictio^ sicut est varia, vehemens, Phalaris tyrannide truculentior, et omnium opinione majorj ita relatu, scituque dignissima. Eam prsesente tomo summ^ fide atque brevitate perstringemus, opus in libros tres dividentes, quorum primo de quatuor persecutionis punctis principalibus agitur ; secundo quintum continetur ; tertio tyrannidis aliqua exempla referuntur. TOMI IV. LIBER I. I)E QUATUOE PRIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS PRINCIPALIBUS. CAP. I. Summa persecutionis relatio, SuMMA persecutionis in quinque punctis exequendis consistjit, Primum, ut omnes Catholici Iberni tam veteres qu^m novi, tam Ib^rnicse qakm Anglic^ factionis qui virtute et militaris artis scientia pollere videban- CAP. II.] DE QUATUOR PEIMIS PERSECUTIONIS PUNOTIS. 267 tur, perdantur, vel affecti supplicio summo vel in carcerem conjecti vel in exsilium relegati : Secundum, ut cseteri armorum exercitatione, litte- rarum palaestr^, Eeligionis Catliolicse ritibus prohibeantur, sacerdotibus expulsis. Tertium, ut vectigalibus, fortunisque spoliati ad pauperiem redigantur, et muneribus publicis, atque rerum administratione abdicen- tur, in eorum locum Anglis atque Scotis suffectis. Quartum, ut lisere- ticorum templa frequentare et cseremonias profiteri, || regemque Jacobum [206.] esse Ecclesise suorum regnorum caput, et principem jurare cogantnr. Quintum, ut in regni conventibus, quod Parlamentum vocant, in sacer- dotes, eorumque receptores, atque protectores, quam ssevissimge leges introducantur. Quibus viis quinque, Angli Catholicos atque Catholicam Eehgionem in Ibernia evertere summopere laborant, callide tamen, quoad fieri potest, quasi aliud agant, idque tantiim intendant^ quod regis, reipublicseque intersit, non quod Christianse fidei obsit. Unde totius insulse ingens perturbatioj et interitus nascitur. Quge omnia apertissime constabunt ex his quse dicimus, aliorura calamitateSj aharum iniquitates, varia regis, atque proregis edicta, Scecularium et ecclesiasti- corum virorum, dicta, facta, mortesque referentes. CAP. II. Regis edictum in Catholicam Religionem. Pbincipio Jacobus Steeuvardus Scotise rex in Angliam regnatum ac- citus quemadmodum demonstravimus, ciim pristinum fcedus cum His- panise rege confirmasset, omnibus principibus Cathohcis Cathohcus esse et fore videbatur. Ac O^Nellus quidem et Eothericus 0'Donellus, aHique magnates Iberni sacras ecclesias concinnare, rehgiosorum cseno- bia resedificare, et divinum cultum ad pristinum statum, splendoremque restituere, non prsetermittebant. In Ibernia terra coH, rei rusticse opera dari, sedificia construi, ii, qui inedi^ pulsi exteras gentes petiverant redire, omniumrerum copiaabundare cseperunt,omnespost longum et acerrimum bellum ocio, et tranquiUitate gaudentes ingenti Isetitia perfundebantur. Tum verb Jacobus post AngHse Scotiseque res compositas in iis ne uUum rehgionis vestigium rehnquere conatus, ad Ibernise fidem conterendam, et CathoHcos extirpandos omne studium, omnemque cogitationem vertit. Primum anno tertio, quam in Ibernid et Angha regnabat, hoc edictum promulgari imperat, ejus executionem suis ministris injungens, quod ex Anglo sermoiie in Latinum a nobis translatum, ita se habet : Edictum. Pbr Ilegem. Oum fuerit allatum nobis, iiostros in Ibornito regno subditos ab obitu dilectse nostrse sorcn-is ElizabetbcB regincE fulso quodam rumore intcr 268 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC^, TOM. IV. [lIB. I. eosdem temere divulgato, et dissipato ita deceptos esse, ut existiment nos illius opinionis, et ingenii esse, ut eis religionis optionem faceremus, seu daremus conscientise libertatem, scilicet libertatem legibus, atque statutis istius regni, atque adeo religionis concordiifi, quam nos semper constanter professi sumus, contrariam : eoque effectum esse, ut non solum nos negligentiores, et minus soliciti judicemur in administratione, tam Ibernicse Ecclesise, quam aliarum Ecclesiarum, quarum suprema cura nobis incumbit : sed etiam complures sub- ditorum nostrorum in isto regno jam firmiter animo constituant, et conentur, in hac superstitiosa contumacia permanere : atque Jesuitse, Seminaristae Sacer- dotes, aliique Sacerdotes, et episcopi aliena potestate instituti, qui per diversas regni partes in latebris hactenus delituerunt, nunc tandem audacius, et arro- gantius emergentes, seque jactantes, ritibus suis utantur ; nos autem, leges [207.] nostras, religionemque contemnant :|1 propterea nobis quidem visum est, omni- bus dilectis nostris in Ibernia subditis patefacere, et significare, nihil unquam in posterum admittere tale, quale (justa indignationis causa) eo rumore, ab ejusdemque rumoris auctoribus circumfertur, vel quo possit aliquis spem con- cipere, et habere toleratum iri aliam religionem, quam quse verbo Dei est con- sona, nostrique regni legibus stabilita. Itaque prsesentium literarum oraculo animum nostrum, atque voluntatem omnibus nostris in isto regno subditis ex- pandentes, stricte prsecipimus, et imperamus, ut post hac omnes, et singuli suas parochiales ecclesias, aut capellas frequentent, et inibi officia divina, verbique expositionem omnibus dominicis, aliisque festis diebus auscultent juxtaregu- lam, et mentem legum, sanctionumque nostrarum, alioquin in ptenas, et coerci- ones, quse dictis statutis continentur, quasque rigore exequendas esse volumus, incidant. Cum sit etiam nobis exploratum, multos Jesuitas, Seminaristas sacerdotes, aliosque sacerdotes, auctoritate aliena inauguratos, per idem regnum huc illuc divagantes, non solum id intendere, ut subditos nostros ad superstitiosas suas Oseremonias amplectendas seducant, sed etiam maligne machinari, quomodo et ab officio eos avertant, studentes tam religionem, quam civilem administrationem nostram illis improbare, sibique litium, et causarum conciliationem adjudi- cantes tam ante quam post definitivas in nostris curiis latas sententias. Ideo declaramus, sancimus, atque promulgamus, voluntatem nostram regiam et placitum esse, ut omnes Jesuitee, seminaristse sacerdotes, et alii sacerdotes qui- cumque, creati, et initiati auctoritate derivata, seu quomodocumque a Sede Eomana, ante diem decimum Decembris proxime sequentis ex isto nostro Hi- bernise regno discedant ; nee in posterum ab eodem decimo Decembris die ulli Jesuitse, seminaristte sacerdotes, aut alii sacerdotes, auctoritate aliena promoti ad sacros ordines, in memoratum nostrum regnum revertantur : alioquin illis indignationis, et irse nostrse psense, alieeque psenae, et coercitiones, quse legibus, et statutis istius regni possunt, et debent infligi, irrogentur. Insuper eisdem stricte inhibemus omnibus, et singulis in isto regno subditis recipere, aut fovere quoscumque Jesuitas, seminaristas sacerdotes, et alios sacerdotes, qui post dic- tum diem decimum Decembris vel in isto regno permanserint, vel in illud, aut in aliquam illius partem denuo rediverint contra imperium praesentis nostri edicti. Quin etiam si aliqui Jesuitfe, seminaristse sacerdotes, aut alii sacerdotes a dicto*die Decembris decimo sponte in isto regno manserint, aut ad illud, vel ad aliquam ejus partem remeaverint, aut si aliqui ex dictis nostris subditis eosdem sacerdotes, aut Jesuitas, in hujus nostri decreti contemptum, exceperint, aut protexerint, expandimus, stabilimus, et jubemus, ut tunc omnes, et singuli nostri prfetores, prajfecti, judices, lictores, comistabiles, aliique fidi subditi summa diligentia incumbant ad capiendum corpora, vel corpus omnium, et singulorum Jesuitarum, seminaristarumque sacerdotum, et aliorum sacerdotum, externa potestate insignitorum ; corporaque, vel corpus deprehensorum, eosdem deprehensosj et eorum singulos, in tutos, atque duros carceres detrudant, donec CAP. III.] DE QUATUOR PllIMIS PEESECUTIONIS PUNCTIS. 269 noster prorex, vel ejus munere fungens, e sententia consiliariorum istius regni, quam ipsis prudentia prsescripserit, in illos animadvertat. Verum enim vero si aliqui eorundem Jesuitarum, sacerdotum seminaristarum, aut quorumlibet sacerdotum, post, vel ante dictum decimum Decembris diem, apud proregem, eumve, qui vicariam illius operam praestiterit, gubernatorem, aut quemlibet consiliarum summi isthic nostri consilii sese dederint, atque adeo voluerunt ecclesiam nostram rite frequentare secundum regulam, et men- tem nostrarum legum, ipsis, et ipsorum singulis Jesuitis, seminaristis sacerdo- tibus, et aliis sacerdotibus qui sese ita subjecerint, quique fuerint ita assensi, r^Qg -i quamdiu in hac unanimitate permanserint,|| liceat in isto regno manere, et morari, in illudque reverti, ac omnibus nostrarum legum, et regii patronicii beneficiis frui tam libere, et abundanter, quam aliis nostris subditis. Datum ex regia nostra Westmonasteriensi, quarto die Julii, anno domini millesimo sex- centesimo qninto, tertio vero nostri, regni Britanniae, Galliae, et Hibernise, Scotise autem trigesimo nono, Vivat Rex. Hsec sunt edicti verba : cui, qubd ait ex Ibernise legibus, sacerdotibus atque Catholicis poenas irrogari fides habenda non est. Nunquam enim Iberni tales leges tulerunt, vel per alios latis obtemperarnnt. Yermn quidem est ab Anglis fuisse conditas, sed ab Ibernis nunquam receptas. Unde contentiones, quse tota nostra historia continentur, sunt sectitse. CAP. III. Aliquot morte puniuntur. Regium edictum Angli properant executioni mandare, tam in sacerdo- tes quam in illos, qui sacerdotibus victum suppeditabant bacchantes. Johannes Biirkns eques genere nobilis, pietateque et aharum virtutum ornamento non obscurus, sacerdotum patronus clarissimus habebatur, nec injuria. Britas ejus castellum erat instar Ecclesise, qub et sacer- dotes ad Missarum solemnia celebranda, et populi finitimi ad Missarum sacra audienda confluebant. Vbi cum quodam die sacerdos sacrum ce- lebrant, ab AngHs equitibus castellum repente obsidetur. Obsidionem Johannes, donec sacerdos sacrum peragat, sustinet. Ciim verb sacerdos sacris vestibus exutis, laicas induisset, ut moris est, inter populum quasi ssecularis exiens a Protestantibus cognitus deprehenditur. Jo- hannes equum conscendens famiha armata sacerdotem Protestantibus ademptum in hbertatem asserit. Ob quod a quinque cohortibus in eodem castello, brevi post obsidione vallatur. Contra quarum oppug- nationem castellum dies quindecem tutatus cum quinque tantum comi- tibus, denique fame premente noctu per medios hostes erumpens, Jo- hanne 0'Hollochano amisso cum reliquis quatuor incolumis evasit. 270 O^SULLEVANI HISTOltrj!; CATHOLIC^j TOM. IV. [lIB. I. Paucis post diebus Siurii rupe (Camig na Siuri) quod est Urmonise comitis, municipium, a Protestantibus captus"^ in urbem Lomnacham mittitur. Ubi ceeci carceris caligine fsetoreque multos dies afflictus, ciim Protestantium concionatorum dogmata renuisset audire digitis au- res obstruendoj et vocem contra efferendo, baronisque titulum, alia praemia, et suam vitam CatholicsB Beligioni posthabuisset, ultimo sup- plicio fiiit affectus. Duoe fseminffi postulatae, qubd eum occuluerint in ardentes flammas vivse conjectse feruntur, altera Siurei rupe^ altera Manajpise. Duse, Lom- nachae ignibus urendse traduntur insimulatsBj altera, qubd dixerit regis leges iniquas esse, altera^ qubd sacerdotem abscouderit. Ab aliquibus memoratur Loch-Dergse Prior postquam Auglorum sectas^ amplecti audacter recusavit non mediocri pretio multum rogatus, suspensus et in [209.] partes sectus ; et similibus de causis alios periisse proditur. || CAP. IV. Primum Persecutionis punctum. 0'Nellus, et alii tyrannidem fugiunt. Quo tamen terrore cseteri Iberni a religione Catholica profitenda nihil amoventur. Quod Angli animadverteus, et rati ob hujus edicti execu- tionem non minus cruoris diffundendum fuissej quam ob similem causam fuit effusum, Henricoj Edvardo, et Ehzabetha regnantibus, nisi pericu- lum tempestive prseventum sit : rationem ineunt hunc obicem sine beUo, et vulnere removendi juxta primum principale persecutionis punctum_, ut summi viri in Pide, et Catholica religione constanteSj belli scientia^ et rerum gestarum fama clari sensim^ et furtim excidantur. Itaque O^Nellum, O^Donellum, et alios Ibernicse partis sequaceSj ac eos etiam Anglicse factionis fautores, in quibus plus virtutisj et animi Christiani residere putabant, dissimulate^ et quasi aliud agentes sta- tuunt de medio tollere vel occisos^ vel in carcerem detrusos^ vel rele- gatos. Quominus videantur id agere causa labefactandi Religionem Cathohcam, artem, qua magnates Catholicos Isesse Majestatis reos agant^ machinantur. Christophorum Sanlaurentium Hotse baronem Anglo- Ibernum, hominem non modo factionis Anglicse solicitum, sed etiam schysmaticum jubent^ ut illos ad rebeUionem invitet, seque faciat de conspiratis certiores. Christophorous (ut fama fert) ex Ibernica fac- * About the.year 1610. Hibernia Dominicana, p. 565. Analecta Sacra, ii. p. 163, 181. CAP. IV. J DE QUATTJOll PRIMIS PEESKCUTIONIS PUNCTIS. 271 tione CDonellum, et Mac Guierem, et ex Anglica Dalrae Bavonem sua calliditate decepit, ut animi sensum incautius exprimerent, 0'Nelli pru- dentissimi senis pectus explorare nou ausus. Qua re cognita Angli CNellumj 0'Donellumj et alios capere constituunt. 0'Nellus a qui- busdam Anglis amicis edoctus ipse, 0'Donellus et Mac Guier in Gal- * The foUowing letter, now published for the first time, throws some light on the state of Ireland after the Koyal proclamation of 1605, down to the flight of the earls. It was addressed to some Jesuit, perhaps Father Henry Fitzsimon : ''litter^ ex hibernia, ad p. h. " Oum videatur queremoniis nostris V*" R™ hactenus fidem non adhibuisse indeque eos vel neglexisse vel iis quorum interest non exposuisse : nolui has prsesentes sine publica fide consignare ne forte idem de iis contingeret. "Noveritergo Ramyam pQgj. publicam inter RegemnostrumetRegemHis- panise pacem Neroniana apud nos restituta esse tempora. Primum enim edic- tum prodiit 28 SeptembriSj 1 605, ut intra decem dies ex toto regno proriperent se sub poena capitis Jesuitae, sacerdotes, seminaristse. Si eos deinde aliqui in domum reciperent aut alerent aut alloquerenter, aut non proderent in propriis suspenderentur portis. Duo florenorum millia proposita ei qui Jesuitam, mille qui alium sacerdotem produceret, aut domos quas frequentarent, indicaret. Famuli sacerdotum intercepti tandiu flagris crudeliter sunt csesi, donec quse- cumque possent manifestassent. "Equitum turmae indagandis grassatoribus et Presbyteris emissse ut ex Martiali quam vocant lege, quos deprehenderent e vestigio indicta causa de arbore suspenderent. Illi autem circumfusi vias agros, domus obsidere, via- tores quos placuit tollere, sese inter se crudelitate superare cseperunt. Difficile dictu est quot hac ratione enecti. Oum nihil tale per leges regni fieri expor- teret, proceres supplicarimt, ut non ita ex libidine privata, sed ex jure publico subditi tractarentur. Sed care illis hoc stetit. Plures enim repente incarce- rati, reliqui domum, donec requirantur remissi : omnes acriter reprehensi quod uUa jura aut leges Regise praerogativse (quam esse irrefragabilem decuisset) opponere sunt ausi. Hanc autem prserogativam esse regis, decretoriam et ab omnibus comitiis independentem sententiam quae deinceps pro lege, proque ratione habeatur, necesse est. " Omnibus in regni provinciis, civitatibus et locis quotquot erant helluones, decoctores, sere oppressi hoc tempore Catholicorum bona sibi praedam propo- suerunt. Hanc autem ad scelera licentiam variis fraudibus, corruptionibusque aucupantur, ut scilicet evadant regii qusestores. Id vero muneris adepti, ges- tientes prodeunt, et regis nomen ambitiose reboantes viam vi quocumque lubet sibi efficiunt. Nihil fores, claustra, muri praepediunt : iiihil fceminarum gemitus, infantiumve ejulatus, flectunt. Recluduntur omnia, et quod pretiosum seponitur ; quod vero vile in plateam aut ignem ejicitur. Schyphi mensales exportantur pro calicibus : gemmse omnes pro agnis dei diripiuntur. Quidquid profanum est, in rem suam facunt sacrum, et quidquid sacrum auferunt, et faciimt profanum. " Monetae apud nos arbitrarise sunt pro commoditate cujusque qusestoris. Si is qui mulctatur non esse se solvendo parem asserat, itur ad domum ipsius : quae- exmque sunt in supellectili, in pecoribus, imo in scriptis aestimantur vilissimi, ut fisco satis superque fiat. Hinc divites repente depauperantur, nec tamen au- dent obmurmurare. Plebei vero ad decem quid arres, quoties absunt a tem- plis condemnantur ; sed dum viti contra doctrinam et consuetudinem suam, festa multiplicant, nihil in fortunis pauperum non emungunt. 272 O^SULLEVANI HISTORIiE CATHOLIC^_, TOM. IV. [lIB. I. liam trajiciunt.^ Ubi legatis Anglis eos regi suo restitui petentibus Henricus Quartus Galliae rex respondit, regiam dignitatem dedecere, alienigenas fuga salutem petentes itinere prohibere. Ita in Galliam Belgicam profecti ab Alberto et Elizabetha serenissimis Archiducibus humanissime, et honorificentissime sunt excepti. Inde Eomam cum se contulissent^ a rege Catholico ad victum non parce adjuvantur O^Nellus per singulos menses quingentis nummis aureis^ 0'Donellus totidem, Mac Guier, et reliqui, qui sunt illos secuti, pro suis quisque meritis : Pontifice maximo quoque opem ferente. 0'Donellus, et Mac Guier brevi tempore beneficio fruuntur vitse munere defuncti^ ille Eomse, hic Captivi jam tenentur episcopus unus, vicarius generalis unus, religiosi ali- quot, plurimi sacerdoteS, ingens numerus ex omni ordine laicorum. In una tantum civitate senatores successive quinque, (quia noluerunt nefarium nuncu- pare juramentum in adeundo Prsetoratu) alterius item in ipso postremo festo Paschatis (quo Oatholice communicarunt) facile triginta in ergastulum sunt contrusi, pecuniaria insuper gravi irrogata solutione. Ad horum clamores, ut etiam ad reliquorum Oatholicorum obtestationes, nulla est exauditio, imo potius cachinnus et exultatio. Sed et illustrissimus comes Tironensis, Mardo- cheus Catholicus, varie prius oppressus, nunc autem a prorege citatus Dub- liniam advenit : malealiquid praesagire non juvat j haereticorum vero ergaipsum malitia, et inveterata fraus, saltem ut ipsi timeamus imperat. Oum autem aufugerint mercenarii, partim delitescunt operarii reliqui, etiam vestri (quos fatemur enixius quaeri), Patres: Quod mirum est Drogheda, frequens emporium, fideique hactenus tenacissimum, ad templa haereticorum, pene totum (vix enim duodecim constiterunt) hac ultima quadragesima conces- serit ? Sed cum de iis qui apud vos in Belgio studuerunt, praecipuam spem concepissemus, ecce muni et ipsi (ut inquiunt egestate compulsi domum re- meant, et (horrescit res animus ducere) non longe absunt aliquot a ruina. " Ergo caritatem reverentise vestrse antiquam obtestamur, ut h«ec curet pa- tefieri Patri et Pastori ' orbis terrarum ; de quo, ante annum tantam nobis spem peculiaris in nostram gentem affectus tu ipse peperisti : ut si aliud nolit, saltem suis, et aliorum principum Christianorum seris, persecutionis hujus atrocitatem mitigare nitatur ; utque non gravetur, tali ratione manifestare, se nostrae calamitatis habere sensum : ne sicut distantia, ita etiam ejus soUici- tudine videamur avulsi. "Maxime vero pro virginibus castitatis voto obstrictis supplicamus ut vestra communi cura suffragium aliquod in illis partibus habeant, ne fragilis sexus, adminiculis pietatis destitutus naufragium extimescendum patiatur. " Quamvis paucorum tantum, qui hoc praesenti tempore una fuimus, suffra- gia subscribantur ; omnium tamen in ista et in plura, et majora, quse nec dici nec credi valeant, consensum impressus liber adjunctus manifestabit. ''Dublinnia, Maii, 1607." rEPISCOPHS TTNUS, c!„v.o„,.-„c„>„v,+ ) VicARius Generalis unus, Subscripserunt.< m ' ^ J JtiiQUES AUKATUS 0NUS, (^Sacekdotes Sex. With this detail of relentless persecution before us, it might not, perhaps, be deemed so unaccountable, as many -writers have imagined, why the earls should have conspired against such tyranny, or have fled from it, though not guilty of any conspiracy, except their attachment to the Catholic faith. * September, 1607. CAP. V.] m: QUATUOE PJIIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS. 273 Genuse''^ Hispaniam petens. Dalrus baro, qui niliil adversi timebat, donec fuerit in carcerem, et vincula conjectus, summa dij05.cultate effugit, magnosque labores pertolit priusquam incolumitatem fuit adeptus partim amicorum precibus. Cormakus 0'Nellus cum accersitus Dubhlinnse se exhibuisset, in Angliam missns in Londinam arcem custodiendus conjicitur. O^Kahanus vocatus in judicium se distulit sistere, veritus id, quod erat^ ne eadem cum Cormako poena plecteretur. Quem Angli diu capere frustra laborantes in suas artes vertuntur. Erat eques Anglus 0'Kahani compater quem 0'Kaliaiius gentis suae more spiritualem affi- nitatem incredibili observantia, et honore colentis, magni faciebat, valde diligebat, et beneficiis ornabat, eidemque plurimum confidebat : et ita ad caenam ab eo invitatus non dubitavit, compatris fidei sese conunit- tere. Anglus ne nauci quidem oestimans totam Christianam religionem,l| [210.] nedum spiritualem cognationem, inquirenti Anglorum manipulo ex com- posito 0'Kahanum tradidit. Qui detrusus est in eandem cum Cormako custodiam. CAP. V. 0'Dochartse motus. C^TEEos optimates labefactandi cupidi Protestantes, multos contumeliis, opprobriis, et inijuriis afiiciunt. Cathirium 0'Dochartam Inisonse prin- cipem, de quo superius mentionem fecimus, vigesimum circiter annum agentem, qubd 0'Nelli fugse fuerit conscius, prorex arguit, asperis atque contumeliosis verbis exagitans. Georgius Paletus Lnci praefectus Anglus eques Auratus conviciis onerat, minans se facturum, ut iile laqueo suspendatur. 0'Docharta tunc injuriam dissimulavit, Paletum armatis stipatum nudus mihtibus aggredi non ausus. Previ tamen vindictam sumpsit. Eo die oppido Luco egressus clientium mauum comparat, cum qua sub gaUicinium reversus, vigiles, circitoresque improviso circum- ventos trucidat, Paletum, et alios Protestantes occidit, oppidum diripit, et incendit : uxorem Pseudoepiscopi civitatis captam pretio commutat, Catholicos incolumes ad unum dimittit. Cuilmorem maritimam arcem, quinque passuum millia distantem, quam Anglorum prsesidium duode- cim tormentorum machinis instructam obtinebat, repentina irruptione capit, in e^que praesidio coUocato Eelmium Mac Davetum prseficit; et magnus motibus per TJltoniam excitatis bellum statuit ducere usque ad adventum O^I^elli, 0'Donelli, 0'SuUevani, rehquorumque exulantium, quos a Christianis priucipibus adjutos auxilio redituros sperabat : a principio Aprilis anni miUesimi sexcentesimi octavi per menses quinquet * In 1608, July 28 — August 12. For the supposed conspiracy, and flight of the earls, see Four Masters, and Mr, 0'Donovan's copious notes, pp. 2352- 2357. t Only from May 3 to July 18, 1608 Four Masters, pp. 2361-2363. 35 374 0'SULLEVANI HISTOEIiR CATHOLIC^^ TOM. IV. [LIB. I. rein ita gerens^ ut prsedis, et excursionibus multum Protestantibus ofFecerit^ ssepe cum illis fuerit velitatus, levesque pugnas commiserit. Ad quod bellum suscipiendum movebatur prseter memoratas injurias tum quod cum Ibernis Anglicas faetionis non minus crudeliter, quam cum cseterisj Angli agebant^ tum tjrannidis magnitudine, cujus vaca- tionem nulla res prsetar bellum afferebat. Jam verb Eichardus Vinkel Anglus eques Auratus Ibernise castrametator quatuor militum millia ducens arcem illam^ cui Pelmius prseerat, obsidet. Pelmius ratus se parvo prsesidio munimentum loci natura non satis munitum, diu non posse defendere, nec 0'Dochartam opem laturum, quod militum numero inferior erat castrametatoris exercitu, ignem injicit arci^ duabusque navi- bus onerariis plenis tritici in commeatum missi Luci prsesidio, quas cepe- rat. Duo quoque miUia librorum hsereticorum quse Luci Ministropiscopi, erantj in exercitus conspectu in ignem consumenda injicit, spretis cen- tum argenti libris quibus eos Pseudoepiscopus redimere cupiebatj et ipse duobus phasellis cum mihtibus fugit, tormenta partim secum deferenSj partim dejiciens in mare. Cujus facti 0'Dochaitam, qui statuit Peknium obsidione liberare, pcenituit. Beartam quoque arcem castrametator ob- sidio vallat, ubi erat Maria 0'Dochart£e uxor Praestonis vicecomitis filia. Arcem Monachus qui illam tenebat, prodit, et ipse simul fidei nuncium remittit pactus tamen^ ut prsesidiarii incolumes dimitterentur : quibus Anglus fidem su^ religione servavit alios in vincula detrudens, alios pretio commutans, et Mariam Vicecomiti fratri^ qui factionis Anglicse [211.1 6rat, custodiendam tradens. Inde castrametator ad direptionem,|| atque depopulationem agrorum, quos 0'Docharta possidebat vertitur. Quo conatu illum 0'Docharta prohibere insistit, mille, quingentosque arma- tos ductitans non longe ab hoste stativis collocatis. Plerique castrame- tatoris milites Iberni, et Anglo-Iberni Cathohci eranfc, sed ^ sacerdotibus Anglicse factionis non bene docti existimabant, sibi licere pro principe protestante contra Catholicos pugnare, dum in spirituaKbus non habe- rent cum hsereticis commuuionem. Ex horum principibus erat Henricus 0'Nellus cognomento Junior, qui antea sub 0'Nello in hsereticos fide, et acerrime dimicaverat. Ad locum, qui Keannhuir nominatur.* 0'Do- charta in illud castrorum cornu, quod Henricus tenebat, cum quingentis armatis noctu facit impetum ; vallum subitb transgressus vigiles atque custodes interimit : prima tentoria repente circumit, et incendit : stra- gem undique edit : mox in Henrici tabernaculum irruit, qub etiam regii nulites semisomnes pavidi, et inermes ex aliorum tabernaculorum clade pervenerant. Hic atrox pugna committitur. Incipit Henricus suos consolari, confirmare, adque se tuendos, et sociorum necem ulciscendam hortari, hostis impetum fortissime dimicando sustinere, laborantibus subsidimn ferre ; 0'Docharta contra suos crebis exhortationibus ad prse- liandum accendere, pavidis addere terrorem, ad Henricum, cujus vocem confirmantis audiebat, accedere. Henricus suis loco cedentibus Catho- * Kiimaweer, in the north of the parish of Kilmacrennan. CAP. V.] DE QUATUOR PEIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS. 275 licis undequaque circumvenientibus fortiter prselians, multisque vulne- ribus affectus exanimis sternitur. Superstites in castrorum frontem, ubi castrametator erat, fugiunt. Castrametatorem, et exercitum totum ingens pavor invadit : nonnulli castris desertis sese fugae mandaut : omnesque fugituri videbantur, nisi O^Docharta suorum paucitati timens, receptui canere, pedemque referre jussisset. Accepto damno castrame- tator perculsus ex plano in preesidia confugit. 0'Docharta pagos, quos Henricus possedit, ingressus prsedatur, atque devastat. Per Drumorium lacum in insulam lintribus, atque pontonibus vectus arcem expugnat, atque diripit. Rursus castrametator viribus refectis, majoribus copiis conscriptisj uberioribus Ibemorum auxiliis accitis contra 0'Dochartam facit ex.peditionem. Auxiliis prseerant Nellus 0'DoneIlus Asper, et Mac Suinnius Tuethius. Quorum viribus 0'Docharta ratus suas esse impares in Beatham sjlvam sese cum multis divitiis abdit. Qub erant omninb itinera tria, quibus hostes poterant illum aggredi, quse simul regii arripiunt exercitu diviso in tres partes inter tres duces castrameta- torem, Asperum et Tuethium. 0'Docharta quoque suis copiis louge minoribus tripartitis tria simul itinera obsidet. De qtiibus ab utraque parte dies circiter triginta missihbus contenditur non multis utrinque interemptis. Denique castrametator commeatu deficiente in prsesidia redit. Quem 0'Docharta secutus angustiis illis loci relictis per regios excursiones facit. Sub hoc tempus Asper in eam suspicionem Anglis venit, qubd esset cum 0'Docharta in bellum conspiraturus. Ob quod primum in Ibernia custodise mandatus, inde in Angliam transmissus in Londinensi arce detinetur.* Aliquot deinde diebus elapsis Anglus quo- que prorex, et Clanrichardse comes majoribus copiis conscriptis castra- metatori suppetias veniunt. 0'Docharta ratus se esse imparem utrique exercitui, siquidem utrohbet erat inferior numero militum, in tutiorem locum sese recipere constituit, bellumque tantum ducere, donec super- stites Ibernicse juventutis ex Ibernic^ factione, qui ex variis regni an- gulis ad illum iter habebant,|| perveniant, justumque exercitum habeat. [212.] Cum compositis ordinibus agmen duceret, sub lucis exortum hostis illum assequitur : sed missiUbus utrinque aliquandiu pugnato rursus redit, nuUo memorabili accepto, vel illato damno. Aliquot post horis occurrit hostilium bombardariorum ala CDochartse agmen eminus plumbeis glandibus carpens, in quam 0'Docharta ah,eram imperat mitti : cum qua ipse quoque animosus juveuis praeter concilium, et senioribus in- sciis ex agmine descendens duplici traguM confossus soluS occumbit intra duas horas, quam fuit absolutione sacramentali peccatis expiatus : cujus infausta nex bello exitum omnium opinione celeriorem attulit. Namque cseteri praeter paucos duce destituti in optantium, et invitan- tium Anglorum gratiam, ut primum quisque potuit, rediverunt. * June 24, 1608. Died in prison in 1626 — Fuur Masters, p. 2365. 276 O^SULLEVAiNI HISTOKI^ CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB. I. CAP. VI. Aliquot, qui fidem deserere noluerunt, animae amissione puniuntur. Ex his, qui ilKs reconciliari tam cito noluemnt, fuit Felmius Mac De- vitus, qui brevi post, insidiis proditus, multisque vulneribus affectus proditur, deprehenditur, et adhibita curatione, cum convaluisset, in proregis conspectum producitur. Cui prorex " ubinam^' inquit Pelmi, sunt divitisBj quas Luci et aliis in locis, regis subjectis abstulistis. " De illis rebus'^ " inquit Pelmius^' quse militibus obtigerunt, nihil habeo certi •" ese verb quas 0'Docharta sortitus est, apud me sunt. " Eesti- tuas" "inquit prorex/' res suas, regiis subjectis male ablatas.'" " Equidem non ignoro " inquit Eelmius " qusecumque cseperit 0'Docharta, jure belli, sanctseque religionis Cathohcse legibus illi deberi. Cum tamen non sint opus O^Dochartse jam in cselo profecto, ubi divitias Eeternas sibi comparavit, ea tibi reddam sed ea lege, ut mihi incolumitatem concedas, potestatemque facias in Hispaniam, Galliam vel Belgium migrandi. " Reatus " inquit prorex, omnes tibi dimittam, venia te donaboj honorificentissimisque prsemiis afficiam ea conditione^ ut a tuse religionis erroribus aversus, regis legi- bus assentiarisj religionem profitearis, et eundem esse ecclesise suse principem jurejurando confirmes, ut de more faciunt omnes ejus sub- jecti, animi sedati, et a perturbationibus hberi." " Certe/'' prorex " in- quit Eelmius " intempestive tantum mihi scelus suadeSj ut postquam dominum meum naturalem amisi, fortunarumque omnium jacturam feci, Deum etiam mihi infestum reddam, ut et in hoc sseculo vitam miserri- mam degam et in altero poenis ceternis crucier. " Homo stohde " " in- quit prorex " longe falleris opinione. Ego tibi veram rehgionem in cselum ducentem suadeo : utilior et indulgentior dominus rex erit^ si legibus ejus obtemperas, quam fuit adolecentulus tuus temerarius, qui est scelere suo perditus^ majoraque dona dabit, quam unquam possedisti. " Execror inquit Eelmius" omnem hominum gratiam, omnia prsemia, omnia bona mundi_, quse me avertant a fide mea Cathohcaj ApostoHca. Eomana,, quam in sacro baptismatis fonte sum professus, quam semper inviolatam conservavi^ quam in hac insula a Divo Patritio Dei servo, et [213.]homine sanctissimo divinitus satam^,!! multisque miraculis confinnatam omnes mei majores syncere pureque solverunt. Age ! adhibe tortores, in hoc corpus quam crudehssimis cruciatibus ssevi ! Ego illud pro Christi Jesu nomine, fideque tuendis, proque meis piaculis abluendis ofiero. Tibi verb summas Deus grates ago, qubd illa mihi dies illuxeritj in qua pro te sanguinem effundere possim, qui tuo sacratissimo mortalium sordes eluisti Ob hgec dicta, prorex ira percitus jubet rogum con- CAP. VI.] DE QUATUOll PIIIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS. 277 struerej patibulum erigere, milites adesse supplicio cernendo. Felmius cum intrepidus animo et vultu liilaris ad summum gradum scalarum quibus in furcam ascendebatur, jussus pervenisset^ Catholicos omnes qui aderant, etiam atque etiam vehementer rogat, ut pro ipso preces ad Deum offundant. Mox imposito laqueo collo, e scala devolutus a tor- tore^ paulisper pendet : nondum bene strangulatus scisso fune in terram dimittiturj ubi pedibus sese accepit : illumque carnifex prosternere frustra conatur, donec alii tres illi veniant anxilio, quod magnse fuit astantibus admirationi (erat enim viribus validus, sicut et elegans ata- tura facieque ptdcher) illico ejus pudenda evulsa tortor in ignem dejicit; postque cseso ventre ilia. Nihilominus martyr eundem Iseti vultus, vocis quse habitum nunquam mutavit, Cathohcos semper rogitans, ut ipsnm orationibus juvarent : circumstantibus cum hoc magnam com- movit admirationem, tum terrse motus ortus dum martyr afficiebatur supplicio ingentem terrorem incussit. Cum carnifex pectus cultro secaret, extremam vocem emisit Catholicorum orationes implorans tor- toremque petens ut celerius munus impleret. Tandem corde a tortore evulso, in flaramamque projecto Creatori spiritum reddidit LefBrise 27'^ die Septembris, A.D. 1608. Sub idem tempns Johannes 0'Kahani filius, qui huic bello interfuit similem mortem cogitur subire Dungan- ninae, dum regis principatum in ecclesia jurejnxando confirmare non vult. Ibidem Donato Mac Criedio, O^Kahani capellano hsereticus vitam et ecclesiastica beneficia ut Catholicam ecclesiam desereret, pol- licetur. Quam conditionem cum Donatus incunctanter contempsisset, patibnlo suspensus in membra dividitur. Per eosdem dies alii multis in locis eadem de cansa morte plectuntur. Eaymundus 0'Mellarcus prsefectus provinciaHs ordinis Seraphici in Ibemia, qui iisdem motibus interfuit, diu diligentissime ab Anglis, centurione et optione circum- venitur. Hunc stricto pugione confossum prosternit ; illi facit optio- nem utrum malit ferro cum ipso congredi^ an ipsum liberum dimittere ? Centurio consultius esse judicat, periculum evitare, quam illum aggredi, qui unum se duobus parem esse credidit. Eaymundus hoc et aliis pericuhs dechnatis in Hispaniam secessit ; ubi hsec ab eo magna parte Hispanice scripta vidi.* * The Four Masters state, in general, " that at this time many of the chieftains of the province, too numerous to be particularized, were put to death."_p. 2363. 278 0'SULLEVANI HISTORIiE CATHOLICJSj TOM. IV. [lIB I. CAP. VII. Iberni in externa bella missi. 0'DocHARTiE motibas pacatis Ibernam juventutem, quse ad litramque partem confluxerat,- Angli suis dogmatibus obstaturam rati, copias ex electissimis totius regni juvenibus conscriptas Suetise regi hseretico con- tra Polonise regem Catholicum auxilio mittunt, nunquam redituras [214.] augurati. Iberni apud Suecum quandiu a marina jactatione reficiebantur,|| coramorati, ad Polonium transierunt,'^ pro fide, non in eam, signa coUa- turi. Hsec ad primi puncti executionem spectarunt. CAP. YIII. Secunduni Punctum persecutionis. QuoAD secundum punctum iis Ibernis, qui domi manseruntj armorum usu interdicitur, ne forsan armis assuefacti libentius aliquando rebeUent. Itaque nobilibus equitibus tantum gladio pugioneque accinctis licet incedere. Ut autera Catholica religio funditus extirpetur, qui est Anglis om- nium consihorum finis et scopus, cavetur ne Iberni exteras gentes petant incumbendi litteris gratia, et ut omnes, qui jam fuerunt peregre profecti, in Iberniam vel Angliam revocentur. Cum enim in Ibernia Catholicorum gymnasia sint eversa, Catholicique preeceptores do- cendi munere abdicati, nihil reliquum esse videbatur, ut CathoHca fides prorsus deleretur, si Ibemi prohibereritur, in exteras regiones proficisci causa discendi sacras doctrinas. Utroque etiam studio litterario, et miUtari, impius JuHanus imperator Christianis interdicisse traditur. H^c de re proregis diploma extat, quod nos ita Latinitate donavimus. Per Dommum Proregem, et Consilium. Abthukds Ohichestbk — Serenissima Majestas regis domini nostri (cujus diligens studium in utilitate suorum subditorum procuranda semper vigilat) reputans praecipuum subjeotorum officium, et obsequium in eo consis- * An Irish regiment under Sir Williara Stanley, sent hj the English to assist the Dutch rebels in 1588, also went over with their commander to the Catholic party.— " Government of Perrott," p. 1 12. CAP. VIII.] DE QUATUOE PHIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS. 279 tere, ut et dominium suura ejusque principatum, et patriam propriam charam- que tueantur, et sua regia providentia, prudentiaque prsevidens ruinam uni- versi hujus regni republicBe imminentem, his maxime temporibus, quibus di- versi alienigenae, et indigenffi perfidi (maxime ingrati regni pacem tranquillita- temque perturbare conantur, ad haec ausa moti lue, atque infectione, recepta a sacerdotibus, atque seminaristis hoc regnum frequentantibus, et eo titulo, quod fidem, doctrinamque doceant, hominum animos ab observantia regi su- premoque domino debita, avertentibus,) postlongam deliberationem, utrumque, quoad fieri potest, antevertere statuit, situm periculum saluti animarum, tum excidium reipublicae impendens, si his sacerdotibus (seditiosis nervis paps, hostis regise majestatis, et ditionis ejus) subditorum conscientias afficere moles tia, fidelitatemque tentare, amovendo eos a fide, et vero Dei cultu, ut supersti- tiosi, et idolatrse fiant. Cui quidem malo eo citius oportet curationem admo- vere, quod regii subditi nimis licentiose regiones exteras petant, neque, cum discedunt, eundi facultatem, aut consilium exorantes, neque, cum revertuntur, reddentes rationem ubinam fuerint, imo potius contra, moniti a parentibus suis, religionis in causa non satis sequis, interdum elegant sibi seminaria, eccle- siae Romanae auctoritate condita, non aliam ob causam nisi ut ibi educantur in ea fide, et religione, quse regise majestati obtemperandum non esse suadet, rem plane contrariam Christianse administrationi cujusvis regni legibus bene con- stituti, et ex quo occasiones omnes inducturae in juventutis animos quamlibet religionem adversam illi, quae publice observatur, omni conatu debent extirpati, quamvis in aliquibus casibus cum iis, qui secus facerent, clementer fuerit ac- tum : idcirco regia majestas compluribus literis sua regia manu subsignatis, jussit nos proregem, et consilium, ut edicto publico regiam suam volimtatem hac in re patefaceremus. Juxtaquod:|| _ ^ _ [215.] Nos regiae majestatis nomine, et speciali, ac expresso jussu interdicimus om- nibus, et singulis regis subjectis, in hoc regno natis, cujuscunque conditionis, et status sint, praeter mercatores^ et nautas, eorumque institores, et discipulos, ne unquam in posterum, nisi potestate facta prius a prorege, vel ab alio prin- cipali praefecto regni hujus, ab hoc Hiberniae regno in alia regna, terras, vel ditiones cujuscunque externi regis, principis, reipublicae, vel dominationis proficiscantur. Alioquin incurrant paenam regiae indignationis, et alias, quae legibus, et statutis hujus regni similibus transgrassoribus aequissime possunt irrogari. Prsetera regiae majestatis nomine, et imperio monemus, atque divulgamus, eum esse regis manifestum animum, ut nullus Hiberniae regni vir illustris, aut nobilis, deinceps mittat, aut curet mittendos esse suos filios, consanguineos, vel amicos in aliquod regnum, ditionem, dominationem externi regis, principis, reipublicae, vel moderatoris, praetextu visendi terras, literis operam navandi, vel in bello stipendium faciendi, sine potestate clare facta a prorege, vel ab alio ex principalibus praefectis hujus regni : atque nunc etiam injungimus, et prae- cipimus omnibus prsefectis, et aliis officialibus, et ministris ordinariis portuum, locorumque maritimorum in hoc regno, ut detineant, et capiant omnes, et sin- gulos, qui ad portus dictos, locaque maritima pervenerint animo migrandi ex hoc regno contra mentem hujus constitutionis, eosdemque conjectos in carce- rem custodiant, donec dent idoneos vades sistendi se ante proregem, et consi- hum, ut transgressionis suae in hac re rationem reddant. Insuper regia majestas vigore regise suae praerogativae injungit, et imperat omnibus, atque singulis nobilibus, atque mercatoribus hujus regni, ut revocent, et reverti faciant in hoc regnum, aut in Angliam, omnes suos filios, et consan- guineos, qui erudiuntur, et literis incumbunt in quocunque regno, terrave subdita cuicunque regi, principi, reipublicae, dominationique alienis, ita ut dicti filii, consanguineique omnes, et eorum singuli intra annum unum ab hujus decreti sanctione redeant in hoc, aut in Anglise regnum. Quod si aliquis eorum remeare noluerit ante hoc constitutum tempus, in eo casu parentes, et 280 O^SULLEVANI HISTOBI^ CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB. I. consanguinei nihil ei ad victum suppeditandum directe, vel indirecte mittant sub paena indignationis regiae majestatis, aliorumque suppliciorum, quibus jus- tissime possunt affligi contemptores regiae constitutionis, et prserogativae. Datum Dublinnii in arce regia decimo die Julii anno domini millesimo sexcen- tesimo decimo. Deus Servet Regem. CAP. IX. Prodigia quse in Ibernia visa sunt, referuntur. Ad tertii puncti enarrationem priusquam accedamus, hic referenda sunt ostenta^ quse in Ibernia visa vel incseptam persecutionem vel aliam cladem portendunt. Anno a virgineo partu 1610, mense Julio, in Killdarise comitatu super tres ecclesias ad impia protestantium sacrificia celebranda decretas pluit sanguine. Postero anno mense Aprili, Muiu- nodse sanguinei imbres in templum magna intuentium admiratione ceciderunt. Anno 1613 in Urmonias comitatu sanguis ab sethere di- mittitur, In portu nomine GKnuila millibus passuum sex ab oppido Ochella, cruenta pluvia manavit. Ahqua loca Connactse cruore a cselis fluente rigantur : CasiKse^ sestate media sole desuper undique co- quente super Divi Patritii sedem nivescit. Eadem sestate ad vallem [216.] Brethnacam|| (SKebh Breathnach) in aere magna turba ruit simiKs homi- nibus, quse instructa acie procedens cum duobus miKtaribus signis punicei coloris ducem vestibus et armis candidus indutum sequens, in densissimaque nemora sese abdens evanuit. Sub idem tempus in eadem Urmonia non procul a Keaharlacha pago (Keaharlach) duo immania plantasmata magnitudine et proceritate celsas turres sequantia, caetero corporis humani statura et facie^ trium mensium spacio frequen- ter visa sunt in planum descendere, suum quodque exercitum quingen- torum circiter armatorum nostrse pene magnitudinis, ducentia, magnoque clamore et armorum strepitu prselia committentia. Ipsum quoque pa- gum Keaharlacham ab his incensum fuisse accoKs creditur. Homines hseretici, et in fide nutantes per aerem et in tenebrosas specus a maKs spiritibus rapiunfur : et subita morte passim sternuntur. CAP. X. Tertium punctum persecutionis. NuNC quoad tertium punctum ; consiKum Anglorum ratum non aKter in Ibernia CathoKcam religionem deletam iri^ quam ejusdem veneratoribus CAP. X.] DE QUATUOR PllIMIS PEHSECUTIONIBUS PUNCTIS. 281 atque defensoribus rejectis et labefactatis^ et impugnatoribus accitis, in Catholicorum sedibus haereticos statuit collocare. Itaque ingentia tum Anglorum, tum Scotorum examina ductura colonias Iberniam iuundant, quibus agri et municipia Catholicis abjudicata, adjudicantur. Posses- siones atque ditiones 0'Kelli, CDonelli, 0'Sullevani Bearri, 0'Euarki, 0'Conchuris, O^Morrse, Mac Mahuni, Mac Guieris, Mac Williami, comitis Desmonise et aliorum, qui pro fide tuenda superioribus bellis^ se fortissimos atque constantissimos gesserant, inter hsereticos distribuun- tur. Quomodo cum Ibernicse et Catholicse factionis principibus fuisse actum, ego quidem non miror, cum etiam Iberni factionis Anglicse nul- lam clementiam in Protestantibus comperiant. Namque hi quoque tabulas, vel publica testimonia, quibus fidem faciant vectigalium, et suarum rerum dominium ad se pertinere, jubentur exhibere. Quibus tabulae desunt, his nec sevi longissimi preescriptio^ nec possessio liomi- num memoria, et ipsorum etiam Anglorum dominatione in Ibernia antiquior nec chronicorum authoritas prodest. Quibus tabulse jure, legitimeque.perfectse extant, eas trecentis fraudibus, mille modis irritas facere Protestantes machinantur : et eo colore^ quod tabulse sint infirmse, Catholicos hsereditatibus spoliant, vel ad eas pretio redimendas cogunt factis aliis instrumentis infirmissimis, et invalidissimis, aut ex uberrimis agris amsenissimis villis^ letissimis nemoribns, flumiuibus jucundissimis, ditissimis metallorum venis in inania regionis deserta et ingente solitu- dine vasta relegant, vel toto regno depellunt. Constat etiam, nonnuUos protestantium in eam sententiam esse locutos, ut Iberuos omnes veteres, et novos toto regno ejiciant. Quod proculdubio fecissent, nisi timuis- sent se id non fuisse prsestituros, cum quod valent molestise^ injurise damni, excidiis illis inferre minime prsetermittant. Quibus potissimum nervis superiores Anglise reges ad Ibernicorum genus, efc factionem extirpandum sunt usi, eosdem tTacobus in universorum CathoKcorum utriusque generis, et factionis perniciem usurpat. Superius fuse satis explicuimus illam legem. de jure municipali, vel civitatis ab Anglis regibus introductam|j qua veteres Iberni suas leges antiquare nolentes, [217.] et novi veterum leges, moremque recipientes, munerum incapaces reddebantur perinde ac si hospites, et alienigense essent : et ii tantuni, qui Anglorum legibus sese subjiciebant, sive novi sive veteres cives efiiciebantur. IsTunc vero Jacobus sustulit legem hanc, eandem civita- tis, immunitatis, libertatis, legum, jurisque conditionem omnibus Iber- nis utriusque prosapise, et factionis concedens, eo consilio, ut improbos, atque sceleratissimos seligeret, et remuneret ; bonos vero, longe claris- simos, et honestissimos viros ejiceretj afBigeret, perderet. Etenim con- stitutum est, qui non juret Jacobum esse fidei, et ecclesise in ipsius reg- nis principem, et caput, ne rempubhcam capessat, non exerceat civiHa muuera : et ut ad idem jusjurandum omnes notioris nominis Iberniam habitantes adigantur. Quse una constitutioj quantum universae reipub- licse calamitatem attulerit, nuUius est tantum ingenii flumen, nuUius tanta dicendi scribendive vis, tantaque copia ut possit verbis referre, 36 282r o'STJLLEVANI HISTOBt^ CATHOLIOJE, TOM. IV. [lIB. I. nedmn exornare. Ita Catholici prsetores urbani prsetura sunt abdicati : judicibus potestas officio suo fungendi adempta : causarum patroni ; procuratoresque muneribus obstinere compelluntur : nulli Catbolici magistratus gerere possunt : mercatores etiam novis exactionibus pecu- niariis premuutur. Agricolarum, plebeorum onmium substantise tri- butis injustis exhauriuntur : nec ullus est cui onera insueta et creber- rima non imponantur. Sic Ibemi nunc magis quam unquam a civium munere segregantur, et malis cumulantur dumpropterfidem Catholicam honoribus, dignitatibus, rerum administratione, bonorum possessione, honorificentissimo quoque gradu dejiciuntur : et in eorum locum hsere- tici Angli, et Scoti, quique sunt Iberni ganeones^ exleges, flagitiosi, obscura, et sordidissima coUuvies recipiuntur. Cujus calamitatis id satis est exemplo, quod in una urbe Corcacha per annum unum^ decem prsetores urbani houore sint abdicati, quia hoc regii principatus ecclesiasti jusju- randum prsestare noluerunt. Ita urbium, rerumque publicarum guber- nacula piis Christianis^ atque prudentibus viris adempta rehnquuntur haereticis improbis et flagitiosis, qui in imbeciUis fortunas|,impetum fa- ciantj qui faucibus hiantibus bonorum civium opes devorent, qui Catho- licorum bona privatis rapinisj et pubhcis vectigalibus pessundent, qui bonis omnibus pestem, atque perniciem universseque reipubhcse interi- tum inferant j quam aptissime huic rerum administrationi convenit illud doctissimi Boetii metrum : Premit insontes Debita sceleri noxia poena At perversi resident celso Mores solio, sanctaque calcant Injusta viee coUa nocentes, Latet obscuris condita virtus Olara tenebris, justusque tulit Crimen iniqui, Nil perjuria, nil nocet ipsis Fraus mendacii compta colore. Hoc Eeipublicae excidium Cathohci miserati tot mahs, tantoque regni totius incendio remedium aliqua parte adhibere conantur, et quia more majorum penes ipsas civitates est potestas ehgendi magistratus, interdum urbanos prsetores, aliosque magistratus creant equites Ibernos, qui^ urbibus et majoribus oppidis posthabitis, in castellis suis, et arci- „ bus ex hsereticorum vicinitate sejuncti vivunt: a quibus administraudi L '^•-1 potestate rursus delegata|) Catholici urbium incolae civitates regunt, ita Keipublicse mahs medentes, et nefarium jusjurandum simul evitantes. Nonnunquam etiam sibi magistratus ehgunt regios consUiarios hsereti- eos in curia commorantes, a quibus absentibus jurisdictione similiter demandata CathoHci officio funguntur. Quandoque haereticos homun- culos genere, et moribus obscuros, et abjectos, iuertes, ingenio rudes. CAP. XI. DJE QUATUOB, PKIMIS PEKSECUTIONIS PUNCTIS, 283 imperando, rerumque administrationi ineptos, quique nilul, nisi Catho- licorum civium consilio, et monitisj audeant jubere, prseficiunt Reipub- licse, ne callidi, et astuti haeretici publici boni gubernaculo potiti omnia su^ libidine subvertant. Quse cum didicisset Jacobus, statuit animo civitates omnes immunitatibus exuere, illis jus creandi magistratus adi- mere, id intendens, ut vel Catholicos ad unum perdatj vel ad sectam suam Calvinianam convertat.* CAP. XI. Regis Angliae epistola ad Iberniae proregem, consilium et urbes. QuiBus de rebus extat ejus epistola nobis in Latinum sermonem versa : — Bpistola. Jacobus Rex ad Ibernise Proregem, consilium et urbes. Fidissimi, et clarissimi minime vos latet, quam perfide egerint aliquot ex prsecipuis urbibus, et oppidis istius nostri regni Iberniae sub obitum nostrse sororis dilectissimae Elizabethae foelicis recordationis, primum inficiando, deinde nimium sero confitendo jus nostrse successionis in dominationem horum Angliae, et Ibernise regnorum. Qua de causa pax, et concordia istius Reipub- licae aliquandiu perturbata fluctuabat, dum complures nostrorum subdito- rum, vel actionem nobis debitam in coronam ignorantes, vel male in nos ani- mati de obedientia nostrse regise personae debita dissenserunt. Quo periculoso inobedientise exemplo non contenti, eadem audacia sibi assumpserunt jus legum condendarum gerendarumque magistratuum, non solum prohibendo publieum cultum verse religionis, et officii divini sancitum auctoritate parliamenti istius regni ; sed etiam tuendo, et extoUendo Romanse Synagogse superstitiones eodem etiam parlamento damnatas. Qua quidem in re eo contumacise, et im- moderationis processum est, ut noster istic prorex, et imperator fuerit coactus cum exercitu nostro facere expeditionem, ut horum temeraria ausa reprimeret, eosdemque restitueret ad obedientiam nostro imperio debitam. JSTihilominus nostra clementia, indulgentiaque hucusque tanta in eos fuit, ut non modo dig- nati fuerimus fictas eorum excusationes ratas habere, contemptus condonare, executionemque diguissimorum suppliciorum severitate nostrarum legum con- stitutorum illis remittere ; sed adhuc nostrse erga eos cequanimitatis uberio- rem significationem prsebere, multis urbibus, et oppidis diplomata, privilegia- que cdroborando cum cumulo multarum immunitatum, et exemptionum, ut iidem ipsi optabant, quoties id nos supplicibus libellis rogarunt. Namque per- suasum habuimus tantis nostris beneficiis eos obstringendos fuisse, ut deinceps observando nostras leges, et administrationem, conarentur ostendere se dignos receptis donis, ut memoria indignationis nostrse in eos justissimse obliteraretur. Verumenimverd experientia nobis compertum est, suavi illa mitique elementia. nostra, qua illis hactenus indulsimus, id effectum esse, ut regiam nostram auctoritatem spreverint, plerisque urbium, et oppidorum istic prsetoribus ob- * For Mooney's version of some facts, in this chapter, see Appendix. 284 O-SULLEVANI HISTORI^ CATHOLIC^j TOM. IV. [LIB. I. stinate renuentibus (sicut a te, consilioque nostro istius regni accepimus) jurare juramentum nostri principatus in re spirituali, et temporali : ad quod, ubi aliquod munus obeunt, suis statutis obligantur : quibus statutis obtempe- rare nolentes cujuscumque muneris, et officii redduntur incapaces. Unde efficitur, ut multse ex praecipuis civitatibus nostris, quarum pax et tranquillitas est nobis maximse curse, sint destitutse magistratibus, qui populum nostrum gerant, et regant, ita ut multa delicta, et flagitia incredibili audacia passim admittantur sine supplicii metu, et existimatione nostrae administrationis diminuta : quae orania recens seditio Manapiae probat : et in magistratibus creandis (cum creati magistratu abdicantur, quod nolunt jurare dictum jura- mentum dominii nostri tum in spirituali, tum in temporali, quod tamen in similibus casibus jurare debebant) pervenit ad nos, eos uti artibus, et dolis, ut aliter, quam constitutum est, eligant magistratus. Quoniam interdum magis- tratui praeficiunt aliquem virum ex regni nobilibus, interdum aliquem audito- rem, vel consiliarium nostri consilii istic, qui civis non sit. Denique si post varias hujusmodi moras, atque machinationes civem eligere compellantur, operam semper dant, ut is sit obscurus, humilis et impar oneri susceptoe digni- tatis, et provinciae sustinendo. Vel magistratus singulis annis non mutantes, ut more mutare tenentur, unum, duosve publicis muneribus habent prsefectos, quos ai'bitrantur idoneos ad satisfaciendum jussis legum, atque statutorum. Quas vanas nugas, atque moras, cum eorundem antiquis statutis clarissime repugnent, non, nisi pro manifesto nostro contemptu, et despectione regiae nostree auctoritatis accipimus. Oujus rei medicinam, curationemque quia magis nolumus differre, scitote, quoties imposterum intellexerimus, aliquas urbes, aliquave oppida ex istis nostris destitui magistratibus, quos ad rectam populi nostri administrationem diplomata jubent creare, vel creationem eorum studuerint differre dictis electionibus dolosis ; nobis deliberatum esse, delere, nuUaque dicere cuncta privilegia concessa urbibus, et oppidis hoc crimen in- currentibus, illisque ex arbitrio nostro constituere magistratus, et quia cle- mentia nostra incitati diximus illos homines admonendos de sua inobedientia, et de concordi^, quam abhinc ex illis speramus, vos jubemus, ut quam ce- lerrime vocetis ad vos aliquem, aliquosve ex nobilioribus civibus, nobiliorum, atque obstinatiorum urbium, et oppidorum, illisque indicetis, quam aegre tule- rimus eorum ingratitudinem, et despectionem : et quaemadmodum statuerimus cum eis agendum esse, ut nuUo prsetextu ignorantiae animi nostri in re, ex qua nostrse dignitatis existimatio maxime pendet, possint suos contemptus, transgressionesque defendere, ne unquam valeant audere contra tam manifes- tam monitionem, et declarationem voluntatis nostrse, quoad hanc rem. Ad quod hae nostrae litteras vobis suffecerint. Datum' sub sigillo nostro ex Hampton Court ultimo die Septembris, decimo anno nostri principatus in Anglia, Gallia, et Ibernia, in Scotia vero quadragesimo sexto. CAP. XII. IV. Punctum persecutionis. H^ calamitates, et afflictiones ad tertium punctum pertinent, quas Catholici fortiter ferentes Christi fidem Catholicamque religionem mini- me deseruerunt. Ob id Angli juxta quartum punctum, ut eos a veri- CAP. XII.] DE QUATUOR PRIMIS PERSECUTIONIS PUKCTIS. 2,85 tatis tramite avertant, nrgent ad regii principatus JTisjurandum omnes adi- gentes. Ad quod sessiones et conventus, quse superius late explicui- mus, cogunt. Sessiones quae generales dicuntur in singulis urbibus nobUioribus, et populosioribus- bis; quse trimestres nuncupantur, in singulis tribubus, qui vulgb comitatus vocantur quater quotannis ha- bentur. In hos conventus, omnes, qui, vel agrorum paucissima jugeraH [220.] possident, vel aliquo in republic^ munere funguntur, evocantur. Qui metu juramenti territi, vel occupationibus impediti statutis temporibus ad comitia non conveniunt, bonoruin publicationej capitis diminutione, vel alia pcena crudelissima, ssepissime morte plectuntur. Qui confluunt illis, dura tempus sessionibus fixum, et decretum permittit, hoc regii principatus in ecclesia suorum regnorum impium jusjurandum defertur. Catholici quidem malunt mortem subire, quam tantum sceleris admit- tere. Quamobrem nobilissimi, clarissimique viri municipiis suis, et vectigalibus abdicantur : magistratus officiis civilibus, et publicis remo- ventur, in eorum locum alienigenis Anglisj atque Scotis hsereticis contra regni privilegia, et consuetudinem suffectis. De religiosissimis, et maxime piis hominibus, quam inhumanissime decernitur, Haud ca- piunt publica patibula condemnatos ad mortem. Alii in obviis arbori- bus suspenduntur ; alii ex hortorum pomis laqueo strangulantur, Iberni propter fidem summo supplicio afficiuntur : Angli ob homicidia, furta, rapinas, violatas virgines, ahenos toros contaminatos ssepe minime pu- niuntur. Ne vero Catholici causa rehgionis puniri animse amissione videantur, hi furti, illi Isesse majestatis, alii alio crimine insimulantur, et uno teste quocumque, eliam corrupto, vel inimico damnantur. Beo testes in suam defensionem producere interdicitur : tempus ad purgan- dum crimen negatur. Neque fiHus causam patris, quem scit innocentem summi sceleris argui, orare, nec alium illi patronum adhibere, impune potest. Hic judicium illud duodecim virorum, quod superius latissime declaravimus, Catholici subire compelluntur : et ne liberentur, Ibernis rejectis Angli, et Scoti judices adhibentur, quorum arbitrio reus sese permittere nolens, pro confesso habitus damnatur. Quod si contingat, ut judices duodecim, vel pars eorum sint Catholici, ab illisque reus ab- solvatur, ipsi gravissimis pcenis afficiuntur. !Neque hac quidem con- ventuum frequentia judiciorumque crudelitate Angli contenti, habent lictores, apparitores, aut executores, et aUos ministros, quos ipsi vocant Mariscales, shiriffes, subshiriffesque pene innumeros, alios equites, alios pedites, homines sane nequissimos, atque sceleratissimos ab omni pietate, et humanitate longe terrarum dissitos. Hos destinant, ut per oppida, pagos, villas, sedes, conclavia, et omnes angulos excurrentes Catholicos vitse rationem reddere compellant, in comitia cogant, mulctis puniant, falsis instrumentis majestatis laesae reos agant, interdum animse amissione coerceant: eorum hsereditates expilent, bona auctionentur, sacra, et profana commisceant, Ita Christianissimorum virorum eedes ingenti mBerore, luctu, et squalore mersse torpent, nefarise sceleratissimorum officinse, gaudio, Isetitiaque exultant. Ita boni tantge tyrannidis terrore 286 O^SULLEVANI HISTOBI^ CATHOLICiB, TOM. IV. [lIB. I. prostenmntur ; perditi tanta licentia triumphant. Ita insontes non modo securitate, sed etiam ipsa defensione privantur : flagitiosissimus quisque ad facinus audendum impunitate, et ad ef&ciendum prsemiis incitatur. CAP XIII. Knoxis persecutio longe truculentissima. Qu^ retulimus hactemis, calamitosa quidem, funestaque sunt : longe [22l.]tamen furiosior, et immanior tyrannis manet. Scotus quidam nomne Knox, quem episcopumLuci*in Ibernia|| Jacobus rex inauspicato inau- guravitjsuumque supremum episcopum vocat^nactus a rege potestatemes- tinguendi in Ibernia orthodoxam fidem, et inducendi in ejus locum haeretica dogmata^ nullum lapidem non movit^ ut omnia sacrosanctse Catholicse rehgionis vestigia deleret, omnemque memoriam funditus obliteraret. Tanti sceleris molitor ex Anglia profectus cum in Iberniam appulisset anno post Virgineum partum undecimo supra mUlesimum sexcentesimum^ Dubhlinnse consilii sui, legationisque rationem proregi de more exponit. Cui prorex^ ''rem,'^ inquit, ''arduamj atque diffici- lem, Cnocs reverendissime, suscepisti. Noli existimare Ibernos in sua Papistica lege, pari esse cum Scotis tuis aut cum Anglis meis animi mobilitate, et inconstantia. Mihi quidem minime videris eos a Papse partibusj amicitia, veneratione, et legibus subducturus : quos Angli septuaginta^ et amplius annos ab hac opinione frustra avertere conamur. Qub magis urgemusj eb tenaciores^ atque firmiores, illi se gerunt. Yerum quia jurisdictio tibi auctoritate regia delegata est, fseliciter ofi&cio fungere. Quid valeas experiamur. Ego tibi non deero." " Pinem, excellentissime prorex/' inquit " Knox/' forsitan laudabis. Ego sciam obstinationem eorum egregie excipere, et af&cere dignis praemiis. Effi- ciam, ut nequissimi Papistse mei semper meminerint^ unoqueorePapam, ejusque superstitiones diris imprecationibus prosequantur. Medicinam adhibebo longe acerbiorem iis, quas hactenus experti sunt, quam cum videris, cseteras fuisse blandissimas, atque suavissimas non inficiaberis.'' Mox truculentia^ quam animo machinabatur, fretus per totum regnum edicta in haec verba promulgari fecit Anglo sermone. Omnes Papistae religiosi, sacerdotesque illico regno exeunto, vel animse amissione puniantur. Nemo filium, propinquumve suum in transmarina seminaria navatum litteris • Not Derry, but Baphoe, which he governed from 1611 to 1632-3. Pr. Mant dexterously avoided any allusion to Knox's atrocity. CAP. XIII.] DT! QUATUOR PRIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS. 287 operam deinceps mittito, et suos qmsque intra annum revocato, sin minus fe- cerit, bonorum publicatione coercetor. NuUus Papistarum in toto regno magistri praeceptorisve munere fungi, publiceve legere, vel docere audeto. Qui Ecclesiasticum Papistam domum, vel in villam suam receperit, aut quo- cunque modo foverit, fisco bona ejus addicuntur. Omnes nostris sacrificiis, cseremoniis, atque concionibus, Dominicis diebus intersunto. Templa bello diruta Papistarum sumptibus religionis nostrae cultui resedifi- cantor. Prseterea Knox ministroarchiepiscopos, et ministropiscopos, qubd in regia secta et pravis dogmatibus propagandis hactenus visi fuerunt seg- nes, et qub imposterum vigilantiores sint, graviter reprehendit, eisdemque pcenas pecuniarias irrogat. Pseudoarchiepiscopi quatuor damnis coerciti, conviciisque correpti Dubhlinnam conveniunt, ubi celebrato conciKo decreta Anghco sermone in sequentem fere sententiam cavent, et ad ea servanda, et exequenda, et pseudoepiscopis suffraganeis injungenda se jurisjurandi religione adstringunt. , Ecclesiastici regii prsesules Archiepiscopi, et Episcopi in sua quisque disecesi residento. Omnes suse jurisdictionis Ecclesias semel saltem in anno per se visunto ; regulas, atque sanetiones, quae ad sectarum propagationem, Papista- rumque extirpationem conducere videantur, constituentes. Nullus in album ministrorum, nisi qui proregi probetur, et ab eodem instru- mentum publicum habeat regio signo corroboratum, adscribitor. || [222.] PraBSules,atque ministri juramentum regii principatus in eccIesia,parochianis, et subjectis suis deferunto. Oatalogus eorum, qui juramentum hoc praestare recusaverint, qui nostris CEeremoniis, et ecclesiis non interfuerint, qui sacerdotes Papistas protexerint, , qui per alios, quam per ministros infantes suos baptizari, mortuosve sepeliri fecerint, aliave, quam mihistrorum auctoritate matrimonia contraxerint, ad proregem tertio quoque mense mittitor. In singulis diaecesibus graviorum Htte- rarum studia, in minoribus oppidis rudimentorum scholse Protestantibus ma- gistris habentor. Templa recusantium, id est Catholicorum, expensis conci- nantor ; et in illis Biblia in vulgarem sermonem translata esto. Itaque reli- gionis Anglicse ritus inducantor.'* Post hsec jussa, quam msestum, et luctuosum spectaculum cerneres ! Ubi fuerunt preescripta, AngH ea exequi festinant. Lutherani, Calvi- niani, Zuingliani, Puritani, omniumque sectarum sequaces^ prseterquam nostrae sacrosanctBe Christianse, Catholicse, Apostolicse, Eomange religi- onis, gerere ecclesiasticam rempubhcam: ahi sacrorum antistitum nomine, et auctoritate abusi archiepiscopatus, et episcopatus adminis- trare : alii qui ministri nuncupantur, in inferiores ecclesias missi omnes regni totius angulos implere. Bibhas corruptse, mendosseque versionis in vulgarem sermonem traductas^ et CathoUcorum expensis emptas in omnibus parochialibus ecclesiis collocare : loca inde deprompta, qub sua quisque libidine, et ingente furore rapitur, flectere : ad insanam hanc expositionem audiendam, et nefaria sacrilegia colenda Catholicos utriusque sexiis, et cujuscumque dignitatis compellere. Neque prorex 288 O^SULLEVANI HISTOEI^ CATHOLICyEj TOM. IV. [iJB. I. quidem negotio defuit, mariscales, lictores, milites, sicarios nequissimos, atque truculentissimos, qui Ibernos ministroclericis obedire cogant, per oppida, villas, agros, distribuitj in viis, et semitis constituit. Hi Ca- tholicos ad regia templa frequentanda, auscultanda dogmata, regiamque sectam amplectendam student adstringere; hos fustibuSj illos ferro in hsereticorum templa detrudere laborant. Catholici qubd hsec scelera nolunt admittere, ad incitas rediguntur, mulctis aifiicti, in carcerem, et in vincula conjiciuntur. Tot reorum examinibus capieudis carceres miuime sufficiunt : in comitiis, aut sessionibus sistuntur. Duodecim virorum judicium subire coguntur. Hi bonis spoHantur : illi in exilium mittuntur : alii capite plectuntur. De omnibus quam acerbissime, et crudelissime decernitur. Lenissimi, atque misericordissimi Protes- tantes sibi videntur, si patres familias, quantumvis pauperes duobus argenteis nummis, quos regales nominant, singuhs diebus dominicis, rehquisque festis, quibus hsereticis cseremoniis non interfuerint, puniant, ditiores vero, et nobiliores pcenis majoribus damnent. Imaginibus sacris impii minime parcunt. Sacerdotalia vestimenta, cseterasque res ad Missarum Solemnia, divinumque cultum dicatas ra- piunt : Catholicorum domus diripientes, aureos, argenteos scyphos, aulsea pretiosa eo colore, quod sint sacri calices, patense, sacrarum ec- clesiarum ornamenta, et id genus alia in Dei venerationem destinata, sibi adjudicant. Sacerdotes ut neci tradant, quam diligentissime dis- quirunt. Ibernos jjrseceptores, et doctores ofiicio removent, et fugant. Litterarum studiosos exitu ad transmarina collegia, et Catholica gym- nasia prohibere summo studio conantur. Eb vesaniae proceditur ut authore venerando patre Convgeo, quidam regius consiliarius jactaverit, [223.]omnem suam|| supellectilem, quse magnae sestimationis reputatur, esse sacraria, calices, patenas, reliquaria, et vasa, quse Cathohci divinarum rerum honori devoverant. Eodem referente, Cubathnise erat Virginis Matris imago, quam Babington Pseudoepiscopus Anglus inipie cupiens comburere, duobus satelHtibus suis, ut eam ad rogum, portarent, impe- ravit. Sacrilegi morem hseresiarchse gerentes, vix in sacram imaginem scelestissimas manus injecerunt, cum exanimes subito ceciderunt. Per ahos seque temerarios in oppidis forum delata structoque rogo imposita mansit illaesa, igne toto consumpto. Terebris etiam perfossa, et pice, stuppa, nitratoque pulvere in foraminibus posito, et in novum ignem conjecta nihil damni fecit. Quare ministropiscopus territus, et morbo correptus animam exhalasse, imago vero in pristinum locum divinitus restituta, idque evenisse, mense Septembri anno redemptoris millesimo sexcentesimo undecimo fertur. Ut idem etiam tradit, hsereticus rehgi- onem nostram, ejusque ritus et sacerdotum. ornamenta ludens, e sacr^ casuld femoralia sibi fecit : sed inauspicatb, nam vix ea induit, cum igne concepto flagrarunt, et sacrilegus in multoium conspectu combu- ritur, sociis eum frustra exuentibus veste. Heu miserimos, qui tantam miseriam patiuntur ! Heu ignobiles, obscuros, objectissimos animo, qui ferunt ! O feelices Ibernicos, seter- CAP. XIV.] DE QUATUOR PRIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS. 289 noque laiidum praeconio dignissimos, qui raaluerunt pro religione Catho- lica, pro legibus, pro patria gloriosam, et sanctam mortem oppetere, quam in hoc situ, squalore, luctu, dedecore, in hac servitute, in hac ec- clesise tyrannide, in hoc Dei, sanctorumque contemptu, in hoc cunctorum scelerum salo, et in hac lerna malorum omnium turpissime vivere ! O inscios, stohdos, atque perditissimos Anglicse factiouis Ibernos_, qui hanc sibi pestem impendentem non prseviderunt, qui populares suos, viros summos, atque cJarissimos fidei defensores oppugnando, effece- runt, ut huc ruinse, calamitatis, miseriarum, patria, Catholicaque religio sit deducta ! Adestote mihi hic Anglo-Iberni sacerdotes Anglicse fac- tionis, de omnibus non loquor, sed de vobis paucis, qui rem sinistre egistis, quando causaCatholicsereligionisagebatur. Quomodo prsesens, tam ingens, et immane scelus purgabitis ? Euistis ne tunc animo unde- quaque, et integerrime Catholico ? Sapientis lectoris, esto judicium. Ego quidem non sum solitus uUos nota inurere : nec tamen dogma ani- marum saluti, et fidei amplificationi perniciosum, et exitiale possum habere ratura, sanctum, et Catholicum ; hoc est, ut pro hsereticis, et contra Cathohcos arma circumferamus. Ne diutius hic immoremus. Nihil hic opus fletibus nostris. Anglica Ibernorum factio factiosissima, quse hoc sibi, patrise suee, xehgionique sacrse excidium attulit, hodie acerbissime plangit. CAP. XIY. Quemadmodum Iberni sustinuerint hanc persecutionem ? H^c de tyrannidis punctis quatuor diximus. Nunc qu^ constantid praediti, quibus auxihis adjuti Iberni tantam tyrannidis rabiem ferant, ut Cathoiicam fidem in tanta rerum difficultate sine hsereseon contagione sanctam, et puram retineant, breviter perstringamus, sacerdotum, et saecularium, Cathohcorum, et hsereticorum casus, laboresque referentes. rooA i Principio Ibernicae,|| Catholicseque partis sequaces meritorum suorum erga patriam, remque pubhcam Christianam conscientia gaudent, qubd ipsi diu effecerint, ne huc serumnarum ecclesia Christi fuerit deducta, perque se non steterit, quominus armis in libertatem vindicaretur, nunc etiam in fidei conservationem omnem operam ponentes : quodque sem- per Christi fidem, atque patriam victricem esse voluerint, idque pro virili contenderint, unum est illis proesentis doloris levamen, et me§. quidem sententia magnum : namque conscientia rectae voluntatis, et benefactorum recordatio est maxima consolatio rerum incommodarum. Anghca Ibernorum factio, quod ipsa fidei defensores, et Hbertatis as- 37 290 0'SULLEVANI HISTOKI^ CATHOLIC^, TOM. IV. [lIB. I. sertores impugnaverit, ignorantiam suam deplorat, seque diris irapreca- tionibus execratur, intempestive tamen. Pronte, capillata, post est occasio calva. CAP. XV. De tribus comitibus Ibernis Anglicse factionis. Anglic^ factionis aliqui principes Iberni non impnn^ sunt ausi perse- cutioni intercedere Eichardus Burkus Clanrichardse, Thomas Buttlerus Urmonige, Giraldus Giraldinus Killdarise comites, qui Anglorum, a qui- bus originem trahebant principatum superiore bello amplificare nite- bantur : quod prsestare minime potuerunt, nisi cum miserrimo patrise excidio, ingente Cathohcse religionis clade; haeresis propagatioue, et maximo suo damno^ quemadmodum rerum exitus probavit. Urmonius senectute languidus, oculis captus, morbo tabescens, nihil, nisi de morte cogitans, in hac persecutione ad orthodoxam fidem se- cund6 conversus* exactee vitse delictis, prsesentis tyrannidis magnitu- dinCj obaeratorum calamitatibus, et universee patrise communi naufragio vehementer cruciatus palam protestabatur, a regiis ministris inauditas injurias inferri, illasque se non fuisse laturumj si esset iUa setatCj cor- porisque valetudine, qua fuit tunc, cum veram Christi religionem, pa- triamque suam impetivit a tartareo diabolo deceptus, idque identidem, donec animam efflaverit, repetebat, a rege, consilioque ssepe, et asper- rime correptus. Ejusdem immanis persecutionis truculentia Killdario indigna, hor- rida, et execrabilis existimatur. Qui generis splendore, majorum gestis, et sua industria clarus inter Ibernos fuisset, nisi a Catholica religione degenerando, cuncta fsedasset. Quippe infans ab Anglis educatus, et * Dr. Lynch, in his Alithonologia, states that he died (A.D. 1614) a Ca- tholic. During life he had been a pliant and clever politician, and no honor to his creed. His grand-nephew, the great duke, remembered to have been fondled on his knees, and to have gazed with wonder on his long beard, black face and sightless eyeballs. The great duke, dying in 1688, had lived 15 years contemporary with his grand nephew, Ohristopher Butler, Catholic Archbishop of Cashel (born in 1673) who died in 1757 : having lived many years at Garry- ricken, with his grand-nephew, John Butler, commonly known as " Sean na Caishlean," " Jack of the Oastle," who conformed to the Protestant church, and recovered the family titles in 1791. Lord Wandesford, the only surviving son of John Butler, was 15 years of age at his father's death : thus three col- lateral links in the same noble family connect the present generation, with Black Thomas, the playmate and bedfellow of King Edward VI. CAP. XT.] DE QUATUOR PRIMIS PEESECUTIONIS PUNCTIS. 291 erroribus imbutus verse religionis nectar non libaverat. Nihilominus Dubhlinnse proregem adiens ita alloquitur. " Eeor equidem prorex excellentissime, optimo cuique id esse a natura, vel a Deo naturse, et rerum omnium opifice, et authore insitum, ut afflictorum magna mise- ratione moveatur, praesertim cilm insontes immoderatd nocentium feritate quatiuntur. Quis enim est ingenio tam ferino, et abhorrente ab humanitate, ut non doleat innocuos a pravis, atque perniciosis in- gente furore, et Kbidine, praepostera lege opprimij et puniri ? Ac me quidem cum hsec miseratio, tum conscientia mea subigit exponere tibi regni hujus labores, atque calamitates, cui exitium, et interitus ab his militibus qui destinati sunt ad prosequendos, et capiendos sacerdotes Papistas, imminet. Namque novi probe tuam pietatem, summamque aequitatem in hujus insulse respublica administranda, qua flagitiosorum hominum invasiones cohibendas, calamitosis subveniendum|| et omni [225.] Eeipublicse consulendum a te esse spero. Itaque milites isti, aliique regii ministri cum magnis furum atque ganeonum catervis, quas in suam familiaritatem, atque societatem asciscunt^ eo colore qubd sacer- dotes insectantur ; agros^ urbes, oppida, domos, conclavia, percurrunt, invadunt^ depredantur, diripiunt : innocentes falsis delationibus, atque documentis agunt relegant, morti, addicunt : eorum fortunas sub hasta vendunt, amcenas villas, Isetos hortos, pretiosam supellectilem sibi adjudicant : utque uno verbo sceleris summam comprehendam, sacra et profana poUuunt. Dumque incredibili insauia exagitati hgec crudelia facinora committunt, susque, deque ferunt, an in crimen inciderint, nec ne, hi in quos ita traculenter sseviunt. Et profecto quamvis omnes Iberni Papistse sacerdotes essent, tamen nec honestum, nec pulchrum videretur in eos tam immane bacchari, prseterquam lex, ratio, exemplum majorum, caeterarumque gentium mores prsescribunt. Quare te etiam vehementer rogo, ut huic pestilentise obviam eas, totque et tantis malis adhibeas curationem. Hoc interest publici boni, cujus ratio potissimura habenda est. Hoc interest tua, tuseque famse, et gloriae cui reipublicse gubernaculum permittitur j hoc interest reJigionis nostrse. Hoc mea interest, qui cum paucissimis aKis Ibernis veneror regiam religio- nem. Hoc interest singulorum, qui eandem profitentur, prsecipue regis qui religionis hujus, harum dominationmm, nostrumque omnium caput, princeps, atque propugaculum est, ne reipublicse oppugnatores, ne ssevi, neu irreligiosi, impii, exleges, et habeamur et simus." Quse, oratio etsi non ex animo CathoHco proficiscebatur, sequa tamen et utiHa suadebat, eoque altius in proregis animum descendit, quod eum, vel negligentia et imperitia reipublicse capessendse, vel ssevitiS, notare videbatur. Itaque ira, et odio percitus injuriam, quam libera comitis oratione sibi illatam credebat, per dolum ulcisci molitur, verbis illi gratias agens pro consiHo, sed animo cogitans, quemadmodum mor- tem inferret, scyphum vini plenum ilH propinat in grati animi significa- tionem, volentique bibere venenum satis vaHdum vino clam miscere fertur imperasse. Quod comes nihil adversi timens, propter sitim, 292 0'SULLEVANI HlSTORIiE CATHOLIC^, TOM. IV. [lIB. I. avide hausit : sed poculo vix epoto pree dolore gemens, vereor, inqtiit, ne potus hic vita me exuerit. Mox eqtium conscendens Munnodam municipium suum, quod millibus passuum circiter duodecem abest Dub- linna, petit : quo cum venisset ad noctem, CathoHco sacerdote accersito exactee vitse conscientiam, peccataque sua patefacit, sectas et hsereses, quas eo usque fuit secutus, detestatur, Catholicam rehgionem profes- sus, et a sacerdote expiatus eadem nocte animam efQat.* Clanrichardus Comes ingruente per Iberniam persecutione, se in Angliam contulit, persecutionem evitaturus, sed longe prseter votum, et opinionem illi contigit. Incidit in Scyllam cupiens vitare Carybdim. Eum enim Jacobus a fide avertere conatur. Ob quod ille anxius vehementissimo morbo oppressus decumbit. Est comiti conjux genere Angla nuper ad fidem conversa, postquam illi nupsit, quae mariti casu commota Jacobum adiens, ad ejusque pedes se dejiciens, et misere flens rogat, ne se orbet marito, qui sane vitam morte commutaturus sit, [226.] si gentis suse, majonmiquell religionem venerari prohibeatur, neu comiti ClanrichardsB viro clarissimo, uni ex Ibernise principibus, cujus multa, et ampla merita in Anglise reges extiterunt, interdicat ea reli- gione, quam infimus etiam, et obscurissimus quisque Ibernorum reti- net, colit, et profitetur. Cum rex indicasset, se comitissse lachrymas miserari, illa marito refert, non esse, quamobrem ampHus timeat, ne propter religionem molestia afficiatur. Quo ille nuncio recreatus csepit Eegritudine levari. Nondum tamen fuit ad pristinam valetudinem restitutus, cum in majus vitse discrimen a Protestantibus deducitur, dum venenum cibo absconditum illi comedendum praebetur, quo illi pili capitis omnes defiexerunt et ipse segrotare, doloribus cruciari, tabescere csepit : magnisque curationibus adhibitis longo tempore transacto vix signa salutis ostendit. Ad hsec quia noluit regis summum pontificatum jurejurando confirmare, Connachtse administratione abdica- tur. Possem ego comitis ampla beneficia in Angliae coronam numerare, sed ipse secum illa reputet, et merita cum prsemiis conferat. * Gerald succeeded in 1599, and died in 1611. He married by dispensation from the Pope, his second cousin, Elizabeth Nugent, daughter of Christopher, ninth Lord Delvin, and of Mary Fitzgerald, daughter of the Earl Gerald, who recovered the family honors under Queen Mary. The Countess Elizabeth was born in the Tower of London ; she lost her only son in 1620 : from her hus- band's death to 1 642, her castles were " the asylum of all persecuted Catholics and of converted Protestants," so that they were called by the Protestants "sinks of hell," "sentinae inferni." Father Maurice Ward, in a MS. sketch of the life of Francis Slingsby, in the editor's possession, gives a very interest- ing account of the good Countess, the last of the Fitzgerald (Leinster) family, that died in the Catholic church, " cui il!a semper, ejusque filiis afflictis, auc- toritatem suam tanquam umbram prsebuit." The next heir fell into the hands of the great earl of Cork. CAP. XVI.] DE QUATUOll PRIMIS PEllSECUTIONIS PUNCTIS. 293 CAP. XVI. Catholicorum constantia, et conatus in persecutionem. NiHiLOMiNUS apud tmiversos pene Ibernos nihil magis fixnm^ atque deliberatum est, quam hsereticis regis, atque proregis edictis : nefariis Cnocsis Pseudoepiscopi, et aliorum hseresiarcharum constitutionibus, sceletissimisque regiorum ministroium jussis non obtemperare. Imprimis non sine contentione possessionibus suis aliqui dejiciuntur. Aliquot Anglorum, et Scotorum coloniis, quas statuit prorex iu Lageniam mit- tere, hactenus obstiteruut Daniel 0'Murch.uus cognomento Hispaniensis, Pelmius, et Eaymundus 0'BruiueSj et alii equites, quorum aliqui pro- regi responderunt, se non prius possessiones suas aliis permissuros, quam vitam morte commutaturos. Ob alias etiam causas controversise passim oriuntur. Hsec celebris apud Convseum. Minister regius qui Mariscalis dicebatur, equitum turma stipatus huc, illuc per itinera cursitans cum in via publica pedissequum Iberni equitis cui erat in- fensusj offendisset, eum jubet exhibere instrumentum vel fidem publi- cam^ qua constaret_, ei licere iterfacere. Cui pedissequus respondit, se quidem nec illud documentum habere, nec putasse opus eo sibi essCj herum suum subsequij et illi forsan instrumentum esse, seque in ejus agris esse, ubi erat omnibus cognitus. Hic Mariscalis non interposita mora hominem ex arbore proxiina imperat suspendere, sic ultus, si qu^ molestia ab hero iUius fuit affectus. Erat enim huic Anglo data potestasj qu8e martise legis AngHs dicitur, per quam indicta causa, levissima, vel nuUa suspicione, uUa sine culpa, quocumque colore pote- rat hominem morte plectere. Ibernus Eequ.es cum pedissequum suum spiritu jam effuso suspensum invenisset, ira percitus subdit equo cal- caria, et pedissequum Mariscali longe charissimum, et magni usus nactus laqueo strangulari facit, par pari pendens. Quod cum fuisset proregi, et summo consiHo aUatum, iUis risum movit. In iUa duodecim virorum judicia, quse superius expHcavimus, quoties tres vel quatuor CathoHci adscribimtur et de CathoHci, vel sacerdotisj vel laici causa agitur, constituunt prius fame perire|| (nam dum judi- candi potestatem habent, cibo, et potu iUis interdici demonstravimus) ™ ' 'J quam contra conscientiam ferre sententiam ita, ut vel hsereticos inedia coactus in suam opinionem trahant, vel consiHum re infecta faciant solvi. Tantum abest, ut Iberna juventus haereticis prseceptoribus operam det ; ut in exteras regiones, et transmarina seminaria multi studendi causa transmittantur, rege, prorege, csBterisque regiis ministris frustra renitentibus, et pueri domi a parentibus, et sacerdotibus Pdiei CathoHcse rudimentis excolantur. Hseretici quoque magistri, ne mercedem, quam pro docendi munere studiosi pendunt, totam amittant, dum eos studiosi 294 O^StJLLEVANI HISTORIiG CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB. I. nolunt andire, cum Ibernis praeceptoribus paciscuntur, ut illi dimidia mercede fruanfcur docentes^ et alia dimidia sibi ociantibus reddatur. Ne profana templa frequentare, mortiferis hsereticarum superstitionum solemnibus interesse cogantur, alii perpetuis mulctis aifiigi, alii morte affici se sinunt^ alii certa pecunise summ^ constituta, ne ad nefandas cseremonias accersantur, trausigunt. Non desunt, qui Ministroclericos, etsi rarb, occidant. Multi illis metum incutiunt, ut nec ipsi munus hsereticum exercere, nec CathoKcos sacerdotes divinis of&ciis prohi- bere audeant. Ridiculum est, quod in humihbus pagis ab ipsis agri- colis, et rusticis usurpatur^ invitantibus ministros ad jentaculum summo mane diebus festis, et vino, aqua vitsSj cervisia, tabacei herbse fumo, et pulvere inebriantibus, sacrificantesque Baccho regiorum sacrorum im- memores reddentibus. Omnes Catholici reclamant injurias toti regni inferri, cunctaque praeter morem, exemplum atque leges agi. Sacerdotes Cathohcos hospicio excipiunt, in sedibus, et viUis occultant: ab inquirentibus Anglis defenduntj victum illis large suppeditant, quanquam compellan- tur ecclesise vectigalia ministris hsereticis pendere. Eosdem tanto cultu, tanta veneratione, et observantia in hac rerum miseria colunt^ ut nec antea in Ibernia, nec alibi gentium post hominum memoriam fuisse tantus ecclesiasticis a laicis honor exhibitus audiatur. Seu praemia, quantumnis magna, et pretiosa iUis proponas ; seu exquisitissimos, et horrendissimos cruciatus admoveas, nunquam tamen sacerdotem pro- dent. Neque officio suo se satisfacere credunt, nisi quando opus vide- tar, pro sacerdotis incolumitatefaciant bonorum facturam, et sanguinem effundant, et animam amittant. Quo efficitur, ut pauciores sacerdotes pro fide intereant. Nam cum regii ministri sacrilegas manus in sacer- dotem injiciunt, illum Catholici vana, et multipHci arte in libertatem asserunt. Ob quas causas magistratus, civitates, nobiles, et plebei coertionibus, et psenis gravissimis afficiuntur, multique summo supphcio puniuntur, quamvis aho crimine insimulentur. Celebris est Patritii Purcelli equitis senio conjecti laniena, qui octogesimum circiter annum agens hoc crimine postulatus, qubd Ehzabethse tempore eques Catholi- cus, qui a Catholicorum parte in bello stabat, in ejus domo csenaverit, semisuspensus secatur, ejusque exta comburuntur Piardse anuo Domini 1612. Erat quippe insignis sacerdotum patronus, possessionesque minime spernendas habebat. Iberni in ahquibus ecclesiis, quas vel ipsi ab Anglorum impetu defenderunt, vel hseretici ad suas cseremonias celebrandas resedificare facerunt, sacerdotes atque rehgiosos constituunt, etsi de hac re est acerrima contentio. Ob quam CathoHcorum per- j-228,] petuam luctam innumerse controversise oriunturj || lites infinitse inten- duntur, disceptationes in infinitum protrahuntur. Summa rerum est, omnia maxima perturbatione, et ingente confusione misceri conantibus AngHs diviua et humana jura violare, Ibernis vero Pidem CathoHcam reh'gionemque conservare. CAP. XVII. DE QUATUOE PEIMIS PEllSECUTIONIS PUNCTIS. 295 CAP. XVII. De religionibus, collegiis, et sacerdotibus. Jam vero quam opem in hanc persecutionem exterae gentes Ibernis feraut, breviter dicam, et certe non mediocr auxilio spirituali (nam de hoc loquimur) hgec insula juvatur ab externisi nationibus Ibernos studio- sos sacrarum litterarum, et optimarum artium lacte educantibus : ac mebercule par est, ut cum Ibemia quondam multis gcntibus doctrinam suppeditaveritj Evangelicamque veritatem profligatam restituerit uunc multse cum una paria faciant. Phillippus Hispaniarum Eex studiosis- simum Christiani nominis propugnaculum, et ecclesise CathoHcse fulcrumj miseratus hanc Ibernise ecclesise calamitatem, subsidium laboranti, jamque pene cadenti fidei insulse honorificentissimum atque saluberri- mum providit, dum Ibernise juventuti litteraria palsestra excolendeej et sacris ordinibus initiandse seminaria, quse hodie floreutj instituit et vectigalibus locupletavitj ut inde sacerdotes doctrina bonisque moribus imbuti in Iberniam reversi divini verbi semina diffundant, atque popu- lum immani tempestate concussum in tutissimo portu fidei CathoHcse contineant. Salmanticense, Compostellanumque seminaria sunt ab ipso rege constituta; Ulyssiponense a Lusitanis optimaltibus inceptum a rege auctum. Hsec a sacerdotibus clericis primum florentissime administrata nunc a patribus societatis Jesu Ibernis prEeclare regnuntur instituto ipsius sacrse rehgionis, quse contra perturbationem insanorum dogmatum hac tempestate caput extoUentium ad rudis, atque tenerae juventutis animos bonis moribus, atque hteris imbuendos divino quadam munere constituta est. Hispali quartum est ab Hispalensibus optimatibus de- votum, regiaque ope adjutum in ipsis adhuc cunabulis uberrimos fruc- tus gerens, IUud autem, quod idem Catholicus Eex in Gallia Belgica Lovanii* Franciscanis religiosis construxit beneficiis in Iberniam, remque publi- cam Christianam eruditione, et doctrina maxime memorabile est. Si- * Anno 1607 Mense Maio cepimus habitare in donio conductitia prope ca- pellam S. Antonii Lovanii eodemque anno emanavit buUa Pontificis Pauli V. pro nostra fundatione, cui postea accessit placetum principis et a civitate ac universitate acceptati fuimus : facultas artium concessit nobis usum istius ca- pellae quandiu ibi maneremus. Primos novitios recepimus ,2° die Novembris ejusdem anni. Studia philosophica paulo post inchoata sunt ; theologica paulo ante. — Mooney, p. 95. Anno 1617 incepta est fabrica domus nostra; novse, seu collegii fundati et erecti pro nobis ipsis a fundamentis : serenissimi principes Albertus et Isabella in eo posuerunt lapidem angularem in propriis personis ibi existentes, &c, Ibid.^. 101. S96 0'SULLEVANI HISTOIII^ CATHOLIC^j TOM. IV. [lIB. I. lentio prsetereunda non sunt tria seminaria, quse in eodem Belgio Catholici regis auxilio, et Belgarum primorum patrocinio proteguntur Antwerpiae, Duaci^ et Turaci. Totidem quae Gallicis magnatibus pa- tronis, Bardigalse^* Tolosse, et Lutetise^t vigent, dignissima sunt, ut ab oblivione hominum vindicentur. Ac certe Burdigalense seminarium Cardinali rrancisco Surdicensi Burdigalse Archiepiscopo Mecsenate, et Dermysio Mac Carrha rectore incredibiles fructus diu profert. PrEeterea plerique nobiles Iberni opibus pollentes curant liberos, in hsec regna, in quibus Catholica religio floret, missos, dum in gymnasiis, se litteris addicunt, suis sumptibus alere. Eeligionibus quoque horum regnorum plurimum Ibernia debet, quod Ibernos in sua csenobia^ instituta, regulasque libentissim^ et obviis, ut aiunt, manibus cooptant. Itaque in religionibus, seminariis, et paren- [229.]tumexpensisIbernisacerdotes,|l et religiosi educati Iberniam catervatim * Forty Irish priests, exiled for the faith, landed at Bourdeaux, about the year 1600. They gave an account of the state of Ireland to Florimond Rai- mond, which he published in his history of the heresies of the 16th century. They had no regular ooUege at Bourdeaux until Anne of Austria established one by letters patent in 1654. Previously to that time, they had the church of St. Eutropius, and casual revenues sufficient for the support of 40 priests or students, vrho did not, however, live in community. A singular event first attracted the royal favor to them. During the troubles of Anne of Austria's regency, the King of Spain sent 5,000 Irish troops to aid the rebels (the Ormists of Bourdeaux.) A detachment, under the command of Colonels M'Oarthy and 0'ScanIon, was advancing to Bourdeaux, when they were met by the Rev. Cornelius 0'Scanlon and Dermod M'Oarthy, superiors of the Irish ecclesiastical body in that city, and brothers respectively to the two Go- lonels. The result of the interview was, that the Oolonels resolved not only to stand netitral themselves, but to use their influence with the other detach- ments of their countrymen. Word was sent to Colonel Dillon and to another commander in Perigord, who adopted the same course, and neither the pro- mises nor threats of the Spanish officers could induce them to fight against the Regenfs troops. Anne rewarded this conduct by endowing the seminary, " Notice sur le seminaire coUege des Irlandais a Bourdeaux." f The Irish had no endowed seminary in Paris when our author was writ- ing. Messingham, in the dedication prefixed to his " Florilegium," published 1 624, gives the foUowing account of the liberality of John Lescalopier, Baron of St. Just, Chancellor of the Queen of France, &c. to the Irish clerical exiles in Paris : " Memores quippe sumus, nos fidei, religionisque causa exu- lantes et mediorum inopia obscuro satis in loco manentes, alumnorumque paucitate incognitos, ad magnificam domum ab ipso translatos, auctisque mediis et alumnorum numero, ad communem notitiam deductos. Nobiscum pro fide exulibus vivere, religiosissimo prsesidi magnse erant deliciae : ac eo usque se humiliavit, ut qui inter primos supremse Galliarum curise magnates sedere solebat, postremus in exulum Hibernorum mensa non raro accumbere sit dignatus — deque seminario nobis fundando, annuisque redditibus assig- nandis (quod et re ipsa dudum prsestitisset nisi morte prseoccupatus fuisset) efferebat." When the students had completed their studies he sent them to be examined by Father Binet, S.J., provided them with clothes and money for their journey to Ireland ; and then conducted them to Oardinal de Retz, Bishop of Paris, from whom they received the requisite testimonials. CAP. XVII.] DE QUATUOE PHIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS. 297 inundantes, damnum illud, quod Angli intulerunt, religiosas domus, et sacra gymnasia evertendo, compensant, et resarciunt, quamvis non om- nino, magna tamen ex parte. In Ibernia quoque nonnulli adhuc se religionibus alligant. Hi sacramenta ministrant, constantes in fide adjuvant^ nutantes confirmant, cadentes retinent, lapsos erigunt, Evan- gelium sacrosanctum exponunt, populo concionantur, hEereticorum no- dos, atque tricas dissolvunt. Quo crebrius e regno discedere jubentur, eb libentius manent, et etiam confluunt. Ne ab Anglis cognoscantur, seecularium hominum yestibus induti, alii mercatoreSj vel medicos, alii ense, et pugione ciucti equites, alii alia conditione, et arte se simulant. TJt autem in omnibus regni locis sint sacerdoteSj qui animarum curam gerant, salubre consilium est initum, quod ut facilius percipiatur, in memoriam revoeandum est; in Ibernia Archiepiscopatus quatuor, et Episcopatus complures essCj omnesque hodie ab hseresiarchis possideri : ob idque titulis eorum Catholicos praesules nonnisi rarb creari, qubd sine vectigalibus ecclesiasticis tanta Episcoporum turba dignitatem, et honorem tueri non posse videatur. Quamobrera Archiepiscopi quatuor, qui sunt a Romano Pontifice inaugarati in suffraganeis Episcopatibus vicarios generales constituunt authoritate Apostolica accedente, sacer- dotes, sive clericos, sive religiosos. Hi rursus parocliialibus ecclesiis parochos prseficiunt. Et Eugenius Mac Magaunus Dubhlinnse Archie- piscopus, et David 0'Carnius Casilise magna discrimina, et ingentes labores adeuntes suorum Archiepiscopatuum oves per se pascunt. Petrus Lombardus Archiepiscopus Ardmachse, et Elorentius 0'Melconrius Tuemise, qui multis de causis in Ibernia per Anglos tutus esse non po- testj suas provincias vicariis delegarunt. Quam strenue autem sacerdotes rem gerant, et hgeresibus obstent, fidem superat. Qua in re multum imprimis insudant Divi Dominici religiosi, qui, sicut multa, nobiliaque quondam in Ibernia csenobia ten- uerunt, ita nunc ilK laboranti non miniis student subvenire,* quam si eadem possiderent. Seraphici Erancisci filii,t quemadmodum sunt apud Ibernos in maxi- m^ veneratione, liodie in IberniS, cseteros omnes religiosos numero vincunt. Nec ullis meritis cedunt patres societatis Jesu,$ quia sub idem * According to the Hibernia Dominicana, p. 610, there were only four Do- minicans in Ireland at the time of Blizabeth's death. f While our author was writing, (1618) the Franciscans were very nume- rous in Ireland : " etiamsi provincia nostra nunquam ab initio fuerit tam des- tituta fratribus quam nunc est, tamen (laus Deo !) adhuc in Hibernia habemus centum viginti fratres, ex quibus sunt triginta quinque przedicatores" — in hoc collegio (Lovanii) prseter supra enumeratos sunt adhuc ultra quadraginta fra- tres, studio et pietati vacantes et ut congruo tempore in Hiberniam mittantur expectantes Mooney, p. 3. t Very active, though not very numerous. Even in 1649, according to the report of Pere Verdier, there were in Ireland only 53 Fathers, 3 Coadjutors, and 11 Novices. The noviciate was at Kilkenny, established by the influence 38 298 0'SULLBVANI HISTORIiE CATHOLIC^, TOM. IV. [lIB I. terapus, et sua religio, et hsec hseresis habmt ortum, illaque contra hanc divinitus videtur constituta^ ideb sui munerisj atque provinciEe esse sta- tuunt, sequalis hostis mortiferum conspectum, et furentem impetum sustinere. Alii religiosi non sunt in Ibemia tam frequentes hac tem- pestate, etsi non desunt aliqui filii divi Bernardi, cujus sacra religio multa monasteria locupletissimis vectigalibus ditata in ea amisit : sicut et sacer ordo D. Augustini, cujus vigent hoc tempore pauci rehgiosi. Eenasci videntur sacerdotes instituti divi Johannis hospitahs Hieroso- lymitani, qui jam fuerant extincti, simul ac amphssima vectigalia, pul- cherrimas domos^ amsenissimas totius regni sedes ordo ille sacer amisit. Sacratissima rehgio magni PatriarchsB Benedicti incipit restitui. Nu- merus clericorum magnus est, atque florens. Omnes ecclesiastici quot sint^ mihi quidem non constat. Imo ne AngHs quidem ipsis dihgentis- simis sacerdotum indagatoribus. lUud non ignoro^ mille, centum, et sexaginta sacerdotum rehgiosorum, et clericorum nomina, cognomina, eorundemque parentum, et protectorum ab Anghs inquirendo comperta fuissCj"^ nec aham ob causam qusesita, quam, ut sacerdotes, et eorum protectoresj qua possent arte_, perderent, quemadmodum Oornehum 0'Dubhanam Episcopum, et Patritium 0'Luchranum presbyterum sus- tulerunt, ad quorum martyriuin describendum animum appellamus. CAP. XVIII. Cornelius 0'Dubhana Episcopus, et Patritius 0'Luchranus sacerdos, martyres clarissimi. CoRNELius vir haud obscuro genere natus Seraphicse Divi Prancisci rehgioni sese teneris ab annis alligavit. Ubi mirifica pietate, lougis orationibus, perpetuis psenitentiis, et omnium virtutum ornamento ful- gens, doctrinam eruditus, ingenio comis, et urbanus, sermone nequa- of David Rothe, bishop of Ossory, who, many years before the execution of this project^ had tbus expressed his hopes in a letter to Father Vitelleschi, General of the Order : " Tunc utique cogitandum serio foret de stahili aliqua fundatione pro societatis vestrse hominibus, ut quam nunc cursim per varias provincias et diseceses operam impendunt sane frugiferam nationi, eandem na- rent vacum majori proventu, et incremento, fixis hinc inde sedibus et refugiis," March 31, 1624. In 1649 there were 11 Pathers at Kilkenny, under Robert Nugent, for whom see Oambrensis Eversus, vol. i. p. 317 : 9 at G-alway ; 5 each at "Waterford and Limerick, &c. &c. * The editor once saw a list of all the Catholic clergy who were in Ireland i at this time, but at present it is not easily accessible. M CAP. XVIII.] DE QUATUOR PEIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS. 299 quam rudis evasit. Quas ob singulares dotes Pontifici maximo dignus est visus Duni, et Conerise Episcopus inaugurari. Susceptam ille pro- vinciam funestissimo patrise suse tempore, quo maximse molestiarum, et turbulentissimse tempestates extiterunt Anglica hseresi in animarum perniciem immanius, et ssevius indies grassante per annos circiter tri- ginta prseclare gessit, sacrosanctum Ohristi Jesu Evangelium exponens, sacramenta ministranSj populum sibi demandatum in Christiana veritate confirmans, nihil quod ad boni prgesuhs partes desideraretuTj prseter- mittens, ab haereticis interdum captus, carcere, vinculisque vexatus, labores incredibiles sustinens, nuUis calamitatibus fractus. Denique in hac Jacobi regis persecutione ab Anglis militibus diii qugesitus repente circumeuntes Junio mense anno post Yirgineum partum undecimo su- pra millesimum sexcentissimum deprehenditurj cum ab equite Iberno exceptus hospicio sacrementum confirmationis celebrasset, et Dubhlinam delatus in caliginosum, foetidumque carcerem, conjicitur. Sub idem tempus Patritius O^Luchranus sacerdos Boma reversus in oppidum maritimum Corchacam appuHt. Ubi cum homo minime dolosus inter- roganti prsefecto se sacerdotemj et Papisticum esse confiteretur, Dubh- linnam quoque missus in carcerem detruditur, non in euiidem cum Episcopo, qui arce regia tenebatur, sed in ahum facinorosis hominibus dicatum. Ambo menses circiter septem variis miseriis concussi, in con- ventibus mense Januario sequente habitis ne hsereticis quidem ipsis majore pcBna, quam longi carceris detrimento coercendi videbantur. Aliud tamen Anglise regis et consiHijussu (sic enim fertur) estdecretum, Isesse magistatis crimine insimulantur. Dies iHis ad dicendam causam constituitur. Quse dies cum venisset, pro tribunaH, quod regium scam- num nominant, sistuntur ; patroni, et procuratoris auxiHo destituti, et prohibitij omnique sacratissimarum legum prsesidio nudi suam causam orare compeUuntur. Aderat hic actor, vel accusator, homunculus ab- jectusj incognitus|| pecunia corruptus, qui non aHo crimine potuit [231,] episcopum arguere, quam qubd in TJltonia degerat cnm 0'Nello, et aliis CathoHcis contra EHzabetham pro fide bellum gerentibus. Prseerat judicio Dominicus Sarfeeldus crudelissimus sacerdotum,, et CathoHcorum virorum damnator, innocentis, et Christiani sanguinis effusor Hberalissi- mus, et ob id titulo equitis aurati ab hsereticis donatus. Ejus vero coUega etsi hsereticus erat, se tamen segrum simulavit, ne innocenti san- guine se pollueret. Dominicus truculentissimum suam vultum ad epis- copum convertens, " purga/' " inquit/-' " te crimine ab actore objecto."' "Sum equidem/' "inquit episcopus/' consecratus, et unctus oleo sacro. Quocirca tuam' credo non latere prudentiam meee causse examen non huc, sed ad forum ecclesiasticum pertinerCj cum sseculares judiceSj nec debeant, nec jure possint de ecclesiasticis viris ferre sentetiam. lS!on mihi videntur te fugere illa Psalmistse verba, " Nolite tangere christos meos." " Nonne Christus ipse/-' inquit Sarfeeldus/' fuit Pilati sententia indicatus ?'' " Certe/' " subridens inquit episcopus/' et me quoque sequi Christi domini vestigia juvabit, si vos Pilatum non pudet imitari me 300 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB. I. crudeliter, injusteque damnando." Personuit tunc forum undequa- que aliorum gemitu, aliorum risu. " Age," inquit judex, " episcope, aut crimen diluito, aut reus Isesse majestatis esto." "Cum/' inquit Corneliusj " fori beneficio mihi frui non permittatis, haud dubito, quin eadem facilitate in principali quoque qusestione vim legibusj mihi inju- riam intuleritis ; tamen, quia nec forum declinasse, nec tacere apud vos mihi emolumento est, impeti me certe non, qubd Anglise regis ma- jestatem Iseserim, sed quod divinam observem, atque vestram iniquita- tem, et meam innocentiam significare non aggravabor. Ad actoris calumniam, quod regnante Elizabetha fuerim in Ultonia commoratus apud Catholicos fidem Christi armis tuentes inficias non eo. JSTeque ideo tamen crimen admississe mihi videor, cum ibi mea diaecesis sit, ipseque sim adstrictus, in ea residere, gregem Domini mese fidei commissum pascere, et consulere animarura saluti : de bellicis verb motibus, et armorum apparatu nihil cogitaverim. Quod etiamsi fecissem, niinc mihi officere non debetj cum Jacobus rex Iber- niae et Anglise sceptro primum potitus reatus in antecessores admissos Ibernis condonaverit, et injurise prseteritse sint prorsus abolilse, et ve- teres amicitise reconciliatse." " Illa erratorum condonatio/' inqnit judex, " tibi non potest opitulari, qubd in judicio sponte te non stiteris, qubd tuse erga regem fidelitatis, et principatus regis in ecclesia suorum reg- norum juramentum non prsestiteris." "JSTulla/^ inquit episcopus, " ratione oportuit me virum ecclesiasticum in sseculari judicio exhiberi, neque petere illud venise documentum, cum ne laicorum quidem decima pars comparaverit, aut habeat illam schedulam, cum omnibus sufficiat generalis commissorum remissio, quse regio chirographo consignata,. divuJgata in vestris monumentis perscripta conservatur. Sacramentum verb fidehtatisj et regii pontificatus maximi, qubd vos estis soliti exigere, nefas est Catholico reddere. Imbecilli vel metu territi, vel allecti prse- mio jusjurandum hoc dant. Ego neutro deducorj ut tantum sceleris admittam. Quin obtestor me h^c una de caus^j perindeque Catholicse religionisj et fidei damnari. Quoquidem majus opinione omnium capio [232,] animo guadium.|| Agite. Non magis meum sanguinem vos appetitis, quam ego illum pro Christo Redemptore effundere expeto." " Longe/' judeXj mquitj "falleris opinione ; supersedeamus cavillationibus, et tricis istis tuis. Ostendam tibi, nou fidei, sed Isesse majestatis causam tecum agi. Optionem tibi facio, mea ne sententia incunctanter oppetere mor- tem, an duodecim virorum judicio tuam causam decemendam permit- tere "^" Episcopus id, quod erat, ratus, iu Sarfeeldo ne vestigium qui- dem clementisej et justitise esse, a duodecim verb viris, si idoneis, et exceptioni non obnoxiis sui capitis animadversio delegaretur, se non fuisse damnandum, hoc elegit. Cseterum Protestantes constituerant, ut undecim Angli et Scoti alienigense, incogniti, et infimee conditionis contra suas etiam leges de episcopo sententiam ferrent, Iberno uno de ad explendum numero ad- dito. Quibus prBesul opponitj vel Anglorum jure sancitum esse, ut a CAP. XVIII.] DJi QUATUOR PRIMIS PBRSECUTIONIS PUNCTIS. 301 suis quisque paribus, et sequalibus judicentur ; comites, barones, et no- biles a nobilibus aliis, et nullus in duodecim album cooptatusj qui vi- ginti saltem libras argenti vectigales non habeat, et civis sit : tantum verb abesse, ut arbitri judicium de se reddituri sint sibi conferendi, ut ne nobiles quidem, aut noti esse videantur, neminem eorum possidere viginti obulos vectigales, nedum libras, et omnes prseter unum hospites esse, atque adeo non ab liis, sed ab aKis causam fuisse examinandam : alioquin sibi injuriam irrogari, regiasque leges non observari quemad- modum etiam jus divinum, pontificium, csesareumque violabatur, dum ipse episcopus cogitur causam apud prbfanum judicem dicere. Quse autem sequissima exceptio, reo iimocenti, coram judice iniquissimo minime profuit. Ita causa discussa duodecim conscripti judicium daturi in conclavi clauduntur. Ubi undecim alienigense nulla interposita mora prsesulem majestatis Isesse reum proferunt. Olamitat unus ille Ibernus, et protestatur, nec sententiam secum fuisse communicatum, nec assensnm se prsebuisse. Quo tametsi sententia infirmabatur, tamen contra episcopum firma, legitimaque liabetur. Supererat jam, ut quo supplicii genere foret afficiendus, statueret judex. A duodecim viris dum hsec aguntur, Patritio 0'Luclirano sacerdoti ad regium scamnum, ut demonstratum est, producto, culpse majestatis Isesse vertitur, qubd Belgium eadem navi. qua O^Nellus, et O^Donellus fugerant, petierit. Patritius objecto responsum prsebuit, se quidem ea navi fuisse in Belgium traductum navatum operam litteris, prius tamen, quam O^Nellus, et 0'Donnellus trajecissent, sicque fuisse eorum fugae nescium. Interrogatus inde vellet ne judicium duodecim virorum su- bire, respondit, " illos duodecim, si forent Iberni in discrimen, et peri- culum ipsius salutis causa esse deducendos, et tamen forsitan fore^ ne ipsi possent subvenire ; sin essent hseretici, eos metu, seu prsemio motos ' facile peccatum commissuros, ipsumque damnaturos, se vero nolle, ut propter se, vel Catholici, et benemeriti pericKtentur, vel hseretici cumu- lent peceata : in judice sequitatem, et justitiam requirere.^' Tum Sar- feeldus, "cum examen,'"' inquit, "legibus constitutum experire recuses, ad me decidenda causa devolvitur.'' Ac ita de utroque in hsec verba sententiam pronunciavit. '' CorneKus 0'Dubhana Dunensis, et Conorensis episcopus, et Patri- tius O^Luchranus sacerdos Papistici|| Isesse majestatis convicti nunc in [233.] carcerem referantur, primo Februarii die pedibus vincti per publicas vias ad patibulum carris trahantur, ciim fuerint parumper suspensi, semianimes h. furca dejiciantur, mox exinaniantur, exta ignibus urantur, capita in celsis turribus coUocentur, reliquum cadaveris in partes qua- tuor sectum in pubKcis viis disponatur." Qua prolata sententia planctu, et ululatu forum personat, ingente maerore, et luctu per oppidum totum afilcitur omnis sexus, et setas. soK episcopus et sacerdos alacriores videbantur, et reverk erant. Uter- que alterum consolatur, et ad eifundendum pro Christo Jesu sanguinem confirmat. Pia puella soKta episcopo, et sacerdoti portare victum, quem 302 0'SULLEVANI HISTORIJE CATHOLICiKj TOM. IV. [lIB. I. Catliolici large suppeditabant, sententia damnatos visit. Quse cum episcopum de valetudine sciscitaretur, ita ille affatur. " His decim annis (mihi crede filia) nunquam meliiis liabui, seu cor- poris robur, seu animi gaudium contempleris. Id unum mibi curse maximee nunc est, ut dignetur Deus me potiiis in suam cselestem re- giam, et suum divinum conspectum hac martyrii via ducere, quam in hoc carcere senio confici, et vetustate dissolvi. Tu quidem filia bene- ficia multa^ et singuJaria in me contulisti, pro quibus habeo tibi gratias, ^ et referrem etiam, si possem : prsemium Deum daturum scio. Id quoque cseteris tuis erga me meritis addas, oro, ut cum interfectus fuero (quod faxit Deus ita eveniat) in hoc (Franciscanse religionis vestimentum os- tendebat) me condi, et sepeliri cures. Pluris hoc sagum, quod viridi sevo suscepi cunctis insignibus episcopalibus, et onmibus majorum ima- ginibus facio.^' Cum ita sancti animo firmiter constituissent pro Christi vitam morte commutare, diabolus vigilans humani generis hostis nuUum lapidem non movit, ut eos a tam honorificentissimo conatu dejiceret : frustra tamen : siquidem Deus decreverat, ut quo vehementior esset diaboli contentio, eb foret martyrum victoria gloriosior. Itaque prorex quam frequentissime missis interdum suis consiliariis, interdum ahis viris gravissimis poUicetur condemnatis vitam, reatuum veniam, aha non exigua prsemia, prsesertim Prsesuli EpiscopatuSj quos habuerat a Summo Pontifice, et sacerdoti ecclesiasticum beneficium locupletissimumj mag- noque semper eos apud regem, et ipsum in honore futuros ea conditione, ut a CathoHcsB Ecclesise, et Eomani Pontificis imperio desciscentes sectse regise subscribant, regem esse ecclesise caput, et principem in Magn^, Brittanni^, et Ibernia, seque ilH fore fideles jurejurando confirment. Episcopus responsum prsebuit, " Longe majorem inscitiam, et stolidita- tem esse sibi seni octoginta circiter annos nato suadere, ut propter brevissimam labilis vitse voluptatem perpetuas psenas sustineret, quam Eleazaro seni consuluisse, ut propter evitandam mortem, suillam carnem comedere simularet.'^ In eandem sententiam sacerdos ivit. Cumque disiungerentur, quod mutu^ exhortatione privati facilius metu, vel prsemiis vincendi viderentur, nunquam tamen a pristina constantid discesserunt. Igitur haeretici spe avertendi eos a Eide Catholica destituti, pro- perant ad sententiee executionem. Destinata die tortores desideraban- tur. Nanique publicus urbis carnifex, qui Ibernus erat, fugerat, ne se sacrorum virorum laniatione inquinaret. Nec ex tot^ Ibernica gente [234.] repertus est ullus, quem vel minse, vel metuSjj| vel preemia moverent, ut in sanctos sacrilegas manus injiceret. Quamobrem deliberatum est, ut Anglo facinoroso propter homicidium carcere detento, qui senten- tiam executioni mandaret, venia criminis concederetur, et peena mortis, qua debuit plecti, remitteretur. Cum hoc armatorum magna caterva missa prsesidio, ne vulgus innocuos in libertatem vindicaret, cum carros ad carceris ostium dixisset, eosque Cornelius oculis lustrasset, "magnus. CAP. XVIIl.] DE QUATUOR PRIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS, 303 inquit, nobis honor habetur, qui triumphalibus curribns ad patibulum sumus ferendij cmn Christus Dominus crucem, cui fuit affixus, suis humeris sacrosanctis portaverit : currumque conscendens, Franciscanse religionis habitum, quo detecto incedere cupiebat^ ab hseretis coactus est operire aKa veste imposita. Cum ambo Martyres veherentur, senes^ juvenes decrepiti, pueri, anus, puellse, matronse non modo e cunctis urbis vicis, sed ex vicinis quoque municipiis, et pagis confluentes in plateis, et viis obviam veniunt benedictionem episcopum flexis genibus orantes, militibus frustra turbam arcentibus, et ahquos vulnerantibus. Inter csBteros^ occurrit, qui episcopum coegit reficere vini haustu corpus senio confectum, et jejunio languidum. Nam toto die cibi nihil liba- verat^ cum esset tunc hora circiter quarta pomeridiana. Multitudo populi incolumitate sua posthabita constituisse fertur insontes in liber- tatem vindicare, idque sane factura, nisi episcopus, qui ejus consUium intellexit^ obstitisset, Catholicos per Deum rogando, obtestando, ne ipsum Martyrii corona, quam diu expetebat privaret : neu se, liberos suos, conjuges, atque fortunas in discrimen deduceret. Omnibus autem placidissime benedixit, neque a Pide Catholica, cujus lacte fueruut nutriti, vel latum unguem discederent, suadet. SEEpissime vero sacerdotem altero curru sequentem nomine compellat, jubens esse forti animo, omnia pro Christo viriliter ferre, ostendensque concionando, parum itineris reliquum esse, ut in veram patriam perve- niant ubi summam quietem, et seternam tranquilHtatem sint nacturi, modo unius horse laborem, et brevissimum dolorem sustineant. Sacer- dos vicissim episcopum precatur, ut pro ipso oret, fortiter anteat, se audacter secuturum pollicens. Cum flumine oppidum alluente trajecto ad radicem tumuli in quo erecta patibula eminebant^ jussi a carris descendissent, fixis humi genibus caeperuut ad Deum preces effundere. Quas brevi interrumpere compulsi ab equitibus prsesidio comitantibus hastis perculsi, colle citb, et alacriter superato furcas amplexi, et osculati rursus erant. Cumque iterum orationem interrumpere cogerentur, episcopus sacerdotis solicitus, veritusque ne callidis hsereticorum versutiis deciperetur, quam summis- sissime, abjectissime petivit, ut sacerdoti liceret prseire, ut ipse illum inter moriendum confirmaret. Quo beneficio minime impetrato sacer- dos illum esse intrepido animo, et magnanimo prseire jussit, se secutu- rum promittens. Tunc Episcopus instituti Franciscani bardocucullum, eo se induere prohibitus, illi virgunculse cujus superius mentionem fecimus, inter turbam ad crucem astanti projecitj jubens eam memorem esse promissi, nimirum, ut sacra rehgionis !PranciscanBe vestimentis exsangue prsesulis cadaver involveret. Jamque patibulum ascendens in ipso scalarum primo gradu populo eminentior Deum suppliciter deprecatiir, et ecclesiam Catholicam otio, et tranquillitate frui, et Cathohcis Ibernis omnia pros- pere, et secunde evenire det, iis, a quibus ipse erat occidendus, veniam concedat, et eosdem ad veritatis agnitionem deducat.|| [235.] 304 O^SULLEVANI HISTORI^ CATHOLIG^, TOM. IV. [lIB. I. Tum ingens multitudinis clamor sethera ferit, sanctos, et innocentes iujuste, et crudelissime interfici, se vigilantissimis^ pastoribus sociisque cliarissimis spoliari. Qua de re perterritis Protestantibus Challinerus Anglus Ministroclericus accedens ad episcopum interrogat, " quam ab causam se damnatum fuisse putabat ?" Cui Praesul dixit, " non aliam ob causam se morte puniri, quam Pidei, et Eeligionis CathoHcse, snseque erga Eomanam Ecclesiam obedientise." " Imprudenter/' " in- quit haereticus," loqueris, et mortaliter peccas in mortis articnlo men- tiendo, ideoqiie non est, cur speres, tefore salvum.'" '^Cui Episcopus/' " adeone/'' inquit, " tu Theologus sapiens es, ut tibi persuasum habeas omne mendacium esse mortale peccatum : etsi hoc ego commiserim non esse adhuc psenitentise locum ? Quinimo tu, qui soles mentiris. Nam preeter hanc causam nihil potest mihi culpse duci, quia si, te suadente, regise sectse assedissem, nihil mihi non fuisset condonatum. Abi nunc in malam crucem Satane mendacissime.^' Cum ad tertium scalarum gradum pervenisset, orationem ad populum statuit habere propositis illis JDivi Pauli verbis ; " Si Angelus de cselo evangelisaverit vobis aliter, quam audistis, nolite credere ei &c.c. Cseterum regii con- siliarii, qui sententise exequendse prsesidebant, carnificij ut orationem interrumpatj imperant. Ego quidem neminem etiam hsereticum puto fuisse adeo stolidum, et inscium, ut non intellexerit hos viros injuste argui, et damnari. Namque carnifex ipse hsereticus veniam committendi sacrilegii episco- pum rogat, quam ille se dare placidissimo vultu dixit. Spectantibus hoc magnam admirationem movit, quod tortor miles robustus Eetate florens, qni martyrum carnificio se vitam redempturum non ignorabat, quasi sui incompos in scalis titubabat, et episcopus senex, debihs intrepide scalas ascendit, in eisque loquens stabat rubore perfusuSj collo suo laqueum imposuit, sudariolo faciem cooperuit, junctas manus camifici ut vincirentur porrexit. In hujus etiam rei contemplationom attoniti rapiebantur, quod illa tota dies erat obscura, et tenebrosissima, nubibus densissimis solis splendorem intercludentibus, spississimaque nebula majorem caliginem terrae obducente. Ubi vero Cornelius pedes in scalis coUocavit, subitb sanguinei coloris nubes ob solem apparuit, per quam sol radios ejaculans^ urbem, suburbia, et sup- pHcii locum illuminat, sedificia, solumque puniceo colore perfundens, qualis solet esse solaris radius per rubrum vitrum trajectus. Is fulgor major supplicii locum, sed maximus episcopum circumstabat, verbaque facientes os ingredi videbantur : in aliam vero nuUam iUius horizontis plagam sol radios emittere, similemve lucem diffundere visus est. Cum verb episcopus de scalis devolveretur, ad pristinam obscuritatem, et tristitiam dies repente revertitur. Antistes inter suspendendum, nullum membrum impetu agitavit. Semivivus a tortore demissus a furca vix fuit capite truncatus, cum illud aliquis Ibernus rapuit, qui in confertis- simam suorum Catholicorum turbam sese abdens, elabitur, nec unquam fuit repertus, aut cognitus quamvis prorex delatori proposuerit prsemium CAP. XVIII.] DE QUATUOK PEIMIS PERSECUTIONIS PUNCTIS. 305 quadringentarum libraruin argenti, id est, aureorum nummorum circiter mille, et sexcentormn. -Sanguinem quoque e cruento corpore copiose fluentem Catholici linteis exceperunt, mortui vestimenta usque ad inti- mam tunicam, et cilicium asperrimum, diripuerunt, interque se divise- runt, frustra militibus hsereticis obnitentibus, coluntque digna venera- tione. Ita Cornelius cselum subivit annum agens circiter octogesimum. Idem iter Patritius arripuit:|| scalas ascendit illud Simeonis canticum PSe.] repetens. "Nunc dimittis servum tuum; &c. Prsesulis exemplo pro circumstantibus orat, illis benedicit, omnibus parcit, imposito laqueo paruraper pendet, semianimis, dimissus e patibulo labat, mutilatur, se- catur. Inermium verb impetum martyris sanguinem, caeterasque reli- quias colligere cupientium armati milites sustinent, raptu capitis epis- copi docti, multos vulneribus afBcientes. Utriusque anima soluta cor- poreis vinculis Essentise divinse conspectu immensam voluptatem per- petub captura in fselicissimum beatorum caetum transmigravit anno post Yirginis partum duodecimo supra millesimum sexcentesimum Kalendis Pebruariis jaxta veterem computationem, quse subditione Angliae regis observatur, secundum vero emendatiorem ecclesise Catliolicse calculum iii. idus Pebruarias. Prima nocte martyrum corpora inlmmata sub dio relicta sunt vigilibus heereticis adhibitis ne a Catholicis auferrentur. Quidam vir pius, qui excubitoribus pecunia corruptis, ea palHo suo co- operuit, et ad ea ipse cubuit, cum somno solutus expergisceretur, brachium suum multos ante annos paralysi impeditum, et examine ad pristiuam sanitatem restitutum experitur. Postero die fiKse Edvardi Brabstonis Angli equitis aurati, ea ubi cadavera jacebant, curru vectse petulante garrulitate martyrum opinionem, interitum, et veneratores carpebant, non tamen impune : nam equi alioquin mitissimi, furore subito acti per dechvem collem sese prsecipitant, aurigam discutiunt, ejus brachium casu frangunt, currum subvertunt et illi puellse, quse ceteris impudentior erat in sanctos, facies casu et vulnere deformatur. Eodem die ibidem ad furcas corpora sepeliuntur, sed summa noctis quiete in sacellum nondum hsereticorum superstitionibus inquinatum a CathoHcis transferuntur."* * The Four Masters record the martyrdom of Bishop 0'DeTany in a strain of unusual boldness and sympathy. " The Bngllsh offered him riches and many rewards, if he would turn over to their heresy ; but he refused to accept them, for he despised transitory riches for an everlasting kingdom There was not a Ohristian in the land of Ireland whose heart did not shudder within him at horror of the martyrdom, which this chaste, wise di- vine suffered for the reward of his soul. The Christians .who were taken in Dublin contended with each other to see which of them should have one of his limbs, and they had fine linen in readiness to prevent his blood from falling to the ground ; for they were convinced that he was one of the holy martyrs of the Lord."_p. 2371. 39 EOimi PHILIPPI 0'SULLEYAn BEARRI IBEMI, TOMI IV. LIBEE II. DE PAELAMENTO, QUINTO PEESECUTIONIS MEMBRO. Hactenus capita persecutionis principalia quatuor sumus prosecuti : agemus Kbro presente de quinto, hoc est de parlamento^ quse non mini- ma pars tyrannidis est, ut ex protestantium injuriis, regiis edictis, atque dictis, Catliolicorum civili repugnantia, et aliis rebus ob novitatem, et crudelitatem memoratu dignis, jucundisque constabit. CAP. I. In Ibernia quomodo celebratur parlamentum ? CuM quatuor superioribus affictionis capititibus Angli Catbolicos Iber- nos a Christi Jesu fide non potuissent amovere, properant ad quiatum principale persecutionis membrum executioni mandandum ut parlamenti authoritateinsacerdotes^ eorumque protectores et Catholicam rehgionem [237,] leges hsereticas stabilirent. Est autem parlamentum|| voce Gallica dic- tum^ ut accepi, si rite celebretur, optimatum et procuratorum regni, vel dominationis, quibus de repubhca referendi, legumque ferendarum fa- cultas permittiturj caetus vel conventus, vel senatus causa decernendi de saecularibus rebus convocatus. Quia enim turba popuK totius ad legum rogationem non potest facUe convenire, necessitas ipsa rem deducit ad diffinitos numero viros parlamentarios, vel senatores nuncupatos, penes quos est ferendi, toUendique leges, deque summa respubhcse agendi po- testas. Qui cum majori parte sseculares homines soleant esse, si spiri- tuahum rerum examen sibi assumant, jam eorum conventus nec consilii, nec senatus nec parlamenti, sed conventicuh scelerati nomine dignus videtur. In Ibernia parlamentum magna omnium ordinum frequentia. CAP. I.] DE PAELAMENTO^ QUINTO PEESECUTIGNIS MEMBEO. 307 et solemnitate celebratur tum veteri more a majoribus accepto ; tum exterarum gentium exemplo. In eo ferendorum suffragiorum potestas debetur hsereditario jure illis ssecularibus, qui eo honore fulgent ; ut novioribus Latinis dominationes, Hispanis senorise ; ItaKs illustrissimse segnorise nuncupentur, cujusmodi sunt duces, marchiones, comites, vicecomites, barones; sed maxime antiquissimi Ibernici optimates Tiernse vocati longa temporum serie ante iaiglorum dominationem in- stituti, sunt hoc jure usi, licet postea abdicati, quod non sunt ab Anglis regibus inaugarati. Quod unum mihi non levi argumento est, ut exis- timem omnia parlamenta ab Anglise principibus in Ibemia celebrata irrita omnino esse, a quibus quippe repelluntur iidem^ qui potissimum illis interesse deberent. Eadem auctoritate valuisse feruntur illi, quo- rum possessiones baronatum terrse continent. Archiepiscopis, et epis- copis Catholicis jus hoc deferebatur, et si qui sunt alii ecclesiastici, qui idem sibi vendicabant, Hcet nunc sit ilHs ademptum, quemadmodum et vetustissimis magnatibus, et hseresiarchis adjudicatum. Ita aureis, atque Christianis illis ssecuhs placuit. Hodie verb dignitates ab AngKs regi- bus creatse, sive sseculares, sive ecclesiasticse, non alise, possunt in senatu ferre sententiam. Praeter quas duo e singulis civitatibus, aut magis- tratibus procuratores adesse debent : totidem quoque procuratores opor- tet convenire e singulis regni tribubus, quse comitatus AngKs nominan- tur. Itaque dignitates, vel optimates ecclesiastici, et seeculares, magis- tratuumque, et tribuum procuratores integrum parlamentum consti- tuunt. Vocabant antiquitus in parlamentaria comitia reges Ibernicij qui totius regni monarchse, erant et etiam reguK, et regni primores, intra suos quisque fines. Hodie verb reges AngKse, vel proreges eorum accersunt. Nostra, patrumque nostrorum memoria senatores omnes ad parlamentum conveniunt DubhKnnam, quse urbs regni princeps habe- tur : ubi est ilKs pro curia, vel conciKabulo templum Divi Patritii prse- stitutum. Ibi sedent in duabus aulis: in altera, quse inferior aula vocatur, magistratuum, seu civitatum, et tribuum procuratores de pro- posita re prius decemunt. Deinde ad dignitates in altera aula, quam superiorem dicunt, sedentes referunt. Quse, si procuratoribus assen- tiuntur, jam parlamenti decreta legis vigorem habebunt, assensu princi- pis accedente. Preeest tribuum, civitatumque procuratoribus magistratus ab ipsis in curia ante omnia electus, qui communiter interpres appella- tur. Dignitatibus prseest Chancellarius, vel cui principis vices fuerunt delegatse. Hsec ad parlamenti expKcationem dixisse, suificit. !Nunc ad historiam nostram redeamus. || [238.] 308 0'SULLEVANI HISTOEIiE CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB. II. CAP. II. Legitimi Parlamentarii rejiciuntur, et illegitimi conscribuntur. Pebsuasum sibi habebant Angli, in Iberni^ nec commodius, nec eiiica- ciiis fuisse fidem Catliolicam extirpandam, suas sectas corroborandas, incolas a Eomani Pontificis, et ecclesise Catholicse ductu, et imperio subducendos, sibique omninb conciliandos, quam si universum populum subigerent legibus suisj quas contra Christum in Anglia tulerunt. Pidem verbj constantiamqe Ibernorum erga Catholicam religionem long^ consuetudine, apertissimisque documentis experti, minime ignorabant ab illis fuisse priscas, atque Christianas leges retinendas, novas, et hse- reticas respuendas, si, et numero non inferiores hsereticis in parlamento concurrerent, et possent libere sententiam dicere. Quamobrem cunctis viribus contenduntj ut utrumque impediant, ne Catholici numero pares sint, neu bene, justeque sentire audeant. Itaque prorex Anglos protes- tantes locorum prsefectos jubetj ut ef&ciant ad parlamentum eligi pro- curatores in tribubus, et urbibuSj in quibus Angli, et Scotij et ex Anglis oriundi Protestantes domiciHum jusque civitatis habent. Prsefecti jussis proregis obedientes, si in urbe, tribuve unus duntaxat Anglus, vel haereticus jure municipali fruitur, ut is procurator nominetur, totis viribus conantur, electores nunc minis psenaque terrendo, nunc persua- sionibus decipiendo, interdum donis oppugnando^ et non nunquam Ca- thoHci nomen ex procuratoram albo delendo, hseretico inscripto. Prse- terea multi conventus antiquij quorum pietas erga Deum, et constantia erat notissima, suffragiorum jure exuuntur, Nihilominus Iberni ele- gerunt aliquot procuratores viros splendidos, et primorum filios, quorum virtuti, et religioni magnopere confidebant. Quos in parlamentum proficiscentes, nobiles plebei, matronse, puellEe, pueri, decrepiti orant, et obtestantur, ut sanctam Jesu rehgionem a majoribus semper cultam defendant, si faciant aliud, id irritum se habituros pollicentes. Quocirca excogitant AngU aliam artem. Anglorum atque Scotorum colonias, de quibus superiiis egimus, nomine civitatis ornant, et saffragiorum jure, et ahis immuuitatibus donant, legum, atque consuetudinis metam trangressi, ut singulee colonise procuratores duos ad parlamentum mit- tant. Conferensque "prorex CathoHcorum parlamentariorum numerum cum hsereticis, quoties illos plures esse reperit, toties cum consiliariis Anglis occulta parlamenta celebrat, in quibus novas hsereticorum civi- tates, atque respubHcas novis decretis, et diplomatibus constituit, ut illss parlamentarios hsereticos suppeditent. Cumque requireret oppida, et pagos, quibus civitatum leges concederet, iUas agris vastisque campis, erectis tribus, quartuorve tuguriis, impertitur. In his rursus desertis urbibas cives hsereticos desiderans, cives iUis creat Anglos tonsoros. CAP. II.] DE PAKLAMENTO, QUINTO PEESECUTIONIS MEMBRO. 309 pharmacopolas, scribas, litium procuratoresj curise janitores, liominum- que id genus colluviemj qui ne oculis quidem unquam loca illa lustra- verunt. Ut omnis prorsus victorise spes Catholicis adimatur, pro sin- gulis totius regni disecesibus quatuor ministroclericos in parlamentum venire jubetur, qui^ ut ecclesiasticse reipublicEe procuratores una cum procuratoribus S8ecularibus|| de utriusque reipublicse, ecclesiasticse, et [239,] ssecularis administratione agant. Ita parlamentariis haereticis scriptis, qui Ibernos numero superare vibebantur, prorex diem dicit, qua parlamentarii omnes, dignitates sae- cularesj et ministro-ecclesiasticEe, tribuumj civitatumque procuratores Dubblinnam ad conventus conveniant. Quae dies cum venisset, non senatores modb eb confluxeruntj sed prsecipua regni totius nobilitas, ut si quid prseter expectationem accideret, ibi prsesto essent, ubi de re- ligionis atque adeo rerum omnium summa videbatur agendum. His et eorum comitibus fuit tantus sumptuosissimarum vestium cultus, tantus equorumj ensium, atque pugionum capulis deauratis, torquium, atque gemmarum ornatus, tantaque pompa, et magnificentia, ut exteris homi- nibus qui aderant rerum apparatus, et opulentia admirationem commoverit. Yulgi suspicio erat, futuram fuisse ob hoc parlamentum inopinatam rerum permutationem. Prorex non erat vacuus timore."^ * Mooney gives the foUowing brief account of the parliament of 1613. The number of new boroughs created was, according to him, 38, which is correct enough, if understood of those whose members sat in all the sessions. In the first session there were at least 47 new boroughs represented ; but the foUowing 9 did not appear in the succeeding sessions,: Athlone, Belfast, Car- low, Clonakilty, Charlemont, Fethard, Growran, Lismore, and Tallow (county Waterford). Nearly all the new boroughs were represented by Protestants, if we can judge by their names. — Liber Munerum, ii. part vii. p. 51. The number of Catholic members excluded (26) is also probably correct. The Oatholics petitioned against the returns from fourteen places, but suc- ceeded only in two instances — namely, Cavan borough and Kildare. Sup- posing that Kildare, at the new election, returned Catholics, like all the old towns, we would have the exact number 26 (the members for thirteen places) mentioned by Mooney as excluded from their seats. At the first trial of strength, in the election of a Speaker, the total number present was 226 of whom 1 01 were Catholics. Many writers extol the wisdom and justice of James for this Irish national parliament : but they forget that it was not a fair representation of the population or of the wealth of the country, landed or commercial ; for, even in 1641, though diminished by other confiscations, the Catholic property was at least double that of the Protestant ; and Catholics were to Protestants as 1 1 to 2. " Anno 1613 regni regis Jacobus in Anglia 11° et in Scotia 46° habita est congregatio ordinum Hibernise, quam vocant parlamentum 18 Maii in castro Dubliniensi, in quo parlamento primum rex et haeretici voluerunt multa sta- tuere contra fidem et libertatem ecclesiasticam, et pcenalia contra personEe ecclesiasticas. Sed Oatholici Hibernise restiterunt et pene ad arma in ipsa parlamentari domo deventum est : quare parlamentum prorogari necesse fuit, et rex accersivit in Angliam proregem Arthurum Chichestrium tanquam ratio- nem redditurum quod causam dederit subditis ad tumultuandum ; accersivit etiam ex ordinibus Catholicis. multos, quos cum Londinum pervenissent male 310 0'SULLEVANI HISTORI^. CATHOLIC^, TOM. IV. [lIB. H. CAP. III. Quas leges Angli Parlamenti auctoritate sancire voluerunt ? Senatoees Catliolici, quod minime compertum habebant, quibus de rebus esset in parlamento decernendum, varie angebantur : qui inten tissima cogitatione distracti post longam, atque diligentissimam investigationem inter futuri parlamenti decreta repererunt Anglice scriptum, ut in parlamento relatum senatorum auctoritate reciperet legis vigorem : quod ita a nobis Latiuum redditum est. Cum multi, qui se profitentur esse, seque appellant archiepiscopos, et episco- pos, vicarios generales, decanos, archidiaconos, fratres, Jesuitas, Presbyteros, seminaristas, et alios clericos, ac qui in transmarinis locis, sacris ordinibus initiati fuerunt, initianturque, secundum consuetudinem, et ritus Eomanse synagogse, paucis abhinc annis in Hibernise regnum, aliasque regise suae majes- tatis ditiones venerint, missique fuerint, et indies plures veniant, atque mittan- tur, non alio consilio (sicut tum ipsorum examine, et confessione, tum aliis variis, et manifestis viis, atque probationibus compertum est) quam ut non solum subditorum animos a rege avertant cum ingenti ejus periculo, sed etiam iit ruinam, et excidium, ac interitum universo regno afferant, nisi hffic mala tempestive avertantur. Idcirco in damni hujus remedium, a rege, dignitati- bus ecelesiasticis, et Laicis, in parlamentum hoc convocatis, et ipsius parla- accepit, alios carceribus mancipavit, caeteros minis et terroribus deterruit, et si qui remedium justitise expectabant, omni remedio frustrati sunt. Tan- dem rex auctoritate sua erexit 38 loca valde obscura et minus nota in oppida cum privilegiis et juribus municipalibus, quia in illis habitabant novae planta- tionis hseretici, et jussit ut ex singulis locis duo interessent parlamento, ibidem habituri vocem consultativam et decisivam ut sic pluraliter voces Oatholici superarentur : praeterea cum ex bmnibus pene antiquis civitatibus, oppidis et municipiis ac et comitatibus, Oatholici parlamentum fuerunt missi, ex illis fuerint 26 repulsi, et in illorum locum totidem haeretici suffecti, quod idem et pluribus fieret nisi satis esse judicarent tantum excedere numero vocum. Quae omnia contra leges et instituta parlamentorum facta sunt, et frustra con- querentibus Oatholicis, nuUum plane remedium adhibitum est. His ita con- stitutis, rex voluit parlamentum continuari, pollicitus in eo nihil tractandum esse de rebus pertinentibus ad ecclesiasticum regimen aut contra personas ec- clesiasticas quascunque. In parlamento autem sic continuato nil plane gestum est nisi agnoscere regem, illique subsidium pecuniae dare, et leges contra prin- cipes Hibernos, renitentibus plerisque Catholicis qui hsereticorum vocibus superabantur, absentes, et causa indicta, quse non alia adducebatur, quam quod superioribus temporibus bellum contra reginam Anglise pro fidei defen- sione fecerant. Bellum autera istud (quod Angli vocabant rebellionem) ita gestum est, ut D. Hugo 0'NeilI comes Tyronse per diploma felicisimae me- morise Clementis 8 constitutus fuerit dux et capitaneus generalis, illique et omnibus ipsi assistentibus indulgentise et gratise spirituales concessae fuerint. CAP. III.] DE PAELAMENTO^ QUINTO PEESECUTIONIS MEMBEO. 311 menti auctoritate cavetur, ut omnes, et singuli archiepiscopi, episcopi, vicarii generales, decani, archidiaconi, fratres, Jesuitse, presbyteri, semina,ristse, aliique clerici quicunque, inaugurati alibi quam in Hibernia, aliisve in ditioni- bus regiae suse majestatis regnis, et ditionibus, auctoritate aliqua, et potestate derivata, vel derivanda asede Romana post annum vigesimum septimum regni nostrse supremae Dominse Elizabethoe reginae defunctse^ ab hoc Hibernise, regno, caeterisque omnibus regnis, et ditionibus regise majestatis su>, ante diem quadragesimum post hoc parlamentum discedant, dummodo ventum, et navigationem commode nanciscantur. 2. Item dicta eadem auctoritate sancitur, ne alicui archiepiscopo, episcopo, vicario generali, decano, archidiacono, fratri, Jesuitse, clerico, seminaristse, vel alii clerico religioso, vel alicui ecclesiastico, post dictum annum vigesimum septimum regni nostrae supremse dominae Elizabethse reginae defunctae, sacris ordinis insignito, vel insigniendo religionemve professuro, auctoritate, et potes- tate derivata, vel derivanda a sede Romana, cujuscunque nominis, tituli, et gradus fuerit, liceat venire in aliquem locum hujus regni, aut alterius cujus- cunque ditionis regise suae majestatis, in illove agere, vel morari post tempus dictorum quadraginta dierum, prseterquam in casibus specialibus, peculiari causa, et per tempus, in hoc decreto definitum. Sique aliquis archiepiscopus, episcopus, vicarius generalis, decanus, archidiaconus, frater, Jesuita, presbyter, seminarista, vel alius clericus ex supradictis contravenerit, quoties in hoc in- currerit, toties laesse majestatis reus habeatur, tanquam perfidus judicetur, puniatur, bonoruraque publicatione coerceatur. Et quicunque post spatium horum quadraginta dierum et profectioni dictorum diffinitum sciens re- ceperit, foverit, consolatus f uerit victuque donaverit aliquem archiepiscopum, episcopum, vicarium generalem, decamim, archidiaconum, fratrem Jesuitam, clericum, seminaristam, vel alium clericum religiosum, aut aliquem ecclesiasticum, primum mulctetur quadraginta nummis aureis, fisco adjudicandis. Si vero secundo de hoc crimine fuerit convictus, puniatur paenis legis^ praemunire, in Anglia latae anno decimo-sexto regni regis Richardi Secundi. Si denique tertio crimen hoc incurrerit, tunc flagitiosns judicatus, morte, bonorumque Publicatione plectatur tanquam laesae majestatis reus, beneficio doctrinae non opitulante. 3. Prasterea eadem authoritate jubetur, ut si ex regi subjectis aliquis, qui non sit archiepiscopus, episcopus, vicarius generalis, decanus, arehidiaconus, frater, Jesuita, clericus, seminarista, vel alius clericus religiosus, aut aliquis ecclesiasticus, fuerit literis eruditus, vel erudiendus, in aliquo Jesuitariun col- legio, vel seminario, condito, vel condendo, in transmarinis Locis, aut agat in externis regionibus, intra sex menses ab hoc parlamento perfecto, et pragmatica hac de re promulganda in Urbe Dubliniensi sub magno Hiberniae Signo, redeat in hoc regnum, statimque intra decem dies coram episcopo diaecesis, vel duobus Judicibus Pacis loci, in quem appulerit, se regiae suae majestati, ejus- que legibus submittat, juretque juramentum regii principatus in re tam spirituali, quam temporali, juxta edictum sancitum in hoc regno, anno secundo regni Elizabethae reginae Qui vero veniens, et rediens in hoc regnum, vel in eo agens noluerit submittere, etjurare hoc juramentum, per- fidus judicetur, patiatur, et ejus bona fisco addicentur sicut ob crimen Isesae majestatis. 4. Eadem denique authoritate constituitur, ut quicunque ex regis subditis, dictis quadraginta diebus praeteritis, commutatione, vel aliqua alia re, di- recte, vel indirecte, sciens aliquid portaverit, dederit, miserit, portarive, dari mitti fecerit ad aliquem literis operam navantem in aliquo Jesuitarum collegio vel seminario, perfidus judicetur, patiatur, bonisque mulctetur tanquam Isesae majestatis convictus. Inventi etiam sunt aliquot aiticuli non plano sermone, ut edictum 31S 0'SULLEVANI HISTOUIiE CATHOLICjBj TOM. IV. [lIB. II. superius, explicati, sed uti longioruin sermonuin lemmata, scripti, quos nos Latine proferimus summ^ fide. ArticuU in Parlamento proponendi conscientid docfd,judiciogue proregis, et consilii. « 1. Caveatur, ut sacerdotes in exilium mittantur. 2. In arce aliquot loca, portaque nobilibus viris, qui custodise mandantur concinnentur. 3. Adimantur ociosis arma. 4. De agris occultatis inter 0'Murchuos conductores, et aliis artibus judicetur juxta ea, quae jam acta sunt, hoc quoque ante festum Sancti Michaelis fiat. 5. De connubiis inter Ibernos et Scotos. 6. Georgius Hamilton et Robertus Wartus juramentum principatus recu- santes jurare e regno relegentur. 7. Dicti conductores agrorum, et 0'Murchui, quorum negotia exigunt ju- r241 1 *ii^^s delegatos, vel commissarios, in album referantur in Chancellaria.|| '- '-■ 8. Novis pensionariis, quamvis juramentum reousent, stipendium solvatur justis causis. 9. Pecunia, qua mulctantur illi, qui ecclesias frequentare nolunt, quomodo sit distribuenda ? 10. Nobilium filii in Angliam mittantur. 11. Immunitates civibus male eligentibus magistratus adimantur. 12. Omnes recusantes solvant duos regios nummos diebus dominicis. 13. Excommunicationes cautius et rarius ferantur, et moderatius agatur in illis locis quibus nondum sunt praepositi pastores.* Articulus quintus eo (ni ego conjectura fallor) pertinet ut inter Ibernos, et Scotos matrimonia prohibeanturf ne duse bellicosse gentes, Anglis inimicoe afGinitatis et amicitise vinculis inter se conjungantur, sed potius amicitise vetustissimse, mutuique amoris memoria prorsus aboleatur. In sexto articulo duo equites Angli, qui pietate ducti patriam suam deseruerunt, jubentur a Ibernia relegari, quod si fierit, argumento fore videbatur, ut etiam Ibemi omnes in exilium mitterentur. Circa decimum tertium sciendum est eb usque heereticorum demen- tiam processisse, ut quandoque in Catholicos ferant sententiam excom- municationis, quse inter caeteros effectus atrocissimos illum habet, ut quicunque impune possit excommunicatum occidere.J Eeliqui articuli, ex iis, quse in hoc opere tradita sunt, inteUigi facile possunt. * Oox attempts a pointless sneer at these articles. It happens, however, that they embody the well known intentions of the English and Protestant party befere the parliament had assembled. f The contrary : the parliament repealed a former statue prohibiting the Irish to intermarry with the Scots. I The reader may consult Mason's Life of Bishop Bedell for the powers of persecution wielded by the ecclesiastical courts. " They (the Irish) forgot not to reckon, among other causes, the oppression of the court ecclesiastical. CAP. IV.] DE PAIILAMUNTO^ QUINTO PERSECUTIONIS MEMBBO. 313 CAP. IV. Quemadmodum Iberni hsereticis legibus in parlamento obstiterint ? Hi3 decretis et articulis quod illis Catliolica religio fuisse penitus de- ienda videbatur, fortiter resistere nostri parlamentarii constituunt, etiam- si necesse foret in eo certamine oppetere mortem. Id vero non aliter se praestaturos credebant, quam si duorum alterum efficerent, vel parla- mentum omnino impedirent, quo minus religionis causa in controver- siam, sseculariumque hominum judicium, et etiam discrimen deducere- tur : vel hsereticos parlamentarios contra jus, et majorum exemplum electos sufTragia ferendi potestate privatos in pai-lamentum non recipe- rent, quod factu facilius videbatur, quippe ipsis hsereticorum legibus consentaneum erat : idque si possent assequi, quin ipsi fuissent anti- quas leges retenturi, novaque hsereticorum dogmata repudiaturi, minime dubitabant. Ad rem tantam in qua religionis Catholicse causa omnium Catholicorum, prsecipue ecclesiasticorum salus versabatur Iberni Antistites, rehgiosi, sacerdotes ex omnibus regni locis Dubhlin- nam confluunt : et ire contendunt multi, qui per Hispaniam, Galliam, Belgium in religionibus et seminariis^ suisque sumptibus dabant ope- ram litteris : qui nostrorum senatorum consilium laudant, atque confir- mant. Satis (arbitror) est expHcatum utrorumque, et haereticorum, et Ibernorum consiHum. Quid actum sit videamus. Die Martis Maii mensis decimo octavo Servatoris anno decimo tertio supra millesimum sexcentesimum|l prorex primam parlamenti sessionem [242.] celebraturus arce DubUinnensi mane egreditur dignitatibus ssecularibus, et heeresiarchis^ tribuum, civitatumque procuratoribus et parlamentariis omnibus, etiam illegitimis cum alia multa nobilitate comitatus. IUum prseibat Barrius Magnus Botevanti vicecomes regium ensem ferens, parlamentum verb a Numinis invocatione, majorum Catholicorum homi- which, in very truth, my lord, I cannot excuse, and seek to reform." — Letter to Laud, p. 171. " So long as the officers in our courts prey upon them, they esteem us no better than publicans and worldlings." " I have been wont to except one court ; but trust me, my lord, I have heard what is said among great personages here, that my lord primate is a good man, but his court is as corrupt as others." — Letter to TJssher, p. 187. The Oatholics compounded for exemptions from baptism, marriage, and funeral fees. The officers " made it their business to draw people into trouble by vexatious suits, and to hold them so long in it, that, for threepence worth of the tithe of turf, they would be put to £5 charge : and the solemnest and sacredest of all the church cen- sures, which was excommunication, went about in so sordid and base a man- ner, that all regard to it as a spiritual censure was lost ; and the effects it had in law made it cryed out on as a most intolerable piece of tyranny." p. 191. The Catholics were to Protestants, in Bedeirs united diocese of Kilmore and Ardagh, as 10 to 1, A.D. 1634. 40 314 O^SULLEVANI HISTORIyE GATHOLIC^, TOM. IV. [lIB. II. Tium instituto initium sumit. Quos prorex falso imitans in templum cursum dirigit : quse enim iuvocatio potest esse Numini grata in templo liseretico per hseresiarchas, csecosque diaboli ministros cseremoniis Cal- vinianisj Lutheranisque celebrata? Cum ad sedem ventum fuisset Iberni omnes ad fores restiterunt prseter ensiferum, qui cum ensem super pulvinum reliquisset, regressus est priusquam inchoata impura Calviniana solemnia fuerunt, forisque proregem et hsereticos preestolatur una cum C8eteris Catholicis. HEereticis ritibus peractis iu arcem rursus iter arripere jubentur. Nolebat enim prorex in curia parlamento prses- tituta senatumhabere. Adarcis portamcum pervenissent,prorexfuisset in- gressus senatoresque sequerenturj janitor aUique a prorege constituti nos- tratessenatoresarma^id est enses, et pugiondte deponere verbis proregis ju- bent. Alii obtemperabant imperio: alii reluctantes ingrediebantur armati : quiqueenses deponere coacti sunt pugionessubvestibus latentes gerebant : de dignitatibus ssecularibuSj tribuumque procuratoribus loquor : namque civitatum procuratores togis induti inermes incedebant. In aulam constitutam cum senatores soli venissentj Ibernise Chancellarius genere Anglus, conditione hsereticus prsemeditatam orationem exorditur, quse eb tota tendebat, ut persuaderet senatum fuisse convocatum non aham ob causam^ quam et leges ferrentur, quse regi honestse, speciosseque reipublicse saluberrimse, et animarum saluti necessarise fore videbantur : ideo parlamentarios oportere iis rebus^ de quibus ad ipsos referretur, assensum prsebere : id regi gratissimum futurum, eundemque omnibus gratias relaturum : orandi finem facit procuratores jubens ex ea aula quse dignitatibus erat assignata, in alteram, quam inferiorem dicunt, secedere^ ibique ante omnia magistratum^ qui cseteris prsesitj creare, In superiore aula Protestantes numero superiores erant^* multas ob causas, quod Iberni magnates a regibus Anghse non inaugurati, illi^ inquam, veteres, atque novi maxime Catholici suffragiorum jure sunt remoti : quod externi sunt titulis ornati, ut contra Christum pro hseresibus ferant suffragia : quod Iberni Catholici preesules admissi non sunt in parlamentum, quod in horum locum hsessesiarchse sint suffecti. Ideo totum Christianse rehgionis defendendse prsesidium in nostris pro- curatoribus positum fuisse videbatur. Sed et hos etiam hseretici pro- curatores, et illegitimi numero vincebant. In-aula inferiore regii judices tres, consiliarii quatuordecim, juris- periti, eausarum patroni ministroclerici et id genus Anglorum magna turba senatorioj procuratorioque more in scamnis sedent, veluti su&a- gia laturi, e quorum regione nostri procuratores in aHis scamnis sedent. Ita utrique Iberni, et hseretici sedilibus disjuncti, et adversi, contrarias etiam, et adversas factiones, et opiniones prse se ferebant. * The House of Lords consisted of fifty members, of whom one-half were Protestant bishops. It was one of those shams — " mimetic institutions " with which Ireland both before and since the Union has been endowed b}' her masters. CAP. IV.] DE PARLAMENTO, QUINTO PEESECUTIONIS MEMBEO. 315 Yix senatores consederunt^ cum dispositis in arce tormentis Angli milites in agmen instruuntur ad incutiendum terrorem, ne nostri parla- m.entarii hsereticis repugnare auderent, neu illis, si periclitarentur^li [243,] oppidani possent auxilio venire. In his angustiis nostri senatores ver- sati nec putabant religionem Catholicam deserere : nec dubitabant, quin esset sibi mors subeunda. Oppidani, et equites, qui ex omnibus regni partibus convenerant, quid tunc excogitarent ? Nonne de senatorum morte vindicanda ? Hic omnes Iberni, qui factionis Anglicse fuerant, ni me conjectnra fallit, Ibernicos principes* plorabant, qui nunquam fuerant passi, ut in tantas angustias religio Catholica adduceretur. Hic se ipsos dire execrabantur^ quod fidei defensoresj assertoresque libertatis inexpiabili odio fuerint prosecuti, hsereticorumque partes secuti, falsS, semper opinioue decepti. Hic erat rerum status, hsecque facieSj cum in aula inferiore unas ex tribus regiis judicibus orationem longitudine tsediosam incepit, laudans, et commendans in magistratum inferioris aulae equitem Anglum qui Joannes Davis vocabatur^ hsereticum obsti- natissimumj atque etiam Catholieorum, et totius Ibernise hostem acerri- mum; orationi finem imponitj illum aulse prsesidem nominans. Idem quo- que sentit pars major hsereticorum confusum clamorem efferens. Iberni e regione sedentes prunum subrident, quasi Protestantium vanitatem, deinde se nunquam illum magistratum habituros tumultuaria, et elat^ voce obtestantur. Ingens utrinque clamor est concitatus, qui cum fuisset sedatus, eques Ibernus doctrina et auctoritate gravis^ " superva- canea^ inquit^ et prsepostera est hsec de eligendo magistratu disceptatio. Lieet Joannes Davis dignus sit, qui his omnibus viris clarissimis^ et huic senatui florentissimo prsesit ; legibus tamen, et majorum exemplo receptum est, ut nullus huuc principatum obtineat, nisi, qui rit^ sit electus a senatoribus, et parlamentariis, non ab aliis. Cseterum hic non senatores Joanni suffragantur : tantum enim abest, ut ordine senatorio videantur, ut omninb sint externi, nulloque modo in Ibernia in civita- tem adcripti. Quid? In IberniS, qui nati non sunt, qui domicilium non habent, pro Ibernis civibus, atque sentoribus se gerunt, cum ne a civitatibus quidem, vel tribubus mandatum procuratorium acceperint ? Quse hsBC est insania ? Duo tuguria civitatis immunitatibus gaude- bant ?t Deserti agri, campique vastissimi sunt magistratuum legibus donandi ? Ubinam in Iberni^ sunt istse urbes, ex quibus tot incogniti procuratores, totque cives hospites confluxerunt? Hospites istij et alienigense ex nostra curia discedunto : alib abeunto : in suis quique finibus parlamenta celebranto. Magistratus huic curias creandus, leges eonsultissimse rogandse Ibernis senatoribus relinquuntor. Alioquin * 0'Neil and 0'Donnell, &c. &c. ■ t Of the 47 new boroughs, about one-half were in the north : and, consider- ing the ravages of Elizabeth's wars,.and'the confiscations hy James, they can- not have attained any importance. Belfast, Belturbet, Limivady, Donegal, Lifford, Ballyshannon, Bangor, Enniskillen, Agher, Dungannon, Strabane, &c. &c. 316 0'sULLEVANr HISTOKI^ CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB, II. iiihil agetur. Prusfcra suum magistratum Joaiinem clamitant. Incassum clamores difEundunt. Namque eos, qui parlamentarii non sunt, prius oportet ejicere aul^, quam magistratum creare. Ita est moribus prodi- tum, legibusque constitutum." Ex alter^ parte eques Anglus surgens, forasque exiens, " omnes, inquit, qui a regis parte stant^ me sequantur." Legitimi in aula soli manserunt, quorum unus ita cseteros allo- quitur. " Ecce ista coUuvies abivit^ et in malam crucem abivit. Hunc locum nobis, quibus jure debetur^ reliquit. Hoc omnes optabamus, Deumque immortalem rogabamus. Hoc unum, ut omnia prseclare ageremus, de- siderabamus. Ergo quandoquidem voti compotes sumus, et tantum beneficium a Deo inopinantes accepimus, superest, ut eidem fidem sol- vamus, lioc est fidem Catholicam hoc loco tueamur : pro qud sanguinem, [244.] si necesse sit, diffundere debemus.|| Ad hoc majorum exemplo invita- mur, qui hac re, cum in terra gloriam nuM die interituram, tum in cselo tranquillumj et beatum vitse statum sibi compararunt. Neque enim innumeri nostri populares, consanguinei, fratres, et patres pro hac religione fortiter dimicantes in acie gloriosius, et sanctius ceciderunt, quam nos eandem in judicio profitentes, atque defendentes moriemur, si Summo illi rerum Conditori, qui corporibus nostris animas infudit, ita placet, ut eas pro sua lege tuend^ reddamus. Qua certe morte jam ex ancipiti, lubricaque rerum humanarum via, ex tot miseriis, ex tantis cala- mitatum cumulis ad seternam iilam quietem,, tranquillitatemque brevi perveniemus. Sin simul nobis est, et vivendum,, et religio defendenda, nostris majoribus virtute quidemj et meritis pares^ sed fseHcitate, et glo- ria superiores erimus : et quse hactenus a nobis segniter, et inscite sunt actaj resarciemus. Neque timendum est, ne hoc conatu regis majes- tatem Isedamus, cum ipse potissimum hoc curare debeat, nihilque sit illi vel necessarius ad animse salutem assequendamj vel salubrius ad princi- patum suorum regnorum tuendum : quique contrarium conantur non regis utihtate moveantur, sed insana cupiditate, ingenteque furore agantur. Agite igitur. Eam religionem defendite, pro qua speciosum est pugnare, pro qua fselicius est vinci, quam contra illam vincere, pro qua mori, est vivere ; quam propugnare summa est gloria. Magistratum nobis, atque ducem primum omnium prseficiamus.'^* Omnium ealculo Johannes Everardus eques auratus vir doctrina prse- stans magistratus inferioris aulse creatur. Interea hsereticis quoque, qui secessionem fecerant Johannes Davis magistratus creatur. Quo duce in aulam reversi, videntesque Everardum in sella sedentem quid rei sit, qubd in prsesidis loco sedeat, interrogant ? adjicientes se pree- fectum creasse, et oportere Everardum locum illi concedere. Quibus Everardus respondit, se eum esse, qui magistratus potuit creari, creatusque fuit ab iis, penes quos erat creandi potestas, et ibi, ubi * Transcribed literally by Porter, and from him into the Hibernia Dominin cana, without any acknowledgment thatit M^as 0'iSulIevan's, OAP. V.] DE PAELAMENTOj Q,TJ1]ST0 PERSECUTIONIS MEMBRO. 317 oportuit creari, id est in aula parlainentaria : ab illis nec magistratum in aul^ fuisse electum, nec usquam eligi posse. Nihilominus haeretici Johannem Davisem in ejus sinu^ et genibus collocant, unde a nostris deturbatur. Everardum quoque sell^ detrahere protestantes mohuntur, sed CathoHci defendere conantur. Detrahentium, atque retinentium conatu Everardi toga laceratur, ipseque humi prosternitur. Hic pugnos aliquot utrinque impactos esse, fama fert. Ut gladii distringerentur, parum abfuisse, certum habetar. Nostri jurisconsultorum suorum consilio impulsi sellam, et aulam deserunt, ex vi et injuria occasionem impediendi parlamenti arripientes quibus rebus prima sessio, primusque dies consumitur. Postero die dignitates atque procuratores illegitimi ad parlameutum conveniunt. Legitimos, qui non venerunt, prorex suo nomine accersi- tum misit mihtise tesserarium maximum. Oui respondit Everardus pridie in parlamento fuisse rixam ab externis hominibus concitatam, se crure graviter ictum, parlamentarios in castellum detrusos, militumque agmine circumvallatos, ut inviti sententiam dicere ab armatis cogeren- tuTj cum majorum, exterarumque gentium instituto debeant senatores militibus imperare, non obedirej et armorum impetus legum moderam- ine regi, non legum sequitas armorum furore turbari:|| ob id se vim [245.] militumque perfidiam vereri: prseterea se fuisse inferiori aulse prsefectum rite creatum, nec aliter in senatum rediturum, quam comitantibus suis procuratoribusj sceptroque prseeunte, indignis penitus exclusis. In eandem sententiam cseteri procuratores nostri loquuntur. Tertio die neque Cathohcse dignitates, neque nostri procuratores ad parlameutum cpnvenerunt. Neque verb sine iHis ahquid decernendum hseretici ex- istimarunt. Neque eos in parlamentum vi cogere prorex ausus est. Namque senatores ipsi, et eorum amici, asseclae. et in oppido toto viri juvenes, pueri, sed preecipue nobiles, qui spectatum venerant, sese armis instruxerant, perinde ac si manum fuissent couserturi : et ne ad tumul- tum concitaretur non solum oppidum^ sed et regnum universum time- batur, si prorex paulo magis urgeret. CAP. V. Ibernorum obtestatio non deserendi Catholicam fidem. Insuper Cathohici parlamentarii injurias regno illatas memorant, Iber- nosque uunquam fidem Cathohcam deserturos obtestantur hac petitione proregi tradita, quam nos ex Anglo sermone fidissime transtulimus. Obfesfatio. Dubium nemini videtur esse, qui Ibernise mores, et educationem vel 318 O^SULLEVANI HISTORIiE CATHOLIC^, TOM. IV. [lIB. II. mediocriter cognoscat, quin gens hsec constanti firmoque animo semper vene- rata fuerit, et exterioribus documentis quam apertissimis professa solam illam religionemj quam, pulsis quondam gentilitatis tenebris, in primsevo Christianae lucis exordio recepit. Ita, quamvis varietate temporum, for- tunseque vicissitudine tempesiuosi infestique fluctus et invasiones extera- rum gentium, ut Danorum, Noryegiorum, Normandiorum, et aliorum, hanc insulam devastaverint, remque publicam nostram labefactaverint, non tamen hujus sacrse religionis nostrse caelestem splendorem extinguere, divinum- que imbrem exsiccare valuerunt. Est (quippe quod nos firmiter credimus) haec religio Patris aeterni imperio, Spiritusque sancti consilio constituta, nostris- que pectoribus insita, summa Christi servatoris providentia. Quamobrem nec persuasionibus uUis, nec vi unquam potuimus deduci, ut ab illa vel latum unguem discederemus. Ut autem vetustissimam hanc majorum nostrorum consuetudinem praetereamus, ad remque proprius accedamus : etiamsi ob Hen- ^ rici octavi regis hseretici divortium (quod nulla, vel temporis diuturnitate, vel hominum oblivione obliterari potost) ingens opinionum dissensio circa graves fidei questiones orta fuerit, nihilominus tunc in tanta novorum dogmatum perturbatione, quanta sententiarum repugnantia novitas caput csepit toUere, monumentis parlamenti tunc temporis habiti in hac urbe (Dubliniensi) memo- ratur. Quod quamquam nonnihil auxilii patrociniique nobis aiferat ad tuendam prsesentis nostrse asseverationis sequitatem, eo qucque supersedebimus quod minus ad rem pertinere videatur. Non tamen hoc loci involvemus silentio machinationes nonnuUas mira dili- gentia tentatas, nec minori industria diu continuatas, qvae nos a pristina mente diversurse eredebantur : imprimis vel aspectus constitutionis, ab ultima regina (Elizabetha) latse, sufficiens videbatur, ut plerosque nostrum inquisitionis, mulctse, carcerisque horrore perterreret, atque consternaret. At nullo modo potuitanimos nostros, quemadmodum sperabatur,apristino sensu subducere. Ac ita quas secundo ejusdem reginae regni anno (1559) edicta prodierunt ad incu- tiendum recusantibns metum, executioni minime mandata in oblivionem abie- runt. Denique ubi dulcedine pacatse clementise, et humanitatis prsesentis [246.] nostri regis frui sperabamus,|| quandoquidem illum Ohristianis omnibus prin- cipibus conciliatum videamus, atque laetemur, cum nostra tamen religione non fasdus ici, sed bellum geri a protestantibus ecclesiasticis dolemus. Hi enim, et alii haud infimi prsefecti, justitiseque ministri, statuta, jamdudum oblivione sopita, excitantes, subditos novis imperatis, mulctis, coercitionibus, magnisque grava- minibus incredibiliter vexant, rediguntque ad ingentem paupertatem, quibus tamen omnibus a religione nostra non disjungimur. Quocirca novi afflictatio- num cumuli contra nos, liberos nostros, vitam, libertatem, existimationem atque fortimas accrescunt. Filiis nostris studiis et eruditioni externorum gymna- siorum interdicitur. Nationis nostrse nobilitas, et claritudo, existimatione fae- data, omnibus reipublicse hujus honoribus abdicatur, quod usqxie adeo verum obtinet, ut ne quidem judicibus pacis nobis liceat esse, non aliam ob causam, quam propter fidem nostram, quam deserere non possumus. Civitatum, et oppidorum praefecturae civibus adimuntur, quod novis dogmatibus assentiri nolint. Oausi- dici jurisque periti munere dejiciuntur, quod iis renuant assidere. Etiam opi- fices, et fabri experti sunt crudelem vindictam, excommunicationem, psenam, et alia sexcenta mala. Oseterum haec omnia minime nos deterruerunt a fide nostra, quam, Deo duce, semper a nobis colendam devovemus, prsestituri tamen omne obsequium supremo nostro regi Jacobo debitum, sine adulatione, fuco, in- sidiis, aut conspiratione contra ejus coronam et sceptrum. Itaque omnibus his psenarum inopise, opprobrii, carceris, interitus cruciati- bus nequaquam in rebus conscientise inconstantiores, aut infirmiores sumus. Verum opes, facultatesque nostrse nimium diminutse sunt. Propter con- jugatos istos, atque proletarios clericos, prsefectos, et ministros ingens in re- publica orta est perturbatio ; varia incommoda in rerum commercio sequuntur ; CAP. V.] DE PAELAMENTO, QUINTO PERSECUTIONIS MEMBllO. 319 humanae vite societati magna infertur molestiaj nosmetipsi praeda abjectis, atque sordidis hominibus, qui succum, et dulcedinem nostrorum laborum hauserunt, facti sumus. Quse omnia obedienter proponimus, excellentissimo proregi consilioque repu- tanda; ab eodemque petimus ut de illis certiorera faciat regem nomine nostro, qui referimus, hujus regnum personam, corpus atque rempublicam ; quam- que difficile sit, seu potius fieri nequeat, ut nos ab opinione nostra vetustissima (limoveamur ; quam fixum, et deliberatum nobis sit retinere, et colere nostram priscam fidem, et religionem ; quam vero simile sit, in posterum fore inutile, tam crudeliter nobiscum agere : neque enim tantus rigor alio tendit, nisi ut veteres incolse extinguantur, perdantur, deleantur ; eorum facultates consuman- tur ; frangantur immunitates, odium provocetur, pariatur seditio, et regno denique excidium, et interitus afierantur. Qui quidem effectus, seu potius defectus, justis legibus adversantur. Nam- que si is verus, et proprius prseclarse administrationis fructus habeatur (sicut revera haberi debet) ut respublica, populusque in pace, quiete, tranquillitate, et prospritate sustineatur, juxta salubrium legum rectitudinem, aequa semper habita ratione servandse subditorum salutis, a qua principis etiam salus, et gloria pendent, atque hunc in finem regia providentia roget, et abroget leges, rationi maxime consentaneum videtur, ita ut populus non constituatur propter leges conservandas, sed leges condantur propter salutem populi defendendam, juxta ingeniosam illam regiae majestatis suse epigraphen, inscriptam in illo optimo numismate, nuper excuso postquam duo Anglise et Scotia regna, in se conciliata, nomine gaudent Magnas Britannise : salus populi suprema lex esto, qua significatur, pacis conservationem, et populi salutem, bonarum legum principium esse, et finem. Ac hos quidem congregati sumus in parlamento hoc diversae gentes. Alii sumus Iberni ortu simul, et genere ; alii ortu tan- tum, non genere; alii e contra genese, non ortu; alii denique neutro, nec genere, nec ortu, sed habitatione, Quae differentiae generis, ortus, habitationis, morum, ingenii, ita saltem conveniunt, et consentiunt omnes, ut uni supremo principi obediant, seque submittant. || Neque enim diffidendum est, posse indu- [247.] bitatam observantiam, et obedientiam consistere cum diversitate religionum, quantum ad nostram vetustissimam attinet. Quemadmodum enim naturale corpus multis heterogeneis, et dissimilibus partibus, earne, ossibus, cartilagine, musculis,nervisquecompositum,unaduntaxatperficitur, movetur,etgubernatur, forma naturali, animante scilicet spiritu, partibus omnibus imperante; ita simili- ter politicum hujus reipublicse corpus, diversis constans nationibus, in religioni* idaea, et forma, hac tempestate, discrepantibus, potest regi una obedientiae civilis minime fictse forma sub uno regii diadematis sceptro decoratum et auctum. Et quoad professionem nostram longe consultius esse videtur, ferre hanc religionum varietatem sine inobedientiae periculo, donec idoneum tem- pus fuerit oblatum, quo perturbatio sedetur, et repugnantium sectarum asser- tores ad aliam mentem restituantur, quam constantiam nostram, satis probatam, durissime verberare. Quae quo magis oppugnata fuerit, eo illustrior, et firmior erga Deum, et principem apparebit. Quae cum ita sint, seu rerum administrandarum rationem spectes, seu regiae providentiee regulas contempleris, sanum (ni nos quidem fallimur) consilium est, ut cum subditis, qui, tamdiu tot temporalium afflictionum cumulis obruti, non potuerunt ad indebitam istam concordiam flecti, deinceps suavius, et mo- deratius agatur, nec iisdem diutius opprimantur edictis quotidianorum gra- vaminum odiosissimis. Qua tamen mitigatione minime obstante, satis vexa- buntur sxibsidio, et obsequio, regiae majestatis benignitati in omni occasione satisfacere conantes, tum debitum reddendo tum grati animi significationem prcebendo. Hunc animi nostri sensum, hocque consilium pandere subacti sumus 320 0'SULLEVANI HISTORDE CATHOLIC^, TOM. IV. [lIB II. hujus inclytae curiae privilegio, libertate, qua in ea de rebus sentire debemus, ingenteque spe rursus amice habendi parlamentum cum cseteris, nostris collegis, et senatoribus.* CAP. VI. Iberni procuratores regem Anglise adeunt, quibus regnum victum suppeditans prorex frustra prohibet. QuiA vero malis his prorex nuUam admovit curationem, nos- tri senatores, qni nescio rege vim hanc, atque relatas injurias inferri sibi credebant, ad examen regium provocant, mittentes in Angliam cum mandato causam agendi Baligormanse vicecomi- tera, Dunbunniee baronem, duos tribuum, totidem civitatum procura- tores. Plures rege accersente mittuntur Paramujse vicecomes, Baro Killinnse, duo tribuum, duo civitatum procuratores, aliquot jureconsulti, quos Dalrae baro, Patritius Barnabal eques auratus, et alii sequuntur. In procuratorum commeatum Iberni animo libentissimo, et obviis (ut aiunt) manibus magnam pecunise summam conferunt, quse per sacerdo- tes collecta in Angliam ad oratores nostros transmittitur.t Qua de re prorex factus certior hunc Catholicorum conatum reprimere frustra conatus est sequente edicto nec vera nec sancta promulgando, quod et Anglo sermone ita transtulimus. Udictum. Per Dominum proregem, et consilium. Abthcbus Ohichester. Quoniam e multis hujus regni locis intelleximus, consilio, diligentiaque va- riorum Jesuitarum, sacerdotumque Papistarum, atque monitis jussuque ali- r248.1 qiiorum recusantium membrorumjH in parlamentum nuper congregatorum, generalem pecunise exactionem factam esse inter omnes regiae majestatis in hoc regno subditos Papistas recasantes : varios quoque coUectores fuisse desig- * This document, though ostensibly from all the Irish Catholics, breathes rather the spirit of the Anglo-Irish, who were firm both in loyalty and religion, but not over anxious to complain of the wholesale spoliation of the native Irish, provided they themselves escaped. The Lords Gormanstown, Mount- garrett, Killeen, Slane, Delvin, Trimleston, Dunboyne and Louth, wrote a letter at this time to the king complaining of the constitution of the parlia- ment Gale's Corporate System of Ireland, p. CV. — Cox, ii. p. 23. f The Oatholic rent of the day. — Cox, ii. p. 25. CAP. VI.] DE PARLAMJSNTO, QUINTO BERSECUTIONIS MEMBRO. 321 natos ad coUigendam ingentis aeris summam : et hoc onus ab iis impositum esse fido regisB majestatis populo, colore solvendi sumptus, et expensas quibusdam optimatibus, et nobilibus, nuper in Angliam profectis captatum regis benevo- lentiam (quemadmodum dicti sacerdotes, atque coUectores falso divulgant), et initum gratiam, quo raagis libere religionem suam colere possint, cum revera fuerint in Angliam manifestissimo regis imperio accersiti, ut rationem reddant, quamobrem a parlamento sponte fuerint egressi, nec exeundi potestate facta, nec justa causa interveniente, non vero ut de religione agant, quamvis dolose sit hoc excusationis redditum, quo facilius vulgo noceretur, grandi pecunise summa extorta, cujus majorem partem iidem sacerdotes, atque coUectores in proprios usus (ut videtur) sunt conversuri : quoniam etiam est subditis insolens, atque intolerabilis arrogantia tributum aliquod injussu exigere, seu colligere a populo regiae majestatis, cum ne rex quidem ipse ullum subsidium coUigat sine senatusconsulto, liberoque corisensu totius reipublicse regni : et quoniam jamdiu regia majestas variis edictis immediatam subditorum suorum in hoc regno tutelam sibi suscepit, nos ejusdem regiffi majestatis prorex, et consilium ex nostro munere, et officio regise majestati debito tenemur dictos ejus in hoc regno subditos protegere, et hoc gravissimo, injustoque onere, et tributo, quo longe pauperiores fieri videntur, immunes reddere. Quamobrem regise majestatis nomine subditis ejus omnibus, populoque fideli declaramus, et expandimus hujusmodi exactionem, extortionem, aut divisionem, atque coUectionem, dicto praetextu factam, esse omnino injustam, et distribu- tores ob suam arrogantiam dignos severis suppliciis affici. Quapropter regite majestatis nomine vetamus, et interdicimus omnibus, et singulis ejus subditis simili exactioni, extorlioni, seu distributioni assentiri, et aliquam summam, aliquasve summas, quse petantur hoc nomine, seu titulo, solvere. Similiter regise majestatis nomine arcte injungitaus omnibus personae, vel personis, constitutis, aut constituendis, collectori, vel collectoribus, receptori, vel receptoribus aliquarum talium summarum, vel alicujus summse pecunioe, ut non solum non ferant deinceps exigi, colligi, vel capi simile quidquam, sed etiam intra decem dies proxime sequentes hujus decreti divulgationem reddant, aut reddi faciant sine fraude, et dolo omnes, et singulas similis seris summas omnibus, et singulis regise majestatis subditis, a quibus illse, vel aliquse illarum, causa memorata, vel titulo, fuerunt coIIectEe, et receptae : alioquin si aliquis memoratorum regise majestatis subditorum effudeat querelas de dictis collec- toribus, et receptoribus apud nos, dominum proregem, et consilium, apud ju- dices commissarios in eorum jurisdictionibus, statim de restitutione cuncti talis aeris illegitime collecti (sicut demonstratum est), et digna noxiorum hominum animadversione agetur. TJltimo, regiae majestatis auctoritate manifeste, et arcte injungimns, et im- peramus tam prsetori, et proprsetori, aut alii prsefecto provinciarum Momonise, et Conacise, quam omnibus gubernatoribus, prsepositis, urbanis prffisidibus, ju- dicibus pacis, et aliis officialibus, atque ministris regise majestatis, ut diligenter inquiri faciant, quae persona, personaeve jam fuerint, aut imposterum futurae sint exactor, aut exactores, receptor, vel receptores, coUector, sen coUectores alicujus similis summae, aliquarumve similium sumdiarum nummi sic divisi, et exacti, ut superius est explicatum, et quantum sumna?e, sive summarum unus- quisque receptor, vel eollector coUegerit, exegerit, aut receperit, deincepsque sit collecturus, exacturus, aut accepturus intra provincias, comitatus, oppida, et pagos hujus regni, et cujus imperio, et praecepto : deque eo nos conveniente! celeritate faciant certiores, ut illi, et illorum singuli proprio periculo pro se respondeant. Datum ex regio castello Dublinensi nono die Julii anno 1613. Typis mandatum DubKIinnse a Johanne Franckione|| excellentissimse regiae r249. 1 majestatis typographo : anno 1613. 41 323 O^SIJLLEVANI HISTORIiE CATHOLICiE^ TOM. IV. [lIB. II. CAP. VII. Quid Rex, et consilium Atiglise Ibernorura querelis responderint ? Hoo edictum dum in Ibernia promulgatur, oratores nostros in Angliam profectos rex primum magna comitatis, et amicitise specie recepit, eo- rumque querelis auditis judices quatuor in Iberniam mittit, qui rei ve- ritatem inquirant, et investigent, cognitamque penitus, et exploratam causam ad ipsum deferant, et imperata cum judices fecissent, prorege ex Ibernia evocato, sic profert sententiam ex Anglo sermone in Lati- num a me fideliter conversam. Regis Sententia. Per Regem. Querelas proxime nobis effusas a quibusdam viris illustribus, et aliis ex nostro Hibernise regno de vitiis, et abusibus tam parlamenti postremo incepti, quam status militarium et civilium rerum, uon modo inusitata misericordia, et gratia excepimus (sicut satis est perspicuum) sed etiam dignati sumus injurias per nos una cum iis, qxii querebantur, examinare : posteaque ad pleniorem causse cognitionem quosdam delegatos, qui rem penitus indagarent, in Iber- niam mittere. Cujus benevolentise nostrse non alium fructum sperabamus, quam ut hsec nostra regia misericordia grato animo recoleretur, debitusque honor, et obedientia digna nostrse dignitati, et justitiae haberetur. Praeter expectationem vero nostram comperimus, hac clementia, et humanitate nostra efPectum esse, ut aliqiii ex iis, qui querebantur, eo audacise procedant, ut nihil nobis pro obedientia, et observantia rependant prseter molestiam, et novarum querelarum exaggerationem in nostram majestatem, et prsecipue. in nostrum proregem, quem nobis molestum, et invisum reddere cunctis viribus (ut cog- novimus) laborant contra creba nostra monita, severaque jussa, qui singulis, cum hic coram nobis fuerunt, imperavimus, ut summo honore proregem vene- rarentur, quippe qui personam nostram refert. Quod si, aut tales se gessis- sent, quales eos esse decebat, aut coacti fuissent discedere a sua opinione, quemadmodum coacti sunt alii, qiu a nostris dissentiebant, profecto nunc opus nobis non esset suscipere laborem reprehendendi eos. Quamobrem, etsi propter aliquas causas, ad justitiam, et regiam dignitatem pertinentes, tempus minime sit opportunum, ut feramus nostram sententiam definitivam de singulis articulis rerum Iberniae, quas per nos audire libet, nihilominus edocti a nostris delegatis (quos didicimus usos esse magna sequi- tate, rectitudine, et diligentia) par esse putavimus, ut rem defineremus, quan- tum attinet ad nostrum proregem, quem constat nobis fuisse majestati nostrae obedientem, justitise studio flagrantissimum, aptumque magnis oneribus sibi eommissis. Idcirco sicut non ahsolvimus alios inferiores ministros, sed cor- rigendos, et puniendos juxta sua delicta relinquimus, ita veritati, et justitiae consentaneum esse existimamus, ut hunc, qui preeclare satisfecit officio, calum- nia liberemus. Ob id si aliqui propter magnam curam, et diligentiam, qua nos sumus usi, multorum nostrorum ex Ibernia subditorum questus audiendo. CAP. VII.] DE PARLAMENTO^ QUINTO PEKSECUTIONIS MEMBRO. 323 fuerint ducti, ut justitiam nostram, et proregem contemnant, eos admonemus, a nobis causam hanc esse examinandam, illosque severS puniendos, tanquam seditionis auctores, atque nostrse dignitatis auctoritatisque contemptores. Datum in regia nostra Westmonasteriensi septimo die Februarii Anno Do- mino millessimo sexcentesimo decimo tertio, undecimo vero regni nostri Bri- tanniae, Grallia, et Hibernice, Scotise autem quadragesimo sexto. Sub hoc tempus Jacobus rex Londiui parlamentum liabebat,I| et [250.] Aprilis die quinto juxta computationem Anglorum, sed decimo quinto secundum nostrum ecclesise Catholicse emendatiorem calculum anno 1614 Anglos proceres in parlamentum convocatos alloquitur, longam iexorsus orationem quam eo totam intendit, ut a subjectis impetraret magnam summam pecunise, eo colore ut ses alienum, quod funeribus sui filii principis conflaverat, dissolveret et conatus Ibernorum quos suse religioni magnopere timebat, infringeret. Deinde Kalendis Maii ejus- dem anni, hoc est secundum Anglorum consuetudinem, vigesimo primo Aprilis die lovis, in parlamento, inter sui regni magnates, celsiore paulo loco sedens medius, ad Ibernos oratores accersitos prsemeditatam ora- tionem Anglice habuit, quam illi respondendo, quando sibi videbatur expedire, interrumpebant."* Ille vero in hanc sententiam initium sumit. Regis Oratio. Equidem nescio, qua audacia, quove pudore, Iberni oratores, apparetis in meo conspectu, cum vos, atque vestrates omnes, sitis non solum alienissimo animo in religionem meam, meque ipsum, sed etiam obstinatissimi Papistae, nec Papistce tantum religioneque Romani estis, sed insuper vos gentium omnium Papistas, atque Romanos longe maxime tenaces esse profiteamini, et glorie- mini. Quod hominum genus minime vos latet, esse mihi invisum, et ingra- tissimum, magno mei odio teneri, meique principatus excidium cupere, et moliri. Ob quam et alias causas vos esse perfidos, ipsi falso inficiamini, et non veros, nec integros clientes, aut subditos, sed dimidios tantum, neque di- midios quidem, ego vere confirmabo. Namque cum homo anima, et corpore constet, vel totam animam, nobiliorem partem, Papse, consecratis, mihi conce- ditis corpus, neque hoc integrum ; sedinter me, et regem Hispaniae dividitis, illi armato corpore servientes, mihi inerme, nudum, invalidum, inutile relinquen- tes. Hic Dalrse baro regem interpellat, fl.exis genibus, sic alloquens : — Absit, potentissime charissimeque rex, ut ego sim perfidus, qui nun- quam, neque fui, nec esse volui non obediens, atque fidissimus, in omnemque OGcasionem regise dignitati defendendae paratus. Nuncquemalo possesionibus meis, et bonis omnibus carere, quam non haberi fidus, vel tibi, clarissime rex, vel summo illi Deo creatori, et redemptori meo, cujus sacrosanctis mandatis, atque legibus quod obsequar, non ideo molestior, sed longe gratior majestati tuse esse debebam. Quod si fieri nequeat, ut ejus divino numini, tuaeque regise celsitudini simul placeam, et obtemperem, majestatem tuam etiam atque etiam vehementer rogo, ut facias mihi facultatem demigrandi cum familia in alias * See in Cox, ii. p. 25, a rambling oration, delivered by James, at White- hall, before the Irish agents. Part of it Is substantially the same as our author's version. 324 o'STJLLEVANI HISTOlll^ CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB. II. regiones, in quibus Christiane, et Oatholice seeundum Dei leges agere possim, nec perfidiffi nota inurer. Quo ingenti beneficio donatus, omnibus bonis li- benter cedam, ea regio tuo arbitrio permittens, nam rebus omnibus humanis te antefero, unamque mihi dabis hanc veniara, ut tibi Deum anteponam." rex: "surge (inquit), baro, finemque fac orandi." Ego non tam de te, quam de aliis queror, etsi de te multi quoque questus ad me sunt perlati, sed quibus ut fidem habeam vix possum adduci. " Peinde inceptam orationem prosequitur rex : Sed ut jam de perfidia taceam, intoUerabiles estis, Iberni, qui in tanto honore et cultu Papam habetis, in eoque vestrte salutis praesidium positum existimatis. Quse potest excogitari ratio, quare putetis- ani- marum imperium esse Papse, vel episcopo Bomano, a Deo permissum. Ego juro, et Deum obtestor, si studio meo summo, si quotidiana librorum lectione, si frequenti disputatione, et coUoquio cum viris doctissimis, si intentissima mentis cogitatione comperissem,!| Papam esse Christi Vicarium u25 1 ■] in terris, illique, et ejus antecessoribus promissam esse auctoritatem illam, quam Christus Petro delegavit, me non solum fuisse ejus religionem, atque dogmata secuturumi sed etiam regem, (si alicujus cliens essem) Papisticse religioni ad- versum interfecturum si a Papa juberer. Csfcterum tantum abest, ut Papa valeat auctoritate Petro demandata, ut habeat jus imperandi, vel prsecipiendi regibus, ut nulla sit major inscitia, et stoliditas, quam vestra, Iberni, qui imperium hoc Papse divinitus concessum creditis. Quse tanta, tamque im- manis csecitas, nuUo valido fundamento fulta ex ea obstinatione profi- ciscitur, quod nec concionatores meos, viros doctrina, et sanctitate claros, qui a vobis ignorantise tenebras excuterent, audire, nec libros, quibus vera dogmata prodita sunt, legere, nec capellam, et ecclesias meas ingredi vultis, obtemperantes ei Tridentini concilii capiti, quod iis, qui legunt libros editos, vel auscultant conciones habitas contra ecclesiam Romanam, excommunicationem frustra minatur : cum tamen ecclesias meas frequentare, et oflSciis sacris in eis interese minime dedignentur Itali, Germani, Belgse, aJiique externi. Quid vero rudius, et absurdius, quam ad sanctos effundere preces, quos nostra rehgio in Litaniis tantum nominandos esse scite tradit ? Qui enim Deum alloqui possunt, ad ejus ministros, et servos supervacanei verba effutiunt. Quibus erroribus, Iberni, plus omnibus nationibus impliciti, nullum non movetis lapidem, ut me offendatis, meaque regna perturbetis. Habetis Romse Petrum Lombardum, quem vocatis episcopum, et doetorem, et in Ibernia Holivudum Jesuitam, qui vobis persuadent, ut filios vestros in transmarina coUegia educandos, atque litteris excolendos transmittatis, ut inde rursus agminatim redeuntes, regnum universum ad motus concitent, vos in pristina obstinatione confirment, ad novas conspirationes, atque rebelliones hortentur, summa, et ima promisceant decretis Papae passim circumlatis. Quod novum, atque inauditum sceleris exemplum, etsi ultore ferro possem optimo jure vindicare, quia tamen crudeli- tatem, et atrocitatem, quam in aliis principibus semper condemnavi, nunquam in me possum probare, nec clientum sanguinem sitio, sed pacem, atque pros- peritatem cupio, duxi vos accersendos, et monendos, vestram culpam, vestra delicta, Ibernorumque omnium, meumque deliberatum animum vobis aperi- endum, quo impero, ut omnes Iberni observetis, atque custodiatis leges anno secundo (1559) regni Elizabethae in Anglia latas, cseterasque, quse necessariae videantur ad Papisticam religionem extirpandam, quam hactenus estis pertina- citer professi, me frustra renitente, et easdem recipiatis in parlamento, in quo meus bonus prorex, qui adest, et de quo falso estis questi, aliique a me desig- nandi, prjEsint. Hic Christopliorus Nugentius, Ibernns eques auratus : iNunquam, inquit charissime, et potentissime rex, autecessores tui subegerunt CAP. VII.] DE PAllLAMEKTO, QUINTO PERSECUTIONIS MEMBEO. 3^5 Ibernos similibus legibus, neque Elizabetha quidem regina suis adstrinxit, etsi in Anglia receptffi fuerint. Quamobrem majestatem tuam supplex oro, ne nunc injusta illis condas jura, quae antea ssepe recusarunt, et in posterum non reci- pere constituerunt, Quod si feceris, ut speramus, totius regni tranquillitate florentissima gaudebis. Tunc Cookus summus Auglise judex insania, et furore actus : Si inquit, summe rex, hujus hominis petitioni audacissimae annuis, utrunque regnum magnam Britanniam, et Iberniam amittimus. Perdat prius Deus hanc nequissimarn Ibernorum gentem, qui efficiimt, ut in regio tuo capite co- rona tremat, jamjam pene casura. Sequitur magnus Angliae Chaiicellaris regem rogans, ut Christopliorum perfidum, et proditorem pronunciet, et in Londini arcem detrudat : per- petuo carceri addictum. Ineandem sentententiam loquitur Cantuariensis Pseudoarchiepiscopus Anglise ministroprimas, qui longiore oratione in Ibernos invectus subdit multa seminaria in Hispania, Gallia, et Belgio constituta esse|| studiosis Ibernis erudiendis, qui jussu, et auxilio suorum [252.] parentum, consanguineorum, et propinquorum in illa missi, ibidemque litteris imbuti, jam sacerdotesj fratres, atque Jesuitse facti in Iberniam revertebantur, totamque crebris concionibus, et Papistica doctrina ad raotus, tumultuSj perfidiam concitabant : et iri Belgio sub signis regis Hispaniae stipendium merere tria millia, ampliusve militum Ibernorum, et inter eos viros claro genere natos : amplius mille, et alios in Hispania, et RomsB esse, qui eo omnem cogitationem intendebant, ut vires regis Hispanise augerent, sui vero naturalis diminuerent. Arturus Chicester Ibernise prorex, qui secundum a rege locum obtinebat, pro Christophoro verba fecit, illum esse coronse fidum, fidisque, et nobilibus parentibus ortum, plus ejus adolescentige^ quam aliis condonandum. Cseteri quoque Iberni oratores Christophori responsum confirmarunt dicentes se ab universo Ibernise regno in mandatis habere, ne unquam a Catholica fide et religione desciscant, seque pro illa sanguinem, si sit opus, eftusuros, idemque facturos omnes Iberno genere natos. Quibus illius diei parlamentum dimittitur. Paucis quoque post diebus rex hoc edic^ tum jubet promulgari, a nobis fide versum. Hegis Edictum. Oum compertum sit, atque exploratum nobis post publicam sanctionem nos- trse regise voluntatis, et constitutionis, qua in isto nostro Iberniae regno parla- mentum haberi jussimus : nonnuUos Papistas titulo archiepiscopos, episcopos, deeanos, vicarios generales, Jesuitas, fratres, seminaristas sacerdotes, et alios sacerdotes authoritate aliena creatos a variis nostrorum subjectorum istic ac- ceptos, atque protectos eo cunctam suam cogitationem, atque malitiam inten- disse, ut eos, qui fuerant ab illas ad amplectendam ecclesise Romanae supersti- tionem decepti, confirmarent, ut parlamento istic nuper incepto, et ejus actis repugnarent, ac pariter eisdem persuaderent hac resistentia quandam religionis libertatem aut permissionem esse tandem impetrandam : eoque effectum esse, ut audaciores complures nostrorum subditorum fuerint, ut alii nos, nostramque istic regiam parlamenti curiam magnopere spreverint, et alii ingentem pecunise 326 O^SULLEVANI HISTORLai GATHOLICiE, TOM. IV. [lIB*II. summam his hominbus in suis ausis injustis sustinendis contribuerint, quo istud regnum nostrum multo pauperius est eifectum : cumque ita res habeat, ut nonmodo constet apertissime jesuitas, Sacerdotes seminaristas, et alios Sacer- dotes aliena potestate ordinibus initiatos (qui superiore nostro edicto condito, et divulgato in isto nostro regno anno regni nostri in Anglia, Gallia, et Ibernia tertio, in Scotia vero, trigesimo nono, e memorato regno discedere, necamplius ■ comparere, redire, aut venire debebant) inobedientiffi, et contemptus cuiusmodi - mentionem fecimus, authores extitisse, sed ijdem verisimiliter fore videantur maiorum scelerum concinnatores, si possint in isto regno permanere : propterea nos hic declaramus, et promulgamus nobis esse deliberatum atque fixum nun- quam alicui Religioni assensum prsebere, uUiusve Religionis ritus admittere, vel acceptare proeter illam, quse verbo Dei congruit, et iam est in isto nostro regno legibus sancita. Quam quidem in omnipotentis Dei honorem, et obse- quium frequentari, et executioni mandari palam imperamus. Pronunciamus etiam, divulgamus, et expandimus, estque voluntas nostra regia, et decretum ut omnes prsedicti titulo Archiepiscopi, Episcopi, Decani, Vicarij generales, jesuitse, Fratres, Sacerdotes seminaristae, et alii Sacerdotes in transmarinis seminariis educati, et authoritate aliqua a Sede Romse derivata, vel derivanda inaugurati ante diem ultimum mensis Septembris proxime futuri ex isto nostro [253.1 regno Ibernise proficiscantur : et nulli,|| qui Archiepiscopi, Episcopi, Decani, Vicarii generales, lesuitae, Fratres, seminaristse Sacerdotes, aut alii Sacerdotes habeantur alieno imperio (quemadmodum demonstratum est) ad sacros ordines promoti post hunc diem ad istud nostrum regnum veniant vel redeant vel in eo compareant, Qui vero secus fecerit in indignationis nostrae pcenas, et alis coerci- tioneslegibus, et institutis istius regni justissime irrogandas incidat. Significa- mus quoque, patefacimus, et sancimus, ut si aliquis, qui Archiepiscopus, Episcopus Decanus, Vicarius generalis, Jesuita, Frater, seminarista Sacerdos, aut alius Sacerdos habeatur, authoritate aliena (sicut est explicatumj consecratus post statutum diem Septembris ultimum in isto nostro regno sponte manserit, in illudve, seu in quamlibet illius partem reversus fuit aut venerit, aut si aliquis nostrorum subditorum uUum eorundem qui Archiecopiscopi, Episcopi, Decani, Vicarij generales, Jesuitse, Fratres, seminaristae Sacerdotes, aut alii Sacerdotes dignitate nuncupentur per alienam inaugarationem, ut dictum est ordiuibus insignitum contra mentem nostrae praesentis pragmaticse receperit, aut fouerit, tunc singuli nostri gubernatores, execu- tores, judices, vicorum prsefecti, comistabiles, et alij nostri fldi subditi per istud nostrum regnum omni adhibita diligentia conentur capere hujuscemodi personas scilicet nomine Archiepiscopos, Episcopos, Decanos, Vicarios gene- rales, Jesuitas, Fratres, seminaristas Sacerdotes, et alios Sacerdotes aliena potestate effectos, et omnes, et singulos eorum in angustum, munitumque car- cerem conjicere, ut noster Frorex, aut alii quilibet gubernatores, aut guber- nator, qui ejus munere fungatur, possint cum consultatione nostri istic consilii secundumjustitiam, et criminis naturam in illos animadvertere. Verum enim vero indulgetur, ut si aliquis dictorum titulo Archiepiscoporum, Episcoporum, Decanorum, Vicariorum generalium, Jesuitarum, Fratrum, seminaristarum Sa- cerdotum, vel aliorum Sacerdotum alieno jussu (sicut est comemoratum) insti- tutorum apud nostrum Proregem, aut summum istius regni administratorem, prsefectum alicus pr ovinciffi, vel aliquem consiliarium supremi senatus in isto nostro regno ante statutum diem Septembris ultimum se sistat, vel intra alios novem dies proximos in istud nostrum Ibernise regnum reversus compareat, et nostris Ecdesiis assideat, easque ritefrequentet juxta nostrarum legum normam, tunc isj et omnes hujuscemodi Archiepiseopi, Episcopi, Decani, Vicarii generales, Jesuitse, Fratres, Sacerdotes seminaristse, et alii Sacerdotes vocati, dum con- cordes permanserint, valeant semper esse, et manere in isto nostro regno, in illudque reverti, beneficioque nostrarum legum, et regio patrocinio frui ea am- plitudine, et forma, qua ceeteri nosti-i fideles subditi illis guadent. Datum in CAP. :VIII.] DE PARLAMENTO, QUINTO PEBSECUTIONIS MEMBHO. 827 nostra regia V. Westmonasteriensi nltimo die Maii aiino nostri regni in Magna Britannia Gallia, et Ibernia duodecimo, in Scotia vero quadragesimo septimo, Londini excusum a Roberto Backero regio typographo anno Domini decimo quarto supra millesimum sexcentesimum. Alia Hegis Jussa. Hoc fuit regis edictum/ qiii' etiam Joliannem Davisem Anglum ab hgereticis electum, ut demonstravimus aula inferiori prsefectum esse jubet. Id verb eb fuit absurdius, quod aliquos ex illegitimis procura- toribus, a quibus Davis fuit magistratus creatuS;, non potuerit non in- firmare^ suffragiorumque ferendorum potestate privare. Denique tamen nostri prpcuratores responderunt, se, quamvis sequo animo ferant multos, et gravissimos litis articulos non decidi ; injurias sibi allatas regi libentissime condonent : absolvi proregem minime doleant : nec alios regios ministros pro delictis non coerceri querantur : nunquam tamen assensum prsebere, ut sacerdotes proscribantur, eorumve fautores afficiantur molestia : quin peterej et obtestari ne in religionis causa|| fiat ulla innovatio, sed vetustissimse leges conserventur ; id uni- [254.] versam Iberniam velle, et efBagitare, sibique in mandatis dedisse, ut ita petantj poscant : prseterea nec Jobannem Davisem pro inferioris aulse magistratu, nec illegitimos procuratores pro legitimis parlamentariis sibi vel Ibernise placere, si sit de religionis causa in parlamento discep- tandum : sin de rebus ad civilem tantum rempublicam pertinentibus sit agendum se regiis decretis, non nisi evidentissima ratione coactos, re- pugnaturos : denique regium vectigal aucturos ea conditione, ut rex Ibernis faciat potestatem libere Catholiceque vivendi juxta majorum consuetudinem. Quo responso rex non modo stupefactus, sed etiam communem Ibcraorum rebellionem veritus oratores nostros dimittit jussos habere parlamentum, in quo de reKgione in praesentia non disseratur, sed tantum ea sint stabilienda, quse ad publicam utili- tatem pertinere videantur. CAP. VIII. Quid sit in Ibernise Parlamentio constitutum. In Iberniam oratores cum prorege ciim reversi fuissent, imperio regis obtemperaturi parlamentum habere festinant. In quod CathoKci sena- tores sibi collegas illegitimos senatores non modo a rege con- firmatos, sed etiam infirmatos recipiunt, ut, et regiis jussis obedientes, et beneficii, quod a rege impetraverant, ue de religionis causa discep- taretur, memores esse videantur, Prius tamen publice protestantur, se id sine prsejudiciOj et ea cautione facere, ne religionis causa in contro- versiam deducatur: neu isti senatores illegitimi, Johannesque Davis 328 0'SULLEVA.NI HISTOUIiE CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB. II. alias a se probati, aut seuatores judicati, vel pronunciati dicantur: quinimb si de religione esset decernendum, illos illegitimos senatores essBj seque ita judicare, censere, et pronunciare, nec illis assensuros, nec eorum decreta rata, vel firma liabituros, nec una cum illis senatum cele- braturos. Ita cum his hsereticis a nostris parlamentum agitur, in quo et si nihil contra fidem plane difiinitum est, nihil tamen pium, aut sanctum fuit constitutum. Eegi, qubd fuerit passus in parlamento non agi de religionCj ingens pecunise summa decernitur. 0'Nelli, 0'Do- neUi, et aliorum Catholieorum ditiones ab hsereticis fisco addicuntur, Oatholicis senatoribus tacentibus^* ipso tacito nutu proscriptionem illam infirmantibus. Proscriptioni, verb, vel confiscationi num esset a Catholicis parlamentariis repugnandum ? duplex erat nostrorum sacer- dotum opinio. Qua in re pars pejor meliorem vicit : nam obtinuit eorum, sententia, qui asserebant pro conditione temporis potuisse Ca- tholicos senatores proscriptioni non resistere : qu6d jam possessiones illse suis dominis fuerunt ademptse, et a rege occupatae, et nihil potuit obstare proscriptio, qub minus hi essent restituendi, quod non nisi beneficio regis, vel armis faciendura, credebatur : et consultissimum fuit regi annuere, qub foret in Catholicos mitior. Quod nisi ab hac factione sacerdotum persuaderetur, Catholici parlamentarii, qua sunt religione, proscriptioni intercedere conarentur : quemadmodum altera factio sacer- [2S5.] dotum contendebat. || CAP. IX. Tuamensis Archiepiscopi epistola contra confiscationem. A Florentio 0'Melconrio Iberno Tuemise Archiepiscopo Pranciscano religioso viro plane docto scripta fuit ex Hispania in Iberniam ad amicum sacerdotem epistola, qua proscriptio vel confiscatio illa bonorum Catholicorum injusta, et peccaminosa vaJidissimis argumentis probatur : ea fuit alieno nomine, et Hispano sermone exarata authoritatibus tantum sacrse paginse Latine allatis. Ita latinam nos illam fecimus, sententia nuUibi mutata : Tuas litteras die vigesimo quarto Decembris ad me datas accepi ; quibus de * Sir John Everard, the leader of the Oatholic party in the Commons, moved the bill for confiscating 800,000 Oatholic acres in six counties in UI- ster ; and by this suicidal policy, established the ascendancy faction which has ever since governed the country. CAP. IX.] DE PARLAMENTO, QUINTO PEESECUTIONIS MEMBRO. 339 rebus his, quse sunt hactenus in isto antiparlimento vestro actee, me facis cer- tiorem, Catholicorum istorum constantiam, cui tu tantopere confidis, hic ego magnis laudibus effero, et ut totus terrarum orbis celebraret, et miraretur, immortaliter gauderem. Namdiligendogentemistamvixpauciscedo. Caeterum ut tibi exponam, quid de illa sentiam ; ejus constantia minus mihi gloriosa videtur cum cogito eosdem istos Ibernos (sic enim accepi) effecisse, ut Chris- tiana religio in isto regno fuerit in tantas angustias deducta : quippe, qui non solum non tulerunt opem Catholica; fidei, quam eorum fratres, et populares contra EHzabetham reginam defendendam susceperunt, sed ad frangendos vires eorum, qui eam ad pristinum statum atque splendorem restituere consti- tuerunt et possent nisi Catholici isti (nescio quo fato) repugnassent, et ad eosdem fidei defensores possessionibus disjiciendos penitusque delendos sacro- sanctse fidei hostibus validissimi nervi extiterunt. Ita si quid adversus fidem fecerint, animo sedato, et a perturbationibus libero perpenderemus, plane com- pereremus, quod intulerunt damnum minime ab illis presenti conatu esse resarciendum, hacque sua CDnstantia (quantacumque sit) religionis causam nunquam ad illum statum unde eam ejecerunt, reducendam. Nihilominus, quamvis eorum gloria sit obscurior, quam fuisset, si non commisissent, ut universum regnum in has asrumnas, miserias, calamitatem et deterrimam, omni- busque miserandam conditionem incidisset : taraen quia prseteritarum rerum eventus nequeunt revocari, et quod factum est, infectum fieri non potest : haud nego eos rem immortali laude dignissimam praestaturos, si ab ea constantia, quam ostendere cseperunt, non desciverint. Si vero secus fecerint in eos illa evangelii exprobatio poterit retorqueri " Hic homo csepit aedificare et non potuit consummare." Ego quidem vereor, ne jam infirmiores, et inconstantiores se praebeant. Recepisse enim (ut mihi scripsisti) hsereticum istum magistra- tum* de regno male meritum, Oatholici loco, novosque senatores contra insti- tuta et leges, non parva degeneratio est a pristina Catholici animi constantia ; namque, cum sinant, ut hi illegitimi, et invalidi senatores omnem iniquitatem, quse in isto conventiculo stabilita fuerit, authoritate, et praesentia sua confir- mare videntur. Hunc meum metum non mediocriter auget, quod scribis de confiscatione : de qua non inter omnes, ais convenire, ipseque videris ambigere, sed tamen existimare, non esse illi intercedendum ne ii, qui illam cupiunt, offendantur. Quid? Nonne offendentur etiam, atque stomachabuntur, si Catholici jureju* rando non confirment regem esse ecclesiae caput : crasque suorum bonorum publicationi non assentiantur? nonne vides, quam vana etinflrmasit hsec Catho- licorum cogitatio ? si hoc consilium executioni mandaverint, quomodo illos bonos Catholicos esse judicabimus. Quandoquidem error Lutheranorum asserentiumll fide cum malis operibus effici bonos Catholicos, a Catholicorum [256.] omnium bonorum aula, tanquam impium scelus exploditur. Malum vero opus num non est tanta, tamque atrox injustitia, ut inaudita pars proscribatur, maxime quando nec facto, nec jure dehctum manifeste probatur ? Certe : eoque pejus quod firmus, publicusque proscriptionis actus in parlamento cele- bratus justus esse minime videtur, nisi proficiscatur, ex certa etiam, atque publica scientia: atque adeo ex cognitione delicti, vel facto certissima, et omnem excusationem, atque defensionem penitus infirmante. At in prsesenti casu similis notio vel scientia nequaquam intervenit. Namque universo regno (sicut ad me perlatum est) exploratissimum est illos viros (de quorum possessionibus fisco addicendis agitur) a rege, fuisse accersitos honorifice, et amice acceptos, illisque suas possessiones relictas, et nova benevolentia, permissas. Quod si postea a regno demigrarunt, ut, vel se vindicarent a calumniis oemulorum co- nantium regis iram in eos movere, vel in aliis locis libere et Ohristiane agerent * Sir John Davis, 42 330 0'SULLEVAN1 HISTORIiE CATHOLIC^, TOM. IV. [LIB. II. vitam, animarum suarum saluti consulentes, an eo forsitan leesae majestatis crimen admiserunt ? Quo autem alio ex capite isti Catholici coUigunt, hos viros, quos regi conciliatos viderunt, postea incidisse in peccatum publicationis supplicio dignum ? an forsitan fragrante delicto deprehensi sunt ? An suis confessionibus judicialibus, probationibusque manifestis et indubitatis rite, et solemniter factis sunt convicti ? Sane hsec proscriptio grave peccatum est, prsesertim cum ea lex, qua proximos bonis exuere prohibemur, non sit solius positivi juris, quod princeps, qui ipso solutus est, postea abrogare vel subditis minus forsitan severe, studioseque servare liceret. Neque hic dici potest in- ferioribus non incumbere onus examinandi, justa ne sint jussa, quia hsec excu- satio tunc forsitan locum habet, quando superior non est aperte iniquus vel ejus jussa evidenter injusta. Sed Ibernise totius communior Oatholicorumque questubus regi eifusis proditur istius regni superiores atque prasfectos qui non aliam ob causam hanc confiscationem cupiunt,nisi ut bona Oatholicis adempta ipsi a rege impetrent, ab aequitatis, atque justitiae tramite longe terrarum abesse. Quibus igitur rationibus isti Oatholici adducuntur, ut hos viros condemnent? num persuasu, testimonioque obtrectatorum ? O praeclaram probationem, testimonium hferetici, aemuli et inimici, vel pecunia corrupti, vive, et metu coacti contra reos etiam absentes, nec auditos, nec in jus vocatos ! De illius iniquitate nemo ambigit : hoc ipsi quondam delusae gentilitati visum execrabile fuisse testatur prseses Festus, quia inquiens, '^non est Romanis consuetudo damnare aliquem hominem priusquam is, qui accusatur, prsesentes habeat accusatores, locumque defendendi accipiat adabluendacrimina." Absit, ut tam constantes CathoHci tantum scelus admittant 5 ut sint tam injustae confiScationis assertores, atque judices. Qui si gloriantur ^ut merito debent) se esse firmos Fidei defensores, reputent illam esse bonorum Oatholicorum fidem qnse per dilectionem operatur, si Pauli authoritas fide digna est : non illam quse res alienas invito domino detrahere, atque rapere non prohibet : haec enim a charitate longissime absens in ipsis etiam haereticis invenitur. Neque vero possum ego capere, quomodo tot populi Oatholicis abjudicati in grave fidei detrimentum non redundent, cum in illus omnibus, qui non sunt parva (sicut fertur) regni pars, fides in aliquot forsitan generationes extinguenda sit : a quo non abest longissime, ut in toto etiam regno deleatur. Deus mihi con- scius est, me ut haec dicem non duci tam gratia extorrium (nam hi ante hoc parlamentum sunt sedibus pulsi, sique eos restituere Deus fuerit dignatus, iniqui parlamenti decreta nihil obstabunt,) quam miseratione istorum Oatholico- rum qui in ista procella in tres dies non duratura, (de cujus excitatore, etauthore in isto regno cras dici poterit, ''.quaeres locum ejus, et non invenies,") ut uno mo- [257.] mento brevissimo tranquillitatis fruantur, aeternam suam tranquillitatem|| et quietem in sseculum sseculi in discrimen adducunt, ultimum istud, atque lethale vulnus miseris suis fratribus inferendo, nullae justitiae specie, sed solum, ut istorum haereticorum voluntati morem gerant, qui nullam habentes rationem conscientiae, et existimationis regis venturi in vulgi sermonem, quod huic pro- scriptioni praebet assensum, illum sexcentis fraudibus deceptum in suam sen- tentiam alliciunt, immani ambitione acti, ea scilicet, " ut suscitentur de terra egeni, et de stercore erigantur pauperes, et coUocentur cum principibus pro principibus populi vestri :" et istis Oatholicis utantur, ut carnificibus, atque tortoribus in excidium ipsorum spirituale, et temporale fratrum ipsorum. Quid ? Nonne quotidie fortunae vestrae periclitantur ? Bonorum omnium gravissimis pcenis jacturam facere Christianissime mavultis, quam legem posi- tivam, minusque severe obligantem sanctae matris ecclesiae transgredi: et tamen eadem, ac etiam caput, si sit necesse, periculo objicere, non satius ha- betis, quam non violare firmam, atque immutabilem Dei legem vobis praescri- bentem, ne injustitiam exerceatis? Equidem vereor, ne in vos retorqueri possit id, quod Dominus Pharisaeis objecit, " Duces caeci excolantes culicem, camelum autem glutientes." Per passionem nostri Redemptoris mementote CAP. IX.] DE PAllLAMENTO, QUINTO PERSECUTIONIS MEMBEO. 331 cum Tobia, "quia filii sanctorum estis, et vitain illam expectatis, quam Deus daturus est his, qui fidem suam nunquam mutant ab eo," et cum Apostolo, quod " hic non habetis permanentem civitatem, sed futuram inquirirts." Oa- veteque, ne ecclesiastici simul, et soeculares tanta aeris alieni multitudine op- pressi in tremendum Dei judicium producamini. Profecto si minte hseretico- rum istorum ministrorum qui " cras usque ad infernum descendent ad habitan- dum cum igne devorante, cum ardoribus sempiternis, nisi forte Deus det illis paenitentiam ad cognoscendam veritatem, ut recipiscant a diaboli laqueis, a quo captivi tenentur ad ejus voluntatem," efficere possunt, ut vos pereatis de via justa, cum insuper ex alio capite sexcentis malis cruciamini, illud Apostoli ad unguem vobis congruet. "Miserabilioressumus omnibus." Quod si postea voluerit ecclesia inquirere, qui theologi fuerint hujixs proscriptionis assensores (jam forsitan exploratum est, qui sunt, • quamque cupidi assentandi) ego non dubito, quin non sint, in publicum prodituri ad opinionem suam contra con- demnatos tuendam. Faxit Deus, ne eo augustiarum res deducatur. Nos quidem confidimus de vobis dilectissimi " meliora, et viciniora saluti," tametsi ita loquimur : foreque, ut possitis illa relati apostoli verba dicere : " Quis nos separabit a charitate Ohristi ? Tribulatio? Anangustia? Anfames? An nuditas ? An periculum ? An persecutio ? An gladius ?" Hic Deo quotidie supplicabimus, ne sinat, ut vos id sceleris admittatis, quo vestram gloriam nota inuratis, suam Omnipotentis iram in vos accendatis : efficiatisque, ut ves- tris bonis justo judicio evertamini, quod authores, et judices existatis aliena- rum possessionum improbissime proscribendarum : quse quamvis hactenus a Domincr cultae fructus uberrimos reddiderint, si tamen sint addicendse fisco, deinceps hseresis lolio consitae cselo steriles erunt : Vale Vallisoleto Kalend. Martii anno Domini 1615.* Ita habebat epistola, qu^ proscriptio improbabatur : quam ipse quoque audivi juxta leges etiam hsereticas Anglorum invalidam esse, (quippe quse festinat^, et sine solemnitatibus debitis facta est) idque postea ipsos Anglos animadvertisse. Omitto nunc nihil, quod in eo parla- mento fuerit constitutum, esse firmum cum ii suffragia tuJerint, qui ad ea ferenda jure sunt inepti. Prsetereo etiam omnia parlamenta in Ibernia coacta sub Anglise principibus esse omnino nulla, cum ab eis expelluntur antiquissimi Ibernise optimates, et ecclesiasticse dignitates. Ob quod antiqui magnates, et novi quoque, qui Ibernorum more crea- bantur, non Anghcis, sed Pontificiis,|| Csesareis, et Ibernicis legibus [258.] vixerunt, ut late, et optime disserit Anglise regis Jacobi procurator * Mr. Moore, vol iv. p. 168, referring to this able and truthful remonstrance, speaks as if the proscribed writer werea member of thelrish House of Lords : " In the upper House, only one courageous prelate, the titular Archbishop of Tuam, gave his vote against the attainder." This is one of the many strange assertions that occur in that most readable of all Irish historians. Had the Irish Catholics even then listened to the voice of the exiled Archbishop in- viting them to union, they could, with perfect ease, have extorted from a needy and pusillanimous king, the liberty of their church ; but the Anglo-Irish sec- tion preferred a compromise with their natural enemy, the government to combination with their natural friends, the old Irish Oatholics, 33a O^SULLEVANI HISTORIJE CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB. II. Ibemise, in sua de Ibernia relatione, donec Anglica liseresi invalescente maluerint mori, quam illi obtemperare. In parlamento, quse alia fuerunt acta, scitu minus digna sunt. Ideb describendi illud finem faciamus. Sed utiuamj et persecutioni quoque summam manum imponere liceret, cujus (proh dolor) nuUum finem video. DOMBI PHlLirPI 0'SULLEYAM BEARRi IBEHiNl, TOMI IV. LIBER III. DE TYRANNIDIS ALIQUOT EXEMPLIS. EuRENTEM tyrannidis sestum, lis, atque contentio parlamentariorum (ut vidimus) per aliquot menses ^minuit, in id hsereticis omne studium conferentibus, ut leges conderent, quibus Catholica religio per totum regnum extripanda videbatur. Quo conatu Ibernorum virtute dejecti pristina persecutionis feritate sequora concitant. Perdifficile profectb est, vel truculentiam Phalaridis inventis crudeliorem verbis assequi, vel anfractus tartarei colubri sinuosissimos scribendo explicare. Ex hoc apertissimo, et dijffusissimo ssevitise oceano valde paucaperstringere conabor. CAP. I. Ad pristinam tyrannidetn Angli se vertunt. In parlamento Angli voti minime compotes pristino more jubent haere- ticos concionatores in locis omnibus constitui; multitudinem ad audienda hseretica dogmata vi cogi;l| infantes ad hsereticos ministros, ut bapti- [259.] zentur, afferri : eorundem authoritate matrimonia contrahi : sacra omnia celebrari : explorari, qui constantissimi Catholici, majorique animo ad resistendum persecutioni, et jus armis tuendum, fore videan- tur : et eos falsis delationibus reos agi : summo supplicio af&ci. Cseterum in hoc statu teterrimo, ipsisque duris hsereticis miserando tanta est Servatoris providentia, ut magis hseretici, vel nocendo fatigen- tur, vel ad fidem convertantur quam Catholici extrema ferendo viribus, et animo destituantur. Obivit hac tempestate Nicolaus Valois insignis hsereticorum in Ibernia judex, qui, qubd se hsereticum, et in Ibernos ssevum ostenderit, apud Anglos magnum dignitatis; et honoris locum 334 O^SULLEVANI HISTOEIiE CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB III. obtinuit. Jam verb senescens appropinquantemqiie mortem timens Catholicse ecclesise misericordiam implorando impetrat. Cujus et alio- rum conversione Angli offensi tulerunt Jegem illam, ut quicumque pro- testans a rege honores acciperet, si postea sub mortem Catholicam religionem profiteretur, ejus bona in auctionem deferrentur. Erga CathoKcos vero tanta est Dei Optimi Maximi misericordia, ut constet, neminem uuquam minis^ neminem mulctisj neminem carcere, paenis, et cruciatibus, neminem mortis. metu fuisse flexum, ut CathoH- cam religionem desereret : etsi tamen ahqui vitiis, prsesertim veneri dediti a ductu Eomanse ecclesise haec flagitia detestantis ad prava hgere- ticorum dogmata tantum scelus non prohibentia sese contra conscien- tiam contulerint secuti suorum scelerum principem Henricum Octavum Anghse Eegem, qui complexibus Annse Bolense Cathohcam rehgionem posthabuit. Profectb mirum est quam fortiter, et animose sacerdotes, et sseculares nostri mortem, quando opus est, pro Christi nomine con- fitendo subeant. AJiquorum mentionem libet facere. CAP. II. Aliquot Catholicorum Laniena. Arttjrus Chichester Ibernise prorex nullum lapidem non movebat^ ut rehquias eorum, qui fidem, rehgionemque Christianam armis diu pro- pugnaverant, extingueret (id enim consilium ab Anghs initum fuisse paulb superius demonstravimus) Ultoniorum verb sanguinem eb magis sitiebat, quod ipse possessiones in Ultonia dono datas a rege habebat. Itaque in quosdam Ultonios, qui virtute, et animo prsecellere videban- tur, hanc artem excogitat. Hominem perditissimum alese maxime de- ditum, qui apud Bernardum O^Nellum ssepe agebat deprehendij mortis- que reum agi jubet. Cui tamen reatum condonare, et insuper magna prsemia dare po]Jicetur quia Bernardum, et ahos quos jam nominabo, arguit. Plagitiosissimus aleator Bernardi beneficiorum immemor con- ditionem accipit. Tum prores capi, et in vincula, carceremque conjici imperat, Bernardum, Arturum O^Nellum, Eothericum O^Kahanum, Goffredum 0'Kahanum, Alexandrum Mac Saurlium magni generis, et nominis equites, et Ludovicum 0'Labertagura sacerdotem, in majestatis Isesse crimen incidisse asserens. Ad quod illos inficias euntes lusor scelestissimus in testem productus confirmat conjurasse in capiendas nonnullas Ultonise arces, quas Angh, et Scoti prsesidio tenebant, ipsos- que prsBsidiarios trucidandos. Ab equitibus respondetur testimonium [260.] unius obscuri,|| et flagitiosi homuncuh rainime sufficere, ut ipsi sex viri CAP. III.] DE TYRANNIDIS ALIQUOT EXEMPLIS. 335 nobiles damiientur : qusestionibusque admoti ciim nihil confiterentur, nihilominus eorum causa judicanda committitur duodecim hsereticis Scotis, et Anglisj qui reorum mortem eo magis optabant, qubd ipsi quoque in Ultonia possessiones habentes, tam Catholicorum virorum vicinitatem exhorrebant. Itaque reos illos incunctanter proferunt. De sententia prorex ad regem refert. Is rescribit, ut equitibuSj et sa- cerdoti impunitas detur ea lege, ut a fide, religioneque Catholica defici- entes, ipsius sectam amplectantur. Ad quod illi audacter cum respou- dissent, se nunquam conditionem accepturos, ea nocte alii alios ad subeundam pro Ghristo mortem confirmant, sacerdos cseteros a peccatis sacramentali absolutione expiat. Postero die patibulis parumper sus- pensi semianimes in terram dimittuntur acutissimis cultris per ventrem, pectusque secantur, eorum exta igne comburuntur ; corpora in partes divisa in pubhcis Jocis opprobrii causa spectanda coUocantur. Quod contigit anno Servatoris 1615. Sub quod etiam tempus Patritius O^Murius eques et Connatius O^Kienanus sacerdos eodem crimine pos- tulati simili supplicio afficiuntur. Alii bonis omnibus exuuntur, ut ante parlamentum fieri demonstra- vimus. Quod damnum qui Iberni magis integri, et opibus pollentes erant, ii magis experti suntj hoc est qui factionis Anghcse contra popu- lares suos fuerant : qu^ in re Angh ne novis quidem Ibernis a se oriun- dis parcunt quos duphci nomine odiderunt, quia et Iberni, et Cathohci sunt. CAP. III. Novi proregis persecutio. Oliverus SanJohn Anglus, homo truculentus, Ibernise prorex creatus sestum ingentis tyrannidis concitat. Munus primum obiturus jurasse fertur, se effectarum ut intra biennium omnes Cathohci saeerdotes tota Ibernia expellantur. Ad quod anno 1616 in omnibus tribubus com- missarii judices agminibus militum stipati coUocantur qui in sacerdotes animadvertant, qui sseculares rationem vitse reddere cogant. Ex mulc- tis Catholicorum qui nefandis haereticorum cseremoniis.interesse re- nuebant sexcenta millia nummorum aureorum in regium serarium refe- runtur. Novi carceres conditi Catholicis implentur. In urbe Dublinna sol^ nongenti sseculares, quod noluerint jurare penes Anghae regem esse ecclesiasticarum rerum jus et potestatem in ipsius regnis, in vincula conjiciuntur. Religiosi et sacerdotes aliqui custodia tenentur. 336 O^SULLEVANI HISTOEI^ CATHOLICiE, TOM. IV. [LIB. III, OAP. lY. 0'Nelli, 0'Sullevani et aliorum mors. QuiE persecutio eo liberius exercetur quod 0'Nellus, Tironae princeps in quo Catholici magnam spem positam habebant Eomse diem obierit hoc anno 1616 die vigesimo mensis Julii.* Anno . sequenti, qui vel * Our author, it appears, had not heard of the assassination of Hugh 0'Neirs son at Brussels. Mooney gives the following account of it : — " Quod relatu deplorandum est, et quod hoc eodemanno (1617) 16 Augusti circa horam sextam a meridie Bruxellae accidit, hic non omittendum. D. Bernardus 0'Neill, illustrissimi Tyroniae comitis Hugonis 0*Neill, non tam naturae participatione, quam virtutum paternarum communicatione et semula- tione generosus filiolus prineipum Alberti et Isabellae mandato in aula agebat (ut vocant) Hispaniarum infantae archiduci inserviens. Novennis tantum erat cum ad aulae commercium vocaretur, antea per Fratres nostros Lovanii ab ipsis incunabulis in omnium virtutum flore non tam instructus quam enutritus j quare cum ad aulam venisset, rosella ex optimarum virtutum compactione, animula ejus benedicta habebatur et laudabatur, sed nec aulae deliciis fracta erat, nec indulgentia soluta diverso ducente genio, ad id totus excitatus, ex- perimentum litteris et armis faceret, quid summum in rebus humanis esset, quod et feliciter fecisset, si Deo prolongari dies placitum. ' En quartum in aula annum agebat et laxare flammam ingenii cepit, corpus ut setas tulit exer- cere, discere a peritis, sequi optimos, ac potentiorum amicitias studio et obse- quio pellicere. Habebat enim nescio quam in vultu civilem blanditionem, et gravitatem in moribus heroicam et virilem severitatem, in animo virtutem, in omnibus fervorem, et supra aetatem omnia : quibus virtutum incrementis cum se paternorum facinorum haeredem futurum prognosticaretur apud suae nobi- lissimae familiae inimicos majorem invidiam et inimicitiam provocavit. Ita enim semper legimus ; semper videmus. Omnis vita et virtute emergens odium apud malos et inertes habet. Ignavis autem et humistratis animis nemo invi- det. Circumfusi adversarii per aulam incautum adolescentem infesto ferro invadere (ubi prima melior opportunitus) parati (ut tamen amicos se simulantes) habebantur. Sed quia tali plano modo invasoribus patens periculum fuit, ut liberius male agerent,insidiis generosissimae indolis juvenem adorti sunt. Bt dum domi suae die et hora supradictis, incautus et malum nesciens perambulabat, pedagogo et asseclis absentibus, nescio quis Judas, et pessimu primo sceleratis- simus homicida eum adoritur, et (ut communior omnium qui examinarunt opinio) guttur (o scelus omni aevo detestandum et inauditum) sacrilegarum manuum violentia collidens et constringens suffocat : dein suspendit chordula super terram et ad quinque vel amplius pedes protensa. Adve- niunt ex famulis aliqui (Gallus unus erat, alius Hibernus uterque puerulus) et herum suspensum ita intuentes in clamores et lacrymas solvuntur, unde vicinia concurrit, et magna amicorum manus, rem totam vident et anxie deflent, ini- micis dentibus in perpetratorem delicti ignotum stridentes. Suae celsitudines cum per designatum rem audivissent, mirum qua animi consternatione et dolore mero se ex aulae suae rosis unam amisisse conquesti sunt. Mortem tam tristem, tam insignis aulici, totis illis diebus communi dolore et commiseratione pie et affectuose aula omnis luxit, p. 102." CAP. IV.] DE TYRANNIDIS ALIQUOT EXEMPLIS. -337 Eugenium Mac Magaunum Dubhlinnae, vel Davidem 0'Carnium Casilise Archiepiscopum, vel utriuslibet caput tradat, huic quingentse argenti libr8e|| preemio constituuntur ab Anglis. Frater Thomas Giral- [261.] dinus Pranciscanus insignis concionator et vir genere nobilis, post- quam propter fidem diu custodia tenebatur, in Dublinnensi arce animam efflat. Ad sestatem et autumnum, mercatores et regiorum oppidorum incolse domibus extractse ad heereticas cseremonias in templa vincti tra- huntur. Quod scelus fugientes mercatores nonnulli in alias regiones demigrant. Decimo tertio Octobris Oliverus prorex contra sacerdotes et eorum protectores crudele edictum promulgat. Anno 1618 0'Kahauus in Londinensi arce summum diem clausit: cujus mors nihil Iseta fuit Ibernise. Cujus infelicitati id etiam adscri- bendum est quod eodem anno 2° Julii. sex adolescentes Ibernij magnse nobilitatis, indoHs et virtutis cum Turcis strenue dimicantes perierint ea navali victorisi, qua Hispana classis Turcicam, quse unam ex Fortu- natis insulis devastavit, vicit, ut alibi litteris mandavi. Illi sunt Daniel frater meus^ adolescens magno roborej mira pugilandi artis dexteritate et ingenti animo prseditus, tragula pectus confossus. Philippus patruelis meus imprimis dexter, partim ferro vulneratus, partim igne combustus et tandem aqua submersus. Daniel Mac Carrhse Shisci nepos, Cornelius, O^DriscoIis nepos, Cornelius 0'EelIus et Gulielmus Giraldinus. Qua in pugna raram atque miram virtutem prsestitit Cornelius 0'Driscol Ibernise cohortis dux qui sospes est. Sed ultimus adversse fortunse ictus est, quod decimo sexto die mensis ejusdem, O^SuIlevanus Bearrse princeps, in quo tunc Iberni maximam spem habebant, misere succu- buerit, hoc modo. Johannes JBatheus Anglo-Ibernus, apud 0'SuUeva- num aded gratia poUebat, ut etiam ab eo, patrocinio, et authoritate adiu- tus beneficiis afficeretur; et inter famfliarissimos habitus sit etiam domum receptus^ et in mensam admissus : quorum beneficiorum Johan- nes immemor, eo impudentise processit, ut levi primum controversia orta ob pecunias ab 0'SulIevano mutuo datas, inde sit ausus tanti viri clarissimse nobilitati genus suum apud Ibernos, et Anglos, a quibus oritur, minime sublime-conferre. Quod aegre ferens Philippus O^SulIe- vani patruelis, qui hanc historiam scribit, cum Johanne ea de re expos- tulat. Unde Madriti juxta regium monasterium divi Dominici uterque alterum stricto gladio aggreditur. Incepto certamine Johannes ingente pavore perculsus, et vocem efferens loco semper cedebat : et iLlum in facie Philippus csesa vulneravit, et interfecturus, videbatur, nisi eum Edmundus O^Morra, et Giraldus Mac Moris ab 0'SuIIevano missi, et duo equites Hispani protexissent, Philippumque apparitor deprehendis- set. Cum multi undique confluxissent, inter caeteros 0'SuIIevanus ad- venit laeva manu rosarium, et dextera chirotecas gerens. Quem Jo- hannes conspicatus incautum, nihil timentem, et aJib aspicientem subito accedens gladio inter turbam intento per Isevam lacertam confodiendoj et rursus guttur feriendo occidit. Philippus lictore frustra luctante in domum marchionis Seneceise Galliarum legati sese abdidit. Johannes 43 338 O^SULLEVANI HISTORIJE CATHOLIC^, TOM. IV [lIB. III. in carcerem conjicitur nnk cum consanguineo suo Francisco Batheo, qui rixee interfuit, sicut, et 0'Driscol Philippo consanguineus. 0'Sullevano iueo cEenobio, postero die exequiarum jus magnafrequentia Hispanorum nobilium, et studio domini Didaci Brocheri splendidi equitis, regii con- siliarii solvitur. Obiens annum 57 agebat. Erat vir plane pius et largus, maxime in pauperes, et egenos. Duobus^ vel tribus missarum [262.] sacris quotidie interesse solel3at,|| longas ad Deum, et Superos quotidianas preces effundens : crebro peccatis expiatus sacrosanctum Domini corpus suscipiebat. Ita mors ejus subita, et infausta vitse minime consentanea fuit, etsi eo etiam duobus sacris peragendis interfuerit, et acceptis vul- neribus sit a sacerdotibus peccatis absolutus. Erat procerus, et elegans statura, vultu pulcher, setate canescente venerabilis. CAP. Y. Historise totius epilogus. Qui totius historise nostrse seriem animo complexusj cum vetera me- moria repetendo recordaretur, quanta fuerit in Ibernise Catholicse re- ligionis vetustas, et stabilitas, quantus cultus, omatus, splendor ; tum prsesentia ob oculos proponendo, ejus hodiernum luctum^ et tartareum squalorem Anglorum hseresi barbarius, et immanius indies bacchante, solicita mentis cogitatione cerneret : is profectb^ aut esset auimi calybe, et silice durioris, ferinis moribus imbutus, et hseretico lacte nutritus; aut raagna commiseratione motus lachrjmas vix cohibere posset : et omnibus artibus enitendum esse statueret, ut ei regno feratur auxilium, quo fides Apostolica ab hgereticorum servitute iu libertatem vindicata in pristinum statum, nitoremque restauraretur. Insula nam- que salubris, amcena, fertilis, serpentibus, et cseteris venenosis animali- bus immunis : aliisque multis dotibus, et ornamentis ab opifice, et auctore naturse Deo Optimo Maximo cumulata, cum ad Christianam fidem circiter annum Eedemptoris nostri quadringentesimum fuisset tota conversa, per miUej et ampHus annos Catholicam pietatem, et rehgionem nulHus hseresis contagione infectam, sanctam, inviolatamque conser- varit : per tam longissimi temporis sseculum sacrse sapientise, aliarum- que scientiarum studiis : innumeris pene viris doctis, et sanctis florens : foras etiam doctoresj concionatores monachos mittens qui regiones ex- teras ab hseresis pestUentiaj nubibus errorum, et faucibus inferni ad Christianse lucis jubar deducebant: domi, collegia constituens vecti- galibus locupletata alienigenis pie, et Catholice educandis. Superioribus enim temporibus Iberni integri/ moribus incorrupti, recti justique cul- tores fuerunt. Hac autem miserrima tempestate, sicut hseresis fideique spretse impietas multa Christiani orbis regna invasit ; ita alia flagitia CAP. V.] DE TYRANNIDIS ALIQUOT EXEMPLIS. 339 minora quidem, magna tamen et gravia Ibemorum pectora occupa- runt. Etenim inaudit^ cupiditate obtinendi possessiones amplas, et in sua qui^que familia principem locum, arserunt. Hinc content- tiones, odia, bella, prsedse, depopulationes, et hujuscemodi sexcenta mala secuta sunt. Neque enim solum novi Iberni veteres impetebant, ab illis mutub impetiti : sed novi novos ; veteres alii alios, et plerique raagnates finitimos lacessebant. Consanguinei quoque ssepeque fratres ob res humanas ferro experiebantur. Quam rerum funestissimam, atque luctuosissimam faciem illud Ovidii carmen aptissime depingit. Vivitur rapto : non hospes ab hbspite tutus : Non socer a genero : fratrum quoque gratia rara est. Quse inter atrocia facinora non tamea fuerunt Iberni tam destituti pietate, et a sensu, et humanitate alieni, ut Catholicse religionis sancti- tatem, litterarumque studia violare putaverint. Imo, quamvis omnia bello flagrarent, imaque, et summa miscerentur, in ecclesiarum tamen, episcoporum,|| sacerdotum, etomnium litteras profitentium, bona facere [263.] impetum, vel ipsos levissim^ injuria provocare nefas duxemnt. Reges autem Anglise, qui Ibernise gubernaculo potiti provincialium contro- versias, et dissentiones dirimere, et inhibere deberent; contra ipsi hseresis sordibus inquinati eorum discordias accendunt, et augent: idque suis conatibus opportunum rati, dum Iberni domesticis bellis conficiuntur, interim ipsi in Ibernia totam Christianam pietatem summis viribus oppugnare, et funditiis delere, sacrarumque litterarum doctrinam subvertere festinant. Quod nefarium, immane, impium scelus Iberni minime admittendum, vel ferendum existimarunt. Ita pro Catholicse rehgionis Hbertatej divinique cultus observanti^, et puhlica veneratione ssepe in Anglos arma sumpserant. Cseterum alii ab aliis (qua erant dissentionCj et discordia) labefactati, et profligati omnes simul una cum fide, hsereticorum armis oppressi succubuerunt. Cujus mali maxima culpa in aliquot Anglo-Ibernos sacerdotes jure transferenda est, qui tartareum dogma ab orco in Cathohcorum perniciem emissum non negabant, licere CathoHcis contra CathoKcos, et suam patriam pro hsereticis gerere arma, et dimicare. Quod si sacerdotes isti sana mente, et cum cseteris in hsereticis oppugnandis unanimes et concordes extitis- sentj et Iberni ahi ahis uon obstitissent, facili negocio potuissent hsereticorum jugum cervicibus discutere, ut ex omni nostra historia fusius, et assertius constat. Ea vero multorum animos lacessiturus mihi videor : Anglorum, qubd eorum hseresim, scelera, tyrannidem, sacrilegia, impietatem divulgo : Ibemorum, quorum discordias multaque vitia silentio non involvi : aliquorum sacerdotum, quorum segnitiem, insci- tiam non semel in hac historiS, notam feci. ^quus tamen rerum sesti- mator (ni conjectura fallor) me venia dignabitur : cum mei muneris sit (ut supra dixi) non minus hominum vitia, quam virtutes referre, ut illa vituperatione, hse laude ab omni posteritate afficiantnr : Iberni qui su- 340 0'SULLEVANI HlSTOELai CATHOLICiE, TOM. IV. [lIB. ni. persumus acerbum flagellum, divinamque vindictam experti errata cor- rigamus : posteri majorum suorum ruinam, et exitium memoria repe- tentes aversari vitia^ colere virtutes, Christianam pietatem restituere, libertatem recuperare discant : exterae gentes Ibernorum exemplo territse timeant Numinis iram provocare, et quse jam provocaverint, quam celer- rime agant pcenitentiam. His mea quidem sententia Ibernise excidiumj et Anglorum tyrannidem in Christi Jesu religionem satis fuse sumus prosecuti. Quse vero Stani- liurstus rerum a lixis, atque calonibus factarum scriptor evomuit, ab historicorum gymnasio sunt explodenda. Itaque res IberniEe a prima gentis illius origine usque ad prsesentis hseresis exordium Ibernice longe diligentissime perscriptas, nos primoribus (ut aiunt) labris degustavimus. Qu£e vero ab hseresis Anglorum principio usque ad Ibernici parlamenti finem gesta sunt^ quiapleraque ob temporum injuriamj et perturbationem scriptores silentio prsetermiserunt, iUa quidem ego vehemente studio, labore, cura, magnaque fide sum persecutus."^ A fine vero parlamenti. * The follo-wing document, now printed for the first time, gives some minute and valuable details on the state of the Irish Catholics, immediately after the publication of our author's work : " Cognate, scripsi ad te circa festum S. Michaelis de statu patrise nostrae admodum afflictBe et oppressse. Ne vero mese Htterse ad te non pervenissent, aut si pervenerint, minime res quee ad afflictos Catholicos pertinent, mente cogitares, tibi iterum super eadem re, aliisque hoc in memoriam revocandum esse duxi. " 1". Revera omnibus pupillis qui in regis manu sunt, minBe intentantur de subscribendo primatus regii juramento, quando libertatem a rege postulant. Etenim multi juvenes hseredes omnino contra conscientiam jurarunt ; ahqui contenti esse debebant carere fructu et possessione haereditatis et terrarum suarum quoque jurent. "2°. Omnes majores, magistratus, aliique officiales ministeriales, ac jure- diciales in civitatibus oppidisque corporatis in hoc regno annuatim electi, compelluntur invenire ministros officiales huic instituto conformes sub poena hbertatum amittendarum (quod contrarium est tenori cartarum, liberseque electionis) atque ita juramentum supradictum jurare. " 3°. NuUi viro nobili (magnatibus exceptis) permittitur ut Romanus Ca- tholicus nominetur. "4°. Omnes sacerdotes, aliique jamdudum religionis nomine incarcerati adhuc in arcta custodia sunt. Novus autem prorex (Falkland, Ed.') rogatus a magnatibus ut libertatem aliquam concedat, respondit se omnino neque tulisse secum ex Anglia, neque illinc taHa mandata, ex quo huc appuht, accepisse i se vero ob nuUius gratiam velle sua; commissionis fines transgredi. " 5". Excommuniones omni cum rigore ac severitate ampliantur atque mi- nistrantur contra cives Dubhnenses aliosque Oatholicos. Coguntur autem ne corpora eorum juridico processu prehendantur, intra domesticos parietes sese ut captivos et notorios maleficos continere. Officinse, cellse occluduntur, ita ut plane prohibeantur uUum vinum aut alias merces vendere. "6°. Statutum factum 1° anno EUzabethse qua recusantes dominicis diebus aUisque festis per annum, in haereticis ecclesiis divinis officiis, se praesentes sistere jubentur toties quoties mulctantur duodecim denariis vel 2 JuUis. Atqvie h?ec mulcta stricte exigitur, ita ut nuUus CathoUcits, quicunque sit. CAP. V.] DE TYIIANNIDIS ALIQTJOT EXEMPLIS. 341 quse sunt exempla crudelitatis ab hsereticis edita^ a me summo tantum digito tacta auctor Analectee Catholicse studiosius perstrinxit. Reliquam excipiatur. Hinc effectum est, ut pauperes plane ad mendicitatem venerunt ; pecunia autem magno numero in r€gium serarium refertur. *' 7°. Omnes homines cujuscunque conditionis fuerint absque uUa intermis- sione cujusque disecesis in qua habitant, eo nomine, quod liberos suos sinunt a sacerdotibus baptizari, aut clandestina matrimonia, (sic enim ea vocant adversa- rii) contrahunt etiam pro arbitrio episcoporum suorum aliorumque ministrorum mulctam sustinent : qui vero non sunt sustinendo, pares coguntur absque limita- tione ulla sub poenis gravissimis ad crucem stare valderidicule in foro, vestiti lin- teaminibus ; similiter etiam in parochialibus ecclesiis ad certas horas, cartis affixis in frontibus eorum litteris majusculis : * pro matrimoniis et baptismis contra regis injunctiones.' Postremo, nemini Ucet homini docto aperire scholam publicam ; nec uUi nobili permittitur liberos suos aut fratres in transmarinas regiones, mittere, ut aliquam artem, scientiam aut facultatem addiscant. TJnde fiet ut cum tempore nostrates necessario protestantes efficiantur, sicut omnes etiam juvenes hseredes nunc ita educantur ignari, ut jus suum in terris ac pos- sessionibus suis tueri non possint. "Hucusque complexussum ressuperiorumlitterarummearum. Ab illo tem- pore mulcta imposita pro baptizandis parvulis jam supradicta cum summo contemptu exercetur. Oppidani Droghedae una cum uxoribus, famulis libe- risque plenae setatis, nuUo excepto, recusationis nomine citati fuerunt, et a juratis duodecim conformibus viris rei peracti sunt ; unde fit quod in praesentl sunt periculo, ut omnia mobilia sua perdant. Ac sine dubio brevi eveniet, ut hoc modo (si pergatur) omnes suas possessiones ac fundos exhauriant. Hsec omnia jam facta sunt per Dominicum Sarsefield, virum equestrem et nostratem ejusque associatos, octo diebus antequam has ad te darem. Praeterea in provincia Louthae jurati jussi sint nomina dare omnium recusantium. Cum autem tres ex juratis essent Oatholici, nollentque aliis juratis consentire in recusantibus proscribendis (erant autem prseter hos tres, jurati satis multi) in carcerem conjecti sunt per unam hebdomadam, ealege,ut si idoneos prsedes darent quod se sisterent in cubiculo castri, sequente termino juris-dicundi, expectarent (gravi mulcta imposita) mitti confestim ad carcerem Dublinensem. Similiter etiam actum est juratis in provincia Oavan : porro omnes commis- sionarii in mandatis habuerunt, ut omnem adhiberent diligentiam, in suo quisque circuitu, quserendi de rebus recusantium. Qui modus agendi ante hanc setatem incognitus ac inaixditus est. Proregis turma equorum et agmen satellitum a civibus Dublinensibus, non sine maximo sumptu aluntur. Multa sionem et per amorem PatrisE. nostrae ut has litteras cum illustrissimo Domino sunt alia quse possimus scribere, modo sciremus quo pacto sublevari possint, ac reformari. Sed ad prsesens haec sunt satis. Rogo te igitur per Jesu Christi pas- Legato Hispanico communices, ea spe ut pro sua claritate dignetur apud regem nostrum in hac causa; authoritatem suam interponere ; faciatque ut ab hac servili miseria et captivitate, qua nunc affligimur, liberemur. Quo autem suc- cessu res fiet, obscero fac ut quam citissime intelligam. «Dubliniffi, 8° die Martii, 1623." The editor has not ascertained who was the writer of this letter, It cor- roborates so circumstantially 0'SulIevan's account of the state of the Irish Catholics under James I. that it may be desirable to test its authenticity by some references to contemporary history. The new deputy here referred to (No. 4°_) is Lord Falkland, who was sworn in on the 8th of September, 1622. His predecessor, Grandison, had been re- called from the government of Ireland ; " his conduct, in enforcing the penal 342 0'SULLEVANI HISTOELE CATHOLICJB, TOM. IV. [lIB. III. persecutionem, quse etiam hodie minime intermittitur, ab aliis, qtdbus plus otii suppetat, memorise prodendam esse spero. Ego facio finem statutes against the Roman Oatholics, and obliging the regulars to leave the country, having been, according to Dr. Elrington, grossly exaggerated into crimes of enormous oppression aiia tyranny."* On the occasion of Falkland's taking the oaths' of office, Ussher delivered the fanatical harangue on the text, **He beareth not the sword in vain," in -which he insisted, even according to his own extenuating report of the sermon, that in all things short " of the effusion of blood, " the penal statutes should be en- forced. This sermon, which was delivered on the 8th of September, 1622, excited great alarm among the Catholics ; and on the 29th of the same month, it appears, the first letter referred to in the preceding document had been written, describing '* the very oppressed and wretched state of the country." Though TJssher^s intolerance had drawn down upon him a severe rebuke from the Archbishop of Armagh, he gained his point : " the sword was not to be borne in vain." Two months after his sermon, he was invited by the Lord Deputy to remonstrate with some Catholic magistrates, who had been summoned before the Privy Oouncil for refusing to take the oath of supre- macy (p. 68). It is said his remonstrance was partially successful ; and in January, 1623, he received a letter from the king, complimenting him on his zeal and good services to the state. This interference with Catholic magis- trates is referred to in the second paragraph of the preceding letter. So far Dr. Elrington's dates agree with the statements of our anonymous author ; but there all agreement between them ends. For, according to Dr. Elrington, nothing but " gross exaggeration" could represent the enforcement of the penal statutes, and the banishment of the regular clergy as crimes of ''enormous oppression and tyranny." The penal laws, according to him, were not persecution (p. 35) ; it was "idle declamation" to represent them as such (p. 58) ; they were only little *' mortifications and disadvantages " (p. 72) ; theyhad been suspended from the year 1613 (pp. 21, 77) : Urban VIII. was guilty of an " unchristian exhortation to rebellion," because he exhorted the Irish Catholics to die rather than renounce their faith (p. 71). In fine, *'exemption from punishment" for privately cele- brating mass was all that the Irish Oatholics could have reason to expect in that age (p. 78). If these, and similar assertions or insinuations in Dr. El- rington's work, be history, it is vain to deny that Philip 0'Sullivan's Catholic history, and, indeed, all Catholic accounts of Ussher's life, and of the reign of James I. are romance. As Dr. Elrington wrote with good temper, and a mani- fest effort to eschew exaggeration, and the bigoted eant of ascendancy, it is right that some, at least, of his readers should be able to test his account of the state of the Irish Oatholics under James I. Suppose that, in the exercise of its reforming might, the imperial parlia- ment rfz^established now the Anglican Ohurch in Ireland ; transferred to the Oatholics, its churches, tithes, and churchlands ; prohibited its public worship ; allowed the Catholic clergy to extort fees for Protestant births, deaths, and marriages, installed the same clergy in the exclusive possession of Trinity OoUege ; shut up all Protestant schools at home, and forbade Protestant parents to send their sons to Wittenberg or Geneva, or Oxford, or any other school of foreign Protestantism j suppose that Dublin Oastle was filled with Protestant clergy in chains, that my Lords Beresford of Armagh, and Plunket * Life of Ussher, p. 58, CAP. V.] DE TYEANNIDIS ALIQUOT EXEMPLIS. 343 scribendi Idibus Decembris anno Eedemptionis humanse millesimo sexcentesimo decimo octavo.H [264.] of Tuam, fled to the court of the King of Hanover and discharged their duties through resident vicars-general ; that my Lords Whately of Dublin, and Daly of Cashel, remain at home, (with their names in the hue-and-cry, and a hand- some sum promised for their apprehension,) wandering in the glens of Wicklow or the savage wastes of the Cummeraghs or Galtees, encouraging, by contra- band episcopal charges, their clergy to read divine service, whenever they could, for the rural Protestants in the mansions or demesnes of the Protestant proprietors, and for the citizen, in the back parlour, or suburban stores of some wealthy Protestant merchant ; if " mortifications and disadvantages" of this character were inflicted on the Anglicans of Ireland, at the whim of every parish priest, or lately converted English Oatholic settler ; if Protestant bar- risters, Protestant magistrates, Protestant aldermen, town-councillors and mayors were encountered at every step by the oath of the Pope's supremacy ; if inquisitions into defective titles threatened to annihilate the Protestant pro- prietors, already diminished by confiscation (in days of profound peace) of 1,000,000 of acres in Ulster and a few counties of Leinster alone, then, indeed, it would not be " idle declamation," nor " gross exaggeration," to repre^ent such proceedings as " crimes of enormous oppression and tyranny :" it would not be " unchristian" to hold up to the execration of Europe, the tyrant go- vernment, which persecuted 600,000 Irisbmen, who hold far the greater part of the fee simple of Ireland, a very respectable share of the farming and com- mercial interest, who, above all, had resisted all the allurements of Catholic agitators, and in spite " of heavy blows and great discouragements," preserved their loyalty unstained. Every one knows how such measures would be described, and how Dr. Elrington has characterized similar measures of Oromwell against the Irish episcopalians. Yet the Irish Catholics suffered all this persecution and more, under James I. The magnitude of the wrong inflicted on them was, in every respect, more enormous. Their claims to indulgence and favor from the crown were in no respect less, in many far greater, than the Irish Episcopalians now possess to the favor of Queen Victoria. In numbers they were to Protestants of all denominations as 11 to 2 ; whatever commercial wealth was in the country centered in the old Anglo-Irish towns, Oork, Waterford, Limerick, Galway, Kilkenny, &c., and these towns were almost exclusively Catholic ; the tenantry of three provinces, and a considerable part of the fourth, were not less Oatholic ; and of the 7,500,000 valuable acres, which Ireland was then computed to contain, at least 5,000,000 were held by Oatholic proprietors. Even in the Protestant church they still retained great influence ; for of 243 livings in the diocese of Meath, the patronage of nearly 100 was in Catholic handsin]622. But they were disloyal — ^if by disloyalty be meant attachment to the Oatholic faith, jealousy and hatred of a chiirch established by law, (a meaning not yet obsolete) the Irish Oatholics were disloyal ; but if it is insinuated that they were not willing to concede to the supreme power in the state, the authority necessary for the civil and political government of all civilized communities, it is a gross error : they have bequeathed to us their definition of loyalty, both by words and deeds. No committee of the Imperial House of Oommons, be- fore the Relief Bill of 1829, has ever elicited, no popular harangue designed to win over Protestant proselytes to that measure, has ever elaborated a more satisfactory theory of Catholic loyalty to a Protestant sovereign, than may be found in many Catholic manifestoes of that day ; for instance, the declaration given by our author, p. 319. The majority of the Irish Catholics had acted on 34!4< ()'SULLEVANI HISTOIII^ CATHOLIC^, TOM!. IV. [LIB. III. I^BAGMENTA. Raymundus Burkus Lietrimse Baro diem obiit decimo tertio die mensis Junii anno millesimo sexcentesimo decimo nono Madriti. Ibidem quo- these principles, (perhaps not wisely,) in times of great temptation, as we learn from " an able speech" of the great persecutor, TJssher himself. — '♦ I must, of necessity, put a difference between the inhabitants of this nation ;• some of them are descended of the race of the ancient English, or otherwise hold their estates from the crown, and have possessions of their own to stick unto, who easily may be trusted against a foreign invader, although they differ from the state in matters of religion : for proof of which fidelity in this tind I need go no further than the late wars in the time of the Earl of Tyrone, wherein they were assaulted with as powerful temptations to move them from their loyalty, as possibly hereafter can be presented unto them : for at that time, not only the King of Spain did confederate himself with the rebels, and landed his forces here for their assistance, but the Bishop of Rome also, with his Breves and BuUs, solicited our nobility and gentry to revolt from their obedience to the Queen, declaring that the English did fight against the Oa- tholic religion, and ought to be impugned as much as the Turks And yet, for all the Pope's promises and threatenings, which were also seconded by a declaration of the divines of Salamanca and Valladolid, not only the lords and gentlemen did continue their allegiance to the Queen, but also were en- couraged so to do by the Priests of the Pale that were of the Popish profes- sion, who were, therefore, vehemently taxed by the traytor 0'Sullivan, for exhorting them to foUow the Queen's side, which he is pleased to term * a madand venemous doctrine and a hellish opinion. ' " — ^p.80. Now, those Irish of the old English race, on whose loyalty TJssher declares he would rely, even though the combined fleets of France and Spain were safely at anchor in an Irish port, were the most powerful section of the Irish people atthat day; th^yheld all the Irish towns and far the richest and most extensive portion of three provinces. It sounds wonderfuUy strange, that the highest favor these Catho- lics could expect, men so wealthy, so noble, so loyal, the great majority of the nation — was to be allowed to hear mass in a back parlour, with closed doors, where no Protestant sense could be molested by the offensive ritual. Some years later the Oatholics, we are told, (A.D. 1627) '^proceeded to the most imprudent excesses. They celebrated their religious worship with public so- lemnity, and with the fuU parade of their ostentatious ritual. They seized churches for their service, avowedly and severely executed their ecclesiastical jurisdiction, erected everywhere new monasteries, and even in the city of Dublin established a coUege for the education of their youth, " — awful crimes, assuredly. But "the Protestants, galled by these intemperate proceedings (p. 94), soon com- pelled Lord Falkland to issue a proclamation in the spirit of his predecessors, against the Oatholic clergy. Again, after the recal of Lord Falkland, (A.D. 1630) we are gravely told, " a most extraordinary occurrence, even in those lawless times, took place in the city of Dublin. A fraternity of Oarmelites ap- peared in the habit of their order, and publicly celebrated their religious rites in Oork-street (i.e. in a chapel), then one of the most frequented parts of Dublin. The Archbishop of Dublin and the Mayor of Dublin roused by this defiance of law and government, led a party of the army to their place of wor- ship and attempted to disperse the assembly. The friars and the congregation repelled the attack by force, and obliged the assailants to consult their safety by a precipitate flight. The Archbishop escaped with great difficulty by CAP. V.] DE TYRANNIDIS ALIQUOT EXEMPLIS. 345 que Helena Clancarrhse comitissa e vita discessit vigesimo primo Aprilis anno millesimo sexcentesimo vigesimo. taking shelter in a house," p. 105. Perhaps disinterested readers will think it more extraordinary that a sect, which was a minority in numbers, wealth, and rank, should have dared to interfere with the public worship of the Oatholics, than that they should have resisted and endangered the Jife even of an arch- bishop of Dublin. The Dublin Catholics, however, paid dearly for this cou- rage. The English counoil ordered the Carmelite chapel to be razed to the ground. The house in Back-Iane, which was used as a Popish college, was seized and given up to the University of Dublin : and three Catholic chapels, two in Bridge-street and one in Back-Iane, shared the same fate, p. 106. These acquisitions do not appear either "lawless" or " extraordinary ;" they are recorded as calmly as if there were no seventh commandment in the Deca- logue. These few facts test the accuracy of the statement that penal law was suspended : they occurred in the reign of Charles I., under whom, as every one knows, the Irish Oatholics enjoyed more liberty than under James I. There is " no gross exaggeration" in qualifying the execution of such laws as "crimes of enormous oppression and tyranny." The life of tJssher is a theme, not to be attempted except in a very delicate and considerate spirit, with the least possible share of those arrogant feelings, which grow up unconsciously even in the mildest natures, when nursed in as- cendancy. His biographers cannotsafely assail the Irish Oatholic or the Presby-- terian settler. While he, and eleven other Irish bishops, declared it, in form of protestation, " a grievous sin to allow Oatholics to exercise their religion free- ly," (A.D. 1626, p. 73,) there was nothing in the internal arrangement of the Anglican church to induce Oatholics to believe in her. In the diocese of Meath, the most extensive, the most wealthy, and most English diocese in Ireland, it appears from his own report, fA.D. 1622) that on 243 livings there were about 90 churches in ruins, 60 ruinous ; 13 chancels without churches ; 18 churches without chancels ; about half a dozen in good repair, and 50 in indifferent repair — and this after a-profound peace of nearly 20 years. Of the 72 clergymen of the diocese, 3 were born in Ireland of English parents, about 15 are marked as "natives,"theothers,itappears,wereimportedfromEngIand to convert the ignorant Popish natives, teach them habits of law and order, a respect for the rights of property, the contented enjoyment of the fruits of honest industry, and confidence iu the gratitude andthe even-handedjustice of the British government of the day. It is said by some that TJssher, in the year 1601, foretold the rebellion of 1641. He certainly contributed to prepare it ; for, however sincere he may have been in his religion, and wish for peace, the party with which he acted had generally very diiferent views. When Bedell attempted to " enlighten the natives," a general outcry was raised against him " for his endeavouring to make the conquered and enslaved Irish capable of pre- ferment in church and state, which was the portion of the conquerors." — Mason's Bedell, p. 275. And those eonquerors had similar views at a later period, if we may believe Edmund Burke. " From what I have observed, it is pride, arro- gance, and a spirit of domination, and not a bigoted spirit of religion, that has caused and kept up those oppressive statutes. I am sure I have known those who have oppressed Papists in their civil rights exceedingly indulgent to them in their religious ceremonies. These persons never saw a man (by converting) escape out of their power but with grudging and regret. They would have become Papists, in order to oppress Protestants, if, being Pro- testants, it was not in their power to oppress Papists." This was a very com- mon spirit among those " conquerors," whom Mr. Macaulay, in his His- tory of England, calls Spartans. Mamelukes would have been less classic, but perhaps more appropriate. 44 PATRICIUS SINOTUS DOMINO PHILIPPO 0'SULLEVANO. Duo sunt menses, ad summum tres, quam accepi a te epistolam cultu, et suavitate sermonis satis mihi notam ; prseterea excusantem te, qubd lachrymis semper, ac luctibus impeditus rarius ad me scribas. Ego certe rebus tuis adversis perinde doleo, atque meis. Sed hanc conso- lationem invenio, quod opportune mori summa fselicitas existimatur. Compatruelis tuus comes ante flexum quidem setatis corpore adhuc validus, et animo vigens indigna morte peremptus est ; sed postquam insignem fidei Catholicse a se defensae lauream consecutus est. Erater tuus sane quam iniquo fatd praeraptus est tantse spei, tanti roboris, tautse denique audacise adolescens ; sed in catalogo Heroum nostrorum perinde erit, atque Marcellus Virgilianus, quem festinata mors multi lachryma- bihorem fecit apud posteros. Desine igitur talium lugere funera viro- rum, quos gentis suae archetypa ad omnem bellicam virtutem Deus Optimus Maximus esse voluit. Composui otiosus hsec carmina, quae qualia sint, tu melius judicabis, quia sua cuique pulchra, etiam corvo pullus suus. Tristia cum mecum reputarem fata Juvernse Externum passse ssecula multa jugum : Damnaque censerem nunc rerum, nuncque virorum, Horrida quse variis bella dedere modis : Ecce repentino surrepsit fgemina gressu : Et moesta ante oculos constitit illa meos. Mirabar formamque ejus, cultumque decorum : Et majestati consona verba suse. Aurea vestis erat gemmis ornata rotundis, Pictaque subtilij Pergameaque manu, Eimbriaque extremas varia mirabilis arte Ambibat partes, et decorabat opus. Nigra sed hunc tantum superaddita palla tegebat Omatum, obscurans os, faciemque Deae. Illa mihi attonito, subitoque pavore silenti Ne timeas, inquit jam scio, tu quid agas. PATRICIUS SINOTUS DOMINO PHILIPPO o'sULLEVANO. 347 Abstulit egregios Mars sangmnolentiis Ibernos, Sed sine Marte graves interiere viri : Quos patria, atque omni pulsos ditione paterna Externis rapuit mors inopina locis. Hausit 0'Donellum febris vesana Simancae, O qualem, obstarent ni invida fata, virum ! Dum sequitur regem Theobaldus Burkus Iberum, Discessit fractus membra labore vise. Confectus senio expiravit in urbe Quirini, Qui quondam Anglorum terror 0'Nellus erat. Hos ego ploravi. Sed quis secreta Tonantis Scire valet ? Latitant pectore clausa suo. Solus erat reliquus Comes 0'Sullevanus, isque Mseroris nostri dulce levamen erat. Quem si fata virum sinerent producere vitam, • Amissas solus restituisset opes. Quam prudens, sapiens, quam circumspectus, et omni Parte sagax, et quam providus ille fuit ! Quam bene pacifici callebat principis artes ! Quam bene Tritonis bellica jura Dese ! lUum sed postquam scelerato vulnere vidi Heu stratum Hesperia triste cadaver humo. Illico percussi iachrymis mihi pectus abortis, Et spes nunc omnis corruit, aio, mea. Protinus hoc faciem nigro velamine texi^ Aufugique domiis in penetrale mese. Hlic cum paucis, doctisque, piisquCj bonisque Colloquor, et semper janua clausa mea est. Eeligio dicor, quae Divos reddo benignos : Quae reddo facilem propitiumque Deum. H8ec ubi dicta dedit, pulcherrima Diva recessit Ad sua tecta, lares sancta Juverna tuos. Historiam tuam non dubito omnibur numeris absolutam fore. Itaque jam pridem eam avido, atque ardenti animo expecto. Equidem ego, nisi me docendi labor a scribendo abduceret, jam ingens volumen confe- cissem rerum nostrarum Patribus e Societate materiem mihi afPatim subministrantibus, atque etiam ad scribendum magnopere hortantibus. Sed me, cum alia avertunt, tum vel maxime incuria nostrorum, qui neque horam, neque diem, neque mensem, neque annum, quo quidquam actum sit, neque nomina, aut militum, aut ducum, aul prsesidum, per quos res gesta sit, unquam apponunt ; sed inepte, atque inordinate, imo mutilate omnia narrant, prsetermissis personis, locis atque tempori- bus, sine quibus historia non modo trunca, sed etiam exanimis, atque mortua videtur. Composui tamen stylo certe admodum tenui, ac maci- 348 0'SULLEVANI HI^TORI^ CATHOLICiE. lento perpauca qugedara de ultimo Ibernorum bello. Quorum aliquam tibi particulam mississem, si otium mihi esset ad transcribendum, vel puer ^ manibus. Nam mihi dextera vacillat interdum paraljsi quod indicat inaequahs litterarum mearum ductus. Id quoque semper ex- pectavi, ut ingenium meum maturum fieret progressu setatis, stylumque adipiscerer, etsi non grandem, atque sublimem, proprium tamen, atque uniformem. Quare vultum contrahOj quoties lego historiam meam, ut rudem, atque imperfectum adolescentise mese partum. Teque obsecro, mi Philippe, ne quid meum libris tuis inseras, quod sit ante hunc diem a me compositum. Yale. Compostellse VII, Idus Decemb, Anno Doraini MDOXIX, To the preceding letter our author wrote an answer, describing the opera- tions of the fleet in which he had been serving during the past year. The last paragraph alone refers to the history of Ireland : — Hsec liabui, quse te monerem de rebus superioris anni : quibus scrip- tis accepi litteras tuas elegantissimas ad me datas YII. Idus Decembris, quibus petis ut historiam in lucem emittam, una cum doctissimo metro, quo 0'SulIevanum comitem patruelem meum, aliosque nostrates viros clarissimos eflfers. Quod autem, ipse ut ais, hominum, locorumque nomina aut tempus quo res gestse suntj non potes scire ex iis, qui tibi scribendi materiem suppeditant^ id ideo fieri existimo, quod iidem ipsi rebus gerenc^is non interfuerint^ neque loca lustraverint, sicut Herodo- tusj Sallustms et alii utriusque linguse historici fecisse fcraduntur, eaque tibi dictentj quse non viderint, sed authore vulgi rumore audierint. Ego verb quee memoro percepi, vel veterum scriptorum authoritate vei testimonio fidissimorum hominuraj qui rebus administrandis interfue- runt; quos neque hominum cognitiO;, neque locorum peritia, neque temporum ratio prseterivit. Tibi quoque toto pectore enitendum est, ne ab incsepta historia desistas, utque omnia quam verissime tradas : nam magni interest et ad tuam gloriam, et ad nostrse iusulae claritatem ut ejus res tuo cultissimo, et riitidissimo sermone celebrentur. Yale. Ga- dibus. Noiiis Eebruarii : anno Eedemptoris MDCXX. Knis Epistolse. Dominus Philipims 0' Sullevanus Patri Michaeli Cantulio e Societate- Jesu, S.P.D. QuoD Ibernicarum rerum historiam cum tu Michael Cantuli (venerande Pater) dia molirisj tum nos animis ardentissimis optamus, a te petere. PHILIPPUS 0'SULLEVANUS MICHAELI CANTULIO, S.J. 349 flagitareqne putavi, ut tandem et gratissima industri^ exteras gentes ob- lectes, et gloHoso studio patriam nostram, tuumque nomen illustres. Mihi quidam^ cum un^ Madriti fuimus (ni mea memoria- deficit) dixisti, tibi animo esse, insulse nostrse naturamj et res relatu dignas^ atque nos- trorum Regum gesta, Divorumque vitas (quge omnia vel tantum incor- ruptis Ibernicse linguse monumentis mandata domesticis parietibus clau- duntur, vel apud varios Latinos authores per exiguas particulas, et minutissima frustra referuntur) in unum illustre opus redacta Latino sermone divulgare, Qui labor haud dubie magnus, (quippe supra bis millesimum nongentesimum annum repetendus ctim regni descriptionem a nemine antehac exacte absolutam texat : cum plurimorum Eegum, qui non solum inter se, sed etiam cum Pictis, Britannis, Eomanis, Norvegiis, Anglis et aliis acerrima bella gesserunt, amplas, atque mag- nificas res domi et peregre, pace, belloque gestas narret : cum innume- rorum propemodum Divorum, qui et patriam suam nobilitarunt, et exteras, longinquasque regiones vel vitse, doctrinBeque sanctitate, vel effuso pro Christiana veritate sanguine ornarunt, mirabilia facta pandat : atque adeb prseter vetustissimarum rerum cognitionem varios ancipitis fortuuEe casus memoret, multaque exempla frugifera, et salubria ad colendas virtutes, vitandaque vitia suppeditet) non potest non esse lec- toribus gratissimus, si verum est Lucretii carmen minime paucis suffra- giis laudatum. Suave mari magno turbantibus sequora ventis, E terra magnum alterius spectare laborem : Non quia vexari quenquam est jucunda voluptas : Sed quibus ipse malis careas, quia cernere suave est. Suave etiam belli discrimina magna tueri Per campos instructa tua sine parte pericli. Sed nil dulcius est, bene quam muuita tenere Edita doctrina sapientum templa serenaj Discere unde queas, alios passimque videre Errare : atque viam palantis quserere vitae, Certare ingenioj contendere nobilitate, Noctes, atque dies niti prsestante labore, Ad summas emergere opes, rerumque potiri. Prseterea fertilis^ atque beneficse telluris dotibus; vetustissimi^ optiine- que servati nostri generis nobiHtate : memoria rerum inclytarum, quas nostri majores fortiter, et animose gesserunt; tot, tantorumque Divorum sanctitate : nostra, qui hodie supersumus, incredibili defendendse Christianae pietatatis constantiaj et virtute repetitis,, atque coguitis, Ibernia contra invidiam, atque maledicentiam obtrectatorum jus suum dignitatem, gloriam tuebitur. Non te prseterit Alexandri Magni Mace- doniee regis vox, qui ciim in Sigseum ad Achillis tumulum venisset, eum. 350 O^STJLLEVANI HISTORIiE CATHOLIC^. fEelicem fuisse clamavit, qubd Homeri prseconio fuerit effectum, ne eo sepulckro, in quo corpus jacebat, tanti etiam viri fama, et gloria obrueretur perpetuo silentio sepulta. Ita nos speramus tot invictissimos regis Ibernos^ tot magnanimos duces, tot viros sanctitate, et sapientiei principes, fore fcelices, quod eorum nomen oblivionis sepultura diu con- ditum, tu sis ab interitu vindicaturus. Qu§, quidem re eb majorem laudem ipse consequeris, quod non unius Achillis, sed plurimorum et armis et sanctimoni^ prsestantissimorum homiuum facta es celebraturus: sique plurimos laudaveris, a plurimis etiam laudaberis. Non enim solum ab his, qui hodie vivimus novis cumulatis laudibus effereris ; sed mortuus etiam apud omnem posteritatem ingenio vives, et honorificen-_ tissimis preeconiis omaberis, nec immeritb. Etenim tria sunt hominum genera, qui nihil, qui male, qui bene agunt ; quorum istis, qui vel nihil, vel male agunt, nulla ratio constat, quamobrem vita digni censeantur ; illis verb, qui bene agunt ob id ipsum vita dignos esse constat. Hinc profecto qui non modo vivi bene agunt ; sed etiam, cum diu vivere nequeant, praeclara munera relinquunt, quibus et mortui de vivis bene mereantur, et sibi gloriam diuturnam comparent, vita dignissimi judi- candi sunt, perpetuisque laudibus maxime tollendi, cum industria, et beneficentia prsestent. Inter omnia vero hominum inventa nullum seque stabile, nuUum seque eternum (ut ita dicam) esse, ac ingenii, littera- rumque, monumenta, inter omnes convenit. Quod Ovidii verbis verissime concludam. Singula quid repetam ? Nil non mortale tenemus Pectoris exceptis, ingeniique bonis. Igitur si hi, qui amplas hsereditates soboli mandant, si hi, qui sump- tuosa sedificia construunt, si hi, qui arces, et tirbes condunt, in posteros magna beneficia contulisse videntur : illos, qui regnorum situs descri- bunt, naturse miranda referunt, regum gesta repetunt, Divorum vitas patefaciunt (quse munera multb diuturniora, multb pluribus impertienda, et ad vitam bene, beateque instituendam multb salubriora sunt) cur in- gentia dona apud mortales collocasse, mficiabimur ? Immerito, prseser- tim ciim historia temporum lux prseteritorum, imago futurorum, vitio- rum psena, terrorque; virtutis preemium et incitamentum, ordinandae vitge docta praeceptrix sit. Equidem recordor eruditi cujusdam viri fuisse sententiam, patriam suam plus debere uni historico, cujus laudibus clara, gloriosaque feratur, quam plurimis regibus, quorum ignavia jaceat obscura, et ingloria. Proculdubio si ars excellentissimorum pictorum, atque sculptorum, qui suis imaginibus, atque simulacris res adumbrant, in uUo 'pretio apud homines est : historici, qui non perituris picturis, non mutis figuris, sed vivis, vocalibus, diuturnis litterarum monumentis regnorum nobilium, regum potentissimorum, virorumque clarissimorum imagines exprimunt,apud optimos, honorificentissimos quosquein summo honore esse deberet. Aliqua verb prseclara insignium artificum opera^ PHILIPPUS O^SULLEVANUS MICHAELI CANTULIO, S.J. 351 quse fuit antiquitas magnopere admirata libet mihi Ovidii relati versu perelegante meminisse. Ut Yenus artificis labor est, et gloria Coi, j^quoreo madidas quse premit imbre comas: Arcis ut Actse vel eburnse, vel aerea custos Bellica Phidiaca stadea facta manu : Vindicat ut Chalamis laudem, quos fecit, equorum : Ut similis verEe vacca Myronis opus. Sic tu (crede mihi Michael Cantuli) multb potiore jure, multo justior- ribus titulis tui nominis famam hoc opere longe lateque propagabis, non modo principibus Ibemis, qui historias semper maximi fecerunt, ac- ceptus ; sed sapientissimis totius orbis viris laudatus. Insuper ciim, ut Platonis sententia sapientum omnium calculis probata fert, homines non solum nobis, sed partim patrise, partim amicis nati fuimus, hac honorifica lucubratione in lucem emissa patrise, et amicis pensum solves. Ad heec religionis tuse sacratissimse in medium consulentis ex- emplum imitaberis, remque facies divis longe gratissimam. Ber- Hngerius (ut legi) nobilis Tarentinus, qui nostratis Bivi Cathaldi Taren- tinorum Prsesidis vitam scriptis celebravit, Panormum profectus tantis doloribus repente corripitur, ut opi humanse prorsus diffidat. Cseterum Cathaldi fide implorata subito se bene habuit, brevique; convaluit. Voluit enim divus laborem scriptoris de se bene meriti servatee vitse prsemio remunerare. Quo liquet magnse curae superis esse eos, qui gestis ipso- lum scribendis opera impendunt. Quod ita cum sit, quandoquidem tu multorum Divorum facta exornaveris, ab illis, et a Deo Opt. Max. cujus omnipotentia, et misericordia servorum miracuJis clara, et illus- tris ostenditur, sancti laboris mercedem in terr^, et in cselo exaggeratam optimo jure expectatis. Longioribus suasionibus tecum agerem, ut librum in lucem quam celerrime emittas, si publica caus^, patrise dig- nitate, civium amore, tua laude, sapientum judicio, tuse rehgionis exemplo, Divorum cultu, Dei gloria, certissimo laboris prsemio (quse te omnia ad opus edendum hortantur) ullum argumentum apud te esse efficacius existimarem. Vale. APPENDIX. I. Note to chap. v. Tom. III. Lib. VI. Anno 1600 eramus ibi 40 fratres de familiaj et ofSeia divina nocturna et divina fiebant cum cantu et solemnitatibus magnis. Habebam ipse euram sacristiae in qua habui 40 indumenta sacerdotalia cum suis omnibus pertinentiis, et multa erant ex tela aurea et argentea, aliquot intertexta et elaborata auro, reliqua omnia serica. Erant etiam 16 caiices argentei, et magni, ex quibus duo tantum erant qui non erant deaurati ; erant et duo Oiborea pro SS° Sacramento, suppellex satis honesta. Ciborea nevitro quidem carebant. Sed ingravescente bello, et haereticis aliqualiter praevalentibus, tandem potuerunt id efficere, ut principe 0'DonnelIo in aliis negotiis occupato, ipsi ad oppidum Dunnangall pervenerint cum exercitu, et anno 1600, in festo S. Laurentii martyris in monasterio praesidium militum collocarunt: fratres quidam prsemoniti fugerunt ad loca silvestria, inde aliquot miliaribus distantia, et suppellectilem monas- terii navi impositam, ad alium tutiorem locum transtulerunt : ego ipse eram ex ultimis qui e conventu egressus sum, et in navi illa fugam cepi. Sed hic erat rerum exitus ; conventus in quo erat illud prsesidium militum, postea statim a principe obsidione cingitur, et Angli ibi existentes nimium arctantur ; accidit autera illis casus admirabilis ; tma eademque hora, ignis ut putatur divinitus aedificia conventus corripit, et multos militum consumit, totumque conventum et ecclesiam incendit, et navis quae in portum ingrediebatur victualia illis suppedi- tans, ad scopulum collisa est casu ; qui supervixerunt ex Anglis intra fossas quas fecerunt se continuerunt, et ad deditionem venire disposuerunt, deque articulis tractabant et conditionibus deditionis. , Jam nuntiatur principi His- panos auxiliares duce D. Joanne de Aquila Kinisaliam in Momonia advenisse, et occupato oppido ab haereticis ibi obsidione cingi : tum non cunctandum ratus, re apud Dunnangall infecta, in Momoniam proficiscitur, in itinere principi 0'NeIIo et aliis occursurus, ut simul omnes Hispanis opem ferrent. Sed neque Kinsalise res bene successerunt, atque ita Hispani ad deditionem coacti sunt, rebusque Catholicorum ita profligatis princeps 0'DonneII in His- paniam se contulit annoque sequenti 1602 omnia loca sui dominii in hseretico- rum potestatem devenerunt, et inter csetera quse ibi perierunt, suppellex illa ecclesiastica conventus de Dunnangall fuit prsedse Olivero Lamberto guberna- tori Conacise ex parte haereticorum qui calices in cyphos profanos convertit, et vestes sacras in diversos profanos usus convertendos scindi et dilacerari curavit, et sic tum ipse conventus tum onmis suppellex ejus periit. Fratres autem usque in hodiernum diem vivunt tum per modum congregationis in locis magis tutis infra terminos et limites districtos conventus, nec defuit illis semper suus guardianus et numerus ad miiius 12 Iratrum, Aliqui etiam ex APPENDIX. 353 ipsis in alios conventus translati sunt. Pace postea facta, et principe 0'Don- liello mortuo in Hispania, frater ejus Rodericus obtinuit dominium majoris partis principatus, et a rege Angliae titulo comitis fuit donatus, (cum is titulus multo minor suo praecedente titulo fuerit). Is csepit conventum resedificare, sed intelligens vitae suae Anglos insidiari, spem in sola fuga collocans simul cum principe 0'Nello in Flandriam se contulit, inde Romam, ubi mortui sunt ut satius infra dicetur, fratresque sine protectore et opus imperfectum reliquit. Nunc autem Angli haeretici omnia possident, et permittunt antiquos fratres in locis suboscuris, quia brevi omnes morituros sciunt, residuum vitsB traducere : aliquos aut recentiores illis addi non facile permitterent, et hic est prsesens status conventus illius, p. 24, 25. Before Mooney entered the Franciscan convent of Donegal, he had been a soldier. In the year 1616-17 he visitedthe convents of his order in all parts of Ireland ; and the greater portion of his history consists of descriptions of the actual state of those houses, of the me- morable events which had happened in them during the long wars from Eliza- beth's accession, and also some notices of the founders or patrons. II. Note to chap. x. Tom, IV. Lib. I. NuNC, ad regis nutum, fsedere violato, sedibus suis et possessionibus tanto tempore possessis, indicta c"ausa, et nullo juris ordine aut processu adhibito aut servato, expelluntur, rege indignum judicante, ut gens tam radicata in pa- pismo, tantas possessiones haberet, ac proinde aequum et congruum esse arbi- trante ut ex Anglia et Scotia transferantur illuc homines tenuis fortunae, regis religione addicti, illisque terrae illae distribuantur in funiculo distributionis. Hoc genus tyrannidis nomine plantationis vocat, et, fundare vult in prasrogativa regis, supponens unum falsum principium quad est : regi licere quemcunque vult, sua possessione privare, eamque alteri tradere, praesertim si non potuerit scriptum diploma regis ostendere, quo prius eam ipsi a rege esse concessam constet, non valere possessionem continuatam antiquiorem etiam rege neque ejus prosapia, aut quidquam aliud nisi regis scriptum ; quod si vel ab igne con- sumattir casu a malitioso quopiam discerpatiir, vel a mure petulante mor- deatur, aut alias vitiosum aut suspectum reddatur, aut novis inventionibus causidicorum dicatur viribus carere (ut ordinarie ob defectum non servatae formae scripturse dicuntur vitiatae) huic nec antiqua nobilitas, nec possessio bis millium annorum nec aliquid aliud valet, adeo hoc regimen tyrannidem Turcae non imitatur modo sed et superat. Ab initio regni hujus regis 14 tantum annis usque ad annum nunc praesentem 1618, familiae principales in toto regno Hi- berniae suis sedibus hac arte pulsae sunt. Familia magna principis 0'Neill, familia principis 0'Donell, familia 0'Dochurta, O'0athan, Maguidhir, 0'Eaghally, Mackmahon, 0'Bruin, 0'Mor- ra, . . . . prsedicta nunc eadem transplantatio et supplantatio decreta, est facienda. He mentions liere tlie Irish names of large territories in Westmeath, Longford, King's County, Queen^s County, and Leitrim, in whicli James confiscated 385,000 acres. Et per totum regnum idem futurum ex]^ectatur. Non numero hic quot Conacienses et Momonienses sedibus pulsi sunt, et infimae sortis ho- 45 354 APPENDIX. mines possessionibus ditati nunc creantur barones et comites. Unum instar omnium refero : Richardus Boill mea memoria ab annis circiter 24 tam pauper erat, ut ne calceos quidem comparare sibi valuerit. Hic servivit Nicolao Ren- ninge qui officium quoddam gessit, cui competit investigare quse sint quse lapsu aut devolutione ad jus coronae deveniuntj et vocant officiale Excbeater. Huic Nicolao qui adhuc vivit, et fuit semper et est nunc tenuis fortunse quia non novit circumvenire alios, servivit Richardus Boill et factus est sub eo scriba et notarius. Tum singulorum causas plane perspiciens, id artis adhibuit, ut huc illuc carpens quse poterat, tandem factus sit ditissimus, ita ut nunc sit post Chichestrium qui regni prorex erat ] 2 annis ditissimus in toto regno, et nuper (A.D. 1&16) cum magno fastu erectus est Baro de Yoghuill. Ita miserise Hibernise ex miseris faciunt locupletes divites et honoratos. Tempus deficeret narrantem mira et stupenda fortunse ludibria in Hibernia, vel potius tyrannidis effectus : qui voluerit notare ad longum habet in quo enarraret ad infinitum. This fortunate B.ichard Boyle is attacked by all the Oatholic writers of the day. In his own account of his fortunes, he says he was eonducted as if by the hand of Providence to Ireland, where he landed in 1588. Wherever a penal law was to be enforced, or an estate to be seized, or an accusation of Oatholic disloyalty to be urged, he was generally at hand. His '' great truth" inculca- ted with all his eloquence, at the close of his long life in 1641, was that there could be no peace in Ireland as long as Oatholics had land or were allowed to live there. See, in Dr. Elrington's life of TJssher, p. 107, the use made of church property by this Kichard Boyle's two kinsmen, the bishops of Oork, and of Waterford and Lismore. INDEX. Abharra, 200. Academije Vallisoleti et SalmanticaSj 144, 263, 264. Achadoa, 119. Acharas, 244. Achamus Anglus, 119. Acharem Hy Many, 249. Adamnanus, 44, 45. Adrianus IV,, 63. Ager Fontis (gurt na tiubruid), 117. Ager lentis (gurt na pisi), 118. Aharlae sylvse, 245. Aidanus, S., 44, 73. Albertus Archidux, 272, 295. Alfrach. Tumulus, 186. Alinus cancellarius, 87. AUen, Dr., 117. Alphabetum Ibernicum, 37. Anthamamum vadum, 104. Anaghclart Bridge, 211. Angli in fide instabiles, 72, 73. Angulus Murorum (gcul na gchasoil), 168, 169. Antha dubh (vadum nigrum), 204. Anthlonia, 209, 224, 180, 181, 168. Apostolicae litteree ad Ibernos de pas- chate, 42. Appianus Petrus, 17. Aquila Johannes, 230, 224, 225, 227, 228, 229. Arae insulae, 15. Archer, Pater, S. J., 238, 239, 206. Archiepiscopatus Ibernise, 11. Arx Londini, 273, 275, 337, 215. Ardea, 243, 234. Ardmacha, 232, 218, 186, 187, 180, 188, 190, 191, 192, 195, 11, 22, 68, 213, 184, 165, 178, 179,217,185, 170, 175, 176, 177. Ard Sciath. Tumulus scutorum, 200. Ardach Disecesis, 78. Ardnacantus portus, 1 1 3. Ardfearta, 119. Ardericus, 44. Asketinia, 242, 208, 105. Assizes in Ohurches, 81. Atrocitas Anglorum, 214. Atharla, 118. Auriterra (Orior), 180. Aurilia, 188, 170, 157, 131. Augustiniani, 298. B. Bagnal Dudleius, 152, 153. Bagnal, Henricus, 159, 160, 161, 170, 172, 173, 176, 186, 187, 190, 195. Bagnal, Samuel, 189, 232, 233. Baptism-money, 137. Barrius Magnus Botevanti comes, 141, 235, 313, 245. Barnabal Balisimilidse baro, 141, 184, 188. Ballinacor, 163. Ballylahan, 168. Balareichse, 184. Baile na Scurloig, 118. Baileanrobuia, 181. Baileanmota, 174, 203. Baile an Oaishlean (Oppido castellum), 201. Baile an drohid fOppido pons), 201. Baker. Anglus miles, 178. Balarria, 204. Baile an finiter, 207. Baligormanae Vicecomes, 320. Barnabal, Patritius eques, 320. Batheus, Johannes, 337. Baleburnia, 245. Beantria, 118,236. Bearrifi cespites, 15. 256 INDEX. Bernaculse, 15. Bea insula, 9, 236, 238. Beda venerabilis, 16. Bennedin, 9. Bellus, 32. Bearcharius, 65. Bencornense Monasterium, 43, 46, 47. Bernardus, S,, 43. Belinsia, 103. Bearra, Bearri, 117, 118, 236, 238, 240, 242, 243. Bellikia, 159, 168, 169. Bealantha an bhorin, 114. Bealantha an leathair (vadum corij, 169. Bealantha Killoter, 177. Beal a tha bui (vadum pallidum), 194. Bealantha Saine (Ballyshannon), 203, 230. Bealantha Cluoin (vadum prati), 203. Bealach bui, 209, 210. Bearta arx, 220, 274. Bedell, 312. Bealtarbert, 255. Bellum contra Elizabetham an jus- tum ? 263. Binghamus, Richardus, 127, 128, 158, 150, 160, 162, 161, 168, 174, 175, 176, 189. Binghamus, Georgius, 167, 169, 174. BiblisB mendosse Ibernicse vulgattE Catholicorum impensis, 286. Binet, Pere, S. F., 296. Binn borb (pinna superba), 185, 184. Blanch, Christopher, 205. Bluntus, Carolus, prorex, 197, 212, 215, 217, 218, 224, 232, 259, 260. Bolena, Anna, 75. Bona Ecc]esiae, 85. Bonnus, fl., 172. Boswell, Captain, 207. Boyle, Richardus, 216. Bostokus, Johannes, 238, 250, 257. 258. Bonaventura Hispanus Epis. 238; Boroughs, new, 309, 315. Bothuelius comes, 150. Broetius Paschasius, S. J,, 89. Brady, Richardus Kilmorensis Epis. 78. Brandanici, montes, 9. Brigus, 32. Bruff, 1 17. Brunus, Thomas, 118. Bremichamus Dunmoris baro, 141. Bremichamus, Johannes, 132. Brocherus Didacus, 223, 338. Brethnia, 229. Brosnaciia vicus, 247. Bragantise dux, 262. Brabston Anglus judex, 305. Brunus, Nicolaus, 199. Burdigalae Seminarium Ibernicum, 14. Buianus, S., 194. Bulerus, Gulielmus, 260. Bullia, 126,209, 210, 211, 231. Bunneus, fl. 240. Buedus, mons., 178. Burke, Edmimd, 127- Burki, 128. Burkus, Calvaria, 168, v. Mac Wil- liamus. Burkus, Gulielmus, 250. Burkus, Gulielmus Raymundi Leitri- mee, fr., 198, 199, 200, 207, 216, 230, 235, 217, 257. Burkus, Johannes de Britas, 269. Burkus, Johannes Ulligi frater, 98, 117, 122, 148, 140, 151, 98, 153, 118. Burkus, Raymundus Leitrimae baro, 190, 198, 217, 207, 202, 216, 226, 230, 343. Burkus, Richardus, et UUigus Theo- baldi fratres, 114. Burkus, Richardus Clanrichardse co- mes, 141. Burkus, Eiichardus, 249. Burkus, Richardus, 249. Burkus, Richardus Dunkellinse baro, 209,211,290,292. Burkus, Richardus Daemonis Falcati, fil. 231. Burkus,TheobaldusCastleconnelli,114, 115, 141. Burkus, Theobaldus Navalis, 141, 180, 169,211,216. Burkus, Thomas Castleconnelli baro- nis, fr. 202, 246. Burkus, Thomas, 249. Burkus, Ulligus filius Clanrichardte, 97, 117, 122, 148, 140, 151. Burkus, TJlligus Raymundi frater, 174, 175. Burughus superbus, prorex, 171, 184, 185, 192. Butler, Margaret, 98. Buttleri, 101, 118, 153, 162. Buttlerus, Edvardus Nigri frater, 118. Buttlerus, Jaimus nepos Nigri, 189. Buttlerus, Jaimus Oathirise, 207, 235, INDEX. 357 Buttlerus, Petrus Nigri frater, 118, 153. Buttlerus, Richardus Montis Gerarti, 142. 0. Cassilia, 11, 280. Oassiliani, 118. Cantabri, 113. Oarterus Arthurus, 1 14. Caishlean i Chonaill, 1 14. Carceres novi pro Oatholicis conditi, 325. Oappoquin, 102. Camdenus, 45. Calvinistae, 94, 96. Oatalogus SS. Iberniae a Patre Oon- veo, 47, 48, 49. Castlemain, 103, 111. Carraig an di'ohaid, 939, 240. Carraig^an easa, 235. Oantuari^sis Pseudo Archiepiscopus, 325. Cantaredse, 11. Carrinuum promontorium (Carrain), 9. Carnius Conaldus, 40. Oarraigliath, 130. Caislean an lisin (Castricastellum), 216. Caislean na finni, 219. Oaruus, Georgius, 217, 205, 206, 216, 227, 235, 236. Oasain na gchuiri (Semita Heroum), 203. Oathirise arx, 207, 208. Oarraig an phuca (rupes Lemurum), 241. .Oarbrii, 243. Carazense Marchio, 262, 234. Candidus Frater O. S. Ber., Oallen river, 195. Oarlinnum castellum, 178, 179. Oarmelitarum monasterium, 174. Oarraig na Siuri, 269. Oaelestinus, 1, 41. Caecillius, Robertus, 10, 13, 37. Oerda Martinus (Lerda), 212. Ohichester, Arthur, 309, 334. Chichester, Johannes, 186. Ohori rupes (Carraignachori), 239. Oharlemont, 232. Civitates omnes immunitatibus exutae, 283. Cladacha sylva, 243. Clanrichardaj comes Richardus. 97, 98, V. Burkus. Clanrichardae comes, 180, 190, 203, 207, 221, 222, 222, 225, 274. Olancarrha, 101, 103. OlancarrhaB, Helena Oomitissa, 343. Claudius Ibernus, 45. Clement VIII., 212. Clemens Ibernus, 45. Clariae pons, 92. Olonmacnoise, 78. Olochstacan, 9. Oloch gleanna, 216, 217. Oluana, Philippus, O.S.F., 1-28. Oluenes, 157. Oluoniae templum, 102. Cliffordus, Oonierses, 203, 209, 210, 211. Cosby, Alexander, 98, 99. Cork-street chapel, 344. College, Catholic, Dublin, 344. Congellus, S., 43. Oolumbanus, S. 44, 45. Columba, S. 44, 65, 96, 218. Columbina insula, 9. Cormac Arti fil., 65. Compluti Academia, 105. Cosbius Pranciscus Lisiae, 99, 112. Codurius, Johannes, S. J., 89. Corcomroe, 91. Cosmanga, 119, Connachta, 9, 1 1 . Convaeus, Richardus, S. J., 46, 47, 239 288 6 Corcacha, n, 119, 129, 130, 134, 137, 201, 292, 228, 235, 235, 239. Conchur, IJItoniae, rex., 40. Cocles Judex, 124. Corcachi, 260. Coill fhine, 247. Oondon, Patritius, 199. Cookus judex Anglus, 325. Cosbies, 182. Confiscatio, 328. Corcuvion, 162. Coloni Scoti et Angli, 267, 281, 282, 285, 293, 308, 80. Constantia Ibernorum in fide, 289,293. Craphurtus, Huon, Scotus, 203. Cruochanum castellum, 205. Crumuia, 208. Cushendun, 97- Culcarrinna sylva, 227. Curlew mountains, 209, 210, 253. Cuill na Monach (sylva Monachorum) 246. 358 INDEX. Cuffus Anglus, 245. Culrathania (Coleraine), 288. Cuan an Caishlean (Portu-castellum), (Castlehaven), 225, 226. D. Davis, Johannes, 69, 315, 316, 317, 327. Dam,*33, 36, 58, 61. Danguina (Dingle) 113, 119. Davers, Henricus, 114, 179. Dartiria, 131. Denization, 68. Desmonia, 87, 100. Desia, 87, 100. Derry, 96, 95, vid. Lucus. Delictum baronis de Slane, 126. Deamhain an Charrain, 127. Dillon, Robertus, 124. Dillon, Oolonel, 295. Diabolus, 183. Diambrach, 252. Donnus, Johannes, 54. Donegal convent, 77, 156, 221, 230. Dominicani, 297. Dockrius, Henricus, 218, 219, 232. Drohadanta, 22, 135, 136. Drurius, Gulielmus, 105, 106. Dromphinnin, 119, 223. Dromahaire, 151. Dalrae baro, 271, 273. Droghedani Oatholici, 272, 341. Drumane Bridge, 166. Druim fluich, ( Oollis Madidus) 184. Dubhlinna, 9, 11, 22, 63, &c. Durridinse, 15. Dunbunna, 118. Dumbsea, 86, 1 15, 1 18, 226, 236, 238. Dun na gcheaull, 181. Dunbunnige baro, 320. Dundearairc, 239, 242. Dundalga, 157, 177. Dublinnensis arx, 127, 133, 155. Dudus Anglus, 169. Dungannina, 170, 277- Dungarvan, 183. Duranaren, 175. Dublinnenses Catholici, 341. Duodecim virorum judicium (Jury) 285. Dukus, Henricus, 165, 166, 167. Dunkerani arx. 242. Dun oigh cilli, 246. Duffy's Magazine, 259. Duhelia, 216, 217. E. Eanach beg. 117. Eberus, 5, 32. Eberginus, 33. Ecclesiastical courts, 312, 313. Edicta paenalia, 311, 340, 341. Edicta Jacobi Regis, 267, 325. Edicta Proregis Ohichestri, 278, 320, 321. Elizabethse reginse tyrannis, 93. Elizabetha Archidux. 272, 295. Elrington, Dr. 342. Elizabeth, Oountess of Kildare, 292. Enniscorthy, 102. Ennis, 138. Enniskillen, 171, vid. Inniskillina. Eochaill(Youghall) 118, 120- Eoganus mor. 60. Episcopatus Ibernise, 11. Epistola Jacobi, I ad urbes, 283. Eques Kierrius, 242, 235. Eques, Abbus, 235, 243. Eques, Vallis, 235. Erimon, 32, 33. Ernius fll. 159. Ernius lacus, 160, 255. Esmundus, Laurentius, 255, 256, 257. Essexius Oomes, 206, 207, 208,211, 212, 164. Eustatius, Rolandus, JKilchuUinnae vicecomes, 85, 112. Eustatius, Jaimus, vicecomes, 85, 111, Eustatius, Edvardus, 155. Eugenius prseceptor, 260. Everardus, Johannes, 328, 316, 317. Excommunication, 312. F. Falkland, Lord, 341, 344. Farnia, 131, 163, 165. Farnse Diaecesis, 138. Faramuyi, 243. Faughard, 213. Faramujse vicecomes, 320. Ferse Iberniae, 12. Feurus Lacus (Loch Foyle), 96, 218, 219. Fenton Anglus, 115, 118, 190. Finigalda, 37, 145. Fitton, 90. INDEX. 359 Fitzsimons, Henricus Pater, S.J., 51, 57, 94. Fitzmaurices, 102. Fitzmaurice, Bishop of Kerry, 120. Finn, fl. 131. Fitzgulielmus, Gulielmus, 153, 131, 157, 161. Flumina Iberniae, 12. Fleming, Thomas, Baro Slanise, 124, 141, 126. Flemingus, Jaimus, 159. Flamingus, Jaimus, 158. Fontes IberniEe, 15. Foollurtus, 169. Fool Anglus, 165, 167. Fons Masan, 184. Franciscani, 296, 300. Fratres (Friars) 271, 311. Fratres, O.S. Ber. 298. Fratres, O.S. Ben. 298. Fursseus, S. 45, 73. Fuidia insula, 236. G. Gatbelus, Gatheli, 6, 33. Gaterfordia, 11. Galli, 36. Galway, 131, 209. Gardiner, 208. Gardinerus, Robertus, 186, 176. Gibbonus, Pater, 54. Giraldus Kildarise comes, 68, Giraldinus, Johannes Seneschalis, 119. Giraldini, Garaldi, Garaldini, 87. Giraldini Momonise, 100, 112. Lageniae, 87. Giraldus, Mauritius, 87. Gir^dinus, Thomas, Killdarise comes, 8f. Giraldinus, Thomas, Sericatus, 87, 88, 94. Giraldus, Sericati Frater, 88, 111. Giraldinus, Edvardus, Sericati frater, 88, 111. Giraldinus, Geraldus, Sericati ex Gi- raldo nepos, 111, 141, 184, 185. Giraldinus, Thomas, O.S.F. 78, 337. Giraldinus, David, 119. Giraldinus, Jaimus Sroncallise, 120. Giraldinus, Gibbon Niger, 115. Giraldinus, Johannes comes Desmonise, 100. Ejus filii et nepotes, viz. ; Giraldini, Thomas, 101, Jaimus, 102, 103, 112, 113, 115, 122, nepotes Jo- hannis comitis ex Mauritio. Giraldini, Thomas, 101, 118, Jaimus, et Mauritius, 101, nepotes ejusdem ex Johanne. Giraldini nepotes ejusdem ex Jaimo — viz, : f Giraldinus, Thomas Ruber, 102. I Giraldus comes ultimus, 102, 105, J 112, 117, 118, 119, 120, ^ Johannes 102, 105, 114, 115, 116, 117, 120, 122. Jaimus, lOl, 117, U9. Giraldinus, Vaterus Fuscus, 152, 153, 166. Giraldinus, Jaimus, 147. Giraldinus, Henricus Kildariae comes, 141. « Gulielmus, « 141. Giraldiuus, Gulielmus, 337. Giraldinus, Johannes, 235. Giraldinus, Giraldus comes Killdariae, 291,292. Giraldinus, Petrus htereticus, 162, Giraldinus, Giraldus Fusci frater, 1 63, Giraldinus, Jaimus Desmonise comes, haereticus, 215. Giraldinus, Jaimus Desmonise comes (Sugaun ex invidia dictus) 198, 199, 20J, 207, 208, 215, 216, 217, 223, Giraldinus, Johannes Jaimi comitis filius, 198, &c. Giraldinus, Patritius, 199. Giraldinus, Gulielmus Eques Kierrius, 216, 216. Giraldinus, Edmundus Eques Albus, 199, 217. Giraldinus, Edmundus Eques Vallis, 199. Gibbones Equites Albi, 245. Gleaunnaginki, 120. Glengasia sylva, 118. Glenmalure, 112. Glinuila, 280, Gloran, 152, 162. - Gleanconcein, 257. Gleaungarbh, 242, 243, 244. Goart na caille, 242. Golus, 5, 32. Goodmannus, 92. Grseci, 36. Greius Prorex, 112, 115, 116. Gregorius XIII. 113, 121, 124- Grandison prorex, 341, Grifiinus Markhamus, 210, 211. 360 INDEX. Gronius Galletise oppidum, 224. Guelfort Gulielmus, 158. Guestus Leonardus, 231. Gurtin Ruadh (Agellus Ruber) 236. Guelfortus Gulielmus, 158. Gubeneta, S. 245. Gymnasia Catholica in Ibemia prohi- bita, 278. Gymnasia externa Tbernis Catholieis interdicta, 279, 293. H. Hatton, Christophorus, 154. Harpol Anglus, 98. Harrington, 98. Hag's Castle, 128. Henricus VIII. 62, 75. Herimon, 6. Heremonia, 9. Hetrusci, 9. Henricus II. Angliae, 63, 64, 66, 68. Helan Franciscus, O.S.F. 136. Hispani, 224, 181, 227, 230, 153, 157, 141, 150. Hispani Legati, Cobus, 177. Hispania, 5, 146, 121, 131, 134, Holivudus Pater, S. J. 324. Honorius papa, 42. Honorius [II. 67. Hu Insula, 44. I. Ibernia semper Catholica, 1, 40. Iberus, vel Ibernus Candidus, 32, 33. Iberus Fuscus, 33, Iberni veteres, 36. Iberi, Iberni, 33. Iberni novi qui ? 36. Iberni novi semper Oatholici, 37, 141, 144, 145, 85. Ibernorum obtestatio in parlamento, 317, 318, 319. Iberni in Polonia et Suetia, 278. Ibernise status post mortem Elizabe- thse, 261. lera, 5. Inisona, 220. Imagines sacrse, 288, 76. Insula viventium, 15. Iniscatha, 15. Inisbophinn, 9. Inalia, 158, 168. Inniskellina, 159, 160, 161, 164, 165, 167. Iniscua, 169, 168. Iniscarrha, 212. Imago Virginis Marije, 288. Iphalia, 165. Ithius, 32. lur (Newry) 175, 177, 179, 190, 213, 186. Iverione, 6. Jacobus, 1, 257, 259. Jacobi regis oratio ad oratores Iber- nos Catholicos, 324. Jesuitae, 267, 268, 271, 295, 311, 297, 89. Johannes Ibernus, 45. Johannes XXII., 69, 70. Josephus San., 113, 114, 115. Judicia, judices, jurati (Jury), 81. Jure consulti Iberni, 39. Jusjurandum regii primatus, 285, 287. Jus Caesareum, Pontificium et Iber- nicum, 39. K. Kalendarium SS. Ibernise, 49, 50, 51. Kalendarium, Henrici Fitzimons, S.F. 51,57. Kevanus, Daniel Hispaniensis, 196, 215. Kevanus, Maurus, 188. Keansalia, 224, 226, 227, 230. Kevinum castellum, 154. Keannhuir, 274. Keaharloch, 280. Kellodeus, Thomas, 179. Kenalmeaka, 77. Kevin-street churchyard, 126. Killmuchalloga (Kilmallock) 200,216, 102, 106, 113, 118. Killnamolach, 201. Killthilia, 202. Killcluona, 175. Killmacrennan, 157. Kilkenny, 102. Killchug, 102. Killdaria, 87, 138. Kilianus, S. 44. Killconnell convent, 128. Kiegan gier, 129. Kilchree convent, 1.34, 135. INDEX. 361 Knox pseudoepiscopus persecutor im manis, 287, 288, 293. Kulmuine.(Colooney), 209. L. Lagenia, 9, 11. Lacus Ibernisej 12. Lacius, 56. Lambordus Oliverus, 231, 252, 257. Lacus Dromorius, ( ) 275. Lemosina Lingua, 18. Leo X., 74. Le Plat, Acta. Con. Trid., 109. Leighlin bridge, 98. Lessius Johannes, 117. Lessius Petrus, 117, 198, 207, 208, 216, 217. Leiva, Alphonsus, 148. Leiva Hispanus, 150. Leons Pseudoepiscopus Corcag., 137. Lethlinna (Leighlin), 152. Leges ferendae in Parlamento, A.D. 1613, 310, 311. Leffiria (Lifford), 277, 220, 221. Leathraca (Latteragh,Co. Tipp.), 246. Leitrimae castellum, 254, 257. Lerda, 258. Liffeus, 11. Lius, 11. Litterse et litterati Iberniae, 39. Lixnau, 102, 119, 120. Lismor, 1 19. Lisia (Leix), 98. Litterse MSS. nunc primum editae, 271, 340. Lisbarry, 223. Lisise portus (Maryborough), 204. Liscarroll, 245. Lomnacha (Limerick), 11, 104, 106, 114, 117, 134, 270, 202, 259. Lomnachae accolae, 245. Lovania, 123, 223, 126. Loftus, Adamus, l25, 186. Lough Mask, 128. Lough Derg, 196. Loch Dergse prior, 270. Loch Sulin (Lacus Ocelli) Suilly, 132. Loch Sindil (Lough-Sewdy), 153, 230. Lochgarmenses (Wexfordians), 182. Lombardus, Petrus, Arch. Ardma- chus, 324, 297, 333. Lomphortum, 168. Luthus, 33. Luanus, S., 43. Luxoviense rhonasterium, 44. 46 Lutherus, 74, 96. Luchmoa (Loughma), 118. Lutum Boum (Lathach na daibh, in Co. Cork), 118. Lucus (Derry), 231, 273, 276, 286, 218, 219, 220. M. Mac Caphrius Felmius, 158. Mac Caphrius Edmundus, 212. Mac Carrha seu Mac Carthy Cormac Mac Diarmuid, 135, 228. Mac Carrha Daniel, 147. Mac Carrha Dermysius, 147, 216, 236. Mac Carrha Magnus, 197, Mac Oarr- ha Thadseus, 1 19. Mac Carrha Daniel, 197, 199, 201, 207, 208, 215, 234, 242, 337. Mac Oarrha Florentius Fuscus, 197, 215, 235, 240, 243. Mac Oarrha Helena, 197, Mac Carrha equites, 226, 235. Mac Oarrha Dermysius AUae, 197, 199. Mac Oarrha Donatus AUae, 197, 199, 213, 222. Mac Oarrha Fuscus, 200, 236, 235. Mac Oarrha Carolus, 225, 235, 240, 241, 242. Mac Carthy reagh Donald, 228. Mac Oarthy Colonel, 296. Mac Oarthy Pather, 296. Mac Oarrha Dermysius Ruber, Sacer- dos, 244, 78. Mac Carrha Donaldus Clancarrhae, 103, 147. Mac Carron Thaddseus, 240, 241. Mac Congal Donagh, Epis. Rapo- tensis, 108, 109. Mac Crahus Donatus "Niveus," 130. Mac Orahus Thomas, 223. Mac Crahus Dermysius Epis. Corcag. et Ciuan, 135, 222. Mac Oriedius Donatus Sacerdos, 277, 78. Mac Ouillus rex. 61. Mac Davetus Felmius, 175, 273, 274, 276, 277. Mac David, 251, 252. Mac Diarmada, 181, 226. Mac Donachce Tumultachus et Oatho- licus, 174. Mac Donnellus Jaimus, Glinnise, 187» 184, 142. Mac Donellus Raynaldus Glinnise, 227, 229, 142. 3Gii INDEX. Mac Egan Owen, Vic. Apostol. 240, 243, 244, 78. Mac Egan Hugo et Solomon, O.S.F., 128. Mac Eganus Donatus, 248. Mac Engusa (Magennis) 177,217, 142. Mac Fortus Anglus, 99, 100. Mac Flioris, 141. Mac Gabranus Edmundus IberniEe primas, 158, 77. Mac Gocheganus, 233. Mac Gocheganus, Conlus, 99, 100. Mac Gocheganus, Richardus, 237, 238. Mac Grath, Mylerus Pseudoepiscopus Cassiliensis, 176, 106, 138, 215, 216, 152. Mac Guillus, Patritius, 177. Mac Guier, Oathalus, 158. Mac Guier, Hugo, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 164, 165, 166, 167, 175, 180, 181, 195, 142, 172, 173, 213. Mac Guier, Cuconnacht, 227, 233, 254, 255, 256, 257, 271, 272, 281. Mac Guier, Oornelius, Anghensis, 233, 235. Mac Gulliphadrigus, Ossyriae, 98. Mac Kinnilius, Johannes, 168, 169. Mac Konnanus, Johannes, Soc. 68. Mac Magaunus, Eugenius, Dubhlinnse Archiepiscopus, 297, 337, 136. Mac Magauni," 172, 188. Mac Magaunus, Iberus, 164, 165, 217. Mac Magaunus, Rosus (PaUidus), 131. Mac Magaunus, Hugo (Ruber), 131. Mac Magaunus, Patritius (Mac Art.) 131. Mac Magaunus, Bernardus, Mac Aod- ha, 131. Mac Moris, Laxsnae baro, 199, 216, 217, 227, 235, 244. Mac Moris, Carolus, S.J. 125. Mac Moris, Giraldus, 337. Mac Moinartus, Bernardus, 78. Mac Murchuus, Dermysius (nagall) 62. Mac Murchuus, Cnothurnius, 63. Mac Pieris, baro, 208. Mac Padrigus, Curtius baro, 141. Mac Suinnius, Eugenius Tuethius, 132, 157, 142, 150, 152, 167, 210, 226, 274. Mae Suinnius, Daniel Gorm, 133, 154. Mac S.uinnius, Colus, 103. MacSuinnius,Eugenius et Maurus,103. Mac Suinnius, Rory, 151, Mac Stiinnius, Melmaurius Mauri Lenti, fil. 167. Mac Suinnii, 181. Mac Sihius, Maui-us, ISl. Mac Suinnius, Goffredus, 120. Mac Suinnius, Melmarius, 119. Mae Suinnius, Melmarius Tuethi», 209, 210, 218, 231. Mac Suinnius, Fanidse, 132, 133, 137, 209, 142. Mac Suinnius, Donatus Banachus, 156, 137, 231. Mac Suinnii, Daniel et Blagnus (Mo- monii) 227, 235. Mac Suinnius, Eugenius, 240. Mac Suinnia, Johanna mater nostri Philippi, 243, 254. Mae Suinnii Momonii, 243, 117. Mac Suinnii, Melmurius et Maurtis, avunculi Philippi nostri, 131, 143. Mac Suinnius, Rothericus avunculus Philippi nosti'i, 151. Mac Saurlius, Alexander, 334. Mac Suinnii, Gelatius et Bernardus avunculi Philippi nostri, 129. Mac Williamus, 181, 191, 209, 233, 257, 258, 254, 281, 254. Mac Williamus Inferior, 89. Machaire an Earla, 249. Malbius Henricus, 249, 250, 251. Manapia, 259,284, 236, 11,63, 106, 134. Mainister na mona (Mourne Precep- tory, Co. Gork), 202. MatthiBUS Ovetensis Archiepis. Dub- 212, 224, 78. Martialis lex. 271. Magistratus Oatholicis interdicti, 282. Mariscales, 285, 293. Magnus fl. (Blackwater) l70. Martin Anglus, 175. Madritum, 337. Machroumum (Macroom), 239, 240. Maisum Castrum (MuUaghmast fort), 99. Mangusfl. 103. Maltamlachtus, 63. Martyres Iberni, 46. Matthseus Cassiliensis Archiep. 46. Malby, 123. Memonia, 9. Medici Iberni, 39, Medinffi Dux, 149, 153. Meach, Gulielmus, 260. Minche Anglus, 169. Miach, 114. Michaelis Archangeli. sacellum, 15. Milesius, Miles, 5, 32. Midhia (Meath), 9, 11, 153. INDEX. .'363 Mocharda, 258. Momoniaruni urbes, 259. Muriachus, Christophorus, 260. Ministropiscopus, Midliiae, 157. Mooney, cit 243, 258, 213, 214, 215, 282, 309, 336, 77, 78, 81, 108, 110, 126, 127, 135, 138, 295, 296. Mons Vicarii, 253. MoUach ban. 186. Monteguus, Anglus, 191, 194, 195. Moala, 198, 202, 183. Molathib (Molahiff, Co. Kerry), 199. Moin rhobuir, 208. Morus, Thomas, eques Anglus, 205. Montislsetibaro (Mountjoy) v.Bluntus. Moninna, 219. Monetse falsae, 271. Mosthenes, Hugo et Gulielmus, 169, 131. Mount Norris, 180, 184. Molach breac, 180. Moore's History of Ireland, 331. Morus, Thomas, Anglise Cancellarius, 7-3, 75. Morganus, Dux, 102. Mores Ibernorum, 39i Momonise, 9, 11. Mourne, fl. 130. Moneta ahena, 146. Muscria, 241, 119. Muscria Kurkia (bar. of Olanwilliam, Co. Tipp.), 202. Muscrii, 243. Muinnoda (Maynooth), 280, 88. Munichanum castellum (Monaghan), 170, 171, 172, 173, 174, 131. Muchroumum (Macroom), 239, 240. Multifernham, 78. Muluria sylva, 112, 155. Muic Inis, 8. Musici, 40. Munimentum externorum, v. Donegal. Munimentum aureum (Dun an oir) 11.3, 116. N. Neachus lacus (Lough Neagh), 15. Nephin, 168, 169. _ Neylan, Pseudoepiscopus Kildarise, 138. Ni Donell, NoUa, 219. Ni Docharta, Maria, 274. Ni Meara, Anna, 107. Ni Ruai'k, Gorumphlata, 151. Ni Tuehil, Rosa, 154. Norvegienses, 61. Norris, Johannes, 170, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 180, 181, 182, 179, 188, 183, Norris, Henricus, 208. Norris, Thomas, 198, 200, 202. Nungentus D alrse Del vin bar 0,141,323. Nungentus, Christophorus, 324, 325, O. 0'Brien, Maurus Insikinnae baro, 141. 0'Brien, Dionysius Lomnachse, Tomo- nice comes, 141, 180, 190, 203, 205, 206, 207, 224, 235, 236. 0'Brien, Daniel Tomonia, princeps, 90, 91. 0'Brien, Cornelius, 90, 92. 0'Brien. Maurus, 90. 0'Brien, Mauritius, 91. 0'Brien, Terentius, 91, 204. 0'Brien, Bernardus, 119. 0'Brien, Maurus Insikinse baro, 203. 0'Brien, Thaddieus, 222. 0'Bruin (0'Byrne), Fiachus, 112, 154, 155, 156, 162, 163, 182, 183. 0'Bruin, Terentius, 162, 163. 0'Bruin, Felmius, 162, 164, 182, 215, 293. 0'Bruin, Raymundus, 162, 164, 182, 293 0'Buiilus (0'Boyle), 142, 156, 209. 0'Cahanus (0'Kane), Johannes, 277. 0'Oahanus, Uothericus, 334. 0'Oahanus, G-offredus, 334. 0'Cahanus,Arachtse, 142, 172, 175, 273. 0'Oalanus, Dominicus, S.J., 78, 238. 0'Oarnius, David, Cassilise Archiepis- copus, 297, 337. 0'CIerius, Farfasius, 19. 0'Chella (Youghal), 200, see Eochaill. 0'Conchur (0'Conor), Dorennus, 141, 209. 0'Conchur, Rothericus, Connachtse, rex, 62, 63. 0'Conchur Cathalus et Thaddfeus, 99, 130 132. 0'Conchures Iphalife, 88, 92, 98, 99. 0'Conchur, Ruber (Roe), 127, 181. 0'Conchur, Rtibei', 181. 0'Conchur, Dermysius (Connachtse), 190, 198, 199, 201, 202, 207, 216. 0'Conchures Oarbrius et Quintus Dermysii fratres, 198. CConchtir, Donatus Sligacha^, 202, 203,209, 211,220,231. 364 INDEX. 0'Conchures Iphalise (0'Conor Faly), Cathirius, Johannes, et Mauritius, 203, 208. 0'Oonchur, Daniel, Sligachte, 226. Ocampo Alonzo, 227. 0'Conchur, Kierrius (0'Conor Kerry), 227, 235, 243, 253, 254, 257. 0'0ruelius (0'Crow]ey), Thaddieus, 243. 0'Oulenanus, Gelatjus, O.S. Bern., 77, 126. 0'Dirius, Patritius, sacerdos, 78. 0'Docharta (0'Doherty), Johannes, Inisonae, 142, 156, 181, 209, 218. CDocharta, Hugo, 220. 0'Docharta, Oathirius, 220, 273, 274, 275. 0'Donellus, Magnus, Tirconellse, prin- ceps, 75. 0'Donnellus, Oalvachus, 91, 92, 95, 96. 0'DonelIus, Hugo, Ruber, 132, 133, 155, 160, 162, 166, 169, 171, 174, 180, 184, 188, 191, 194, 203, 204, 209, 210, 211, 218, 219, 223,226, 227, 228, 229, 230, &c. &c. 0'Donellus, Hugo, frater Calvachi,96, 97, 132, 156. 0'DonelIus, Magnus Rubri frater, 204, 219. CDonellus, Hugo, Junior, 218. CDonellus, Nellus Asper, 218, 219, 220, 221, 231, 261, 274. CDonellus, Quintus Asperi frater, 221. CDonellus, Rothericus Oomes, 219, 220, 230, 231, 232, 261, 270, 271, 272,281. CDonnilius, Patritius, 232. 0'Donnobhanus, 118, 226, 235. 0'Donovan, John, L.L.D., M.R.I.A., &c. his Four Masters, 75, 96, 1 15, 195, et passim. 0'Donnochuus, Onachtee, 199, 142. 0'Donnochuus, Vallis, 199, 142, 239. CDriscoIes, Dionysius, 235, Dermy- sius, 234, 239, 243, Oornelius, 238, 239, 258, 337, Thaddeeus, Darius, 225, 200. 0'DriscoI, magnus, 225. 0'Dubhena, Oornelius, Duni Epis. 78, 298, 299, 301, 305, ODudus, 181. O Durnin, Nellus, 212. 0'Duithire, Eugenius, 231. 0'Duithius, Eugenius (Duffy) O.S.F., 0'6allachur, Eugenius, 132, 133, 219. 0'GalIachur, Huon, 132. 0'Gallachur, Dirii, vel Luci Episco- pus, 77, 181, 222. 0'GalIachur, iEgydius> 210. CGallachur, Tulius, 210, 230. 0'Gallachur, Daniel, 218. CGallachur, Oornelius, 219, 220. 0'Haganus, 211. 0'Hart, Eugenius, Achadensis Epis- copus, 108, 109. 0'Hanlonus, Auriterrse, 142, 172, 174, 177, 187, 217. 0'Hanlonus, Parmodhirius, 177- 0'Hanlonus, Terentius, 195. 0'Hanloni filii, 175. 0'Harkanus, Daniel, sacerdos, 78. 0'Helius, Patritius, Moyoae Episcopus, 77, 104. 0'Helius, Jaimus, Tuemise Archiepis- copus, 161. 0'Hikii coUactanei Killdarise, 185. 0'Hierlatha, Thomas, Ross Bpisco- pus, 108, 109. 0'Hinguerdel, Dionysius, 250. 0'Hollochanus, Johannes, 269. CPIuallachanus, Dermysius, 247, 250. 0'Hurlius, Dermysius, Archiepiscopus OassiliEe, 77, 123, 126. 0'KealIa (0'KeIIy), Imaniae princeps, 142. 0'Kealla, Bernardus, 143, 226, 216. 0'Kealla, Fergus, 127, 128. 0'Keall8e, 181, 251. 0'KeallaGhanus, Edmundus, O.S.D. 0'Kienanus, Connatius, 78, 334. 0'Kimbhi, 245. 0'Labertagus, Ludovicus, sac. 78, 334. 0'Luchranus, Patritius, 78, 298. 0'Luinus, Donatus, O.S.D., 78. Olphinnum oppidum (Elphin), 221. 0'Magaunus, Johannes, S. J., 77. 0'Mahunus, Thaddieus, 243, 244. 0'MaIIa, Daniel, 246. 0'MalIce, 248. 0'Madinus, 248. 0'Melachlinnus, 141, 245. 0'Melchrebus, Richardus, Hiberniss, primas, 77, 103. O Melkeranus, Huon, sacerdos, 77, 127. 0'Melrianus, Oornelius, O.S.F., Epis. Laonensis, 113. 0'Melrian, eques, 115. 0'Mellarcus, Raymundus, O.S.F., Provincialis et scripta ejus, 277. INDEX. 365 0'Meloonrii Archiepiscopi litterse con- tra confisoationem IJltonioe, 328, 330. 0'Morr8e Lisia;, 88, 93, 98, 99, 208, 213. 0'Morra, Calvachus, 92, 93. 0'Morra, Rothericus, 98. 0'Morra, Johannes, 98. - 0'Morra, Oonnell, 98. 0'Morra, Bernardus Fuscus, 182, 188, 189, 190. 0'Morra, Huon Mac Rory, 182, 183, 188, 190, 195, 196, 198, 199, 204, 203, 207, 213. 0'Morra, Edmundus, 183, 198, 337. 0'Morra, Raymundus, 213, 237. 0'Morra, Georgius, 163. 0'Murchui, 138. 0'Murchuus (Murphy), Daniel. 0'Murchuus, Oornelius, 250. 0'Murchuus (recte Mac Murchuss), Daniel, Hispaniensis, 293, vide Ke- vanus. 0'Murius, Patritius eques, 333. 0'Nellus, Johannes, Superbus, 91, 92, 95, 96, 97, 164, 135. 0'Nellus, Fardorchus, 93. 0'Nellus, Quintus, Tironffi, princeps, 95. 0'NelIus, Terentius (Leynagh) 187, 97, 130, 148, 157, 164, 172, 184, 186. 0'Nellus, Hugo, Magnus, 97, 130, 148, 156, 137, 159, 164, 166, I7l, 176, 211, 212, 213, 217, 223,227, 232, 234, 261, 235, 270, 271, 272, 282, &c. &c., 336. 0'Nellus, Hugo, Compeditus, 134, 153. 0'Nellus, Henricus, 153. 0'Nellus, Artus, 155, 156, 184, 219. 0'Nellus, Bernardus, 165. 0'Nellus, Cormakus, 166, 184, 186, 187 273. 0'Nellus, Quintus, 179, 186, 187, 200. 0'Nellus, Bernardus, 334. 0'Nellus, Arthurus, 334. 0'Nellus, Bernardus, Hugonis magni filius, 336. 0'Nellus, Plenricus, 262, 0'Nellus, Johannes, 262. <.J'Nellus, Fabius, Vallisoleti, 262. 0'Nellus, Henricus, Junior, 274. 0'Nelli, Quintus et Henricus, Superbi filii, 232. Osmanni, 61, 63. 0'Phlatharta, Maurus, 89. 0'Pherali, 168. 0'Pheralus, Gulielmus, 138, 159. 0'Phrile (0'Firghil or 0'Freel), 231. CPrsenomen, quid ? 33, 34. 0'Rellus,Melmurius, "Pulcher," 191, 195. Mauritius, 204, 208. 0'Rellus, Cornelius, 206, 337. 0'Ruarkus, Brethnise, 62. 0'Ruarkus, Connatius, O.S-F., 77, 104. 0'Ruarkus, Brien, Magnus, 150, 151, 152. 0'Ruarkus, Magni fil. 152, 157, 158, 159, 181, 203, 209, 210, 226, 229, 233, 257, 233, 234, 258. 0'Ruarkus, Thaddseus, 181, 222, 229, 258. Orlandinus, Pater, S. J., 89. Orriria Barria, 227. 0'Sachnasii, 204. 0'Scanlon, Sacerdos, 296. 0'Scanlon, Colonel, 296. Ossyria, 63. 0'Sullevanus, Thaddffius, O.S.F., 134, 135. 0'Sullevanus, Daniel, fil. Magni. 142, 227, 235, 242, 0'Sullevanus, Bearrae et Beantrise princeps, 86. 0'Sullevanus, Dermysius Bearrae, avus Philippi nostri, 86, 88. 0'Sullevanus, Eugenius, Bearrse, pa- truus Philippi nostri, 115, 134, 148, 235,238. 0'Sullevanus, Daniel, Bearr» princeps, 118, 205, 213, 224, 225, 228,234, 239, 246, 255, 256, 258, 261, 281, 337. 0'Sullevanus, Philippus noster, 234, 337. 0'Sullevanus, Eugenius, 235. 0'Sullevanus, Dermysius filius infans Danielis Bearrae, 246. 0'Sullevanus, Dermysius pater Philippi nostri, 117, 118, 121, 129, 225, 226, 235, 238, 247, 254. 0'Sullevanus, Mauritius, 250, 0'Sullevanus, Daniel, frater Philippi nostri, 337. 0'Sullevanus, Magnus, 216. 0'Tuathil, Laurentius, S. 67. 0'Tuehiles, Felmius, 154, 155. 0'Tuehiles, 215. •366 INDEX, Paleotto, Acta, 0. Tridentini, 109. ParvBB Nundinse, 117. Patritii, S. mons., 9. Patritii, S., Baculum, Evangelia, 14, 20, apparitio, 1 78. Patritius, S., 14, 41, 61, 81. Pagi, 11, Parker, 131. Parlamenta Ibernica, 69. Paletus (Paulett), Creorgius, 273. Patritii Divi templum, 307. Parlamentum anno 161.3, 309, 315, 327. Parlamentum Angliae, 323. Parlamenti Ibernici aula superior, 314. Parlamentum quid ? 306. Perrott, Sir John, 103, 110, 111, 129, 130, 132,153, 150. Petrus Ibernus, 45. Pelagiana hffiresis, 42. Persecutionis sub Jacobo rege summa, 266. Philipstown, 205. Plunketus, Thomas, 208. Philippus, 111, 212, 223, 257, 295. Philippus, 11, 76, 131, 158, 161, 177. Pius IV., 108. Pius V., S., 77, 94. Piscatores Galli, Hispani, Belgici, 12. Pisanus, Hercules, 113. Plunketus, 114, 116. Ploulandae quot in Ibernia? 10. Plunketus, Luthse baro, 141. Plunketus, Dunsanise baro, 141. Plunketus, Killinae baro, 141. Planicies parva (Machaire beg), 221. Portus Iberniae, 12, 14. Poetffi, 39. Portmor, 170, 179, 184, 185,217,188, 189, 190, 191, 232. Portuluchanum, 248. Preston Baligorraanae vicecomes, 141. Pratum Fontis, 172, 173. Prodigia, 280. Pretores Oorcachse Oatholici, 282. . Procuratores Iberni ad Jacobum, 1, 320. Pseudoepiscopus Luci, 273, 274. Purcellus, 118, Purgatoi'ium, S. Patritii, 18. Purcellus, Luchmose baro, 200. Purcellus, Patritius Fiardse, 294. Q. Quintus Septentrionalis Ibernia; rex, 60. E. B-aymundus Niger, 114. Rathmelan (RathmuUan, Co.Donegal), 174. Ratcliffus, Henricus, 211. Rafinnana, 199. Randal, Anglus, 95, 96. Retz, de Cardinal, 296. Ritus Ibernorum de Paschate, 42, Riusius, Petrus, 114. Richardus musicus insignis, 126. Rincharrain, 224. Romani, 18. Ramon de Perilhos. Hisp. Vicecom. 18, 19. Romualdus, S., 44. Robertus Anglus, 118. Rossensis Episcopus (Fisher), 73, 75. Rothe, David, Epis. Ossoriensis, 77, 298, 341. Romlius Dux Anglus, 178, 195. Roscomania, 231. Rupes Siurii (Carrick-on-Suir), 124. Russell, Gulielmus, prorex, 170, 171, 175, 176, 177. Rupes, Fargusise (Carrickfergus), 187. Sant Ander, 162. San Laurentius Ohristopherus, Hotse baro, 191, 270, 241. San John, Oliverus, prorex, 335, 337. Salmeron, Alphonsus, S.I., 89. Sacerdotes quot in Ibernia? 298. Salincherus, Warhamus, 183, 213. Sahavedra Vascus, 226. Sarsfield, Dominicus Judex, 260, .341, 299, Sacerdotes Anglo Iberni, 289, 339. Sannidus Tumulus (Sannid), 102. Sanderus, Dr., 113, 114, 117, 121. Saga rubra, 118. Sanctorum Insula Ibernia, 44. Scurloga, 118. Scoti, Scotica legio, 95, 97. Scrophse filius, 160, 165. Sciath nabfhearth (Scutum Miraculo- rum), 158. Scota, 6, 33. Scalaga?, 15. INDEX, ,'367 Scotia Nova, seu minor, 7- Scotus, Dunensis Johannes, 7j 15. Seminaria Ibernorura externa, 328, Salmanticense, Compostellanum, Ulyssiponense, Hispalense, Lova- niense, 295, 297, Antwerpiense, Duacense, Turacense, Burdigalense, Tolosanum, Parisiense, 296. Sedgreius, Jaimus, 1 73. Seminaristce, 267, 311, 271. Sententia Jacobi 1 de Catholicis, 322. Sessions, 39, 81. Sruthir, 89- Seneccise, Marchio, 337. Sedulius, 7, 45. Senani, S. Sepulchrum, 15.- Severinus, Papa, 43. Sebastianus, Rex, 113. Sheyn, Bishop of Cork, 107. Shruel, 89. Sheriffii, Subsheriffii, &c., 81. Shicldus, Johannes, 116. Siannus, S. 65. Sininnus, fl. 11, 19, 248, 257. Siurii regnum, 60, 11, 19. Simoensis Gulielmus, 126. Siffurdus Anglus, 205. Sliebh Breathnach, 280. Sliebh Luacra, 244. Sliebh Muire, 251. Sliebh Iphlinn, 251. Sliebh Felim, 246. Slingsby, Francis, 292. Slania castellum, 124. Sligacha, 171, 174, 175, 203, 231. Smerwick, 113. Sraban (Strabane), 157. Sroncaile, 120. Stanley, Sir William, 278. Stradbalia, 153. Stanihurstus, Eich., 161, 7, 8, 9, 37, 38, 121,340. Staffordus, Franciscus, 177, 172. StradbaliBe Lisise, 99. Stucklius, Thomas, 113. Stephen's-green, 126. Stryck, Oaptain, 128. Sussex, Earl of, 99. " Surrenders," 19. Surdanus, 131. Suchus, 119. Surdis OardinaHs, 262. Sulochoid (Sollyhead), 246. Sydney, Sir Henry, 111. Sylvae quatuor magnse, 71. Sylva Muluria, 155. Synnott, Patritius, og. Sacerdos, et Philippi nostri pra^ceptor, 23 J, 234. SylviB rubrse, 248. Sylvse IberniBe, 12, 71. Sylva cunei, 120. T. Taaffus, 243. Tarbertus Anglus, 117. Talbotus, Johannes, 164, 165. Tamquinus, Anglus, 201. Teasmonia, 9. Tearmuin, 23. ThaddieiTS Scotus, 45. Thomas Ibernicus, 45. Thomas Cantuariensis, S. 73. Timoleague, abbey of, 137- Tiernse, 34. Torach (Insula Oolumbina), 9. Tomonia, 9, 219. Traversus, Johannes, 77, 94. Traleia, 114, 120. Transitus plumarum, 207. Trent, Council of, 108 ; Irish Bishops at, 108, 110. Treuchae, 11. Tulsk, 158. Turner, Anglus, 185. Tuemia, 1 1. Turgesius, 61. Tyrrellus, Richardus, 184, 190, 198, 199, 200, 216, 242, 255, 257. Tyrellus, Hugo, 68. Tyrellus, Vaterus, 207. Tyrannis haereticorum, 333. U. Ultanus, S. 65, 191, 192. Ultonia, 9, 11. Urmonia, 9, 1 1 . ■ Urmonius comes Thomas Niger, 101, 102, 115, 117, 120, 124, 125, 147, 154, 181, 186, 189, 190, 192, 196, 203, 205, 206, 246, 290. Urilia, 141, 177. Uskerty wood, 205. Ussher, 313, 342, 343, 344. Ulyssipone, 1 1 . V. Vaccae Albas insulse (Inishbofin), 9. Vadum Semiti», 114. 368 ADDENDA TO INDEX. Vadum prati (Bealaghaloon^near Bel- leek), 159, 164. Vadum Farniae, 166. Vadum biscoctorum panum, 165. Valoppus, Henricus, 124, 176. Vallis Juncosa, 244. Valois Nicolaus Judex, 333. Vates Iberni, 65. Via Finnuis, 174. Vinkel Anglus, 207, 274. Vitelleschi Pater Gen., S.J., 298. Vitus, Johannes, 259. Vivianus Legatus, 65. Venenatum in Ibernia nuUum, 14, 16, W. Wauchob,Robertus,lberni8eprimas,89. Waghan, Franciscus, 185. Walenus, 185. Wandesford, Oharles J.B. Ward,'Maurice, Sacerdos, 292. Wiro, 6, 44. Williams, Thomas Anglus, 180, 185. Willis, Anglus, 156. Willibrordus, 45. Wulmontus, Carolus, 259. Ximenes, Franciscus, 11. Xixtum, Michaelis Archangeli, 18. Y. Youghal, see Ochella and Eochaill. Z. Zabata, Franciscus, 89. Zubiaur, Petrus, 224, 225. ADDEJIDA TO INDEX. JSfames not ideniified in tlie Notes or Index. Abharra Via (Ballaghawry, bar, Orrery, Co. Cork), 200. Acharas, (Aughris, bar, Muskerry, Co. Cork), 244. Alfrach tumulus (Oo. Antrim), 187. Ardsciath (Ardskea Castle, near Don- eraile, Co. Cork), 200. B. Balareicha (Crickstown, Oo. Meath), 184. Balaria (Athenry, Co. Oalway), 204. Baligormana (Gormanstown, County Meath), 320. Balisilimida (Trimbleston, Co.Meath), 184. Bearna-na-gcleiti (the Pass of plumes, the Queen's CountyJ, 207. Bearta (Burt Castle, Inishowen, Co. Donegal), 220. Belinsia (Valencia Island, Co. Kerry), 103. Binnine (Binnion Hill, in Inishowen, Co, Donegal), 220. Brandonici montes (Brandon Moun- tains, Co. Kerry), 9. ADDENDA TO INDEX. 369 0. Oaislen-Ilisi (Oastle EUis in Murphy's Oountry, Oo. Wexford), 138. Oosmanga (Coshmang, a district along the river Mang or Maine, Co. Kerry), 119. Oorrainpromontorium,(Carn-TJi-Neid, or Old Headof Kinsale, Co.Cork), 9. Cladacha sylva (Cladagh, Oo. Oork), 243. Olariae pons (Bridge of Clare, Co. Olare), 91. Olochstacan (Ologhstookan, Oo. An- trim), 9. Oluoniae templo (Ohurch of Oloyne, Oo. Oork), 102. D. Ar- Druim-fliuch (Drumflugh, Oo. magh), 184. Dun-na-gcheaul (Killybegs, Co. Done- gal), 181. F. Faramuya (Fermoy, Co. Cork), 320. Fiarda (Fethard, Oo. Tipp.), 294. G. Gleann-Oonkeine (the valley in which the old Ohurch of Ballynascreen, Co. Londonderry, is situated), 257. G-loran (Gleran, Oo. Wicklow), 152. Gort-na-Kailli, (Gortnacallee, near Glengarriff, Oo. Oork), 242. Inalia (Annaly, Co. Longford), 158, 168. Inisona, (Inishowen, Co.Donegal), 220. K. Keaharlach (Oarlow), 280. Killcluona (Kilcloney, Co. Armagh), 175. Killtbilia (Kilteely, Oo. Limerick), Lutum Boum (Lathach na n-Damh, at Dair-Chinn-Diarmada, in the town- land of Rosmacoan, parish of Kil- coenagh, bar, of Beare, Co. Cork), 118. M. Mocharda(Gleann-na-Mochart on the confines of the counties of Sligo and Leitrim, near Lough Arruw), 258. Mollachban (MuUaghbane, Co. Ar- magh), 186. MoUachbreac (MuUaghbrack, bar af Orior, Co. Armagh), 180. Molathib (Molahiff, Co. Kerry), 199. Moin Robhuir (Rower Bog in the parish of Adare, Oo. Limerick), 207. R. Rathfinnana (Rafinanej bar, Corca- guiny, Co. Kerry), 199. S. Sannid (Shanid Oastle, Oo. Limerick), 102. Scurloga (Baile na Scurlog or Scur- lockstown, Co. Tipp.) 118. Skieth-na-bhfeart (Sgiath-Ghabhra at Lisnaskea, Co. Fermanagh), 158. Siuirius (the river Suir, Co. Tipp. on which is situated Knockraffon, the ancient Seat of the Kings of Munster), 61. Sliabh Breathnach (the Welsh Moun- tains in the Co. of Kilkenny), 280. T. Tobarmasan (Tobermason, Oo. Ai-m. on the confines of Tyrone), 184. V. Via Finnuis (Bealach Finnuise, Oo. Armagh), 174. 47 DUBLIN: GOODWIN, SON AND NETHERCOTT, PRINTKRS, 79, Marlborough-street. V':, ■/. ■/-■■•'■ ■ / / / '/ / l. o r/ V,.. / f I i ./ ■'